کیکم با نام علمی ACER monspessulanum L. یکی از گونه های پهن برگ مناطق نیم خشک سرد می باشد که حفظ آن به عنوان یکی از ذخایر توارثی گونه های جنگلی، از اهمیت خاصی برخوردار است. فنآوری حفاظت در شرایط فراسرد (cryopreservation) شامل نگهداری بذرها و اندام های گیاهی در دمای  -196oC یا ازت مایع می باشد. در این درجه از سرما، فرآیندهای متابولیکی و فعالیت های فیزیولوژیک بذر یا اندام گیاهی تقریبا متوقف شده و به دلیل کاهش شدید این فعالیت ها نمونه بذر یا اندام گیاهی قادر به زنده مانی در مدت زمان بسیار طولانی است. برای نگهداری بذر کیکم در شرایط فراسرد از پیش تیمارهای گلیسرول 30 درصد، محلول ویتریفیکاسیون گیاهی (Plant Vitrification Solution 2 یا PVS2) و کاهش رطوبت بذر قبل از ورود به ازت مایع، استفاده شد. بذرهای تیمار شده به مدت یک هفته و یک ماه در دمای -196oC نگهداری شدند. بذرهای تیمارهای مختلف پس از خروج از ازت مایع در معرض شوک حرارتی قرار گرفته و پس از اعمال شوک حرارتی همراه با بذرهای شاهد بین کاغذ صافی مرطوب منتقل و بمدت 105 روز در سردخانه با دمای +4oC نگهداری شدند. جوانه زنی بذرهای تیمارهای مختلف فراسرد حدود 18/19 درصد بود و تفاوت معنی داری با بذرهای شاهد نداشتند، رشد گیاهچه ها نیز طبیعی و عاری از هر گونه آثار منفی بود. مطالعه انجام شده نشان داد که با استفاده از فنآوری فراسرد و بکارگیری پیش تیمارهای مناسب، بذر این گونه ارزشمند و در حال خطر را می توان برای مدت زمان بسیار طولانی حفظ و از انقراض این گونه منحصر به فرد جلوگیری نمود.

درخت کیکم (ACER cinerasens)، از گونه های مهم و با ارزش جنس افرا (ACER) است. در پژوهش حاضر، امکان تکثیر گونه کیکم به روش کشت جنین بذری بررسی شد. نمونه ها از پایه برگزیده در رویشگاه طبیعی گیاه واقع در جنگل سرچهان شیراز در فصول مختلف سال، برداشت و پس از سترون سازی با تیمارهای متفاوت، در محیط کشت MS دارای انواع هورمون های سیتوکینینی و اکسینی، مورد کشت قرار گرفت. در مورد کشت جنین بذر رسیده، روش کار عبارت از قراردهی بذرها در مقابل آب جاری و بعد سترون سازی آنها با محلول کلرورجیوه 0.1 درصد بود. جنین داخل بذرها به محیط کشت مختلف برده شد و محیط MS تغییر یافته، برای رشد جنین مناسب تشخیص داده شد، به طوری که پس از یک ماه 35% نمونه ها در این محیط ایجاد دانه رست نمودند. دانه رست ها بعد از طی مراحل مختلف سازگاری به خاک گلدان منتقل شدند. با توجه به مشکلات تکثیر گیاه کیکم از طریق روش های مختلف جنسی و غیر جنسی وصول به گیاهچه گونه مزبور از طریق کشت جنین به نوبه خود می تواند ارزشمند باشد که در این تحقیق میسر گردید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

درخت کیکم (ACER cinerasens)، یکی از گونه های مهم و با ارزش جنس افرا (ACER) است که در ناحیه رویشی زاگرس رشد می کند. مشکلات متعدد ازدیاد آن از طریق روشهای معمول تکثیر به ویژه ریشه زایی سخت قلمه های درختان بالغ افرا، ما را به انجام این تحقیق رهنمون ساخت. در پژوهش حاضر، امکان ریزازدیادی درخت کیکم به روش کشت سرشاخه ای (جوانه انتهایی و ریزقلمه: جوانه سبز شده از قلمه های شاخه درخت بالغ)، بررسی شد. ابتدا نمونه ها از پایه های برگزیده در رویشگاههای طبیعی گیاه واقع در جنگلهای منطقه سرچهان شیراز و قلاجه کرمانشاه در فصول مختلف سال، برداشت شد و پس از سترون سازی با تیمارهای متفاوت، در محیط های کشت MS و DKW مستقر شدند. مناسب ترین شاخه زایی و رشد طولی از جوانه و ریزقلمه در محیط MS دارای غلظت 1.4 نیترات) با ترکیب هورمونی 0.5 میلیگرم در لیتر 2ip و 0.1 میلیگرم در لیتر کینتین و 0.05 میلیگرم در لیتر TDZ و 0.01 میلیگرم در لیتر IBA و 0.25 میلیگرم در لیتر GA و آسکوربیک اسید 100 میلیگرم در لیتر بدست آمد. تیمارهای مختلف ریشه زایی بر شاخه های تکثیر یافته اعمال شد، ولی نتیجه آن مثبت نبود.

گونه ACER mazandaranicum، به عنوان گونه جدیدی از شمال ایران نامگذاری و شرح داده می شود. این گونه با داشتن ویژگی های زیر از سایر افراهای ایران متفاوت است. برگ ها چرمی و ضخیم، حاشیه پنجه های برگ صاف یا مواج، نوک پنجه ها به سه پنجه فرعی کوچک تقسیم شده، دو پنجه کناری خیلی کوچک یا دندانه ای، برگ های شاخه های زایا و انتهایی درخت سه پنجه ای، گل آذین دیهیمی آویزان با دم گل آذین و دم گل های خیلی بلند، میوه با بال هایی که در انتها یکدیگر را به صورت ضربدر قطع می کنند، پوست تنه صاف، سفید مایل به خاکستری و بدون شیار و همچنین داشتن دوره بذرآوری فراوان 2 تا 3 ساله. گونه جدید با گونه ACER hyrcanum قرابت دارد، بنابراین با آن مقایسه می شود.

گونه کیکم یکی از گونه های مهم جنس ACER از خانواده ACERaceae می باشد. زیرگونه turcomanicum در جنگل های ناحیه رویشی ایران تورانی به عنوان گونه همراه ارس در ارتفاعات استان های خراسان رضوی و شمالی پراکنش دارد. سال بذردهی این گونه هر سه سال یکبار است. قوه نامیه بذر آن پایین و تعداد بذرهای رسیده و سالم کم می باشد. بذرهای این گونه دارای خواب بوده و قوه نامیه آن پس از طی دوره سرمادهی کاهش می یابد. متاسفانه، بسیاری از رویشگاه های این گونه تحت تاثیر چرای دام و دخالت های انسانی با تخریب زیادی مواجه شده است. به دلیل مشکلات تکثیر جنسی، استفاده از روش های غیرجنسی به منظور تولید نهال های با کیفیت مطلوب می تواند در احیاء رویشگاه های این گونه بسیار راهگشا باشد. یکی از راه های مطمئن تولید نهال، تکثیر غیرجنسی از طریق ریزازدیادی است. به این منظور ریزنمونه ها از رویشگاه آن تهیه و باززایی انجام شد. القاء کالوس در محیط های هورمونی مختلف انجام و غلظت های مختلف هورمونی برای باززایی کالوس بررسی شد. از بین محیط های مورد بررسی، باززایی غیرمستقیم از کالوس تنها در غلظت های 0.1 و 0.5 میلی گرم در لیتر هورمون رشد گیاهی تیدیازورون (TDZ) انجام شد. تعداد، رشد طولی و شادابی ساقه چه ها تحت تاثیر غلظت های مختلف هورمون TDZ بررسی شد و تیمار 0.5 میلی گرم در لیتر هورمون TDZ با متوسط 4.16 عدد بیشترین تعداد ساقه زایی را داشت. از نظر شادابی و ارتفاع ساقه چه ها تفاوت معنی داری بین تیمارها وجود نداشت. به طورکلی محیط پایه MS و هورمون TDZ برای باززایی کالوس گونه کیکم ترکمنی مناسب می باشد. گیاهچه های باززایی شده به منظور سازگاری به گلدان منتقل و بعد به خاک انتقال یافتند.

فلزات سنگین عناصری با وزن اتمی بالا هستند که مقادیر بالای این فلزات می تواند برای موجودات زنده مضر باشد. کادمیوم از جمله فلز سنگینی است که جزء آلاینده های زیست محیطی محسوب می شود که سمیت بالایی دارد، در عین حال می تواند در گیاهان انباشته شود و باعث تغییرات مختلف مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی در آن ها شود. هدف از انجام این تحقیق ارزیابی عکس العمل اجزا مختلف درخت افرا پلت به آلودگی کادمیومی خاک بود. به همین منظور تاثیر غلظت های مختلف کادمیوم (صفر، 16، 32 و 64 میلی گرم بر کیلوگرم خاک) بر خصوصیات مورفولوژیک برگ و ریشه نهال های دو ساله افراپلت (ACER velutinum) مورد ارزیابی قرار گرفت. چهار صفت مورفولوژیک شامل سطح برگ، ضخامت برگ، وزن خشک برگ و وزن خشک ریشه بعد از این که نهال ها به مدت 180 روز در معرض کادمیوم قرار گرفتند، اندازه گیری شد. همچنین مقدار آلاینده تجمع یافته در برگ، ساقه و ریشه نهال ها به منظور ارزیابی عکس العمل افرا پلت به آلودگی کادمیوم خاک تعیین شد. نتایج نشان داد با افزایش میزان غلظت کادمیوم خاک متوسط سطح برگ، ضخامت برگ و وزن خشک برگ و ریشه نهال ها کاهش معنی داری پیدا کرد. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده افرا جزء گیاهان شناساگر (معرف) کادمیوم طبقه بندی شد.

در بررسی فونستیک بالاخانواده Psylloidea در استان مازندران در تابستان سال 1401، گونه پسیل Rhinocola ACERis (Linné, 1758) از روی درخت افرا، ACER sp. (Sapindales, Sapindaceae)، جمع آوری شد. این گونه و جنس برای اولین بار از ایران گزارش می شود

گونه ACER tataricum به عنوان گزارش جدید از غرب ایران معرفی می شود. نمونه گونه مذکور از جنگلهای منطقه بانه به طرف سردشت روستای کانی برد جمع آوری شده است.