تکنولوژی ریزآرایه (micro array) امکان بررسی همزمان،بسیاری از فعل و انفعالات زیستی را فرآهم میکند و در دو زمینه ژنومیکس (مطالعه مجموعه ژن های موجود زنده) و پروتئومیکس (مطالعه مجموعه پروتئین های موجود زنده) کاربردهای وسیعی دارد. بازده این روش بسیار بالا بوده و در مدت زمان کوتاهی قادر به تحلیل میزان قابل توجهی از اطلاعات میباشد. به منظور پردازش اطلاعات حاصل از ریزآرایه، بیوانفورماتیک می تواند حامی بسیار خوبی برای این تکنولوژی باشد و نظر به پیشرفت های شگرف علم بیوانفورماتیک در دهه های اخیر، می توان چشم انداز خوبی را برای فناوری ریزآرایه انتظار داشت.در انواع ریزآرایه، چه آرایه پروتئین و چه DNA، اساس کار یکسان میباشد. به این ترتیب که یک بستر جامد وجود دارد که بر روی آن لیگاند مورد نظر قرار گرفته است و سپس محلول مورد بررسی بر روی این سطح قرار داده می شود تا بر حسب اتصال لیگاند با مواد مورد نظر،تجزیه و تحلیل نتایج صورت بپذیرد.

سابقه و هدف: فناوری ریزآرایه برای بررسی همزمان بیان هزاران ژن در بازه وسیعی از ژنومیک، نظیر شناسایی ژنها، اکتشاف داروها و تشخیص های کلینیکی مورد استفاده قرار گرفته است. آزمایشهایی که بر اساس فناوری ریزآرایه انجام می شوند حجم بسیار زیادی از داده ها را فراهم می کنند که در مطالعات بیولوژیک بی نظیر بوده است. نرمال سازی، خوشه بندی، طبقه بندی و ... از جمله روشهای مورد استفاده در تحلیل آماری این نوع داده هاست. هدف این مقاله بررسی نحوه به کارگیری روش خوشه بندی فازی در داده های ریزآرایه DNA است.مواد و روش ها: تحقیق به روش توصیفی انجام شده و داده های بیان ژنی سرطان خون گلوب و همکاران (1999) که بر اساس روش آرایه الیگونوکلئوتید تولید شده و از طریق اینترنت در اختیار عموم قرار دارد، با استفاده از روش آماری خوشه بندی فازی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. خوشه بندی داده های ریزآرایه به صورت خیلی محدود و گرایش بیشتر به سمت خوشه بندی کلاسیک در ایران صورت پذیرفته است و این مقاله شروعی در خوشه بندی فازی داده های ریزآرایه به شمار می آید. مجموعه داده ها شامل 20 بیمار مبتلا به سرطان خون لنفوئیدی حاد (ALL)  و 14 بیمار مبتلا به سرطان خون میلوئیدی حاد(AML)  است. کارایی روش خوشه بندی فازی با توجه به گروه بندی واقعی نمونه ها(ALL و AML) مورد ارزیابی قرار گرفت. نرم افزار R برای تحلیل داده ها استفاده شد.یافته ها: ویژگی روش خوشه بندی فازی در تشخیص افراد AML، %90 و حساسیت آن %93 و صحت آن 91% به دست آمد که نشان دهنده عملکرد خوب این روش است. نمونه سی و یکم که بر اساس یافته های بالینی در گروه AML  قرار دارد در گروه ALL قرار گرفت، همچنین نمونه های دوم و هفدهم که بر اساس یافته های بالینی در گروه ALL قرار دارد طبق نتایج در گروه AML قرار گرفتند که از نظر بالینی می توانند قابل توجه باشند.نتیجه گیری: خوشه بندی فازی اطلاعات نسبتا قابل قبولی درباره ساختار داده ها فراهم می کند که با توجه به انطباق نتایج این روش با گروه بندی واقعی داده ها، از این روش آماری می توان در مواردی که اطلاع دقیقی درباره گروه بندی واقعی داده ها در دست نیست، استفاده کرد. به علاوه با بررسی نتایج خوشه بندی ممکن است زیر گروه هایی از نمونه ها را به نحوی متمایز کرد که برای انطباق آن با یافته های بالینی، پژوهشهای آزمایشگاهی یا بالینی جدیدی لازم باشد.

سابقه و هدف: به کارگیری فناوری ریزآرایه DNA که امکان بررسی بیان هزاران ژن را به طور هم زمان در حداقل زمان ممکن می سازد، در سال های اخیر موجب تولید حجم انبوهی از داده های بیان ژنی شده است. تحلیل آماری این داده ها شامل مواردی چون نرمال سازی، خوشه بندی، طبقه بندی است. هدف این مقاله بررسی نحوه به کارگیری روش های آماری خوشه بندی در داده های ریز آرایه DNA است. روش بررسی: در این تحقیق داده های سرطان پستان وانت ور و همکاران (2002) مربوط به جهش های ژنتیکی BRCA1 و BRCA2، تحلیل شده است. مجموعه داده ها شامل 18بیمار با جهش BRCA1 و 2 بیمار با جهش BRCA2 است. داده های بیان ژنی سرطان پستان با استفاده از روش های آماری سلسله مراتبی و غیر سلسله مراتبی خوشه بندی گردید. در هر دو روش خوشه بندی، داده ها به دو خوشه تقسیم شدند. روش های مختلف خوشه بندی با توجه به گروه بندی واقعی (BRCA1، BRCA2) مقایسه شدند. نرم افزار R برای تحلیل داده ها استفاده شد.یافته ها: ویژگی روش خوشه بندی سلسله مراتبی در تشخیص ژن BRCA1، 94 درصد و حساسیت آن 100 درصد بدست آمد. ویژگی روش خوشه بندی غیر سلسله مراتبی در تشخیص ژن BRCA1، 89 درصد و حساسیت آن 100 درصد بدست آمد که نشان دهنده عملکرد مناسب دو روش خوشه بندی است. روش خوشه بندی سلسله مراتبی بر اساس ادغام بر حسب میانگین مناسب ترین روش در بین همه روش های بررسی شده است. نمونه شماره 95 طبق نتایج همگی روش های خوشه بندی در گروه BRCA2 قرار گرفت در صورتی که بر اساس یافته های بالینی در گروهBRCA1 قرار دارد.نتیجه گیری: با توجه به انطباق قابل توجه نتایج خوشه بندی با گروه بندی واقعی داده ها، می توان از این روش های آماری در مواردی که اطلاع دقیقی از گروه بندی واقعی داده ها در دست نیست، استفاده کرد. به علاوه نتایج خوشه بندی ممکن است زیر گروه هایی از نمونه ها را به نحوی متمایز کند که برای انطباق آن با یافته های بالینی، پژوهش های آزمایشگاهی یا بالینی جدیدی لازم باشد.