نظرا لدور السیاق والثقافة فی تشکیل اللغة الخاصة فی کل مجتمع، یهدف البحث الحالی إلی استخدام المنهج الإثنوغرافی الذی یرکز بشکل خاص علی السیاق، لتحدید البنیة و المعنی و الاستخدامات الخاصة و المحددة لترکیب من المفترض مبنیا علی استخدامها فی المجتمع الناطق باللغة العربیة و تطبیقا لاصول النحو التعلیمی و لیس النحو العلمی و هذا المضمار لم یتم تحدیده فی الکتب النحویة حتی الآن. ولتحقیق هذا الهدف تمت مشاهدة و مراقبة 173 فلما عربیا وتسجیل أمثلة توضیحیة لترکیب من المفترض ومن ثم تحلیلها. وبعد جمع البیانات، قمنا باستکشافها بناءً علی نظریة هایمز (1962). أعطت نتائج البحث مخططًا لبنیة و معنی هذا الترکیب النحوی المستخدم علی نطاق واسع. و بحسب التحلیلات التی تم إجراؤها، فبالإضافة إلی الترکیب المنشود، فإن "المفترض" و"یفترض" فی الوجوه الإیجابیة و"لا یفترض" و"لم یفترض" فی الوجوه السلبیة تظهر أبعادا بنیویة مختلفة لهذا الترکیب، و هو یستخدم للتعبیر عن الأفکار العلمیة و التجریبیة و الشخصیة، کما یستخدم للتعبیر عن االقوانین و الخطط و الوعود و الاتفاقیات المحددة مسبقاً بین الناس و یترجم بصیغة "باید ... می­بود / قرار بود.../ قرار است/ پیش فرض آنست که... (ایجابی) " و "مگر نباید.../ مگر قرار نبود... / مگر قرار نیست.../ پیش فرض آنست که...(سلبی)" إلی اللغة الفارسیة. وأخیراً، ومن خلال تحلیل الأفلام الإنجلیزیة التی کانت الأفلام العربیة مدبلجة منها غالبا، وجدنا المعادل النحوی للترکیب المطلوب فی اللغة الإنجلیزیة لیکون دلیلاً فی التصنیف الجدید لهذا الترکیب فی اللغة العربیة

یعتبر "تراسل الحواس" واحدا من عناصر صور الخیال حیث تجلی بشکل خاص فی قصائد الشعراء المعاصرین أکثر مما مضی، ولعب دوراً جمالیاً أوسع فی أشعارهم. تسعی الکاتبتان فی هذه المقالة التطرق لدراسة کیفیة استعمال هذه الصورة البلاغیة فی قصائد الشاعرتین الإیرانیتین "فروغ" و "سیمین" بناءً علی کیفیة دمج الحواس الخمس وکذلک نسبة استخدامها، مستخدمتین المخططات البیانیة والأرقام التی تدل علی تقییم هذا العنصر البلاغی فی قصائدهما حسب المنهج الوصفی. وقد توصلت الباحثتان إلی أن استخدام الشاعرتین لهذه الصورة الفنیة متشابه فی أوجه کثیرة من حیث کیفیة دمج الحواس وترکیبها وکذلک نسبة استخدام الحواس لدیهما غیر أن أن فروغ فرخزاد استعملت تراسل الحواس أکثر من سیمین بهبهانی. کما أن تراسل الحواس من النوع التجریدی الحسی أکثر استعمالاً لدی کل من الشاعرتین من تراسل الحواس الحسی الحسی. واستعملت کلتا الشاعرتین ترکیب حاستی البصر والسمع أکثر من التراکیب الأخری.

إن الاصل فی الجمله العربیه ذکر عناصرها الإسنادیه وکذلک إظهار هذه العناصر ومراعاه رتبتها حتی تحصل الإفاده من هذه العناصر. وهذه الإفاده هی التی تعبر عنها المدارس اللسانیه بالوظیفه. وقد یعدل عن الذکر بالحذف، وعن الرتبه بین عناصر الجمله بالتقدیم والتاخیر، وهذا العدول عن الاصل هو الذی یسمی بعوارض الترکیب. ونظریه التواصل اللغوی هی من اهم النظریات اللسانیه الحدیثه، ورومان جاکوبسون یعد المنظر الحقیقی لها؛ حیث بینت هذه النظریه ان اللغه تقوم علی سته عناصر: المرسل ووظیفته تعبیریه، والمرسل إلیه ووظیفته إفهامیه، والمرسله ووظیفتها شعریه، والقناه ووظیفتها انتباهیه، والسیاق ووظیفته مرجعیه، والرموز المشترکه ووظیفتها ماوراء اللغه. تناولنا فی هذا البحث عارض التقدیم والتاخیر وعارض الحذف من خلال منهج وصفی تحلیلی وحاولنا ان نطوع ادوات نظریه التواصل ونصهرها ضمن النص القرآنی المعجز وفق الشبکه التواصلیه التی قدرها جاکبسون من اجل تسلیط الاضواء علی محور التواصل الذی یتبناه کل من علم المعانی ونظریه التواصل اللغوی وابراز الجوانب المشترکه لکل من هاتین الرویتین. وتوصلنا إلی ان کلا من عارضی الحذف والتقدیم یساهم بشکل او بآخر فی عملیه التواصل اللغوی ویساعد علی إیصال المعلومه او الرساله إلی المتلقی باحسن وجه، کما یتجلی هذا الامر بوضوح عند العرب خاصه فی قضیه مطابقه الکلام لمقتضی حال المخاطب، وهذا وجه من الوجوه المشترکه بین نظریه جاکبسون للتواصل والبلاغه العربیه.

یعتبر صوتُ الراء صوتا جهوریا فی اللغة العربیة وهو بین الشدة والرخوة ویمتاز بالانصیاع والمطاوعة للظروف الصوتیة حسب الأصوات المجاورة ففی هذا البحث یمتاز بالقوة والشدة تبعاً لإبراز سمة التکریر لیولّد ارتعاشا وذلک للإدراک الحسی والعقلی، ولهذا تکثّف فی مطلع سورتی التکویر والانفطار توازیاً لخصائصه لیتناول المتلقی الترکیز والتحکم والسیطرة معاً علی موسیقاه وعلی التوحید الإدراکی لسیاق النص وذلک اعتباراً من الترکیز علی المقطع الصوتی، ومن التشکیل الصرفی للکلمة، ومن ترکیب الجملة ذلک لتلقی الدلالات المقصودة. فانتهج البحثُ المنهجَ الوصفی التحلیلی اعتماداً علی الدراسة الصوتیة الدلالیة إذ تطرق إلی تبیین دور المقطع عند الارتکاز علی صوت الراء، وإلی تتبع أهمیة صوت الراء عند التشکیل الصرفی للکلمة والترکیب والسیاق لتصبّ هذه المحاولة فی تکریس إعجاز القرآن الصوتی ربطا بین الصوت والدلالة. فتوصّلت المقالة إلی أنّ صوت الراء بناءً علی خصائصه بشدته وقوته وتکریره وارتعاشه لابدّ له من تکثف فی مطلع السورتین حتی یشعّ انبعاثُ موسیقاه فی نفسیة السامع وذلک بتمازج المحاور؛ المقطع والکلمة والترکیب تفسیراً علی تعالیم ومعان: أبرزها الأخلاقیة نظیر تهذیب النفس، والسلوکیة کالتعاطی السلوکی، والتحذیریة مثل الخوف والرعب للاستعداد لیوم القیامة مضیفاً إلی معاییر وهندسة جمالیة لغویة: منها التلاؤم والتالف والتناسب بین الأصوات والکلمات والجمل والأسجاع. فجدیرٌ بالذکر أنّ هذه الدراسة لصوت الراء للسورتین لم تعالج بعد.

چکیده فارسی:با توجه به تغییرات پیش آمده در کشور عراق پس از سال 2003، شیعیان که در طول تاریخ عراق در موضع ضعف قرار داشتند، توانستند نفوذ قابل توجهی در ساختار دولت عراق به دست آورند و دولتی شیعی را برپا کنند. شیعیان در قالب احزاب و گروه های اسلام گرا اهداف خود را پیش می برند و اگرچه در بسیاری از جزئیات اهدافشان با هم اختلاف دارند، ولی در اصل کلی هویت سازشان، یعنی اسلام و برپایی جامعه ای اسلامی، با هم متحد و متفق اند و در سایه آموزه های دینی، به دنبال معنادهی به سیاست های آینده کشورشان هستند. در این مقاله کوشیده ایم با تاکید بر اسلام و نقش آن در هویت دهی به گروه های فعال در عراق به بررسی جامعه شیعی عراق بپردازیم. چکیده عربی:لقد کان الشیعة فی العراق وطوال التاریخ فی موضع ضعف لکن ومع الالتفات للتغییرات التی حصلت بعد سنة 2003 استطاعوا الحصول علی نفوذ ملفت للنظر فی ترکیب الدولة فی العراق واقاموا دولة شیعیة. قام الشیعة وضمن اطار الاحزاب والمجامیع الاسلامیة بتسییر اهدافهم وعلی الرغم من وجود اختلافات بینهم فی الکثیر من تفاصیل هذه الاهداف الان انهم یتحدون ویتفقون فی الاصل العام المکون لهویتهم الا وهو الاسلام واقامة المجتمع الاسلامی ویسعون فی ظل التعالیم الدینیة لصیاغة صحیحة السیاسات المستقبلیة لبلدهم. سعینا فی هذه المقالة الی تناول دراسة المجتمع الشیعی العراقی مع التاکید علی الاسلام ودوره فی اعطاء الهویة للمجموعات النشطة هناک.

چکیده عربی:انّ المرکب (الترکیب) هو سلسلة من الکلمات تکوّن وحدة فی تنظیم سلمی خاص، حیث تکون العلاقات منظّمة حسب المستویات. الترابط فی الجمله لیس بین الکلمات المفرده فحسب، بل بین المکوّنات الجمیلة. انّ العلاقة الرابطة بین عناصر المرکب الاسنادی، هی علاقة الاسناد. و لکن هناک مرکبات تترابط فیها العناصر بوساطة علاقة أخری، هی علاقة التقیید، و نستطیع أن نطلق علی المرکب عندئذ « المرکب التقییدی». و قد تکون علاقة التقیید بین اسمین ثانیهما قید للأول، بمعنی أن یزیل شیوع دلالة الأول، اما بتعریفه أو تعیینه، و اما بتقلیل درجة شیوعه، کما فی المرکب الاضافی. و قد تکون علاقة التقیید بین اسمین ثانیهما صفة للأول و یسمّی المرکب حینئذ « المرکب الوصفی».یمکن لنجاح تعلیم المرکب الاضافی تقدیر حرف بین المتضایفین، أو تقدیر البنیة المضمرة لهذا المرکب. کما أن السلف یقدّرون حرفاً أو أکثر بین المتضایفین فی نوع واحد من نوعی الاضافة عندهم و هو المسمی بالاضافة المحضة. چکیده فارسی:ترکیب به مجموعه ای از کلمات گفته می شود که با چینشی خاص دارای نقشی در جمله است. ارتباط در جمله فقط توسط کلمات برقرار نمی شود بلکه پیوند واقعی در جمله به وسیله ترکیب ها شامل می گیرد. اگر رابطه موجود در اجزای ترکیب، اسنادی باشد، آن را مرکب اسنادی می نامیده؛ و اگر رابطه موجود بین اجزای مرکب از طریق قید باشد، آن را ترکیب قیدی می نامند.رابطه قیدی گاهی بین دو اسم برقرار می شود که اسم دوم قیدی برای اسم اول است، بدین معنا که با این اسم یا گستره معنایی آن را تقلیل می دهد و یا با معرفه کردن آن، اسم را معین می نماید، که آن را ترکیب اضافی نامیده اند و گاهی هم رابطه قیدی بین دو اسم برقرار می شود که اسم دوم، صفت اسم اول است و به این ترکیب، ترکیب وصفی گویند.برای توفیق در آموزش ترکیب اضافی می توان حرفی را بین دو اسم در تقدیر گرفت، و ساختار پنهانی آن را برای فراگیر شرح داد تا امر آموزش آسان شود. به عنوان مثال می توان برای ساختار ظاهری جمله "مفتاح الدار معی"؛ ساختار پنهان آن را این گونه گفت: (المفتاح الذی للدار) معی. و یا در ترکیب اضافی از نوع دیگر در جمله؛ "حضر الحقل رئیس جامعه" می توان ساختار پنهان آن را به این صورت بیان کرد: حضر الحفل (رئیس لجامعه)

یدرس هذا البحث العلاقة بین تشکیل المستوی الفنّیّ وترکیب الألفاظ، مبیناً الفارق المعنوی بین اللفظ المعجمی واللفظ فی الترکیب، وما یرتبط بذلک من تشکیل فنی، ثم ما یتضمنه من علاقة الترکیب النحوی بالمعنی، وکیفیة ظهور المعنی من خلال الترکیب، وصلة أنواع الترکیب فی اللغة بأداء المعنی، وتأثیر الترکیبات المختلفة فی توجیه المعانی، کما یبحث فی الانزیاح الدلالی فی اللفظ، من خلال دراسة الفارق بین المعنی الکامن فی اللفظ مفرداً والمعنی الذی ینتج لدی ترکیب المفردات لدی الاستخدامات المختلفة، ویبحث أیضاً فی القرائن الدالة وأثر هذه القرائن فی توجیه الدلالة وظهور المفهوم من اللفظ عموماً، ویتحدّث فی الاستخدام الفنی للألفاظ فیبیّن أنّ کیفیة استخدام اللفظ فی التّعبیر استخداماً لیس مألوفاً یُنتج دلالة جدیدة. ویرکّز البحث أیضاً علی مسألة الأغراض والمقاصد المتفرّعة من التّراکیب النّحْویّة، کأغراض التّقدیم والتّأخیر فی علاقات الإسناد، وما ینتج عنها من انحراف دلالیّ یلفت انتباه المتلقّی إلی معنی دلالیّ جدید. ویعتمد هذا الجانب حصول الفائدة من خلال مراعاة حال المخاطَب؛ فلکلِّ بِنیة ترکیبیّة معناها ومقصدها وغایتها التّداولیّة، ولکلّ صیغة لفظیّة إبلاغیّة توجبها ملابسات الخطاب وأغراضه. ویبیّن البحث أنَّ اللّغة لفظ معیّن یؤدّیه متکلّم لغرض خاصّ فی مقام ومقال محدّدین، إلی مخاطب معلوم فی الذّهن. ویولی البحث الصّیغة الصّرفیّة اهتماماً، فللصّیغة الصّرفیّة دورٌ کبیر فی التّوجیه الدّلالیّ للکلمة؛ من حیث علاقة بِنیة الکلمة أو صیغتها الصّرفیّة بمعانیها الوظیفیّة.

فجر الواقع المر الذی شهدته مصر فی عهد مبارک ثلاثه عقود، حاجه الإنسان المصری إلی المقاومه. فخلقت عنده مشاعر التمرد والغضب وزادت فی حده الحراک الثوری للمطالبه بسقوط النظام السلطوی. انعکس ذاک جلیا فی الادب، ولعبدالرحمن یوسف القرضاوی (1970م) نصیب یعتد به فی خلق الثوره ودعمها، إذ صب تجربته الشعریه ورویته فی نتاجه الادبی بهدف بث روح المقاومه فی الشعب. اتخذت حرکه المقاومه فی اشعاره بعدین رئیسین، وهما البعد السیاسی والاقتصادی وقد حاولت الدراسه بمنهج وصفی-تحلیلی رصد هذین البعدین باهم جوانبهما فی شعر عبدالرحمن من خلال موضوعات معینه منها: المقاومه السیاسیه التی تجلت فی معالجه موضوعات مثل الاعتزاز بالوطن، والدعوه إلی النهوض والصحوه، والتندید بالعبودیه والدعوه إلی الثوره علی الهیمنه، ومنح الثوار حسا بالامل بمستقبل افضل، والمقاومه الاقتصادیه التی تجلت فی الکشف عن انتهاب الوطن وإتلاف ثرواته، والفقر الاقتصادی والتفاوت الطبقی، والبطاله. کما وسعت الدراسه ان تدرس ذلک فی ظل اسلوب فنی وجمالی فرکزت علی الجانب اللغوی والدلالی التی اعتمد الشاعر فی تحریضه الشعب علی المقاومه مما خلصت إلی ان الشاعر کان یمیل شدیدا إلی استعمال الترکیب العادی بحیث لا نجد صوره بعیده المنال او صعبه الترکیب. کما وسعت الدراسه ان تدرس ذلک فی ظل اسلوب فنی وجمالی فرکزت علی الجانب اللغوی والدلالی التی اعتمد الشاعر فی تحریضه الشعب علی المقاومه مما خلصت إلی ان الشاعر کان یمیل شدیدا إلی استعمال الترکیب العادی بحیث لا نجد صوره بعیده المنال او صعبه الترکیب.

إنّ القرآن الکریم بصفته مصدراً للوحی لدی المسلمین قد لقی اهتماماً بالغاًمن قِبَل العلماء بالشرح والتفسیر واستخدام العلوم المختلفة لبیان وجوه إعجازه، ومن هذه العلوم، الأسلوبیة الذی هی کیانٌ مستقلٌ تشقّ طریقه من اللسانیات، وتناولها العلماء وسیلة لاستخراج جمإلیات النص. ولا شک أنّ للتعبیر القرآنی أسراراً وجمإلیاتٍ وصوراً فنیةً تدلّ علی أنّ القرآن کلامٌ معجزٌ فی أسلوبه. من أهمّ الأسالیب التی وردت فی أکثر من سورة فی کتاب الله، هو الترغیب والترهیب الذی لا تخلو منه سورة ما. هدفت هذه الدراسة بالمنهج الأسلوبی- الإحصائی إلی دراسة آیات الترغیب والترهیب فی ثلاث مستویات وفق نظریة شارل بالی (المستوی الصوتی، والمستوی الترکیبی، والمستوی الدلالی) لاستجلاء المعانی التی تکمن وراء آیات الترغیب والترهیب فی السور الخمس. ووصلت إلی نتائج، أهمها: أولاً، أنّ کلّ الأصوات من المهموسة والمجهورة کان متلائما بجوّ السورة وهو تهدید الکافرین والمنافقین وترغیب المؤمنین إلی الأعمال الصالحة، ثانیاً، أنّ الجمل الاستفهامیة فی سیاق الترهیب تمکن أذهان الکافرین للتفکر والتأمل والجمل الأمریة فی سیاق الترغیب تحثّ علی البر وإطاعة الله ورسوله، وأخیرا، أنّ هناک توازُنٌ بین الحقول الدلالیة وجو السورة.

لقد أولى علم السیمیاء عنایةً فائقةً بالعنوان بوصفه عتبةً منفتحةً تحدّد هویة النص وطریقة إنتاجه وما تضمنه من حدسیةٍ وفضولٍ یمکن أن یصدر من دلالاته السطحیة والعمیقة. وهذا العنوان لما فیه من وظائف ومستویاتٍ سیمیائیةٍ مثیرةٍ، یعلو النصّ الشعریّ ویشرف علیه فی قالب مفردةٍ أو ترکیبٍ أو عباراتٍ ذات أجزاءٍ متماسکةٍ لیحافظ على وحدته ویساهم فی تمظهر موضوعه وتحدید رؤیته وترمیز دلالته. تنشط وظائف عتبة العنوان ومستویاته فی شعر محمّد عفیفی مطر؛ فتحاول هذه الدراسة باتّباعها النهج السیمیائیّ أن تتناول أهمّ وظائف العنوان ومستویاته السیمیائیة الشائعة فی شعره. یدلّ مجمل حصیلتها على أنّ الشاعر یجعل معظم ترکیزه فی تعیین العناوین الرئیسة والفرعیة على وحدةٍ وسلسلةٍ متناوبةٍ شکلیاً کما یسعى أن یراعی هذا التناسب فی العدید من العناوین مع نصوصها مضمونیاً ودلالیاً، ولکن ما یهمّه فی تحقیق العناوین هو طریقة وصولها إلى المضمون وهی تقع عادةً فی أولویة أکثر من المضمون؛ فیرغب الشاعر فی أسلوب انزیاحیة بنى العناوین ورفض التراتبیة فیها لتحقیق وظیفتها الإغرائیة. یعمد الشاعر فی بناء مستویات عناوینه إلى تشکیلٍ بصریٍّ یتراوح بین الوضوح والغموض فی إظهارها، ومعجم شعریّ تقع فیه التجارب الإنسانیة فی بؤرة عنایته بالمفردات العنوانیة، وتنضید نحویّ یفعم بإنتاج العلاقة الإبداعیة بین الدالّ والمدلول فی الترکیب الإسمیّ أو انزیاحیة الترکیب الجملیّ.