ابو یعقوب یوسف سکاکی را به سبب درآمیختن منطق و ادبیات ستوده یا نکوهیده اند؛ زیرا وی بخش سوم کتاب مفتاح العلوم خود را که به بلاغت اختصاص دارد، با دستمایه های منطقی فصل بندی کرده و در همین بخش، علم بیان خاص خود را مبتنی بر میراث منطقی خاصی از دلالت، تنظیم کرده است. این جستار نشان خواهد داد که ظاهرا این میراث از طریق فخرالدین طبری مشهور به رازی، به او منتقل شده است؛ در این شیوه، دلالت لفظی به وضعی و عقلی تقسیم می شود و از اینجاست که علم بیان خاص سکاکی که مبتنی بر دلالت لفظی عقلی است، پدید می آید. پس از این دو محقق است که در نوشته های منطقی و غیر آن، تقسیمی ظاهرا بی سابقه وارد ایساغوجی منطق می شود و آن تقسیم دلالت به وضعی و طبعی و عقلی است. این جستار پای از روش عمومی منطق اسلامی آن سوتر نمی گذارد و محدوده ی پژوهش آن نوشته های منطقی است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

شارع مقدس اسلام همواره متشرعان را به رعایت موازین اخلاقی و برخورد عادلانه با اشخاص توصیه نموده است. آیات قرآنی و روایات ماثوره از اهل بیت (ع) همگی بر این امر تاکید دارند که حتی در مواجهه با افراد و جریان های انحرافی، نباید حریم عدالت و اخلاق را زیر پا گذاشته و از راههای مذموم شرعی، درصدد حمایت و حراست از کیان شرع بر آمد. با این وجود نظریه ای در دوران متاخر پدیدار شده است که دادن نسبت های کذب و خلاف واقع را به برخی از دشمنان دین (بدعت گذاران)، با توجیه بی آبرو کردن آنان و جلوگیری از فریفته شدن مردم روا دانسته است. عمده دلیل این دیدگاه استظهار از روایتی موسوم به مباهته (باهتوهم) و برخی دلایل ادعایی دیگر است. جستار حاضر با بازخوانی تحلیلی-انتقادی روایت مذکور و سایر ادله موجود در مساله، مستندات ارائه شده را کافی برای اثبات نظریه فوق نیافته و چنین دیدگاهی را برنتابیده است. نگارنده معتقد است دیدگاه فوق مستند صالحی برای تخصیص عمومات و اطلاقات حرمت بهتان و افترا نداشته و شرع مقدس هرگز چنین رفتاری را تجویز نمی کند.

نیاز برای دست یابی به معیارهای درست بهینه سازی پرتفو که علاوه بر دقت به سرعت در تصمیم گیری های سرمایه گذاری بیانجامد، امری فراتر از نیازهای آکادمیک است چرا که نیاز سرمایه گذاران، شرکت های سرمایه گذاری و مدیران سرمایه گذاری، به کاهش زیان های ناشی از سرمایه گذاری، افزایش بازده متناسب با ریسک همواره مورد بحث بوده است. با این وجود دستیابی به روشی جهت بهینه سازی پرتفو به گونه ای که شکاف بین نیازهای کاربردی و مدل های تیوریک را پر کند کار بسیار دشواری است. با توجه به اینکه یکی از مهمترین عوامل موثر در کسب بازدهی مطلوب، متنوع سازی است. این تحقیق با موضوع «تشکیل سبد سرمایه گذاری بهینه در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش های خوشه بندی سلسله مراتبی و تفکیکی»، سعی دارد با استفاده از داده های بازار و خوشه بندی آن، روشی مناسب جهت بهینه سازی پرتفو ارایه کند. نتیجه این مقایسه میزان موفقیت بهینه سازی بر اساس خوشه بندی را نسبت به پرتفوی شاخصی روشن خواهد کرد.

کلیدواژه فارسی: رجعت، به معنای بازگشت جمعی از انسان ها به دنیا پس از مرگ و پیش از قیامت، یکی از آموزه های اعتقادی شیعه است که با مهدویت، حوادث آخرالزمان، ظهور قائم و قیام او پیوندی ناگسستنی دارد. دانشمندان شیعه برای اثبات این آموزه دلایل معتبری اقامه کرده اند که یکی از آنها، آیه 83 سوره نمل است. این آیه با توجه به روایات اهل بیت علیه السلام، بر محشور شدن عده ای از افراد در دنیا دلالت دارد. مفسران و علمای شیعه، با کمک روایات و اجماع امامیه این آیه را بر رجعت تفسیر می کنند، اما مفسران اهل سنت، آیه مذکور را دلیل برپایی قیامت و حشر همگانی دانسته اند. بر اساس آیات دیگر قرآن در قیامت کبری همه انسان ها محشور می شوند. بنابر این روزی که همه خلائق محشور می شوند، غیر از آن روزی است که گروهی محشور می گردند. چکیده عربی:الرجعة، بمعنی عودة جماعة من الناس الی الدنیا بعد موتهم وقبل حلول یوم القیامة، واحدة من التعالیم الإعتقادیة عند الشیعة، وهی مرتبطة ترابطاً وثیقاً مع المهدویة، وحوادث آخر الزمان، وظهور القائم وقیامه. برهن علماء الشیعة علی هذه العقیدة بأدلة معتبرة ومن هذه الأدلة الآیة 83 من سورة النمل. تدلّ هذه الآیة معززة بروایات منقولة عن أهل البیت علیه السلام، علی حشر عددٍ من الأفراد فی الدنیا. یستعین مفسرو وعلماء الشیعة، بأحادیث شریفة واجماع الإمامیة لتفسیر هذه الآیة بمعنی الرجعة، بینما یأخذ مفسرو أهل السنّة، الآیة المذکورة کدلیل علی وقوع القیامة وحشر جمیع الناس. استناداً الی آیات قرآنیة اخری، فی القیامة الکبری یُحشر الناس یوم القیامة بأجمعهم. وفی ضوء ذلک یتّضح أن الیوم الذی یُحشر فیه جمیع الخلائق، غیر ذلک الیوم الذی یُحشر فیه مجموعة من الناس.

چکیده فارسی:در باب مدلول معجزه، دیدگاه های متفاوتی مطرح است؛ از این میان، وجود خدا و درستی تعالیم پیامبران نزد متالهان مسیحی و صدق ادعای پیامبر میان متکلمان مسلمان به عنوان مدلول های اصلی معجزه شناخته شده است. قاضی عبدالجبار معتزلی هر چند به مانند بیشتر اندیشمندان مسلمان، صدق ادعای پیامبر را مدلول اصلی معجزه می داند، اما دلالت معجزه بر وجود خدا را نیز می پذیرد که بر این اساس می توان وی را نخستین متکلم مسلمان دانست که برهان معجزه بر وجود خدا را ارائه نموده است. رویکرد عبدالجبار در بحث دلالت معجزه بر صدق ادعای پیامبر و وجود خدا، شباهت های زیادی با دیدگاه های سویین برن در این باره دارد؛ با این تفاوت که سویین برن معجزه را دال بر صدق تعالیم پیامبر نیز می داند، اما عبدالجبار چنین دلالتی را تبعی می داند. همسانی و بعضا برتری دیدگاه عبدالجبار نسبت به سویین برن ما را به پشتوانه عظیم، غنی و همچنان ناشناخته کلام اسلامی رهنمون می سازد. چکیده عربی:هناک آراء شتی مطروحة حول مدلول المعجزة؛ و هناک من بینها رأی یقول إن وجود الله و صحة تعالیم الأنبیاء عند المتألهین المسیحیین و صدق ادعاء الأنبیاء بین المتکلمین المسلمین هی المدلولات الأساسیة للمعجزة. و یذهب عبدالجبار المعتزلی، مثلما هو الحال بالنسبة إلی معظم المفکرین المسلمین، إلی أن المدلول الأساسی للمعجزة هو اثبات صدق ادعاء النبی، إلا انه یقر أیضا بدلالة المعجزة علی اثبات وجود الله. و علی اساس ذلک یمکن اعتباره أول متکلم مسلم طرح برهان المعجزة للدلالة علی وجود الله. والمنهج الذی اتبعه عبدالجبار المعتزلی فی بحثه لدلالة المعجزة علی صدق ادعاء النبی و علی اثبات وجود الله یشبه الی حد بعید آراء سویین برن فی هذا المجال، مع فارق أن سویین برن یعتبر المعجزة دلالة علی صدق تعالیم الأنبیاء أیضا، فی حین أن عبدالجبار یعتبر مثل هذه الدلالة تبعیة للاولی. إن ماتتصف به آراء عبدالجبار من مضاهاة أو تفوق أحیانا علی آراء سویین برن، یکشف لنا عن الثراء الهائل و المجهول للکلام الاسلامی.

«طرح دلالت زبانی»، درمقابل «دلالت منطقی»، رابطه ی «لفظ» و «معنا» را در «زبان طبیعی» بازنمایی می کند. در این طرح، فرایند «دلالت»، وابسته به «کاربرد» و به وسیله ی عامل «تفسیر» انجام می گیرد اما دلالت منطقی، تنها تابع قرارداد است. مروری بر آثار زبان شناختی مسلمانان نشان می دهد که نظریه ی دلالت میان آنها به صورت طیفی از دلالت منطقی تا دلالت زبانی، و بیشتر متأثر از رویکرد منطقی است؛ حال آنکه قرآن کریم و روایات در فضای «زبان طبیعی» صادر شده اند. از این رو بایسته است دلالت الفاظ کتاب و سنت در ساختار دلالت زبانی تبیین گردد؛ نه دلالت منطقی. درنتیجه، دلالت الفاظ علاوه بر «سیاق متن» به «کاربرد» نیز وابسته و فعالیت «تفسیر» در آن نقش آفرین خواهد بود. براین پایه «کاربرد»، در تفسیر قرآن کریم: موقعیت الفاظ در فضای نزول و خطاب آیات، و در روایات: مورد و موقعیت صدور حدیث است. ریزگان و کاربست این رویکرد در علوم قرآن و حدیث، پژوهش هایی جداگانه می طلبد.

نثر فنی کلیله و دمنه و مقامات حمیدی با در بر داشتن دلالت های ضمنی و غیر صریح، سبک متفاوتی از وجه تعلیم را نشان می دهد. رمزگشایی معانی ضمنی در این آثار آشکار می سازد برخلاف فرضیه محققان مبنی بر بسیار بودن لغات نسبت به معانی در متون نثر قرن ششم هجری، به دلیل نزدیک شدن این آثار به شعر دلالت های ثانوی بیشتری مطرح می شود، چنان که با آشنایی زدایی و تحول در مسیر درک، راه دریافت معنی را گسترده تر و اثر تعلیمی آن را موثرتر می سازد و مخاطب با حرکت ذهنی از حوزه ای اشاری به حوزه دیگر مفاهیم تازه ای را دریافت می کند. در این مقاله، سعی بر آن است که با مطالعه چهارچوب بافتاری این متون و اثر تعلیمی آن ها با بررسی افعال، رهیافت های نویسندگان در امر تعلیم تبیین گردد. برای این کار افعال در ساخت های پایه، مرکب و عبارت فعلی داده برداری شده، سپس به دلیل تاثیر مستقیم بافت بر ساخت افعال و ایجاد معانی به فعل ها در بافت گزاره های مختلف توجه شده است و با تطبیق معانی ضمنی و صریح دو اثر، کارکرد آن ها تحلیل شده است.

ما تعالجه هذه الورقة البحثیة هی العلاقات النصیة فی سورة المؤمنون المعتمدة علی تصنیف الدلالات إلی دلالة مرکزیة وهامشیة وما یتمخض عنهما من علاقات لغویة کالمناسبة والإشارة المرجعیة والتکرار ثمّ الربط بینهما مع الترکیز علی الدلالة الصوتیة التی لا تنفصل عن الدلالة النفسیة فی تکرار الفواصل الواحدة للسورة فی ضوء المنهج التحلیلی- الوصفی وکذلک تحقیق الوظیفة الإبلاغیة والتأثیریة معا. حیث بین البحث صلة الأخیر (التکرار) بالدلالة النفسیة المنضویة تحت الدلالة الهامشیة. إذ کل من المقاطع المفتوحة والمکسورة والمغلقة تساوقت فی الفاصلة القرآنیة تارة دالة علی الشموخ والرفعة فی المقاطع المختومة بالألف مثل: (فا، حا، عا، وا، خا) فی: فاعلون، حافظون، وارثون، خالدون.التی توحی دلالتها بالدیمومة والاستغراق للزمان والمکان لتلک الأفعال والصفات وتارة علی الانکسار فی المقاطع المختومة بالیاء کتکریر (الذین) فی بدایات السورة وخاصة باشتمالها علی الیاء المدیة التی توحی بالدیمومة والاستمرار والتقصی وتارة علی الباطنیة ومواصلة المشوار فی المقاطع المختومة بالواو والنون المتفق تماما مع کافة صفات المؤمنین.