Ephedra Major Host (Ephedraceae)، به عنوان منبع بسیار ارزنده ماده افدرین، با زیستگاه های مختلف در ایران سازگار شده است. طی چند دهه اخیر فعالیت های انسانی، به ویژه بهره برداری بیش از حد از جمعیت های گونه مذکور جهت استخراج مواد دارویی ارزشمند، این گونه را در معرض خطر قرار داده است. در این تحقیق، سطح تنوع ژنتیکی و ساختار ژنتیکی در 16 جمعیت E. Major برای نخستین بار با استفاده از نشانگرهای مولکولی inter-simple sequence repeat (ISSR)ارزیابی شد. سطح بالایی از تنوع ژنتیکی در میان جمعیت مشاهده شد که منطقه دهبار واقع در استان خراسان رضوی بیش ترین تنوع در پارامترهای ژنتیکی را نشان داد (P = 67. 96%, H = 0. 365 236, I = 0. 365). تنوع ژنتیکی درون جمعیت (71٪ ) به طور قابل توجهی بالاتر از تنوع ژنتیکی بین جمعیت (29%) بود و تنها 1 درصد تنوع ژنتیکی بین مناطق وجود داشت. روش های متوسط فاصله بین گروه ها (UPGMA)و همچنین روش های خوشه بندی بایسین (Bayesian) بیانگر وجود ساختار نسبتا قوی جمعیت است تا حدودی منطبق با منش جغرافیایی جمعیت می باشد. با این حال، موفقیت UPGMA در گروه بندی جمعیت متناسب با موقعیت جغرافیایی آن ها محسوس تر بوده و با توجه به نتایج این مطالعه، می توان ادعا کرد، نشانگرهای ISSR در تشخیص الگوی تنوع ژنتیکی در جمعیت های E. Major مؤثر هستند. از سوی دیگر، با داشتن دانش قابل اعتماد از وضعیت تنوع ژنتیکی و ساختار جمعیتی این گونه، می توان گام های نخستین را در راستای حفاظت از جمعیت های با تنوع ژنتیکی پایین استوار نمود تا راه برای اجرای برنامه های اصلاحی در انتخاب جمیعت های برتر هموار گردد.متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد. لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

با توجه به افزایش مصرف گیاهان دارویی و تخریب روز افزون رویشگاههای طبیعی آنها، اهلی سازی وکشت آنها در نظام های زراعی اهمیت خاصی دارد. در این راستا اطلاع از خصوصیات این گیاهان، از جمله دماهای کاردینال جوانه زنی ضروری می باشد. به منظور تعیین دمای کاردینال و تأثیر دما بر درصد و سرعت جوانه زنی بذور شش اکوتیپ (بیرجند، قائن، تربت حیدریه، مشهد، کلات و بجنورد) بارهنگ کبیر آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 9 سطح دمایی (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40 و 45 درجه سانتی گراد) و چهار تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1392 انجام شد. جهت تعیین دماهای کاردینال از مدل های خطوط متقاطع و پنج پارامتری بتا بین سرعت جوانه زنی و دما استفاده شد. نتایج نشان داد که حداکثر درصد جوانه زنی را اکوتیپ های بجنورد و بیرجند به ترتیب در دمای 30 و 35 درجه سانتی گراد داشتند. در گستره دمایی 20 تا 35 درجه سانتی گراد اکوتیپ بیرجند درصد جوانه زنی بیشتری نسبت به سایر اکوتیپ ها داشت. براساس مدل های برازش داده شده بسته به اکوتیپ محدوده دمای حداقل( 6. 3 تا 8. 9 و 1. 8 تا 5 درجه سانتی گراد)، دمای مطلوب (31. 1 تا 35. 9 و 28. 6 تا 35. 2 درجه سانتی گراد) و دمای حداکثر (43. 3 تا 45. 1 و 45 تا 45. 6 درجه سانتی گراد) به ترتیب در مدل های خطوط متقاطع و پنج پارامتری بتا تخمین زده شد. تنوع در دمای کاردینال اکوتیپ های بارهنگ احتمالاً به دلیل سازگاری آنها به شرایط محیطی متفاوت و تنوع ژنتیکی می باشد.

جنس بارهنگ (Plantago) از خانواده Plantaginaceae در ایران دارای 22 گونه علفی یکساله و چند ساله می باشد. گونه.Plantago Major L از گیاهان رطوبت پسند و رایج در مانداب ها می باشد. سیتوژنتیک هفت جمعیت مختلف از گونه مذکور بررسی شد. بذر نمونه ها از رویشگاه های ماندابی شمال غرب ایران جمع آوری شدند. بذرها را در پتری دیش در آزمایشگاه کشت داده و ریشه دار شدند. مریستم نوک ریشه با استفاده از هماتوکسیلین رنگ آمیزی شد. تعداد کروموزوم در پنج جمعیت مورد بررسی 2N=12 و در دو جمعیت 2N=24 بودند. عدد پایه در این گونه X=6 بود. کاریوتیپ جمعیت های مورد مطالعه دو نوع کروموزوم متاسانتریک و ساب متاسانتریک داشتند. اندازه کروموزوم ها از 1.25 تا 2.87 میکرون متغیر بود. ایدیوگرام هر جمعیت تهیه و ویژگی های کروموزومی شامل تعداد کروموزوم، طول بازوهای کوچک و بزرگ و شاخص نسبت بازوها بررسی شد. بر اساس دسته بندی استبینز، کاریوتیپ این گونه با قرار گرفتن شش جمعیت در کلاس 1A و یک جمعیت در کلاس 2A، متقارن بود.

هدف از این تحقیق بررسی شرایط رویشگاهی گونه Ephedra Major به عنوان گیاهی دارویی، علوفه ای و مؤثر در حفاظت آب و خاک در مراتع شهرستان بجنورد است. مشخصات اقلیمی، زمین شناسی، تیپ رویشگاه، گیاهان همراه، اندازه گیری متغیرهای رویشی، برآورد تولید و تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک برای گیاه در رویشگاه آن انجام گرفت. نتایج نشان داد که این گونه در منطقه مورد مطالعه با بارندگی متوسط سالانه 9/332 میلیمتر، دمای متوسط سالانه 82/9 درجه سانتی گراد و اقلیم نیمه خشک سرد تا اقلیم ارتفاعات رویش مناسبی دارد. این گونه در دامنه های شمالی و جنوبی در ارتفاع 1400 تا 2520 متری از سطح دریا در مناطق کوهستانی پراکنش یافته است. در منطقه مورد مطالعه خاک بسیار کم عمق و دارای بافت شنی لومی، 75/7 pH=، 88/55EC= میکرو زیمنس بر سانتیمتر و آهکی می باشد. تیپ رویشگاه درمنه-علف بره است و بیش از 86 گونه گیاهی همراه این گونه دیده می شود. میانگین پوشش تاجی و تراکم افدرا در منطقه به ترتیب 19/2 درصد و 346 پایه در هکتار بود. تجزیه و تحلیل مولفه اصلی نشان داد که متغیرهای بارش، درصد رطوبت اشباع، اسیدیته، پتاسیم، کلسیم و شن همبستگی معنی داری با محور اول داشتند و 49. 84٪ تغییرات را توضیح دادند. برای مولفه دوم، درصد مواد آلی و نیتروژن مهمترین صفات بود و تغییرات 27. 94٪ را توضیح داد.

نتایج حاصل از مطالعات آناتومی برگ، دمگل آذین و ریشه دو گونه  P. lanceolataو P. Major در دو ارتفاع مختلف نشان می دهد که ارتفاع سبب افزایش ضخامت کوتیکول و سلولهای اپیدرمی، تعداد کرکهای ساده، تعداد روزنه ها و ضخامت پهنک در برگ، افزایش قطر دمگل آذین (یا به عبارتی ساقه در این دو گونه)، افزایش ضخامت پریدرم ریشه، ضخامت پارانشیم، طول آوندها و قطر ریشه می شود. در ریشه های فرعی فضاهای آئرانشیم با افزایش ارتفاع کاهش می یابد. در این تحقیق دو گونه P.lanceolata و P.Major از ارتفاع 4 متر در شهرستان بهشهر و ارتفاع 1280 متر در شهرستان نکا جمع آوری و خصوصیات آناتومی آنها با میکروسکوپ نوری (LM) و الکترونی (SEM) بررسی شد.برای مطالعه و بررسی آناتومی با میکروسکوپ نوری از برگ، دمبرگ، دمگل آذین و ریشه برشهای تهیه شد. سپس با کارمن زاجی و سبز متیل رنگ آمیزی و لام ثابت تهیه شد.

ارمک (Ephedra Major) درختچه ای دوپایه متعلق به خانواده افدراسه است. امروزه مشخص شده است که بیشترین اثرات درمانی ارمک مربوط به آلکالوئیدهای افدرین است که در ساقه های سبز تجمع می یابد. هدف از این تحقیق بررسی جوانه زنی گیاه ارمک در شرایط گلخانه و میزان الکالویید کل و افدرین آن است. بذرهای گیاه از ارتفاعات بجنورد جمع آوری و بر روی کاغذ صافی مرطوب و محیط موراشیگ و اسکوگ (MS) تحت دو شرایط کنترل و تیمار سرما کشت شدند. نتایج نشان داد که تیمار سرما اثر معنی داری بر جوانه زنی بذرها ندارد. به منظور تعیین شرایط بهینه جوانه زنی، آزمایش دیگری در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با شش تیمار بستر کشت (خاک جنگل، خاک جمع آوری شده از منطقه بجنورد، مخلوط خاک جنگل و خاک بجنورد، کوکوپیت، کمپوست و ماسه) و با چهار تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین درصد جوانه زنی به ترتیب در خاک جنگل (90%) و در بستر کمپوست (8%) مشاهده می شود. همچنین گیاهچه های رویش یافته در خاک جنگل بیشترین طول ریشه و ساقه و وزن خشک و تر ساقه و ریشه را نشان دادند. از طرفی دیگر میزان الکالویید کل در ساقه گیاهان 5 ماهه ارمک رشد یافته بر روی خاک جنگل 1.04 میلی گرم بر گرم وزن خشک بوده در حالی که در ریشه مقدار الکالویید کل 0.04 میلی گرم بر گرم وزن خشک است. نتایج حاصل از HPLC نیز نشان داد در حالیکه میزان افدرین در ریشه بسیار ناچیز است، میزان افدرین در ساقه 0.04 میلی گرم بر گرم وزن خشک است.

Plantago Major و Plantago lanceolata از گونه های فراوان جنس بارهنگ در شمال ایران بوده که به عنوان گونه های دارویی با ارزش دارای اثرات ضد باکتریایی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی شناخته شده اند. از اینرو، در این پژوهش، هشت جمعیت از این دو گونه از مناطق مختلف شمال کشور جمع آوری و از لحاظ فیتوشیمیایی شامل میزان فنول، فلاونوئید، آنتوسیانین، ساپونین، کلروفیل a و b، کاروتنوئید، قندهای محلول، پروتئین کل بررسی شدند. نتایج نشان داد که به طور میانگین میزان همه متابولیت های سنجش شده در گونه P. lanceolata بیشتر از گونه P. Major بود. تفاوت میانگین ها برای فنول، آنتوسیانین، ساپونین، کاروتنوئید و قندهای محلول از لحاظ آماری در سطح 05/0 معنی دار بود؛ بطوریکه بیشترین تفاوت میانگین برای قندهای محلول، ساپونین و فنول بترتیب با مقدار 60/7±84/78، 68/0±83/3 و 85/0±55/3 میلی گرم بر گرم وزن خشک بود. به علاوه، نتایج نشان داد که هر دو گونه منطقه لفور در مقایسه با سایر جمعیت های خود، فنول، ساپونین و قندهای محلول بیشتری داشتند. آنالیز اسانس جمعیت های ماسوله نشان داد که متابولیت های موجود در اسانس این دو گونه نیز متفاوت بودند؛ بطوریکه ترکیبات شاخص گونه P. Major شامل پولگون و پالمیتیک اسید و ترکیبات شاخص گونه P. lanceolata شامل دی-کارون و آدیپیک اسید دی اُکتیل استر بودند. به نظر می رسد مطالعات فیتوشیمیایی احتمالا می تواند در تاکسونومی این دو گونه و سایر گونه های جنس بارهنگ مورد استفاده قرار گیرد. این نتایج به انتخاب گونه ها و جمعیت های دارای محتوای متابولیتی بیشتر و به دنبال آن استفاده بهینه در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی کمک شایانی خواهد نمود.