سالمند: مجله سالمندی ایران
سال:1385 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

در این مقاله، سالمندی در ابعاد مختلف آن مورد بحث قرار می گیرد، تعریف ویژگی های زندگی سالمندی به لحاظ فردی و اجتماعی و تحولات ناظر به سالمندی در رابطه با نگرش به آن و عناصر اصلی تعیین کننده آن توضیح داده و تبیین می شود. بیماری و بار بیماری دوران سالمندی به عنوان یک موضوع محوری در عرصه اقتصاد سلامت و سالمندان مورد تاکید قرار می گیرد. همچنین عوامل موثر در رشد سالمندی و سیاستگزاری های ناظر بر آن و مسوولیت سیاستگزاران در این خصوص تحلیل می شود.در مجموع و در نهایت تلاش بر این خواهد بود که سالمندی، ناتوانی و هزینه های مراقبتهای طولانی مدت در جدول مسایل و پدیده های اجتماعی از جمله کیفیت ارتباط متقابل بین سالمندان و جامعه و نگرش به سالمندی و عواقب آن و همچنین تضاد نسلها مورد توجه و بحث قرار گیرد.گفتنی است سازمان جهانی بهداشت در آوریل 1995 برنامه ای را در زمینه سالمندی و سلامت راه اندازی کرد و در آن بیش از سالمندی بر سالم پیر شدن تاکید نمود. اجزای کلیدی برنامه شامل: فراهم کردن و تقویت اطلاعات پایه، نشر و تبادل اطلاعات، حمایت، طراحی و سازماندهی برنامه های جامعه نگر، پژوهش، آموزش و توسعه سیاست ها و خط مشی ها بود و هدف غایی تمام این برنامه ها پیشبرد سلامت عمومی و ارتقای کیفیت زندگی، به ویژه در سالمندی می باشد که تا حدودی چارچوب مقاله حاضر از آن متاثر می باشد.ما نیاز به بازبینی جامعی از نگرش موجود به سالمندی، بهداشت سالمندان و نقش آنان در خانواده و جامعه داریم. امید است که این بازبینی موفق به تغییر نگرشهای غلط در مورد سالمندان شود. همچنین از این طریق باید سالمندان موفق به ادامه زندگی پر بار، آگاه از جایگاه و نقش با اهمیت خود در جامعه شوند.ارایه نقطه نظراتی از بزرگان عالم اندیشه و ادبیات مکتوب ملی و بین المللی البته به تبیین ابعاد سالمندی و روشن تر نمودن نقاط تاریک آن در این خصوص به ما کمک خواهد کرد. در مجموع با نگرش جامع به مساله سالمندی و سالمندان، انتظار می رود که ارایه تصویری نسبتا جامع از وضعیت موجود، جستجو برای کشف خلاهای موجود در عرصه های شناخت و ارایه خدمات برای بخش وسیعی از جمعیت رو به رشد سالمندی میسر و مقدور گردد.

سالمندی جمعیت، هم اکنون در کشورهای توسعه یافته پدیده جدیدی نیست ولی کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، از هم اکنون باید برای رفاه سالمندان آینده خود، چاره ای بیندیشند. بر اثر تحلیل رفتن قوای جسمانی و ذهنی سالخوردگان، تنوع و کثرت مسایل در آنها، امری کاملا طبیعی به نظر می رسد.از اینرو، شاید هیچ دوره ای از زندگی مانند سالخوردگی پر مساله و نگران کننده نباشد. به همین دلیل، سالخوردگان برای سالم زیستن، به دریافت حمایتهای خاص که از سیاستهای اجتماعی هدفمند سرچشمه بگیرد، نیاز دارند. در این مقاله سعی می شود تا با بیان نمونه هایی از تجربیات دو کشور ژاپن و سوئد در زمینه رفاه سالمندان، الگوی مناسبی برای سالمندان در ایران ارایه شود.یکی از مشابهت های قابل توجه در دو کشور ژاپن و ایران، ادامه حفظ سنتها در فرایند توسعه صنعتی است که در کشور ژاپن به خوبی انجام شد و هنوز هم این ویژگی در این کشور صنعتی توسعه یافته قابل مشاهده است. در ایران نیز، توسعه صنعتی هنوز در کنار فرهنگ سنتی در حال حرکت است. سیاستهای جدید کشور ژاپن می تواند در سیاستگذاری برای سالمندان در ایران بسترهای موجود اقتصادی و فرهنگی در جامعه، خانواده و سایر نهادهای اجتماعی را بکار بگیرد و برنامه های حمایتی فراگیر را به اکثریت سالمندان ارایه نماید.یکی از اصول مهم سیاستهای سوئد در قبال سالمندان، تاکید بر نگهداری سالمندان در منزل تا حد ممکن است. حتی زمانی که آنها نیاز به مراقبتهای بهداشتی گسترده دارند. پیشنهاد مشخص این مقاله این است که فراگیر شدن بیمه های اجتماعی و بازنشستگی برای کلیه افراد 60 سال به بالای کشور، اعم از زنان و مردان می تواند یکی از بسترهای مناسب برای حمایت از سالمندان را فراهم نماید. در این سیاست، منبع عظیم خانواده و قدرت فراگیر سایر نهادهای سنتی که عمدتا غیر دولتی هم هستند، می توانند امکانات بسیار وسیعی را فراهم نمایند. مهمترین دلیل ارایه این سیاستها در ایران، محدودیتهای امکانات در حمایت از سالمندان است. اگر سیاست های مربوط به سالمندان بخواهد دنباله رو سیاستهای قدیمی جهان غرب باشد، نتیجه آن ارایه برخی خدمات نمایشی به تعداد محدودی از سالمندان آن هم در شهرها است. در حالیکه توجه به استفاده از تجارب کشورهای توسعه یافته مانند سوئد و ژاپن می تواند به پژوهشگران و برنامه ریزان ایرانی کمک کند تا در انجام تحقیقات خودشان در زمینه سالمندان، شاخصهای عینی و موجود در کشورهایی با نرخ سالمندی را مورد استفاده قرار دهند.

زمینه: سقوط یا زمین خوردن، یکی از علل شایع معلولیت و مرگ و میر در میان سالمندان، به ویژه در میان سالمندان مقیم آسایشگاه ها، محسوب می شود. جراحات بافت نرم، شکستگیهای متعدد به ویژه شکستگی گردن استخوان ران، مچ دست، و زخم بستر از عوارض شایع آن می باشد.هدف: بررسی و توصیف ویژگی های زمین خوردن در میان سالمندان مقیم آسایگاه ها به منظور درک و شناخت علل آن و اقدام در جهت رفع آن.روش:جمعا 76 مورد سقوط به زمین در میان سالمندان مقیم آسایشگاه کهریزک تهران که از سطح عملکرد جسمانی و روانی طبیعی برخوردار بودند و در طول 6 ماه اتفاق افتاده بود (فروردین 1385 لغایت شهریور 1385) بررسی شد. برای هر مورد، تحقیق از بیمار و پرستاران و پزشک معالج و پرونده های بیماران به عمل آمد.نتایج، میانگین سنی سالمندانی که دچار سقوط به زمین شده بودند 76.9 سال و کل تعداد سقوط مربوط به 29 نفر از سالمندان بوده است. این تعداد شامل 14 نفر زن معادل 48.3 درصد و 15 نفر مرد سالمند معادل 51.7 درصد بوده اند. 57.6 درصد از موارد سقوط بدون مشکل برای سالمند بوده است و وی توانسته است پس از سقوط به تنهایی بپاخیزد. 42.4 درصد از موارد فرد سالمند پس از سقوط قادر به برخاستن نبوده و نیاز به کمک داشته است. 2.6 درصد از موارد سقوط منجر به عوارض شدید و شکستگی شده است (شکستگی جمجمه، گردن و استخوان ران). 30.3 در صد محل سقوط حیاط آسایشگاه- 28.9 درصد اتاق سالمند- 18.4 درصد راهروها- 14.5 درصد در دستشویی و توالت- 3.9 درصد در حمام- 3.9 درصد در سالن غذاخوری بوده است. از نظر زمانی 45.3 درصد وقوع سقوط در هنگاه صبح بوده است (7-12 قبل از ظهر) و 13.2 درصد در هنگاه صرف غذا (12-14) -17 درصد در بعدازظهر (14-19)- 11.2 درصد در هنگام شب (19-4 صبح)- و 13.2 درصد در ساعات اولیه صبح (4-7 صبح) رخ داده است.بحث: زمین خوردن در میان سالمندان به طور عمده، در خارج از اتاق اتفاق می افتد و در هنگامی که آنها بیشتری فعالیت را دارند (مانند صبح) رخ می دهد. میزان شیوع سقوط در افرادیکه سن بالاتری دارند بیشتر است. عوارض و عواقب سقوط گاهی شدید است و منجر به شکستگی جمجمه یا لگن و سر استخوان ران می گردد و می تواند باعث مرگ شود. مراقبت از عوامل خطر محیطی، می تواند در کاهش سقوط و عوارض معلولیت و مرگ و میر ناشی از آن در سالمندان موثر باشد.

مقدمه: یافته های به دست آمده از مطالعات اپیدمیولوژی غربی در زمینه شیوع اختلالات روانی در سالمندان به دلیل شرایط متفاوت اجتماعی، خصوصا عوامل فرهنگی، به کشورهای شرقی و در حال توسعه تعمیم پذیر نیست، لذا انجام مطالعات بومی اجتناب ناپذیر خواهد بود.هدف: هدف این مطالعه بررسی میزان شیوع اختلالات روانی در سالمندان است.مواد و روش: پژوهش توصیفی حاضر به منظور برآورد اولیه شیوع اختلالات روانی در سالمندان دچار مشکلات بهداشتی و نیاز آنان به خدمات روانپزشکی و به روش مقطعی انجام گردید. 100 بیمار از 314 مراجعه کننده پی در پی کلینیک سالمندان پویا که در ارزیابی اولیه نیازمند خدمات روانپزشکی تشخیص داده شده بودند، تحت ارزیابی دقیق بالینی و فرابالینی قرار گرفتند.یافته ها: یافته ها نشان دادند که اختلالات افسردگی (%58)، شناختی (%29) و اضطرابی (%12) به ترتیب فروانترین اختلالات روانی بودند. در %52 از موارد شروع اختلال با استرس های زندگی مقارن بود. ابتلا به بیماری های جسمی همزمان شایع و پر فشاری خون (%31) فراوانترین آنها بود. مصرف داروهای متعدد پدیده ای تقریبا همه گیر بود (m=2.89±1.4).بحث: یافته های فوق نشان دهنده نیاز گسترده سالمندان به خدمات بهداشتی روان در سطوح تشخیصی و درمانی به دلیل وجود بیماری های همزمان و مصرف داروهاست.پیشنهاد: با توجه به موارد فوق آموزش های تخصصی بیشتر در زمینه سالمندی برای پزشکان و پیراپزشکان پیشنهاد می شود.

مقدمه و هدف: افسردگی و اختلال شناختی از مشکلات شایع سالمندان می باشد که هر دو مشکل موجب افت کارایی، افت کیفیت زندگی و افزایش مرگ و میر می شود. هدف از مطالعه حاضر تعیین ارتباط بین افسردگی و سلامت شناختی در سالمندان جامعه است.روش: این مطالعه به صورت مقطعی مقایسه ای انجام شد. در این پژوهش از پرسش نامه بررسی سلامت شناختی ام ام اس ای و پرسش نامه مقیاس افسردگی سالمندان برای بررسی سلامت شناختی و افسردگی 120 سالمند شرکت کننده در مطالعه استفاده شد. پس از آن ضمن بررسی شیوع اختلال افسردگی و سلامت شناختی بر اساس مشخصات دموگرافیک سالمندان، با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون، ارتباط بین افسردگی و سلامت شناختی مورد بررسی قرار گرفت.نتایج: یافته ها نشان داد که در سطح معنی داری 0.01 ارتباط معنی داری بین افسردگی و اختلال شناختی وجود دارد و این نتایج با یافته های مطالعات قبلی همخوانی دارد.بحت: ارتباط بین افسردگی و سلامت شناختی ریشه در نظریه تغییرات شناختی وابسته به سن قطعه پیشانی دارد. مسیر قشری – استریاتومی – پالیدمی – تالاموسی – قشری قویا با عملکردهای شناختی اجرایی قطعه پیشانی در ارتباط است. در افراد افسرده دچار ناکارآمدی می گردد. نتیجه کاربردی که از این مطالعه و با کمک مطالعات آتی مداخله ای می توان گرفت این است که توانبخشی شناختی می تواند به عنوان درمانی برای افسردگی سالمندان مطرح گردد.

زمینه: ذکر این سوال که چرا گروهی از افراد در زندگی حتی در دوران پیری از یک سلامت نسبی برخوردار هستند و گروهی دچار معلولیت و بیماری بوده و نیازمند خدمات بهداشتی و درمانی هستند. ناتوانی ناشی از LBP تقریبا برابر با یک چهارم بزرگسالان را سالانه تحت تاثیر قرار می دهد. شیوع کمردرد در کل جمعیت بسیار بالاست. به نحوی که گاهی تخمین زده می شود %80 مردم در طول زندگی به آن مبتلا می شوند. سالمندانی که مبتلا به درد ناحیه تحتانی کمر (LBP) هستند نه تنها از ناراحتی های فیزیکی رنج می برند بلکه محدودیتهای عملکردی ممکن است باعث ناتوانی آنها شده و بر کیفیت زندگی آنها تاثیر منفی بر جای بگذارد. این مساله به علت افزایش موارد بیماری و هزینه های درمانی صرف شده در سالهای اخیر بیش از پیش مورد تاکید قرار گرفته است.هدف: این پژوهش با هدف بررسی کیفیت زندگی افراد مسن و مقایسه آن با سالمندان سالم در گروه شاهد در یکی از کلینیک های شهر قزوین انجام شده است.مواد و روشها: پژوهش حاضر یک بررسی نیمه تجربی با دو گروه مورد و شاهد میباشد. تعداد افراد نمونه 56 نفر در گروه مورد است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه اطلاعات دموگرافیکی و پرسشنامه استاندارد کیفیت زندگی Nottingham Health profile میباشد. در نهایت داده های پژوهش توسط نرم افزار SPSS و آزمونهای آماری t، همبستگی و کای دو مورد تجزینه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: میانگین سنی در این بررسی 63 سال بود. کیفیت زندگی سالمندان که با پرسشنامه کیفیت زندگی ناتینگهام محاسبه شده است تفاوت معنی داری را در ابعاد انرژی (P=0.004)، خواب (P=0.018)، درد (P=0.059)، فعالیت جسمانی (P<0.001) و نمره کل کیفیت زندگی (P=0.042) در گروه مورد (سالمندان مبتلا به درد ناحیه تحتانی کمر) و گروه شاهد نشان داده است. اما در بعد انزوای اجتماعی (P=0.486) و واکنشهای هیجانی (P=0.206) اختلاف معنی داری مشاهده نشد.نتیجه گیری: یافته های تحقیق نشان دهنده پایین بودن کیفیت زندگی سالمندان گروه مورد یعنی سالمندان مبتلا به درد ناحیه تحتانی کمر نسبت به گروه شاهد یعنی افراد سالم و معمولی است.

پیش زمینه: با افزایش جمعیت سالمندان، شیوع ناتوانایی های جسمی در حال افزایش می باشد. شیوع درد عضلانی اسکلتی در سالمندان جامعه %10-%71 تخمین زده شده است. که یک علت مهم ناتوانی زنان سالمند جامعه محسوب می شود لذا از انجام این تحقیق: بررسی شیوع اختلالات جسمی حرکتی افراد سالمند بود.مواد و روش تحقیق: پرونده های بایگانی شده سالمندان مرد و زن 60 سال به بالا که از اردیبهشت 1384 تا اردیبهشت 1385 به دو مرکز توانبخشی سازمان بهزیستی و دو بیمارستان عمومی مراجعه کرده بودند توسط یک فیزیوتراپیست مورد بررسی قرار گرفت.نتایج: از 426 پرونده مورد بررسی شایعترین علت مراجعه به مراکز فیزیوتراپی به ترتیب آرتروز زانو و کمردرد بود همچنین درگیری زنان تقریبا سه برابر مردان بود.بحث: با رشد جمعیت سالمند زانو درد به طور اجتناب ناپذیری در حال افزایش می باشد این افزایش می تواند حاصل عوامل زیادی مثل بالا رفتن سن جوامع، افزایش صدمات و رشد سریع چاقی باشد. همچنین تغییرات دیسک بین مهره ای، کاهش قدرت عضلانی پشتی و کاهش دانسیته مواد معدنی استخوان که در روند سالمندی مشاهده می گردد می تواند از جمله علل موثر در کمردرد مزمن باشد.نتیجه گیری: زانودرد و کمردرد به ترتیب شایعترین علل اختلالات و ناتواناییهای جسمی حرکتی سالمندان می باشد.

هدف: این پژوهش در چهارچوب اهداف طرح توانمند سازی سالمندان روستایی و به منظور تعیین وضعیت موجود سلامت سالمندان روستایی (از جمله میزان شیوع معلولیت و انواع آن و میزان شیوع بیماریها و انواع آن در بین سالمندان روستایی) به قصد ارایه خدمات مختلف پیشگیرانه، پزشکی و توانبخشی به آنها اجرا شده است. تعیین وضعیت اجتماعی سالمندان از ابعاد مختلف و همچنین تعیین نیازمندیهای اساسی سالمندان روستایی جهت ارایه خدمات مرتبط با آنها از اهداف دیگر این پژوهش به شمار می روند.روش بررسی: در این پژوهش از روش پژوهشی توصیفی از نوع «مطالعات پیمایشی مقطعی» استفاده شده است. جهت جمع آوری اطلاعات و داده ها از دو نوع پرسشنامه استفاده شده است: «پرسشنامه ارزیابی وضعیت اجتماعی و سلامت سالمندان» و «پرسشنامه نیاز سنجی سالمندان». این طرح در بخش کورائیم شهرستان نیر از استان اردبیل اجرا شده است. این بخش دارای 34 روستا و 14383 نفر جمعیت و 491 نفر جمعیت بالای 60 سال می باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای آمار توصیفی (فراوانی و درصد) با استفاده از نرم افزار SPSS اقدام شده است.نتایج: نسبت سالمندی در شهرستان مذکور 3.41 درصد برآورد گردید. 28.8 درصد از سالمندان همسران خود را از دست داده اند و 70.1 درصد آنها متاهل هستند. 14.3 درصد از آنها توانایی انجام امور شخصی خود را ندارند. 8.6 درصد از آنها به تنهایی زندگی می کنند. 8.4 درصد از آنها تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند. 8.4 درصد از آنها دچار انواع مختلف معلولیت هستند، بیشترین میزان شیوع معلولیت مربوط به معلولیت شنوایی با 3.7 درصد می باشد. 50.5 درصد از آنها دارای انواع مختلف بیماری هستند. بیماری های قلبی و فشار خون با شیوع 25.3 درصد شایع ترین نوع بیماری در بین سالمندان است. 20 درصد از سالمندان، نیازمند تغذیه، پوشاک و مسکن، 19 درصد نیازمند خدمات پزشکی و بهداشتی، 10 درصد نیازمند خدمات توانبخشی، 41 درصد نیازمند برنامه های اوقات فراغت و 10 درصد نیازمند تکریم و ارزش گذاری اجتماعی هستند.

تشخیص و درمان بیماریها در سنین بالا نیازمند بکارگیری توانمندی های خاص است. صرع نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. بر طبق تحقیقات انجام شده میزان بروز تشنج در افراد مسن در حال افزایش است. از طرف دیگر افزایش سنی در جامعه انسانی، باعث افزایش تعداد افراد مسن در جوامع شده است. کشور ما نیز در سالهای نه چندان دور با این مساله یعنی افزایش تعداد افراد مسن روبروست و اگر به این گروه توجه نشود می تواند در آینده مشکلاتی ایجاد نماید.بروز صرع را در افراد با سن 80 سال 140.100000 ذکر کرده اند آنچه اهمیت دارد موضوع تشخیص بیماری در افراد مسن است زیرا می تواند حالاتی مثل T.I.A، مشکلات قلبی و عروقی، اختلال در درک زمان، مکان و یا افراد به صورت گذرا در بیماران با تشخیص دمانس، TGA و سنکوپ عصبی .. را تقلید نماید.گاهی تابلو بروز علایم در افراد مسن با افراد جوان متفاوت است و گاهی حتی به صورت NCSE ظاهر می شود. از طرف دیگر تغییرات وابسته به سن که باعث بروز صرع در افراد مسن می شود به خوبی مطالعه نشده اند.درمان و انتخاب نوع دارو در افراد مسن توجهات خاص خود را می طلبد. تغییراتی مثل تغییرات متابولیک، تغییر در تحمل مغز نسبت به داروها و عوارض آنها، تعییر در عملکرد ارگانهای بدن، همزمان شدن بیماری های دیگر و مصرف داروهای متعدد جهت درمان آنها می تواند درمان ما را با چالش مواجه کند.اکثر جوامع بین المللی به مساله سالمندی اهمیت داده می شود و این باعث شده ما امیدوار باشیم که در آینده عوامل موثر در صرع سالمندان از جمله تغییرات وابسته به سن که مغز را حساس به اپی لپسی می کند را بهتر شناخته و متعاقب آن درمان بهتری را انجام دهیم.