آگاهی از وضعیت تراکم و تاج پوشش درختان جنگل های زاگرس برای حفظ، احیا و گسترش آنها اهمیت دارد. هدف این بررسی معرفی مناسب ترین برآوردکننده روش های نمونه برداری فاصله ای برای برآورد مشخصه های کمی این جنگل ها است. برای این منظور درختان و دو قطر بزرگ و کوچک تاج آنها در33 قطعه نمونه دایره ای شکل برداشت گردید. در هر قطعه نمونه دایره ای روش های نمونه برداری فاصله ای نزدیکترین فرد، نزدیکترین همسایه، دومین نزدیکترین همسایه، ترکیبی، مربع تی، نقطه مشترک و مربعی با نقطه مرکزی برداشت گردیدند. بعد تراکم و تاج پوشش درختان با روش دایره ای و برآوردکننده های روش های نمونه برداری فاصله ای محاسبه گردید، با استفاده از معیار صحت نتایج برآوردکننده های فاصله ای با نتایج قطعه نمونه دایره ای شکل مقایسه گردیدند. نتایج نشان داد که براساس صحت قابل قبول (دامنه10±درصد)، از بین 16 برآوردکننده روش های مذکور، مناسب ترین آنها برای برآورد تراکم و تاج پوشش درختان این جنگل ها، برآوردکننده PCQ3 بود.

ضایعات چوبی یک جز ساختاری و عملکردی مهم از اکوسیستم های جنگلی می باشند و نقش مهمی را در چرخش مواد غذایی، خیره کربن در بلندمدت، زادآوری درخت و حفظ تنوع زیستی ایفا می نماید. بدین لحاظ، مطالعات در جهت بررسی و تعیین میزان، نحوه اندازه گیری و توزیع مکانی ضایعات چوبی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. برای برنامه ریزی صحیح در مورد ضایعات چوبی در جنگل های فندقلو نخست باید بتوان به اندازه گیری صحیح این ضایعات با یک روش آماری مناسب پرداخت. این تحقیق با هدف ارزیابی کارایی روش نمونه برداری خطی به منظور برآورد ضایعات چوبی در این جنگل ها و تعیین مناسب ترین روش اندازه گیری در نمونه برداری خطی انجام شد. بدین منظور، روش خط نمونه با روش های محاسبه بر اساس تئوری احتمالات، فرمول هوبر و فرمول اسمالیان به کار گرفته شد و در انتها با مقایسه آن با روش آماربرداری صد در صد با استفاده از تجزیه واریانس و روش دانکن، نتیجه گیری گردید که روش خط نمونه بر اساس تئوری احتمالات بهترین روش اندازه گیری می باشد. از طرف دیگر اقدام به تعیین و مدل سازی الگوی پراکنش ضایعات چوبی با توجه به دو فاکتور شیب زمین و فاصله از محل تفرج بر اساس روش رگرسیون خطی چند متغیره گردید.

روش های مبتنی بر نمونه برداری با احتمال به نسبت اندازه جدید ترین و بهترین روش های معرفی شده برای برآورد کمیت های مختلف پسماند چوبی درشت در سال های اخیر هستند. این روش ها هر قطعه پسماند چوبی درشت را با احتمال متناسب با پارامترهای مختلف (طول، مربع طول، حجم و غیره) انتخاب می کنند. در پژوهش پیش رو ضمن معرفی نمونه برداری با فاصله محدود و پروتوکلی از نمونه برداری با سطح ثابت (پروتوکل Sausage) که قطعات پسماند چوبی درشت را با احتمال متناسب با طول آنها انتخاب می کنند، دقت و صحت هر دو روش برای برآورد حجم پسماند چوبی درشت بررسی و مقایسه شد. برای این منظور در یک توده بهره برداری نشده، یک قطعه 250×250 متر به صورت صددرصد آماربرداری شد و نقشه قطعات به دست آمد، سپس با استفاده از بسته SampSurf در محیط نرم افزار R روش های مورد بررسی شبیه سازی شد و دقت و صحت روش ها بررسی شد. برای بررسی دقت از شاخص درصد ضریب تغییرات و برای صحت از شاخص اریبی نسبی استفاده شد. نتایج نشان داد که هر دو روش مورد بررسی برای برآورد حجم پسماند چوبی درشت نااریب هستند (مقادیر اریبی برای شعاع و فاصله های مختلف کمتر از یک بود). ازنظر دقت، دقت نمونه برداری با سطح ثابت (پروتوکل Sausage) نسبت به نمونه برداری با فاصله محدود برای برآورد حجم پسماند چوبی درشت بیشتر بود. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده می توان نمونه برداری با سطح ثابت (پروتوکل Sausage) را روشی مناسب ازنظر دقت و صحت برای برآورد حجم پسماند چوبی درشت در یک جنگل هیرکانی معرفی کرد.

سابقه و هدف: جنگل های زاگرس به عنوان وسیع ترین منطقه جنگلی ایران به لحاظ تنوع گیاهی دارای اهمیت ویژه ای می باشد. شناخت پوشش گیاهی زیربنای مطالعات اکولوژیکی، مدیریت و حفاظت گونه های گیاهی یک منطقه محسوب می شود. با توجه به اهداف مطالعه، نوع پوشش گیاهی، تنگناهای فنولوژیک و تاکسونومیک و امکانات مادی و اجرایی مطالعات تنوع پوشش گیاهی به روش های گوناگونی انجام می گیرد، در این میان یکی از روش های متداول، روش پیمایش زمینی است. هدف از این پژوهش بررسی توانایی قطعات نمونه چند اندازه ای اصلاح شده ویتاکر با توزیع کاملا تصادفی در تیپ های مختلف رویشی در شناسایی پوشش گیاهی جنگل است.مواد و روش ها: در این راستا منطقه هشتاد پهلو در استان لرستان به مساحت 8072 هکتار انتخاب شد. جهت بررسی و شناسایی پوشش گیاهی، ابتدا با جنگل گردشی چهار تیپ گیاهی بلوط خالص، بلوط به همراه کیکم، تیپ آمیخته ای از دافنه، گون و راناس، و تیپ علفزارهای مناطق مرتفع مورد شناسایی قرار گرفت سپس به منظور شناسایی گونه های گیاهی تعداد 21 قطعه نمونه چند اندازه ای ویتاکر به مساحت 250 مترمربع به صورت کاملا تصادفی در هر تیپ مستقر گردید. در هر قطعه نمونه گونه های گیاهی با استفاده از منابع معتبر مورد شناسایی قرار گرفتند هم چنین بررسی شکل زیستی گیاهان و کوروتیپ آن ها به ترتیب بر اساس روش رانکایر و تقسیم بندی نواحی رویشی زهری انجام شد. طبقات حفاظتی عناصر گیاهی موجود در منطقه نیز بر اساس طبقه بندی IUCN و Red data book of Iran مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: نتایج مطالعه نشان داد که در منطقه مورد مطالعه تعداد 211 گونه گیاهی متعلق به 165 جنس و 45 خانواده وجود دارد. بزرگ ترین خانواده از لحاظ تعداد گونه خانواده Compositae با تعداد 28 گونه، (13.27 درصد) می باشد. بررسی انتشار جغرافیایی فلور منطقه نشان داد که بیش ترین پراکنش جغرافیایی متعلق به ناحیه ایرانو- تورانی با 80 گونه (37.91 درصد) و ناحیه ایرانو- تورانی و مدیترانه ای با 55 گونه (26.6 درصد) می باشد. در بین گیاهان موجود در منطقه به ترتیب تروفیت ها با 88 گونه (43.9 درصد)، ژئوفیت ها با 43 گونه (21.43 درصد)، کامفیت ها با 25 گونه (13.2 درصد)، همی کریپتوفیت ها با 18 گونه (9.57 درصد) و فانروفیت ها با 15 گونه (8.1 درصد) مهم ترین شکل های زیستی منطقه را تشکیل می دهند.نتیجه گیری: مقایسه نتایج این مطالعه با نتایج مطالعه ای که به روش پیمایش زمینی در منطقه هشتاد پهلو انجام گرفته بود نشان داد که روش توزیع تصادفی قطعات نمونه در تیپ های مختلف گیاهی ضمن مدیریت و صرفه جویی در زمان و هزینه از توان بالایی برای جمع آوری و شناسایی غالب گونه های منطقه برخوردار است.

مقدمه و هدف: پرورش جنگل در حقیقت از مهم ترین فعالیت­های جنگل شناسی محسوب می شود و کلیه مسائل مربوط به تربیت و اصلاح توده های جنگلی را شامل می شود. هدف و منظور اصلی پرورش جنگل تقویت و اصلاح کمی و کیفی توده جنگل و سالم نگه داشتن آن در طول حیات طولانی جنگل است. برش های مختلفی که در جنگل انجام می­شود به عنوان ابزار جنگل شناسی نقش مهمی در هدایت توده به سمت اهداف موردنظر دارد. این برش ها برای اصلاح توده­های جنگلی و برای رسیدن به توسعه و پایداری بوم­سازگان جنگلی انجام می شود. بررسی اهمیت و تأثیر این برش ها در جنگل­های مورد نظر منطقه اهمیت زیادی دارد. این پژوهش با هدف مقایسه کمی و کیفی توده­های جنگلی بالغ و زادآوری توده اصلاح شده (عملیات اصلاحی پرورشی به­مدت 14 سال) و شاهد (در مجاورت توده اصلاح­شده) در منطقه مکیدی شهرستان کلیبر انجام شد.مواد و روش­ها: منطقه مکیدی در بخش حفاظت­شده جنگل­های ارسباران و در جنوب غربی شهرستان کلیبر واقع شده است. ارتفاع این منطقه 1400-1500 متر از سطح دریا بوده و در بخش غربی حوزه آبخیز رودخانه کلیبرچای میانی قرار دارد. مناطق مورد نظر از نظر شرایط فیزیوگرافی و بوم­شناسی مشابه یکدیگر بوده و تنها از نظر نوع دخالت­های پرورشی تفاوت داشته­اند. در توده اصلاح شده جمعاً پنج درصد از درختان طی دوره 14 ساله برداشت شده­اند. در این عملیات درختانی که از نظر وضعیت ظاهری دچار ضعف و یا بیماری بوده و یا تنه درختانی که به پایه های نخبه چسبیده بودند و یا مزاحمت های تاجی و ریشه ای داشته­اند برداشت شده­اند. مساحت منطقه مورد بررسی 40 هکتار که 20 هکتار برای هر کدام از تیمارها در نظر گرفته شد. با استفاده از شبکه آماربرداری به ابعاد 50×50 متر، 33 قطعه­نمونه دایره­ای 300 متر­مربعی در منطقه شاهد (سه قطعه نمونه در داخل محوطه بدون پوشش قرار داشته­اند) و 36 قطعه­نمونه در منطقه اصلاح شده پیاده شد. همچنین زادآوری گونه­های چوبی در هر دو توده، در قطعات نمونه دایره­ای به ابعاد 100 مترمربع به مرکزیت قطعه نمونه اصلی بررسی شدند.یافته­ها: نتایج نشان داد که میانگین قطر برابرسینه درختان 35/11 و 98/10 سانتی­متر، میانگین قطر تاج 48/2متر و 11/2 متر به­ترتیب در توده اصلاح شده و شاهد بوده است. میانگین ارتفاع درختان در توده اصلاح شده 22/9 متر و در توده شاهد 61/9 متر بوده است که بین دو توده از نظر آماری اختلاف معنی­دار نبود. از نظر تعداد در هکتار در هر دو توده بیشترین تعداد در طبقه قطری 10 سانتی­متر بوده است و در طبقات قطری بالاتر تعداد به شدت کاهش را نشان می­دهد. مشاهده وضعت دو توده به خوبی نشان­دهنده جوان بودن این توده­ها بود. مقدار ضریب قد کشیدگی دو توده اصلاح شده و شاهد نشان داد که میانگین ضریب قدکشیدگی در توده شاهد بیشتر از توده اصلاح­شده است که نشان­دهنده بهبود وضعیت این ضریب بخاطر انجام عملیات پرورشی است و پایداری بهتر توده­ها را بعد از عملیات اصلاحی نشان می­دهد. از مهمترین درختان و درختچه­های های مشاهده شده در منطقه مورد بررسی می­توان به گونه­های بلوط سفید، بلوط سیاه، کرب، ممرز، توسکا و گیلاس وحشی اشاره نمود. در طبقات قطری از نظر ترکیب گونه­ای در توده اصلاح شده گونه بلوط سفید 56 درصد و گونه کرب 31/0 درصد بیشتر از توده شاهد بوده است. درصد درختان با تاج سالم 4/93 درصد و 9/93 درصد و زاویه تنه قائم 7/68 درصد و 5/43 درصد به­ترتیب در توده اصلاح شده و شاهد بوده است. بررسی وضعیت تمایل درختان نشان داد که توده اصلاح شده از نظر قائم بوده تنه وضعیت مساعدتری نسبت به توده شاهد دارد هر چند توده شاهد نیز وضعیت مطلوبی دارد. منشا تمام درختان مشاهده شده در منطقه مورد بررسی دانه زاد بوده است. همبستگی بین قطر و ارتفاع درختان در هر دو توده اصلاح­شده و شاهد رابطه نمایی معنی­داری را نشان داد و ضریب تعیین برای توده اصلاح شده وضعیت بهتری نسبت به توده شاهد دارد. از نظر فراوانی زادآوری توده شاهد وضعیت زاداوری مناسب تری نسبت به توده اصلاح شده داشته است و بیشترین تعداد زاداوری مشاهده شده در طبقات قطری 5 تا 5/7 سانتی­متری بوده است و بعد از آن طبقات قطری 5/2 تا 5 سانتی­متر و صفر تا 5/2 قرار داشته­اند.نتیجه­گیری کلی: جمع بندی نتایج به­دست­آمده نشان می­دهد این توده نیاز به دخالت بیشتر و برش­های بعدی دارد تا بتوان با افزایش نور و مواد غذایی به تعداد پایه­های کمتر موجب افزایش رشد قطری این درختان شد. پیشنهاد می­شود این بررسی­ها هر 5 سال یک­بار تکرار شده تا بهتر بتوان به تأثیر این عملیات پی برد.

روش های نمونه برداری بدون قطعه نمونه (خطی یا فاصله ای) از شیوه های مهم آماربرداری در جنگل اند. در این تحقیق به منظور بررسی کارایی روش نمونه برداری فاصله ای نزدیک ترین همسایه ی پیوسته (C-nn)، محدوده ای به مساحت 220 هکتار در بخش چلیر جنگل خیرود نوشهر انتخاب شد. سپس نمونه برداری به دو روش، یکی با قطعات نمونه دایره ای 10 آری (مرسوم در جنگل های شمال کشور) و دیگری به روش فاصله ای C-nn با 15=k درخت براساس شبکه ای به ابعاد 200× 150 متر انجام گرفت. در مجموع 77 قطعه نمونه ی دایره ای و 77 نمونه C-nn با مراکز نمونه یکسان در منطقه ی تحقیق برداشت شد. نتایج نشان داد که بین رویه زمینی برآورد شده به روش C-nn با نتایج برآورد این متغیر با قطعات نمونه دایره ای متناظر آنها تفاوت آماری معنی داری وجود ندارد و نیز با کاهش تعداد k در این روش از 15 به 6 درخت هم تفاوت معنی داری در برآورد این متغیر ایجاد نمی شود، ولی دقت نمونه برداری از 7=k به 6=k درخت به شدت کاهش می یابد. این در حالی است که روش نمونه برداری C-nn از نظر زمانی به طور معناداری سریع تر از روش نمونه برداری مرسوم در جنگل های هیرکانی شمال کشور بود. در نهایت می توان نتیجه گرفت که هرگاه به هر دلیل، اجرای روش های نمونه برداری بدون قطعه نمونه یا فاصله ای در این جنگل ها ضروری باشد، نمونه برداری به روش فاصله ای C-nn با توجه به وابستگی به تنه ی درخت به جای تاج آن، در برخی شرایط کاربرد دارد و براساس معیار هزینه و دقت با هفت درخت انجام پذیر است.

مدیریت جمعیت گونه های قابل شکار حیات وحش نیازمند اطلاعاتی در مورد تراکم مطلق و فراوانی آنها بر اساس روش های قابل اطمینان است. برای مطالعات پویایی شناسی جمعیت و تعیین وضعیت حفاظتی، نیاز به اطلاعات پایه بیشتری احساس می گردد. در مورد مدیریت پرندگان قابل شکار در ایران، جمعیت حال حاضر قرقاول کاملا ناشناخته است چراکه هیچ کوشش رسمی جهت برآورد جمعیت آن در سال های گذشته صورت نگرفته است. در این پژوهش، نمونه برداری مسافتی بر مبنای ترانسکت خطی برای برآورد جمعیت قرقاول در جنگل سعدآباد بکار رفت. داده های مربوط به شمارش دیداری و شنیداری برای محاسبه برآورد کلی جمعیت با یکدیگر ترکیب شد. فرض شد که هر یک شمارش شنیداری نماینده چهار پرنده در هر دسته پرنده است در غیر این صورت اندازه جمعیت دست پایین برآورد می شد. نتایج نشان داد که تراکم و فراوانی کلی قرقاول با این روش برای کل منطقه به وسعت 4000 هکتار معادل 0.35±0.070 (تراکم ± انحراف استاندارد) پرنده در هکتار و 1400±280 (فراوانی ± انحراف استاندارد) پرنده در کل منطقه مورد مطالعه است. اندازه دسته پرنده 2.143±0.139 قرقاول در هر دسته بود.

مدیریت جنگل و برنامه ریزی اصولی برای آن مستلزم داشتن اطلاعات کمی و کیفی مناسب است. این اطلاعات از طریق آماربرداری از جنگل به دست می آید. از این رو، آماربرداری جنگل در برآورد وضعیت موجود و برنامه ریزی آینده نقش اساسی دارد. در این بررسی 37.2 هکتار از جنگل های دالاب ایلام به صورت صددرصد با قطعات نمونه 1 هکتاری آماربرداری شد. برای برآورد مشخصه های کمی، دو روش خط نمونه با طول ثابت 50 متر و خط نمونه با تعداد ثابت 5 درخت، مقایسه شدند. مشخصه های اندازه گیری شده شامل تعداد درختان در هکتار، سطح مقطع برابر سینه، و درصد تاج پوشش بود. برای هر روش تعداد 37 قطعه نمونه براساس الگوی منظم تصادفی با ابعاد شبکه 100×100 متر برداشت و مشخصات مورد نیاز درختان اندازه گیری شد. نتایج این بررسی نشان داد که با در نظر گرفتن دقت و هزینه، روش خط نمونه با تعداد درخت ثابت، روش مناسب برای برآورد مشخصه های کمی جنگل های منطقه دالاب استان ایلام است.

برای تداوم نقش به سزای جنگلهای زاگرس در حفاظت آب، خاک و حیات وحش باید راهکارهای مناسب برای ارزیابی شرایط موجود و برنامه ریزی این جنگلها ارائه نمود. این مطالعه در مناطق جنگلی اطراف شهرستان ایلام (منطقه کارزان) در یک محدوده جنگلی با منشا دانه و شاخه زاد به مساحت 86 هکتار اجرا شد. ابتدا در منطقه مورد پ‍ژوهش آماربرداری صددرصد انجام شد. سپس مختصات جغرافیایی (طول و عرض) هر درخت روی زمین و مشخصه های کمی درخت (قطر تاج و قطر برابرسینه درختان دانه زاد) مورد اندازه گیری قرار گرفت. در محیط GIS و با نرم افزار Arcview قطعات نمونه هشت سلولی (هشت زیر قطعه نمونه) در رایانه برای شبکه های آماربرداری 100×100، 100×200 و 200×200 متر شبیه سازی و محاسبات آماری انجام شد. میانگین تعداد درخت در هکتار و متوسط مساحت تاج درختان در هکتار سه شبکه فوق با مقدار واقعی آن (آماربرداری صددرصد) با استفاده از آزمون t و در سطح 5 درصد مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری بین میانگین شاخصهای مورد بررسی سه شبکه آماربرداری و میانگین واقعی وجود ندارد.