روستا و توسعه
سال:1386 | دوره:10 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

در این مقاله فراز و فرودهای نظام تعاونی روستایی در ایران از گذشته بسیار دور تا 22 فروردین ماه 1386 به طور فشرده مورد بررسی قرار گرفته است. برای اینکه خواننده گرامی به عمق مسایل تعاونی های روستایی واقف گردد. مقایسه ای نیز در سطح بین المللی به عمل آمده است تا بدانیم ما و دیگران در مورد تعاونی روستایی چه کرده ایم و در حال حاضر در کجا قرار داریم.

از اهداف مهم تاثیر بر کارآیی استفاده از نهاده های مختلف بیمه شدگان است، که می تواند زمینه ساز توسعه روستایی باشد و به افزایش درآمد و رفاه کشاورزان در جوامع روستایی بینجامد. هدف مطالعه حاضر بررسی چگونگی تاثیر بیمه محصولات زراعی بر کارآیی تولید بهره برداران کشاورزی و توسعه اقتصادی جوامع روستایی است. در این راستا، گندم کاران استان فارس به عنوان جامعه مورد پژوهش در نظر گرفته شد. داده های مورد نیاز، با استفاده از اطلاعات مقطعی به دست آمده از سه منطقه اقلیمی مدیترانه ای، نیمه صحرایی گرم، و کوهستانی سرد که در حدود 90 درصد از مناطق آب و هوایی استان فارس را تشکیل می دهند، به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای طبقه بندی شده و از طریق مصاحبه با گندم کاران بیمه شده و بیمه نشده، در سال 1384 به دست آمد. بهره برداران وارد شده در جمعیت نمونه این مطالعه 162 گندم کار بیمه نشده و 248 گندم کار بیمه شده را شامل می شود. پس از انتخاب تابع تولید مناسب، نتایج بررسی تاثیر بیمه بر تولید بهره برداران در نواحی اقلیمی مورد مطالعه نشان داد که تاثیر بیمه بر تولید گندم کاران در اقلیم مدیترانه ای مثبت، در اقلیم کوهستانی سرد منفی، و در اقلیم نیمه صحرایی گرم تا حدودی منفی بوده است. با توجه بدین نتایج، می توان گفت که عملکرد بیمه در بیشتر مناطق و مزارع مورد مطالعه از نظر افزایش تولید جنبه تصادفی داشته و به ویژگی های شخصی و مدیریتی بیمه گذار بستگی داشته است. از این رو، ارتقای کارآیی نظام بیمه محصولات زراعی به منظور افزایش تولید و نقش آفرینی در فرآیند توسعه روستایی در مناطق مختلف به ارایه خدمات ترویجی برای افزایش آگاهی کشاورزان از مزایای بیمه و نحوه افزایش تولید و کارآیی استفاده از نهاده ها بستگی دارد.

در این مقاله، اثرگذاری نظام های زراعی بر توسعه روستایی در استان اصفهان مورد مطالعه قرار گرفته است. برای دست یابی به اهداف تحقیق، ابتدا روستاهایی که نظام های زراعی مختلف در آنها وجود داشتند، شناسایی و تکفیک شدند. سپس برای هر نظام، روستاهایی که حداقل 50 درصد بهره برداران آن عضو این نظام بودند، به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند. بر این اساس، برای سه نظام اصلی زراعی موجود در استان مجموعا 300 روستا مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تعیین ارتباط بین نظام های زراعی و توسعه روستایی، مجموعه شاخص ها فهرست شدند و پس از حذف و تلفیق آنها، در مجموع 27 شاخص برای نظام های زراعی از یک سو و توسعه روستایی از سوی دیگر انتخاب شدند و داده های مربوطه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تجزیه و تحلیل در مدل معادلات ساختاری نشان داد که در نظام تعاونی تولید در مقایسه با سایر نظام های زراعی بیشترین ارتباط و تعامل بین شاخص های توسعه روستایی و شاخص های نظام های زراعی وجود داشته است، به گونه ای که در اکثر شاخص های این دو مولفه ارتباط معنی داری مشاهده می شود. نظام خانوادگی، به لحاظ تعامل با توسعه روستایی، پس از نظام تعاونی تولید قرار دارد و در نظام تعاونی مشاع، ارتباط بین شاخص های نظام زراعی و توسعه روستایی در رتبه آخر قرار گرفته است. همچنین، برازندگی مدل GFI در نظام تعاونی تولید 0.989 در نظام خانوادگی 0.973 و در نظام تعاونی مشاع 0.746 به دست آمد.

چارچوب الگوی بهینه نظام برنامه ریزی ترویج تعاون در مناطق روستایی مبتنی بر اصولی چند است که عبارت اند از: جریان دوسویه اطلاعات، انطباق با شرایط محیطی و جغرافیایی، سازگاری با ویژگی های فرهنگی جوامع روستایی، بهره گیری از توان نهادهای محلی در برنامه های اقدام برای ترویج و اطلاع رسانی روستایی، پوشش همگانی، و پایداری زیست محیطی. مقاله حاضر، با رویکردی تبیینی - تحلیلی و با اتکا بر یافته های میدانی و با رعایت اصول فوق، الگوی بهینه نظام برنامه ریزی ترویج تعاون در مناطق روستایی استان سمنان را با استفاده از روش تحلیل SWOT بررسی می کند. نتایج نشان می دهد که میانگین کل امتیاز تهدیدها و ضعف ها از میانگین کل امتیاز فرصت ها و قوت ها کمتر است. راهبرد کلان پیشنهادی برای چارچوب الگوی بهینه نظام برنامه ریزی ترویج تعاون متناسب با مناطق روستایی، راهبردی تهاجمی خواهد بود. زمینه یابی ترویج و تشکیل تعاونی ها بر اساس شرایط و ظرفیت های زیست محیطی هر روستا و نیز استفاده از توان و تجارب نهادهای محلی رسمی و غیر رسمی در اجرای برنامه های ترویج تعاون در مناطق روستایی توصیه شده است.

این تحقیق با هدف بررسی عوامل موثر بر موفقیت کارآفرینی زنان روستایی شمال کشور انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق را زنان روستایی کارآفرین استان های گیلان، مازندران و گلستان تشکیل می دهند، و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده است. میانگین سنی زنان کارآفرین مورد بررسی 38 سال است، حدود نیمی از آنها فرزند اول یا دوم خانواده هستند، و شغل پدر بیش از نیمی از آنان کشاورزی است. حیطه کاری اکثریت آنان فعالیت هایی همچون کشاورزی، دامپروری، صنایع دستی و خدمات است. از نظر پاسخگویان خانواده بیشترین تاثیر را بر موفقیت کاری آنان داشته است. کمک به بهبود شرایط زندگی خانواده، و پس از آن کسب درآمد مستقل مهم ترین محرک پاسخگویان جهت راه اندازی کسب و کار و حصول موفقیت بوده است. امکان پیش بینی نیاز مردم به محصولات و خدمات و امکان پیش بینی میزان تقاضا برای محصولات و خدمات نسبت به سایر عوامل در محیط کاری آنها مهیاتر بوده است. از نظر ویژگی های روان شناختی، زنان کارآفرین عمدتا آینده نگر، نوگرا و خوداتکا هستند. بیش از نیمی از آنان در کلاس های مرتبط با کسب و کار شرکت نموده اند و از نظر مشارکت در فعالیت های اجتماعی، بیشتر آنها در شرکت های تعاونی عضویت دارند. تلویزیون، بازدید از کسب و کار دیگران و شرکت در کلاس های آموزشی - ترویجی رایج ترین کانال های ارتباطی جهت کسب اطلاعات شغلی بوده است. موفقیت زنان کارآفرین استان مازندران بیشتر از استان های گیلان و گلستان است. زنانی که بر تاثیر پدر بر موفقیت خود صحه گذاشتند نسبت به سایر زنان از میانگین موفقیت بالاتری برخوردار بوده اند. همبستگی میزان موفقیت خود صحه گذاشتند نسبت به سایر زنان از میانگین موفقیت بالاتری برخوردار بوده اند. همبستگی میزان موفقیت زنان کارآفرین با انگیزه کسب درآمد بیشتر و کمک به بهبود شرایط زندگی خانواده مثبت و معنی دار، با ویژگی منفعت طلب و خودرایی منفی و معنی دار، و با میزان استفاده از رادیو، تلویزیون و اینترنت مثبت و معنی دار بوده است.

ارتباطات مطلوب در پیشرفت هر جامعه تاثیری به سزا دارد و یکی از شاخص های مهم رشد و توسعه ملی است. از سوی دیگر، دستیابی به خودکفایی در تامین نیازهای حیاتی کشور از اهم هدف های هر برنامه توسعه اقتصادی به شمار می رود و تحقق آن در پرتو توجه به روستاها، و تامین ارتباطات و ایجاد راه های مناسب در مناطق روستایی امکان پذیر است. از این رو، بررسی حاضر برای سنجش ارتباط بین میزان دسترسی به راه های روستایی و توسعه یافتگی مناطق روستایی در دهستان های قهاب جنوبی و براآن جنوبی از بخش مرکزی شهرستان اصفهان به انجام رسیده است. در مرحله اول، سطح بندی نقاط روستایی از لحاظ توسعه یافتگی با استفاده از نمره استاندارد Z صورت گرفت و پس از تهیه نقشه راه های روستایی منطقه، امتیاز میزان بهره مندی از راه های روستایی محاسبه شد؛ و در نهایت، با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون، همبستگی بین برخورداری از راه های روستایی و توسعه یافتگی محاسبه گردید. میزان همبستگی محاسبه شده در براآن جنوبی 0.822 و در قهاب جنوبی 0.768 بود، که هر دو حاکی از ارتباط مستقیم و معنی دار میان دسترسی به راه های روستایی و توسعه یافتگی روستاست.

تخصص گرایی در کنار تحولات علمی و اجتماعی ضرورت همکاری بیشتر تخصص های گوناگون در رفع مشکلات جامعه را اجتناب ناپذیر ساخته است. مقاله حاضر بر اساس چنین ضرورتی در قالب یک مطالعه اسنادی صورت گرفته است. نتایج این پژوهش حاکی از وجوه اشتراک میان تخصص های مددکاری اجتماعی و ترویج روستایی از نظر پیشینه در داخل کشور و سیر تحولات داخلی و بین المللی و نیز تا حدی به لحاظ نوع مخاطبان است؛ همچنین، درک مخاطبان از خدمات مددکاری و در مقابل، عدم آگاهی آنها از مواهب آموزش های ترویجی را می توان از جمله تفاوت های این دو رسته برشمرد. به دنبال پاره ای تحولات جمعیت شناختی در جامعه روستایی کشور و به ویژه رشد گروه های معلول و سالمند، از سویی این گونه گروه ها که همواره مخاطب خدمات مددکاری اجتماعی بوده اند، بیش از پیش به صورت ارباب رجوع فعالیت های ترویج کشاورزی کشور مطرح شده اند، و از سوی دیگر، حضور پررنگ تر خدمات مددکاری اجتماعی در این مناطق اجتناب ناپذیر می نماید. ضرورت همکاری مددکاران اجتماعی و مروجان کشاورزی ریشه در همین واقعیت ها دارد و از رهگذر این کنش و واکنش هاست که می توان غنای فعالیت هر یک را با بهره گیری از تجارب دیگری و سرانجام، توانمندسازی گروه های ویژه شاهد بود.

در اثر برنامه ریزی نامطلوب و متمرکز گذشته، کیفیت توسعه و ریزساخت های آن در روند توسعه نواحی کشور مسایلی عمده را ایجاد کرده است. ابعاد گوناگون و پیچیدگی ساختاری این موضوع یکی از تگناهای اساسی در عرضه مدل مناسب برای توزیع اعتبارات به شمار می رود. گام نخست در حل مسایل ناشی از عدم تعادل های منطقه ای شناخت و سطح بندی مناطق از نظر برخورداری در زمینه های گوناگون است. هدف این تحقیق سنجش میزان توسعه پذیری سکونتگاه های انسانی در شهرستان شهرکرد و در سطح دهستان هاست. در این پژوهش، از مدل های ارزیابی و روش های اسنادی - تحلیلی استفاده شده است. بر این مبنا، 37 شاخص مورد بررسی در قالب 7 شاخص آموزشی، بهداشت، تسهیلات عمومی، ارتباطات، گردشگری، اقتصادی، و داخلی، و در میان 11 دهستان، مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج آن با بهره گیری از مدل های سوات، ارزش مرکزیت و تحلیل خوشه ای ارزیابی شده است. بر اساس یافته های تحقیق، برنامه ریزی جامع برای بازنمایی نقاط قوت، تقویت فرصت ها، و مقابله با تهدیدها ضروری می نماید؛ چرا که در میان دهستان ها، پراکنش سطوح توسعه نامتعادل بوده و متفاوت و پراکندگی شاخص های آموزشی و بهداشتی بر این تفاوت یابی سطوح توسعه بیشترین تاثیر را داشته است. راهکارهای این پژوهش می تواند در بهینه سازی وضع موجود و سامان دهی سطوح توسعه در این شهرستان موثر باشد.

پژوهش حاضر، با بهره گیری از فن دلفی و مدل سوات به اجرا درآمد. در هر یک از بخش های این مدل، پرسش هایی مطرح شد تا بر اساس پاسخ های دریافتی و تجزیه و تحلیل های لازم در سه مرحله چشم انداز گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات ترسیم شود. کلیه متخصصان فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه روستایی شهرستان کرمانشاه جامعه آماری تحقیق را تشکیل داده اند. بر اساس پاسخ های دریافتی، کسانی که با فناوری اطلاعات و ارتباطات آشنایی کافی نداشتند، حذف شدند. همزمان، نظر متخصصان شهری و روستایی با یکدیگر مقایسه شد. بر اساس نتایج به دست آمده، از جمله نقاط قوت عبارت اند از وجود برق، دفتر مخابرات، قشر جوان تحصیل کرده، جاذبه های گردشگری؛ برخی از نقاط ضعف عبارت اند از ضعیف بودن تجهیزات مخابراتی، هزینه بالا، عدم جاذبه برای بخش خصوصی، کمبود نیروی متخصص بومی، پایین بودن سطح تحصیلات؛ مهم ترین فرصت ها عبارت اند از دسترسی به بازارهای جهانی، کاهش واسطه گری، دیدگاه مثبت مسوولان، قرار گرفتن فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه چهارم توسعه، افزایش گردشگری روستایی؛ و بالاخره، از جمله تهدیدها عبارت اند از افزایش مصرف گرایی و ناهنجاری های رفتاری. افزون بر آن، نتایج نشان داد که دو گروه متخصصان شهری و روستایی در بسیاری از موارد نظرهایی یکسان داشتند. در مجموع، بر اساس نتایج این تحقیق، می توان چشم انداز گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در محدوده مورد مطالعه را خوش بینانه ارزیابی کرد.