روستا و توسعه
سال:1388 | دوره:12 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

هدف این تحقیق آن است تا میزان همسویی سیاست های برنامه های توسعه را با الگوی توسعه پایدار به عنوان الگوی غالب دهه های اخیر مشخص کند. تحقیق حاضر از لحاظ روش شناختی، بر روش تحلیل محتوا تاکید دارد. نتیجه تحلیل توصیفی درباره میزان ذکر عبارت های مربوط به توسعه پایدار در برنامه ها نشان داد که در برنامه اول هیچ گونه ذکری از این عبارت به عمل نیامده و در برنامه های دوم، سوم، و چهارم به ترتیب 4، 14 و 14 مرتبه عبارت توسعه پایدار ذکر شده است. میزان توجه به بعد اجتماعی توسعه در برنامه های اول، دوم، سوم، و چهارم به ترتیب 48، 57، 116 و 144 مرتبه بوده است. میزان توجه به بعد زیست محیطی توسعه پایدار در برنامه های اول، دوم، سوم، و چهارم به ترتیب 20، 31، 41 و 49، و دفعات ذکر نمادهای پایداری اقتصادی به ترتیب 24، 32، 49 و 43 مرتبه بوده است. در محتوای سیاست های کشاورزی در مجموع در برنامه های چهارگانه به ترتیب 7، 5، 13 و 16 مرتبه به این نمادها اشاره شده است. 62 درصد از سیاست های برنامه چهارم توسعه که بالاترین فراوانی توجه به مقولات توسعه پایدار کشاورزی را به خود اختصاص داده است، حاوی مقولات توسعه پایدار است که این امر نشان دهنده تاکیدی است که در سیاست های کشاورزی برنامه یاد شده بر الگوی توسعه پایدار صورت گرفته است.

هدف از این مطالعه، تحلیل مشارکت شوراهای اسلامی در برنامه های ترویجی پیرامون توسعه پایدار است. جامعه آماری، شامل 264 نفر از اعضای شوراهای اسلامی بخش «باروق» شهرستان میاندوآب و بخش «کشاورز» شهرستان شاهین دژ است. از این میان، تعداد 122 نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. این مطالعه از نوع توصیفی - همبستگی و به روش پیمایشی انجام شده است. یافته ها نشان می دهد میزان مشارکت 70 درصد شوراها در برنامه های ترویجی در سطح زیاد بوده است. متغیرهایی که تاثیر معنی داری در مشارکت داشتند، عبارت بودند از: مشوق ها، دانش توسعه پایدار شوراها، و نیازهای آموزشی. در آزمون رگرسیون چند متغیره، 48 درصد تغییرات مشارکت شوراها در برنامه های ترویجی، تحت تاثیر متغیرهای وارد شده در معادله است.

مقاله حاضر، در چارچوب توسعه پایدار، نگاهی کل گرا و نظام مند به توسعه کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی دارد و بر آن است تا با برقراری ارتباط منطقی بین یک مطالعه کیفی و کمی، عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی را از نظر جامعه مورد مطالعه مشخص سازد. همچنین، در این مقاله، درجه اهمیت هر یک از این عوامل از دیدگاه نمونه ها تعیین می شود. تبیین، توصیف و تحلیل نتایج آزمون های آماری و مطالعه کیفی نشان می دهد که عوامل اقتصادی از اهمیت زیادی در میان هر سه گروه جامعه نمونه برخوردارند.

افزایش هزینه های احداث پروژه های جدید آبیاری و ناتوانی بخش عمومی در تامین هزینه های سرمایه گذاری و نگهداری از تاسیسات آبیاری، لزوم افزایش نقش بهره برداران را مطرح می کند. تحقیق حاضر با هدف تحلیل زمینه های مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آب رسانی بخش جرقویه شهرستان اصفهان با روش پیمایشی صورت گرفت. جامعه آماری این تحقیق را 1810 کشاورز عضو تشکل آب بران جرقویه تشکیل داده اند. نتایج تحلیل عاملی این تحقیق نشان داد حدود 71 درصد کل زمینه های مشارکت کشاورزان عضو تشکل آب بران را عواملی چون مشارکت در توسعه فنی و حفاظت شبکه، مشارکت در افزایش بهره وری، مشارکت در توزیع بهینه آب، مشارکت در فعالیت های گروهی و همکاری با ادارات دولتی آب مشخص می کند. بر اساس دیگر نتایج به دست آمده، همبستگی مثبت و معنی داری میان سن کشاورزان عضو تشکل آب بران، سطح تحصیلات، مدت عضویت در تشکل، میزان اراضی آبی، مالکیت دام کوچک، مالکیت طیور، میزان درآمد از شغل اصلی، سابقه کشاورزی و تجربه دامداری با مولفه زمینه های مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آب رسانی وجود دارد. همچنین بین تعداد قطعات اراضی با مولفه زمینه های مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آب رسانی، رابطه منفی و معنی داری برقرار است. نتایج اولویت بندی زمینه های مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه آب رسانی نشان می دهد کشاورزان در ایجاد کانال های جدید و تعمیر و بازسازی دریچه ها، بیشترین مشارکت، و در همکاری با کارشناسان اداره آبیاری در زمینه استفاده بهینه از آب، و شرکت در برنامه های آموزشی، کمترین مشارکت را داشته اند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه عوامل زمینه ای درون خانوار (ویژگی های فرد مهاجر و سرپرست خانوار) و مهاجرت اعضای خانوارهای روستایی به شهرها، در 32 روستای شهرستان مرند با مطالعه 557 خانوار نمونه به انجام رسید. نتایج رگرسیون لوجستیک چند متغیره نشان می دهد که به ترتیب سه متغیر جنسیت (مرد بودن) فرد مهاجر، غیرشاغل بودن سرپرست خانوار، و تنوع منابع درآمدی، با سطح معنی داری بالا، به عنوان قوی ترین عوامل موثر بر مهاجرت به شهر اعضای خانوارهای روستایی شناسایی شدند. کمترین میزان مهاجرت به دلایل اقتصادی و غیراقتصادی، زمانی صورت می گیرد که سرپرست خانوار زن باشد. در مهاجرت هایی که به دلایل اقتصادی صورت می گیرند، خوش نشین بودن خانوار روستایی و تعداد عائله خانوار، بدون در نظر گرفتن ویژگی های فردی آنان، به ترتیب، قوی ترین عوامل تعیین کننده مهاجرت اند که از نظر آماری نیز معنی دار هستند. به طورکلی، تنها بیکاری روستاییان و امکان کاریابی در شهر و ویژگی های عمده فردی مثل تحصیلات یا مهارت فنی، عامل تعیین کننده مهاجرت روستاییان به شهرها نیست، بلکه، مجموعه شرایط کلی توسعه نیافتگی روستایی و عدم وجود جاذبه های زندگی در روستاهای مورد مطالعه از عوامل اصلی مهاجرت به شمار می آیند.

سیر تکاملی رهیافت های مختلف توسعه روستایی و کشاورزی، نمایانگر نقش موثر کشاورزان و افراد محلی در حل مسایل و اتخاذ تصمیم های اساسی است. تغییر رویکرد این رهیافت ها از علم محوری محض به مشارکت محوری و نیز رد این فرضیه که کشاورزان عامل محدودکننده توسعه اند، تاییدی است بر اهمیت نقش کشاورزان و افراد محلی در دستیابی به توسعه. در این راستا، توسعه همه جانبه، تنها به بعد سخت افزاری محدود نمی شود، بلکه بعد نرم افزاری نیز که از ایستارها و رفتارهای کشاورزان و افراد محلی جدا نیست، دارای اهمیت خاصی است. در این مقاله نقش و اهمیت ایستار و رفتار، رابطه آنها با یکدیگر، و کاربرد آنها در مطالعات ترویج کشاورزی و توسعه روستایی به روش کتابخانه ای بررسی شده است. زیرا شناخت صحیح از نوع ایستار و رفتار کشاورزان در موقعیت های مختلف، می تواند به طراحی و برنامه ریزی بهتر و کاراتر پروژه های توسعه منجر شود، به طوری که این پروژه ها بیشترین انطباق را با نیازها و مشکلات موجود در بخش روستایی و کشاورزی داشته باشند.

بررسی سابقه اسکان عشایر نشان می دهد که در چند دهه گذشته، همواره سیاست اسکان عشایر از دیدگاه های مختلف مانند تغییرات اجتماعی، نوسازی، تامین نیازهای اساسی و سرانجام نیز از توسعه پایدار تاثیر پذیرفته که به شکل گیری کانون های متعدد عشایری در کشور انجامیده است. اما در همین زمینه، این نکته تامل برانگیز است که تا چه میزان کانون های شکل گرفته توانسته اند نسبت به زمان کوچ، به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی زندگی عشایر منجر شوند. برای بررسی این موضوع، کانون های اسکان در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان نمونه انتخاب شده و با نظرسنجی از طریق تکمیل پرسشنامه خانوار، وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانوارهای عشایری در کانون های خودجوش و هدایتی بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که در زمینه های اجتماعی و اقتصادی، اسکان عشایر چندان موفقیت آمیز نبوده و وضعیت عشایر با از دست دادن اشتغال پایدار و وابستگی به مشاغل ناپایدار بدتر شده است. البته مقایسه وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانوارهای اسکان یافته در کانون های خودجوش و هدایتی نشان می دهد که وضعیت کانون های هدایتی چه در زمینه اقتصادی و چه در زمینه اجتماعی از کانون های خودجوش بهتر است. بر این اساس، پایدار ماندن این کانون ها در گرو ایجاد برنامه های کارآمد و رفع چالش های آنهاست.

امروزه بهبود کیفیت زندگی، هدف اصلی تمام برنامه ریزی هاست. وجود مشکلات مختلف مطالعات کیفیت زندگی را ضرورت می بخشد. روش انجام این تحقیق، پیمایشی مبتنی بر استفاده از پرسشنامه است. هدف اصلی مطالعه، سنجش متغیر های مرتبط با کیفیت زندگی و میزان تاثیر آنها در امنیت مناطق مرزی بخش نوسود استان کرمانشاه است. به منظور تحلیل متغیرهای مورد مطالعه، بررسی وضعیت هر یک از آنها و تاثیرشان بر امنیت مناطق مرزی، از روش های آماری همبستگی، رگرسیون و آزمون های آماری پارامتریک T استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که وضعیت کیفیت زندگی در منطقه مورد مطالعه از دید جامعه نمونه بالا نیست و از بین متغیرهای تحقیق، سه متغیر گذران اوقات فراغت، کیفیت محیطی، و کیفیت کالبدی بر امنیت منطقه تاثیرگذارند.