خطبه ی غدیر از مهم ترین خطابه های پیامبر اکرم (ص) است که به عنوان یک گفتمان ولایی در عرصه ی اجتماعی آن روز مطرح شد؛ به دلیل عجین بودن روح و جان نبی اکرم(ص) با قرآن کریم، این خطبه به شدّت تحت تأثیر قرآن کریم قرار دارد. آیه 67 سوره مائده معروف به آیه تبلیغ در صدر این آیات، با اتفاق نظر شیعه و اکثر اهل سنت در اختصاص به جریان غدیر از مهمترین آیاتِ خطبه به شمار می آید. لذا تحلیل گفتمان به مثابه یک روش جدید که به کشف معنای متن و لایه های زیرین آن می پردازد، در بررسی این آیه حائز اهمیّت است. در این پروژه با استفاده از روش عملیاتی تحلیل گفتمان پدام (PDAM) که بر مبنای بینش اسلامی طراحی شده، آیه تبلیغ در پنج فضای ساختاری، معنایی، ارتباطی، گفتمانی و فراگفتمانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و محورهای اساسی آن مشخص شد و نیز تبیین گشت که این گفتمان در مقابل گفتمان منافقان، ولایت را انتصاب الهی می داند و ولایت به عنوان دال مرکزیِ این گفتمان بیانگر این نکته است که رسالت عظیم رسول اکرم(ص) و دین اسلام جریانی ولایت محور است نه شریعت محور لذا با پایان عمر شریف نبی اکرم(ص) پایان نمی پذیرد.

در «بوطیقای مدرنیسم» تنها «متن» و جوهر ذاتی آن مهم است نه چیزی دیگر. یکی از مسایل اهتمام برانگیز این بوطیقا موضوع «گفتمان» «گفتمان کاوی» است. در گفتمان کاوی یک شعر لازم است که چهار محور اساسی: «زبان، موسیقی، تصویرگری (تصویرپردازی) و تجربه بشری (ساخت عاطفی)، به علاوه موضوع بینامتنی ((intertextuality مدنظر قرار گیرد، تا متن ادبی به خوبی فهمیده شود.

تحلیل گفتمان، رویکردی میان رشته ای است که ریشه در زبان شناسی دارد. این اصطلاح برای اولین بارتوسط «زلیک هریس» به کار رفته است. هدف عمده تحلیل گفتمان این است که تکنیک و روش جدیدی را در مطالعه متون، رسانه ها، فرهنگ ها، علوم، سیاست، اجتماع و مواردی مانند آن به دست آورد. بنابراین، تحلیل گفتمان جزء روش های تحقیق کیفی بوده که جهت کشف معنای به کار رفته در متن یا سخن به کار می رود و از آن در زمینه های مختلف مانند سیاست، رسانه ها و ... استفاده می شود. رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی سیری تکوینی از تحلیل گفتمان در مطالعه های زبان شناختی است که تحلیل گفتمان را به لحاظ نظری و روش شناختی از سطح توصیف متون به سطح تبیین ارتقا داده است و به لحاظ محدوده تحقیق نیزگستره آن را ازسطح بافت موقعیت فرد به سطح کلان یعنی، جامعه، تاریخ و ایدئولوژی وسعت بخشیده است. در تحلیل گفتمان انتقادی نقد ایدئولوژی و قدرت بیش از سایر انواع تحلیل گفتمان مورد توجه قرار دارد. این مقاله درصدد است ضمن معرفی تحلیل گفتمان انتقادی، نظریه پردازان مطرح در این حوزه را به ایجاز معرفی نماید.

در «نقد مدرن غربی» تنها متن ادبی، جوهر ذاتی ادبیات به حساب می آید. به عبارت دیگر آن گونه که ساخت گرایان می گویند، تنها وجه غالب (dominant) متن ادبی است، که اصالت دارد. یکی از محورهای مهم این گونه نقد «گفتمان» و «گفتمان کاوی» است. در گفتمان کاوی یک اثر ادبی، پنج محور اساسی فهم متون اعتبار و ارزش ادبی دارد: زبان، موسیقی، بلاغت تصویر، تجربه بشری (ساخت عاطفی) و بینامتنی (intertextuality). آنچه مسلم است این روش از زبان شناسی وارد علوم انسانی شده و به سرعت در نقد ادبی امروز جایگاهی والا یافته است. در ادب پژوهی معاصر عربی واژه «خطاب» معادل گفتمان آمده است. از جانب دیگر سهراب سپهری شاعری صاحب سبک است که شعر او در میان شاعران معاصر خوش درخشیده، و زبان همزمان یا (synchronic) در شعر او به وجه غالب رسیده است. در مقاله حاضر به شیوه توصیفی، تحلیلی شعر سهراب سپهری، که میان طبیعت و ماورای طبیعت در نوسان است، بر اساس روش تحلیل گفتمان مورد خوانش قرار گرفته است.

چکیده فارسی:امروزه با افزایش انتقادهای نظری از رویکرد اثبات گرایی، بسیاری از دانشمندان علوم اجتماعی و انسانی به جای جمع آوری داده های کمی و تحلیل های آماری، بر روش های کیفی تحقیق تاکید می ورزند. یکی از روش های بسیار رایج پژوهش های کیفی، تحلیل گفتمان انتقادی است. تحلیل گفتمان انتقادی، به لحاظ فلسفی مبتنی بر ساخت گرایی است که با تاکید بر عاملیت انسانی، واقعیت را به سازه های انسانی تقلیل می دهد.این نوشتار با اشاره به استلزامات منطقی مبانی سازه گرایانه تحلیل گفتمان انتقادی، به این نتیجه می رسد که این دیدگاه به لحاظ معرفت شناختی به نسبی گرایی، سفسطه و انکار شناخت، نسبیت ارزشی، خودمتناقض بودن، امتناع صدق و کذب، و امتناع اخلاق منجر می شود.   چکیده عربی:فی عصرنا الراهن یؤکد الکثیر من علماء العلوم الاجتماعیة علی المناهج النوعیة للبحث العلمی ویرجحونها علی جمع المعلومات الکمی والتحلیل الإحصائی، وذلک بعد تزاید الانتقادات النظریة للمنهج الإثباتی. ومن المناهج السائدة بشکل کبیر فی مجال البحوث النوعیة، هو منهج تحلیل الخطاب الانتقادی، فهذا المنهج من الناحیة الفلسفیة یقلل من مستوی الواقع وینزله إلی درجة الأفعال الإنسانیة، وهو فی حقیقته یستند إلی المنهج البناء الذی یتمحور حول فاعلیة الإنسان. وقد أثبتت نتائج البحث أن هذه الرؤیة من الناحیة المعرفیة تؤدی إلی النسبیة والسفسطة وإنکار المعرفة والنسبیة المبدئیة والتناقض الذاتی وامتناع الصدق والکذب وامتناع الأخلاق، وذلک من خلال التطرق إلی الاستلزامات المنطقیة للمبادئ البناءة فی تحلیل الخطاب الانتقادی.

مقدمه و هدف: در این مقاله دو روش آموزشی تحت عناوین Case Study ,Case Method به عنوان تکنیکهای آموزشی مورد بررسی و نقد قرار گرفته و تفاوتها و شباهتهای هر کدام به طور جداگانه بررسی شده است و نکات کاربردی هر روش در آموزش پرستاری مورد بحث قرار گرفته است.مرور مطالعات: در این مقاله ابتدا تعاریف دو نوع متد آموزشی ارایه گردیده و سپس موارد استفاده از هر متد به طور جداگانه بحث شده است، و با توجه به ماهیت آموزش پرستاری ایران پیشنهادات کاربردی در این زمینه ارایه شده است. Case Method در گروههای آموزشی کوچکتر که مشاهدات ذهنی کمتری دارند و در ابتدای تجربه می باشند استفاده می شود. ولی Case Study در گروههای آموزشی بزرگتر که مشاهدات ذهنی بیشتری دارند و قدرت تجزیه و ترکیب و رشد بحث در آنها بیشتر می باشد استفاده می شود. از ویژگیهای مهم آنها می توان به افزایش قدرت تصمیم گیری افراد در موقعیتهای مختلف، لذتبخش تر کردن آموزش و علاقمند کردن به امر تدریس و ... نام برد.بحث و نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش و با توجه به محتوی برنامه های آموزشی پرستاری، محقق استفاده از روشهای Case Study ,Case Method را برای دانشجویان پرستاری توصیه می نماید. زیرا بهترین آموزش یادگیرنده ها زمانی مطرح می باشد که دانش هماهنگ و متنوع مهارتهای آموزشی با تجربیات در کنار هم می باشد.

نقد و انتقاد علمی را می توان زیربنای رشد صحیح و شکوفایی معماری معاصر ایران تلقی کرد. پیش فرض های پژوهش نشان می دهد که معماری فاخر حاصل موفقیت معماری معاصر در ارتباط مناسب با بستر طرح است. از سوی دیگر اگر معماری فاخر بتواند به میراثی برای آینده تبدیل شود، آنگاه می توان آن را یک معماری سرآمد نامید. بر اساس چارچوب نظری پژوهش، نقد آثار معماری معاصر بر اساس مدل های نظری متفاوتی صورت می پذیرد که یکی از آنها روش تحلیل انتقادی گفتمان است. اساس این روش بر پایه نقد و داوری رابطه معماری و بستر، به مثابه رابطه «متن»با «زمینه» است. دستاوردهای پژوهش نشان دهنده آن است که بازترسیم نقد معماری به مثابه یک گفتمان انتقادی، پنج راهبرد را برای نقد علمی در اختیار قرار می دهد: 1) تعامل با زمینه، 2) فرایندمبنا، 3) اقبال عمومی، 4) نقد نقد و 5) بازآفرینی گفتمان نوین.

1هدف پژوهش حاضر، تحلیل انتقادی گفتمان صلح جهانی در کتب درسی نظام آموزشی ایران با تکیه بر نظریه­ی هویت یابی لاکلا و موف است. به همین منظور، کتب درسی میان سال های 1357-1392 (دوره­ی ابتدایی و دبیرستان دوره­ی اول) مورد تحلیل قرار گرفته است. این مقاله، با روش ترکیبی تحلیل گفتمان فرکلاف، لاکلا و موف و با محوریت سؤال های ذیل، انجام شده است: جایگاه گفتمان صلح جهانی در اسناد آموزشی این دوران، چه وضعیتی داشته است؟ مواد آموزشی مذبور، درصدد خلق چه سوژه هایی هستند؟ گفتمان های سیاسی غالب در این دوران، چه نقشی در شکل دهی هویت در این سوژه ها داشته اند؟ یافته ها، نشان می دهد که گفتمان صلح جهانی در کتب و اسناد آموزشی، به دلیل مرزبندی میان اسلامی و غیر اسلامی، داخلی و خارجی، طرد شده است. فرایندهای قدرت، درصدد خلق سوژه هایی مبارز و منتقم با هویت نظامی مآب بوده­اند. عامل اقناع سوژه ها، بدیهی سازی ایدئولوژی های انقلاب با ماهیت اسلامی است. همچنین محتوای آموزشی با القای ایدئولوژی های خاص دفاعی، هویت هایی صلح گریز در تمام ابعاد فردی، میان فردی، اجتماعی و بین المللی را شکل داده است.

در این مقاله، استدلال خواهد شد که در ایران از تحلیل گفتمانی میشل فوکو برخلاف رویه غالب از اواسط دهه 1370 تاکنون، نمی توان به شکل مجزا و بدون در نظرگرفتن مبانی فلسفی-ایدئولوژیک آن و به منزله روشی صرف درحوزه های مختلف علوم انسانی استفاده کرد؛ زیرا تحلیل گفتمانی فوکو از نگاه ایدئولوژیک خاص او به سیر تحولات دوران مدرن از دوران رنسانس تا پایان عصر روشنگری برآمده است و از مبانی فلسفی و آنتولوژیکی ویژه ای نشأت می گیرد که فوکو عمیقاً بدان ها باور داشت. به عبارتی میان تحلیل گفتمانی فوکو به منزله یک روش و محتوای فلسفی آن، وحدتی اندام وار برقرار است و اینکه فوکو به تحلیل گفتمانی گرایش یافت و روشی ظاهراً نوین در تحلیل تاریخ عصر جدید به دست داد، نه گزینشی آزادانه و دل بخواهی، بلکه برآمده از منطق فلسفی خاص اودر نگاه به تاریخ عصر مدرن بود؛ منطقی که منطبق با تاریخ گرایی هگلی است که فوکو ظاهراً با آن مخالف بود. هگلیانیسم با منطق جبرگرایانه ی خود، بینشی اندم وار به تاریخ را بسط می دهدکه این بینش جبرگرایانه به تاریخ، با نگرش ساختاری و نهادی فوکو به قدرت منطبق است. از سوی دیگر، تاریخ گرایی هگلی، وقعی به نقش انسان در تکوین وقایع تاریخ قائل نیست و این ویژگی نیز با نظریه یمرگ سوژه ی فوکو انطباق تام دارد. بنابراین تنها در صورتی می توان تحلیل گفتمانی فوکو را به منزله یک روش در تحلیل موضوعات مختلف به کار برد که به مبانی ایدئولوژیک آن مانند مرگ انسان، باور راسخ داشت.

فوکو با بکارگیری مفهوم گفتمان شیوه جدیدی برای تحلیل تاریخی و اجتماعی ارائه نمود و بعد از استقبال وسیع پژوهشگران، اکنون گفتمان به یکی از پرکاربردترین مفاهیم علوم اجتماعی تبدیل شده است. تحلیل گفتمان شیوه پژوهشی فوکو است که او طی کارهای خود، دیرینه شناختی و تبارشناختی، از آن برای تحلیل تاریخی و کنونی جامعه غربی استفاده می کند. در این مقاله ضمن بررسی مفهوم نظری گفتمان، روش تحلیل گفتمان فوکویی بررسی می شود. طی این بررسی سیر تحول مفهوم گفتمان و نحوه تحلیل گفتمان در کارهای فوکو خواهد آمد. در ادامه نوع بکارگیری آن در دو شیوه پژوهشی-نظری دیرینه شناسی و تبارشناسی را بررسی خواهد شد. در این مقاله همچنین دو مثال عملی از تحلیل گفتمان چگونگی عملی انجام آن را توضیح می دهد. در انتها خواهیم دید که پژوهش گفتمانی با ذایقه نیمه فوکویی دشواری هایی خاص خود را دارد و همزمان پژوهشگر آزاد است تا بی آنکه دغدغه معیارها و تنظیمات پژوهش اجتماعی متعارف را داشته باشد، پژوهش خود را به گونه ای «معتبر» سامان دهد که نظریه و روش در هم ادغام شوند.