خواندن و نقالیِ شاهنامه به زبان فارسی نه فقط در سرزمین­ های پارسی­ نشین، مانند برخی از مناطق قفقاز و آسیای مرکزی، بلکه در امپراتوری عثمانی نیز رواج داشت. علاوه بر آن، دیگران به واسطۀ سنت شفاهی با برخی از داستان­ های شاهنامه آشنا می­شدند. از دیگر روش­ های گسترش شهرت فردوسی، نسخه­ برداری و نوشتن نسخ خطی تذهیب­ شده از شاهنامه بود. فردوسی نیز، مانند بسیاری دیگر از شاعران ایران، تأثیر بسزایی بر ادبیات عثمانی داشته است. مقالۀ حاضر به بررسی ترجمه ­ها و الگوبرداری ها از شاهنامه در سرزمین­ های ترک زبان می پردازد.

استقبال، تتبع، جواب از سنتهای رایج هنری در سرودن شعر سنتی اسلامی و بویژه در میان شعرای ایرانیست و آن نوعی سرودن شعرست به تبعیت از سرمشقی پیشین. در کتب بدیعی این موضوع عموما در ذیل بحث از سرقات شعری طرح و از آن بحث شده است. در این مقاله کوشیده ایم در پاسخ به این پرسشها که آیا تتبعات و استقبال های شاعران دارای ارزش و فواید سبک شناسی است و اگر چنین است این ارزشها و فواید کدامند، استقبالهای شاعران ایرانی را از یک قصیده بسیار معروف سنایی به مطلع: «مسلمانان، مسلمانان، مسلمانی، مسلمانی / از این آیین بی دینان، پشیمانی، پشیمانی» و نیز الگوهای احتمالی وی را در سرودن این شعر از آغاز ادب فارسی تا دوره معاصر پی جویی و استخراج کنیم. بررسی شعرهای تتبعی از طرفی میتواند به روشنی گرایشهای عمده هنری در میان شاعران یک عصر و به تبع آن ویژگیهای اساسی سبک دوره مذکور را نشان دهد و از سوی دیگر پی جویی تاریخی و بررسی نمونه های تتبعی در طول ادب فارسی میتواند زمینه مناسب و مهیایی را برای بررسی تحولات سبکی شعر فارسی فراهم سازد. نتیجه بسیار مهم دیگر این نوع بررسی روشن ساختن میزان اهمیت و مورد توجه و تتبع بودن یک شاعر و آثارش در تاریخ ادب فارسی است.

تخریب مرکب ها و رنگدانه ها در آثار کاغذی، همواره یکی از مشکلات پیش روی مرمتگران بوده است. بخشی از رنگدانه های آسیب پذیر، رنگدانه های فلزی است که رنگدانه های طلایی سهم عمده ای از آن ها را در تزئینات کتاب آرایی ایران در بر می گیرند. در مواردی، تغییر رنگ و سبزشدگی در رنگدانه های طلایی و گاهی نیز، تخریب کاغذ مشاهده شده است. در این مقاله، رنگدانه های طلایی و تخریب آن ها در سه نسخه خطی تزئینی از دوره قاجار مطالعه گردیده است. با روش آنالیز SEM-EDS، ترکیبی از آلیاژهای برنج، به عنوان رنگدانه های طلایی بدل شناخته شد. در جریان بررسی تخریب تزئینات، ترکیب کربوکسیلات های مس به عنوان محصولات تخریبی رنگدانه های طلایی از طریق روش طیف سنجی رامان شناسایی شد. وجود برخی از آلاینده های کربونیلی آلی و رطوبت زیاد در محیط نگهداری این نسخه ها، از عوامل ممکن در فرایند تخریب رنگدانه ها و تشکیل این محصولات سبز رنگ است. افزون بر هیدرولیز اسیدی سلولز، یون های مس نیز در محصولات تخریبی نقش یک کاتالیزور را در اکسیداسیون سلولز دارند و به این فرایند سرعت می بخشند. این موضوع در یکی از نمونه ها با روش جدید نشاندارکردن فلورسانسی همراه با تکنیک کروماتوگرافی ژل تراوا مشخص شد.

لاله از موضوعاتی است که در شعر اغلب شاعران به کار رفته و با توجه به رنگ و شکل ظاهریش امکان تصویر سازی بسیاری ایجاد کرده است، هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل تصویر سازی شاعران از لاله است. هدف دیگر، ترسیم نوع نگرش شاعران به این موضوع در طول تاریخ ادب فارسی است. از سوی دیگر میزان ابتکارها و تقلیدها در این تصویر سازی و نیز تنوع تصاویر لاله مشخص می گردد.با بهره گیری از روش کتابخانه ای، 63 شاعر انتخاب، و از طریق تحلیل و طبقه بندی به بررسی تصاویر لاله در شعر این شاعران پرداخته و طبق معیار تقدم و تاخر تاریخی، تصاویر تقلیدی و ابتکاری مشخص، و با استفاده از جدول و نمودار، یافته ها عینی و ملموستر نشان داده شد.برخی از یافته های این پژوهش بدین قرار است: در شعر این شاعران، 203 تصویر گوناگون دیده می شود، رابطه لاله و رخ، لاله و ساغر، لاله و آتش و لاله و داغ در شعر آنان به ترتیب، بیشترین بسامد را دارد. فرخی و صائب بیشترین تصاویر ابتکاری را از لاله پدید آورده اند. اغلب شاعران اعم از گویندگان شعر غنایی، حماسی، تعلیمی و ... به این موضوع توجه کرده اند. ضمنا در قرنهای چهارم، پنجم و ششم قمریتصاویر لاله از تنوع بیشتری برخوردار بوده است.

مقاله حاضر تلاشی است برای معرفی و بررسی قطعه سوم از مجموعه اشعار تاسی از قرآن الکساندر سرگییویچ پوشکین که با الهام از مفاهیم قرآن کریم سروده شده است. نویسندگان بزرگ روسیه با بهره گیری از مفاهیم قرآن کریم، آثار جاودانی از خود به یادگار گذاشته اند که این آثار، در عین جذابیت برای خوانندگان مشرق زمین، متاسفانه به دلایلی نامشخص، کمتر مورد توجه مترجمان و محققان ایرانی قرار گرفته اند. قطعه سوم مجموعه اشعار تاسی از قرآن پوشکین یکی از بارزترین و زیباترین آن ها است که با الهام از مفاهیم آیات مختلف سوره عبس سروده شده است. در این مقاله، ضمن تحلیل و بررسی قطعه سوم از مجموعه 9 قسمتی تاسی از قرآن وی، سعی شده تا آیاتی از قرآن کریم را که منبع الهام و پیدایش این قطعه اند، نشان داده شود. این اشعار بازتاب شرایط روحی و روانی پوشکین در دوران سخت تبعید در شمال روسیه در روستای میخائیلوفسکویه است. او با بهره گیری از مفاهیم قرآنی و با سرودن این اشعار، روحیه و امید به آزادی را در خود تقویت می کرد.

ابن رشد در تلخیص بوطیقا به ابداعات و نوآوری هایی دست زده است؛ او در این کتاب بیشتر قوانین شعر را به گونه ای بیان می کند که مطابق طبع زبان عرب باشد. حال این پرسش مطرح می شود که مقصود ابن رشد از این ابداعات چیست. در این مقاله سعی شده است با بررسی یکی از ابداعات او در تلخیصبوطیقا به این پرسش پاسخ داده شود. در این مطالعه غایت اخلاقی اسلوب ادبی و گفتار شرعی ابن رشد ذیل دو موضوع بیان می شود: جایگاه اشعار و اسلوب ادبی در اخلاق و غایت اخلاقی شعر در گفتار شرعی. ابن رشد در این موضوعات اهداف اخلاقی را دنبال کرده است. او در عین ستایش بعضی از اشعار عربی از نظر زیبایی و اسلوب ادبی، اهداف موردنظر آن ها را به دلیل حقارت و بیهودگی مذمت کرده است؛ زیرا اشعار شاعران عرب به دور از تربیت اخلاقی اند و قادر به تربیت جوانان نیستند. از نظر ابن رشد، هر عملی با تشبیه و محاکات به سوی دو امر حسن و قبح یا فضیلت و رذیلت کشیده می شود. فضیلت اخلاقی در گفتار شرعی به ویژه در قصه ی حضرت یوسف (ع) به خوبی نشان داده می شود؛ شقاوت از جانب برادران بر یوسف موجب تغییرات در نفس او شد. به سخن دیگر، ترس از خدا و رحم به برادران موجب کسب فضایل بیشتر در او گردید. بدین ترتیب، یوسف (ع) به سعادت دست می یابد و جایگاه اخلاق را نشان می دهد. لذا غایت اخلاق در تلخیص بوطیقا با آیات قرآن و گفتار شرعی کامل می شود؛ زیرا ابزار کاملی برای تربیت انسانی فراهم می کند.

در این پژوهش، هدف ما معرفی سبک بازگشت ادبی و نحوه شکل گیری آن و سپس بررسی مختصات زبانی شعر این دوره به صورت اجمالی است.بی تردید تغییر و تحول سبک شعر، قبل از هر چیزی متاثر از تحولات سیاسی و اجتماعی است. البته مسایلی چون سنت ادبی، نوع مخاطب و مسایل شخصی شاعر، می تواند در شکل گیری سبک ادبی تاثیرگذار باشد. سبک بازگشت در طول دو دوره تاریخی، یعنی افشاریه و زندیه (حدود 1148 تا 1200 هـ .) پایه گذاری شد. این مکتب بنا به دلایل سیاسی و اجتماعی و به تبع آن مسایل فرهنگی و ادبی در طول نیم قرن، اصول و پایه هایی را برای خود بنا نهاد که در دوره قاجار به صورتی هدفدار و منسجم ادامه حیات داد. زبان شعر دوره مذکور عموما تتبع و تقلیدی از شعر دوره عراقی و خراسانی است. اما با مطالعه آثار شعرای این دوره در می یابیم که شعرای بازگشت، آن چنان که باید، تسلط کامل بر قواعد صرفی و نحوی و سایر موارد دیگر زبان شعر دوره های گذشته (عراقی ـ خراسانی) ندارند، بدین سبب زبان شعر آنان خام و ابتدایی است. از سوی دیگر برخی مسایل زبانی این دوره متاثر از سبک هندی و یا دوره افشاریه و زندیه است که در این جستار مسایل فوق با ذکر نمونه هایی بررسی شده است.

بدیع الزمان همدانی در قرن چهارم هجری با بهره گیری از اندیشه پیشینیان و فضای سیاسی- اجتماعی زمان، فن جدیدی از نثر در قالب داستان کوتاه به اسم «مقامه» ابداع کرد. مقامات او مورد توجه بسیاری از علمای زمان خودش و دوره های بعد از او واقع شد و برخی به تقلید از او «مقامه» نوشتند. حریری یکی از این مقلدین است که بیشتر از سایرین جوانب تقلید را رعایت کرده است و مقامات او شباهت زیادی به مقامات همدانی دارد. این گفتار به تطبیق مقامات حریری و همدانی می پردازد.