سطح بزرگی از اراضی کشور تحت تأثیر شوری و ماندابی بوده و این میزان رو به افزایش است. در مناطقی که سفره آب شور و شیرین در مجاورت هم قرار گرفته اند برداشت بی رویه منابع آب‏زیرزمینی موجب افزایش گرادیان آب شور به سمت آب شیرین و گسترش شوری می شود. شرایط مذکور در شوره زار قزوین واقع در جنوب شرقی این دشت وجود داشته و اخیراً  باعث گسترش سطح اراضی شور تا 10000 هکتار شده است. برای پیشگیری از گسترش شوری زهکش حایلی به عمق سه متر در منطقه احداث شده که وظیفه آن پایین انداختن سطح آب زیرزمینی شور و خارج ساختن آن از منطقه می باشد. در این مطالعه به منظور شبیه سازی خاک منطقه با نرم افزار هایدروس دو بعدی (HYDRUS-2D)، پارامترهای هیدرولیکی خاک (رطوبت اشباع خاک، پارامتر مرتبط با عکس مکش در نقطه ورود هوا، پارامتر شکل منحنی مشخصه رطوبتی، هدایت هیدرولیکی اشباع) و انتقال املاح (پخشیدگی طولی و عرضی املاح) با استفاده از روش حل معکوس تخمین زده شد و مدل مورد واسنجی و صحت سنجی قرار گرفت. سپس شاخص های آماری از جمله ME، NRMSE،   و CRM برای بررسی دقت واسنجی مدل محاسبه شد. نتایج این شاخص ها برای پارامترهای هیدرولیکی و انتقال املاح در مرحله واسنجی به ترتیب عبارتند از 114/0، 001/0، 7/0، 0005/0- و 29/0، 067/0، 87/0، 001/0-. میزان این شاخص ها بیانگر دقت مدل در شبیه سازی است. هم چنین تاًثیر ضخامت آبخوان و میزان تبخیر در حل معکوس برای تیمارهای جداگانه مورد بررسی قرار گرفت و شاخص های آماری محاسبه شده نشان دادند که ضخامت آبخوان و تبخیر در حل معکوس مدل مؤثرند.

به منظور بررسی تاثیر شوری بر جوانه زنی و تعیین آستانه تحمل به شوری جو،2 آزمایش بصورت فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در پتری دیش و گلدان انجام گرفت. آزمایش اول شاخص های جوانه زنی 23 نمونه جو (17 نمونه وحشی و شش رقم اصلاح شده) در چهار تیمار شوری 0، 100، 200 و 300 میلی مولار NaCl در سه تکرار و در آزمایش دوم، آستانه تحمل به شوری 7 نمونه انتخاب شده از آزمایش اولدر پنج تیمار (1.3، 5، 10، 15 و 20 دسی زیمنس بر متر) در چهار تکرار آنالیز شد. شاخص های درصد جوانه زنی، طول، وزن تر، خشک، میزان سدیم، پتاسیم ریشه اولیه و محور روی لپه در آزمایش اول، و همچنین آستانه تحمل به شوری، ارتفاع ساقه، وزن تر، خشک، میزان سدیم و پتاسیم گیاه درآزمایش دوم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد درصد جوانه زنی درهمه نمونه ها با افزایش غلظت کلرید سدیم به طور معنی داری (P≤0.05) کاهش یافت. با توجه به عملکرد نسبی وزن خشک، افضل با مقدار 25.24 دسی زیمنس بر متر و نمونه Hordeum murinum (ایلام ) با مقدار 16.65 دسی زیمنس بر متر به ترتیب بیشترین و کمترین EC50 را نسبت به نمونه های دیگر نشان دادند. در این آزمایش رقم بومی در مقایسه با سایر ارقام در شرایط تنش مقاومتر بود و به احتمال زیاد دارای ژن های مقاومت به شوری می باشد.

به منظور بررسی اثرات شوری بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک گندم، تحقیقی با چهار رقم (کارچیا، شعله، سرخ تخم و روشن) و یک لاین (22-66-1) گندم به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در چهار سطح شوری (0، 60، 120 و 180 میلی مول سدیم کلراید) انجام گرفت. در طول آزمایش سطح برگ فعال گیاهان در چهار مرحله اندازه گیری شد در مرحله بوتینگ محتوای کلروفیل نسبی برگهای چهار سن مختلف به روش SPAD meter تعیین و در مرحله گرده افشانی نمونه برداری از برگها جهت اندازه گیری میزان یون های سدیم و پتاسیم صورت گرفت. در پایان مرحله رسیدگی طول ساقه و ماده خشک گیاهان نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که افزایش سطح شوری بدون توجه به نوع رقم باعث کاهش سطح برگ فعال گیاهی، ماده خشک کل و طول ساقه گیاهان گردید. تنش شوری همچنین افزایش محتوای کلروفیل نسبی قرائت شده توسط دستگاه را در پی داشت. میزان سدیم برگها نیز با افزایش سطح شوری افزایش و به تبع آن یون پتاسیم برگها کاهش یافت. با افزایش سن برگ، میزان سدیم افزایش و یون پتاسیم کاهش یافت. از محل گره ساقه گیاهان دفع نمک مشاهده شد که در لاین 22-66-1 بصورت لکه های پراکنده در سطح برگ بود.

مدیریت نامناسب آب در اراضی تحت کشت دشت آزادگان در غرب استان خوزستان همراه با شیب عمومی ناچیز و ضعیف بودن زهکشی طبیعی منطقه بدلیل واقع شدن این دشت در انتهای حوزه، بر شوری و سطح ایستابی زیرزمینی و همچنین شوری خاک لایه های مختلف بالای آن تاثیر گذاشته است. بروز چنین شرایطی می تواند منجر به کاهش محصول تولیدی منطقه و نیز زوال تدریجی منابع آب و خاک این دشت در دراز مدت گردد. هدف این تحقیق بررسی و ارزیابی میزان تاثیر شوری آب زیرزمینی بر شوری پروفیل خاک در این دشت است که به کمک نمونه برداری های زمینی، تجزیه های آزمایشگاهی و تفسیر داده ها حاصل شده است. بدین منظور در 80 نقطه از دشت آزادگان اقدام به نمونه برداری از آب زیرزمینی و همچنین خاک اعماق مختلف (از سطح زمین تا رسیدن به سطح ایستابی) گردید. سپس روابط بین شوری آب زیرزمینی (ECgw) و شوری عصاره اشباع اعماق مختلف خاک (ECe) بررسی و تاثیرات آب زیرزمینی منطقه بر روند شور شدن خاک لایه های مختلف به صورت کمی تحلیل گردید. نتایج این تحقیق نشان می دهد که شوری پروفیل خاک تا حد زیادی وابسته به شوری آب زیرزمینی بوده (R2=0.70) و این وابستگی ها با افزایش عمق خاک از سطح زمین، افزایش می یابد. همچنین می توان ارتباط بین شوری عصاره اشباع پروفیل خاک و شوری آب زیرزمینی در دشت آزادگان را بر حسب دسی زیمنس بر متر به صورت ECe=0.27ECgw+6.27 تعریف نمود.

امکان اصلاح اراضی شور با کشت گیاهان مقاوم به شوری، از تولید زه آب شور و صرف هزینه های زهکشی جلوگیری می کند. در این پژوهش، احتمال اصلاح خاک های شور از طریق کاشت گیاه جو، در سطوح مختلف آبیاری و شوری خاک بررسی شد. تیمارهای شوری شامل مقادیر (S1)6، (S2)5/9 و (S3)13 دسی زیمنس بر متر و تیمارهای آبیاری شامل آبیاری به مقدار (I1) 100، (I2)75 و (I3) 50 درصد نیاز آبی گیاه جو بود. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی، با سه تکرار اجرا شد. در اثر افزایش شوری خاک (از S1 به S3) در سطوح آبیاری I1، I2 و I3، به ترتیب 5/25، 6/30 و 36 درصد از مقدار تبخیر-تعرق گیاه کاسته شد. مقدار شوری کم شده از خاک در تیمار های S1، S2 و S3 به ترتیب برابر با 34/4، 88/6 و 42/9 (در تیمار I1)، 76/3، 92/4 و 08/6 (در تیمار I2) و 64/3، 58/3 و 52/3 دسی زیمنس بر متر (در تیمار I3) بود. کم آبیاری باعث کاهش راندمان اصلاح خاک توسط گیاه جو شد. افزایش شوری اولیه خاک در تیمارهای کم آبیاری نیز تأثیر زیادی بر این کار داشت. به طوری که با اعمال تنش خشکی، مقدار راندمان اصلاح خاک 16 درصد (در تیمار S1)، 48 درصد (در تیمار S2) و 6/62 درصد (در تیمار S3) کاهش یافت. اما در سطح آبیاری کامل، افزایش شوری اولیه خاک (تا تیمار S3)، تأثیری بر راندمان اصلاح خاک نداشت. برای تخمین مقدار شوری نهایی خاک از روی مقدار شوری اولیه خاک و سطح آبیاری، از توابع رگرسیونی استفاده شد. مدل نمایی، بهترین برازش را بین دو متغیر EC_f/EC_i و I_i/I_1 داشت. نتیجه کلی نشان داد که دستیابی به بالاترین راندمان اصلاح خاک و مدل سازی بهینه در این فرایند، نیازمند آبیاری کامل گیاه بوده است.

مقالات این شماره به زبان انگلیسی منتشر شده است. لطفا برای مشاهده مقالات به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده مقالات انگلیسی اینجا را کلیک کنید.