مقدمه: کمبود ید و اختلالات ناشی از آن از مشکلات بهداشتی اکثر جوامع می باشد و در بسیاری از نقاط ایران گواتر اندمیک و هیپراندمیک گزارش شده است که علت اصلی آن را کمبود ید می دانند. علی رغم اینکه به منظور مبارزه با اختلالات کمبود ید از سال 1368 کمیته کشوری مبارزه با کمبود ید اضافه نمودن ید را به نمک مصرفی به اجرا در آورده است اما به نظر می رسد هنوز گواتر یکی از معضلات جامعه ما محسوب می شود. به منظور ارزیابی میزان موفقیت طرح کمیته مبارزه با کمبود ید و نقش کمبود ید در گواتر موجود در جامعه دانش آموزان 18-6 ساله شهر رفسنجان مطالعه حاضر طراحی گردید. روش بررسی: تعداد 201 نفر دانش آموز دختر و پسر 18-6 ساله شهر رفسنجان به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب و از لحاظ داشتن گواتر ، BMI، TSH وT4 وFTI و نیز میزان ید ادراری مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها : در افراد مورد بررسی 2/64 درصد درجات مختلف گواتر مشاهده شد و بیشترین شیوع آن به ترتیب I و II بود. غلظت ید ادرار در 1/68 درصد موارد بالاتر ازµg/dl10 بود و در کودکانی که دچار کمبود ید نبودند 9/56 درصد درجات مختلف گواتر مشاهده شد. نتایج آزمون های عملکرد تیرویید در 94 درصد افراد مورد مطالعه در محدوده طبیعی قرار داشت. 3 درصد دانش آموزان TSH بالاتر از µU/ml5/3 و 1 درصد دارای T4 کمتر از nmol/L60 بودند. ارتباط آماری معنی داری بین TSH و درجات مختلف گواتر وجود داشت(p<0.05) که این اختلاف در مورد T4 و FTI دیده نشد. اختلاف آماری معنی داری بین BMI دختران دارای گواتر و بدون گواتر دیده شد ، ولی این اختلاف در پسران معنی دار نبود. نتیجه گیری: با توجه به کافی بودن ید ادرار در 1/68 درصد دانش آموزان و طبیعی بودن آزمون های عملکرد تیرویید در94 درصد افراد مورد بررسی، میزان گواتر در شهر رفسنجان بسیار بالا می باشد و به نظر می رسد عوامل ناشناخته ای در این امر دخیل باشند.

1ـ هیدروکسی پیرن موجود در ادرار به طور معمول به عنوان متابولیت و شاخص حیاتی مواجهه کلی با هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای (PAHs) تلقی می شود. در این مطالعه، روش استخراج ترکیب شیمیایی ذکر شده با استفاده از فاز جامد (C18)، با توجه به pH نمونه، غلظت نمونه، سرعت جریان نمونه از روی فاز جامد، حلال شویش، حلال شستشو، حجم نمونه و مقدار فاز جامد مورد ارزیابی قرار گرفت و شرایط بهینه تعیین شدند. فاز جامد C18 نشان داد که می تواند جاذب مفیدی در آماده سازی نمونه های حاوی 1ـ هیدروکسی پیرن در ادرار باشد. در این بررسی، متانول حلال مناسبی برای شویش ترکیب مورد نظر بود. دیگر شرایط مطلوب به دست آمده عبارت بودند از pH نمونه: 5، حلال شستشو: آب مقطر، حجم نمونه: 200 میلی لیتر، سرعت عبور نمونه از روی فاز جامد: 200 میلی لیتر بر دقیقه و غلظت انتخابی: 10 میکروگرم بر لیتر. در چنین شرایطی مقدار بازیافت 1ـ هیدروکسی پیرن 99.96 درصد بود که حد آشکارسازی 0.02 میکروگرم بر لیتر را به همراه داشت. در این مطالعه، اندازه گیری 1ـ هیدروکسی پیرن با استفاده از روش کروماتوگرافی مایع (HPLC) انجام شد. عوامل موثر بر استخراج از دیدگاه آماری ارزیابی و روش بهینه سازی شده نیز با استفاده از سه غلظت با سطح های پایین، متوسط و بالای 1ـ هیدروکسی پیرن اضافه شده در ادرار (Spiked urine) اعتبار سنجی شد. همچنین تکرارپذیری مناسبی در 6 روز متوالی و برای 6 بار آزمایش در یک روز به دست آمد، به نحوی که ضریب تغییرها 3.1 درصد و کم تر بود. در نهایت با استفاده از روش ذکر شده، 1ـ هیدروکسی پیرن در نمونه های ادرار کارگرانی که به لحاظ شغلی با PAHs در مواجهه قرار داشتند اندازه گیری شد که در بررسی فوق ماده شیمیایی مزبور در کارگران شاغل به طور معنی داری بیشتر از افرادی که در مواجهه شغلی با PAHs قرار نداشتند بود.