کنفرانس بین المللی زبان، ادبیات، تاریخ و تمدن
سال:1402 | دوره:11 |تعداد مقالات:25

در هردوره سبک های متفاوتی روی کار آمده اند که هر کدام با توجه به ویژگی های خود آثاری خلق کرده اند. دو سبک خراسانی و عراقی با ویژگی های متضاد، منجر به خلق آثار شاهکار و بینظیری شده اند که وقتی در مقایسه باهم قرار میگیرند زیبایی آن پدیدار میشود. در این پژوهش به مقایسه کاربرد و معنای واژه بلبل در آثار این دو سبک می پردازیم. در میان آثار این دو دوره با انتخاب یکی از پرکاربردترین مضامین شعری یعنی پرندگان تفاوت های این دور عصر را به چالش می کشیم. واژه ها نیز به ما کمک می کنند تا تفاوت این دو عصر را به معنای واقعی حس کنیم. با جمع آوری اطلاعات و تحلیل داده به این پی می بریم که در سبک خراسانی نظرها فقط در ظاهر طبیعت سیر می کند، ولی در سبک عراقی ذهن انسان به فراسوی طبیعت سفر می کند و پردة طبیعت و ماده را کنار می زند تا بتواند افق های بالاتر را بهتر درک کند.

حسین منزوی به عنوان یکی از برجسته ترین شاعران معاصر شناخته می شود. او نقش بسیار عمده ای در زنده کردن غزل معاصر و حرکت انقلابی در شعر فارسی داشته است. در این مقاله دو غزل از غزلیات حسین منزوی از نظر زیبایی بیرونی در دو سطح زبانی(واژگانی، نحوی و آوایی ) و ادبی (صورخیال) مورد بررسی قرار گرفته است. زیبایی شناسی یکی از شاخه های علوم به شمار می رود که بر عواطف انسانی تکیه دارد. مقاله حاضر بررسی و شناساندن ابعاد زیبایی شناختی اشعار و سبک وی؛ همچنین شناخت ساختار غزل و شیوه غزلسرایی معاصر را هدف خود دانسته است. در این تحقیق، داده های لازم از طریق مطالعات «اسنادی-کتابخانه ای» فراهم آمده وبرای بررسی آنها از روش «توصیفی-تحلیلی» استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که شاعر در دو غزل مورد بررسی از کلماتی استفاده کرده که مناسب حال و هوای یک شعر غنایی از نوع عاشقانه است و در سطح نحوی نیز هماهنگی و همبستگی کامل وجود دارد. کلمات فارسی در شعر او به نسبت بسیار زیادی بکار گرفته شده است. درجه ی دستورمندی شعر او بالاست. قافیه ها در تصویرسازی و ایجاد فضاهای موردنظر شاعر سهم قابل توجهی را ایفا می کند. ردیف های او نیز از که از نوع فعلی است، بر غنای بیشتر شعر کمک کرده اند. موسیقی بیرونی شعر او؛ یعنی وزن نیز از خوش آهنگ ترین اوزانی است که در شعر فارسی وجود دارد. منزوی با ایجاد روابط گسترده از صنایعی مثل ایهام، تضاد، مراعات نظیر وحس آمیزی، رشته های متعددی را برای پیوند تصاویر بوجود می آورد. تشبیه، از جمله ابزارهای بلاغی است که منزوی با هنرمندی از آن بهره گرفته وعمده بار تصویر آفرینی در این دوغزل برعهده این آرایه است. تمام تشبیهات او حسی هستند و از عناصر طبیعت گرفته شده اند

فولکور هر قوم و ملتی، آبستن باورها، آیین ها و اسطوره هایی است که آرزوها، بیم ها و امیدهایشان در آن تجسم می یابد؛ اسطوره ها و آیین هایی که هر یک ویژگی ها و مختصات خاص خود را دارند برگزاری نمایش ها و مراسم های آیینی که مربوط به باران خواهی است که در اغلب مناطق ایران با کمی تفاوت و با وجه مشترک انجام می گردد. تمامی این مراسم ها در تمنای باران بوده است که بیانگر ناتوانی انسان در مقابل قوای طبیعت می باشد. مراسم باران خواهی در ایران که خاستگاه آن بیشتر در مناطق کم باران و خشک است که خود این مراسم قداست آب و نیاز زیاد ایرانیان به باران را می رساند. نمایش های باران خواهی که به گونه های متفاوتی انجام می گردد پابه عرصه های اجتماعی گذاشته و به نوعی تسکین بخش روحیه و فراتر از آن جامعه، می باشد. مردم همیشه به ویژه کشاورزان چشم بر آسمان دارند و منتظر نزولات آسمانی بوده اند؛ از آن جا که زمین مهم ترین بخش زندگی کشاورزان است، برای به دست آوردن آن متوسل به آیین های نمایشی باران خواهی می شوند که به نوعی یادآوری اسطوره ها و نمادهای آب و باران است. فولکورو نمود اسطوره ایزد باران (تیشتر) در هر منطقه ای متفاوت است. در این پژوهش به معرفی نمود اسطوره ایزد باران (تیشتر) در برخی از نقاط ایران پرداخته شده است. در این مقاله از روش کتابخانه ای و توصیفی-تحلیلی بهره برده شده است.

گرشاسبنامه بزرگترین اثر حماسی ایران پس از شاهنامه است که شرح دلاوری ها و جنگاوری های گرشاسب پهلوان کهن ایرانی را بازگو می کند. با توجه به اینکه گرشاسبنامه تنها یک قرن پس از شاهنامه سروده شده است انتظار می رود همانند شاهنامه آثار باورهای زرتشتی در آن وجود داشته باشد. پژوهش حاصل به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است و هدف از انجام آن بررسی مفاهیم مشابه گرشاسبنامه با متون زرتشتی و پاسخ به این پرسش است که سهم این باورها و آیین ها در گرشاسبنامه تاچه حدی است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که هرچند مفاهیم مشترکی نظیر سوگند به ایزدان کهن ایرانی، مبارزه با دیوان و نیروهای اهریمنی، خردگرایی و اعتقاد به تاثیر بخت و ستارگان در سرنوشت آدمی در گرشاسبنامه و متون زرتشتی وجود دارد اما تاثیر آیین زرتشت در گرشاسبنامه کمتر از حد انتظار است و سهم ابیاتی که به این مفاهیم پرداخته است به نسبت کل ابیات گرشاسبنامه قابل توجه نیست. این مساله ممکن است به این دلیل باشد که ماخذ اسدی در سرودن گرشاسبنامه از منابع مختلفی تاثیر پذیرفته که تنها بخشی از آن متون زرتشتی و خداینامه است.

نگاره هایی با مضمون سوگ و سوگواری، سوگ نگاره گفته می شود. این مقاله خوانش سوگ نگاره های شاهنامه دموت را براساس تحلیل ساختاری سوگ و آیین سوگواری پیگیری می کند. داده ها در این پژوهش توصیفی-تحلیلی، از طریق استناد به منابع کتابخانه ای، درگاه های اینترنتی و مراجعه به موزه ها به گردآوری داده ها پرداخته است جمع آوری شده است. سوالات این پژوهش عبارتند از: 1. رابطه میان مفهوم سوگ، آیین و مناسک سوگواری در بافت اجتماعی و تجلی آن در نگاره های شاهنامه دموت چگونه است؟ 2. آداب و رسوم در مواجهه با سوگ و سوگواری به چه صورتی در نسخه شاهنامه دموت منعکس شده است؟ نتایج حاکی از آن است که این گروه از نقاشی های ایرانی با نمایش تألمات روحی بازماندگان سنت سوگواری را نمایش می گذارد. سوگ نگاره ها علاوه بر نمایش تابوت متوفی، البسه متوفی واکنش های انسانی به سوگ، شیون، روی خستن و گریبان دریدن، کارکردهای اعتراضی برای ارتقاء فرهنگی و رفتارهای افراطی مغایر با شئونات اجتماعی، نیز دارند. سوگ نگاره ها با انتقال مفهوم اندوه سوگواران به بینندگان و تخلیه تنش های روحی بازماندگان برای بازگشت به زندگی معمولی، جنبه ای نمادین از مرگ را نمایش می دهند که به واسطه تقابل های مطرح شده در آن قوانینی داراست که نشانه های تصویری سوگواری را به ساز و کاری برای تولید معنا تبدیل کند.

هدف از این پژوهش بررسی دسته بندی و طیف بندی های علمای تبریز در انقلاب مشروطه است. در این مقاله، با روش تحلیلی و توصیفی دسته بندی و طیف بندی های علمای تبریز در انقلاب مشروطه بررسی می شود تا نقش این دو گروه در هر محله در دفاع از مشروطیت مشخص شود. یافته های پژوهش حاکی از ان است که با بررسی تاریخ مشروطه می توان بیان داشت که اگر تبریزیان نبودند، چیزی به نام مشروطه در ایران باقی نمی ماند. علمای تبریزی در مواجهه با جنبش مشروطه دو رویکرد برگزیدند؛ اول مخالفان مشروطه که اغلب علمای دولتی بودند و مناصب دولتی اعم از امامت جمعه و قضاوت را در اختیار داشتند، در ابتدا با مشروطه همراه شدند. ولی با اتفاقات بعدی و عدم دست یابی به آرزوهای خود، از مشروطه روی گردان شدند. برجسته-ترین نماینده این طیف، میرزا حسن مجتهد می باشد. از دیگر نمایندگان برجسته مخالفان مشروطه، میرزا صادق آقا مجتهد، حاج میرزا عبدالکریم امام جمعه تبریز و میر هاشم دوه چی بودند. علمای طرفدار مشروطه که از ابتدا با مشروطه و قانون خواهی همراهی کرده و برای پیشبرد اهداف مشروطه در تبریز، مساعی بسیار انجام دادند. یکی از برجسته ترین عالم طرفدار مشروطه ثقه الاسلام بود که با سخنرانی ها و نوشته های خود، سعی در روشنگری در خصوص استبداد و مشروطه داشت. سید حاجی آقا میلانی، شیخ اسدالله ممقانی و حاجی میرزا ابراهیم آقا نیز از ابتدای مشروطه، طرفدار مشروطه بوده و در حمایت از مشروطه به فعالیت می پرداختتند. هرچند که برخی اختلافات مابین علمای طرفدار مشروطه، منجر به کناره گیری برخی از علما از مواضع مشروطه خواهی آنان شد.

پژوهش پیش رو با توجه به جغرافیای تاریخی ساوجبلاغ و کرج، که نظر سفرنامه نویسان معتبر داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است و به بررسی این دو منطقه در بازده ی زمانی مشخص صفویه تا قاجار، به توضیح و تشریح آن و همچنین مناطق مهم زیر مجموعه ای این دو شهر می پردازیم که از قبیل ریشه های ادبی نام شهرها، اماکن مهم دینی(علی الخصوص امام زاده ها که غریب به اتفاق همگی از نسل امام موسی کاظم می باشند)، ابنیه ی تاریخی و مکان های مورد توجه سفرنامه نویسان از جمله مواردیست که به آن پرداخته شده؛ همچنین در این پژوهش چنین درک می شود که اکثر شهرسازی و اماکن تاریخی موجود در استان البرز متعلق به سلسله های صفویه و قاجاریه می باشد؛ هرچند این محدوده سرزمینی در تاریخ ایران زمین، منطقه ای پویا و مسکونی بوده است. در آخر با استفاده از علم جغرافیای تاریخی به اهمیت شهرهای ساوجبلاغ و کرج پرداخته و ظرفیت های بالقوه ی این دو شهر را بازگو می نماییم.

ازدواج، اولین نهاد انسانی و اجتماعی و نخستین نماد آفرینش و نقطه آغاز نظام پر تحرک عالم است. نمود ازدواج در شاهنامه، معانی فراتر از خود دارد؛ یک نماد است؛ نماد یک اندیشه و فرهنگ که ریشه در تمدنی کهن و اصیل دارد. شاهنامه سندی ارزشمند برای شناخت و نمود این پدیده فرهنگی و اجتماعی است. گزینش همسر و ازدواج با زنان نجیب و پاکدامن، در فرهنگ غنی ایرانیان جایگاه والایی دارد که فردوسی با آوردن نام 32 زن، از انواع ازدواج ها در شاهنامه و نحوه خواستگاری و آشنایی، موقعیت اجتماعی، نژادی و دینی، رسم و آیین عروسی به روشنی سخن می گوید. در واقع، اکثر ازدواج های شاهنامه که به میل و انتخاب و گاه اقدام زن صورت می گیرد، نمادی از دوران مادر سالاری به شمار می آید. در این پژوهش، نگارنده سعی دارد تا با روش تحلیلی –,توصیفی و شیوه کتابخانه ای به بیان نمادها و نمودهایی از موقعیت اجتماعی زنان و آداب و رسوم وآیین ایران قدیم در امر ازدواج در شاهنامه بپردازد.

ادبیات عرفانی یکی از گرایشات مهم و اساسی در ادبیات فارسی است که شرح و نظرات متفاوتی در رابطه با آن ارائه شده است اما یکی از مهم ترین ویژگی ها در این نوع ادبیات، بیان رمزگونه و دارای ابهام و تردید می باشد. شراب یکی از مهم ترین نماد هاست و جایگاه ویژه ای در ادبیات عرفانی دارد. به همین منظور در این پژوهش با بیان مقدمه ای در رابطه با پیشینه ی لغوی و فرهنگی شراب و شرح بُعد عرفانی آن، به مضمون سازی های انجام شده در دیدگاه حافظ که به دو شکل عمده شراب زمینی و آسمانی است، پرداخته شده است. هدف از این پژوهش، شرح معانی شراب و جایگاه آن در ادبیات عرفانی و به طور اخص در غزلیات حافظ می باشد و وجه تمایز این بررسی و دستاورد آن، رسیدن به این نکته است که گاهی در غزلیات حافظ، واژه شراب به صورت مستقیم به کار نرفته است و می توان جلوه ای از نمود آن را در غزلیات دید که این مسئله به طور منسجم مورد بررسی قرار نگرفته است. امید است تا با این تحقیق که برای گردآوری مطالب آن از روش تحلیلی و کتابخانه ای استفاده شده است؛ گامی در راستای توسعه و فرهنگ فارسی برداشته باشیم.

عباس کیارستمی از جمله کارگردانانی بود که با سبک فیلمسازی خاص خود، دنیای شرق و ایران را به جهانیان معرفی کرد. فیلم های او به دلیل روحیه شاعرانه خود که بسیار الهام گرفته شده از ادبیات فارسی است توانسته تاثیری عمیق بر چهره سینمای ایران و شرق بگذارد. هدف این مقاله که با روش کتابخانه ای مورد تحقیق قرار گرفته، رسیدن به درکی از چگونگی استفاده و نحوه تاثیرگذاری ادبیات و نظم فارسی بر سینمای کیارستمی است. بدین منظور آثار کیارستمی، از نظر کاربرد اشعار فارسی خصوصا وجه فکری آن ها و بُعد تصویری فیلم ها بررسی شده اند. از مصاحبه های شخص کیارستمی، مقالات و کتاب هایی که شیوه کارگردانی فیلم های کیارستمی را از زبان خودش به بیان می گذارد، بهره گرفته شده است. اشارات مستقیم و غیر مستقیمی که به اشعار مختلف شده است در کتب شاعرانی نظیر فروغ فرخزاد، سهراب سپهری و خیام پی گرفته شده اند تا به مقصود مورد نظر کیارستمی و الهاماتی که از اشعار آن ها صورت گرفته است، دسترسی پیدا شود. نتیجه حاصله، حضور مفاهیم دم غنیمت شمری خیام، جهان تیره و تار فروغ و دل امیدوار او، نگاه سپهری به زندگی و سلوک عرفانی در سینمای وی بود.

کارل گوستاو یونگ و شاگردش جوزف کمبپل در نظریه "کهن الگوی سفر قهرمان خود" معتقد به کهن الگو هاست و در تمام انواع بشر نسل به نسل به صورت مشترک رسیده است که "اسطوره قهرمان" از همین نشات می گیرد. داستان همسایه ها از لحاظ پردازش و روان شناسی انسان و علاقه به تفرد و کامل شدن؛ دارای این ویژگی سیرورت و شدن برطبق آرای جوزف کمپبل دارد و لذا از این جهت شایسته است مورد بررسی قرار گیرد. "خالد" قهرمان داستان در روند تفرد و تکمیل شدن از مراحلی عبور می کند که تجربیاتی ارزشمند از آزمون ها وامتحانات و موانع و مشکلات به دست می آورد و او را در جهت نیل به تکامل سوق می دهد. بر اساس آرای ژوزف کمبپل با توجه به ساختارهای اسطوره و قصه های کهن یک نمودار یکسان برای داستان های قهرمانی ترسیم نموده است در این مقاله تلاش شده است تا بررسی کند خالد در داستان همسایه های احمد محود چقدر مشمول سفر قهرمانی شخصیت قرار گرفته است. مرحله به مرحله آزمون ها و امتحانات را مطابق سفر قهرمانی بررسی کرده است و به نتایج قابل اعتنایی دست یافته است.

در بیشتر سنت های مذهبی جهان به رقص به عنوان راهی برای رهایی از قیود تعلقات زمینی و وحدت یافتن با جهان معنوی و روحی نگریسته میشود رقص سماع ازین دسته به شمار می اید. انسان برای بیان احساسات خود در هنگام دعا، شادی، عزا و یا نقل روایات علاوه بر سخن گفتن از حرکات صورت و بدن خود نیز برای ابراز و انتقال احساسات خود استفاده می کند. خم و راست شدن به هنگام خواندن نمازها یا متون مذهبی، ذکر خداوند و انبیا، جنباندن سر، حرکت دست ها، به هوا جستن، بر سر و سینه زدن و در نهایت رقص و پایکوبی نشانه های بروز عواطف انسان است. این مقاله بر آنست تا درباره سماع و آداب آن و همچنین نظر مولانا درباره سماع مطالبی را ارائه دهد.

ادبیات داستانی در معنای جامع آن، به هر روایتی که خصلت ساختگی و ابداعی آن بر جنبه ی تاریخی و واقعی اش غلبه کند، اطلاق می شود، از این رو، ظاهراً باید همه ی انواع خلاقه ی ادبی را در بربگیرد؛ اما در عرف نقد امروز به آثار روایتی منثور، ا دبیات داستانی می گویند. (میرصادقی، 21: 1379). داستان کوتاه بوسیله ی جمال زاده و با انتشار مجموعه ی داستان کوتاه «یکی بود یکی نبود» به ادبیات فارسی قدم نهاد و باعث دگرگونی در نثر فارسی و ادبیات داستانی گردید این مجموعه شامل یک دیباچه و شش داستان کوتاه است. در این مقاله ی تحلیلی-توصیفی سعی برآن شده است که عناصر داستانی (پیرنگ، زاویه ی دید، شخصیت، درون مایه یا تم داستان، صحنه و صحنه پردازی، لحن، گفت و گو) به همراه شواهد مثال در رمان وسوسه اثرگراتزیا دلدا بر اساس عناصر داستانی جمال میرصادقی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.

اسطوره به عنوان تاریخ انسان بدوی وساخته تفکر انسان نخستین، همواره جایگاه والایی در پژوهش های دانشمندان علوم انسانی داشته است، که او چگونه می اندیشیده است واز طریق همین طرز تفکر با محیط پیرامون خود ارتباط برقرار می کرده است. اسطوره به نوعی تاریخ دوران پیش از تاریخ است که با بررسی و تحلیل آن به کشف نکات تاریک تاریخی پی برد. جایی که انسان دلیلی برای علل آن ها نداشت دست به تخیل واسطوره سازی می زند که در بین ملل مختلف متفاوت یا همسان می باشد. از جمله همسانی و مشابهت ها درخویشکاری پهلوانان وایزدان بین اقوام هندو ایرانی دیده می شود، به طوری که ریشه ی این تشابهات، بی تردید باید در ادوار کهن جست. ایامی که قوم ایرانی در کنار برادران هندی خود به سر می بردند. گرچه بعضی از خویش کارهایی ایزدان هندی و ایرانی مانند هم می باشند ولی این به آن دلیل نیست همه این اسطوره ها درزمان هایی بوده است که با هم در عصر ودایی می زیسته اند، بعضی از آن ها به دلایلی چون جنگ، تجارت، مهاجرت و امثال این دلایل از هم تاثیر پذیرفته اند. در این پژوهش به معرفی اسطوره ایزد باران (تیشتر)، مطالعه و بررسی پاره هایی ازتیشتریشت، ریشه یابی پدیدآورندگان این اسطوره و نیز خاستگاه اسطوره ایزد باران پرداخته شده است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و شیوه کتابخانه ای صورت پذیرفته است.

در دوران جدید انسان تکنیکی یک مسئله مهم شناختی دارد. مسئله ریشه در غیاب نفس برای ماشین دارد. مسئله شناختی این انسان معطوف به کاربرد تکنولوژی در زندگی روزمره است که هدف زندگی را به جای غایت در برهان نظم، بر ادبیات تقارن و احتمال در کسب سرمایه و معنایابی براساس سرمایه قرار می دهد. سود، منفعت و شادی که البته در غیاب نفس در تکنولوژی و کاربرد ماشین و غایت شدن خود زندگی روزمره در تئولوژی ساخته شده تکنیک براساس احتمالات و تقارن ریاضی در محوریت فیزیک است، سبکی از زندگی را ایجاد می کند که سرشار از اضطراب، ترس، احساس گناه و ناامنی است. پیش بینی پذیری حوادث بر اساس قوانین فیزیک و ریاضی درکتاب طبیعت نمی توانند با احساس امنیت بدون اضطراب و ترس باشند. الاهیات که مبنای تقدیر و تزکیه نفس را در فلسفه حضور و خلود می یابد با متافیزیکی که تئولوژی تکنولوژی (گشتل) را براساس ریاضیات امکان و احتمال و تقارن ها در صدفه رقم می زند تمایز و تفاوت دارد.

بعد از فروپاشی حاکمیت سیاسی اشکانیان و برقراری حاکمیت سیاسی ساسانی در گستره فلات ایران، شاهان نخستین ساسانی با توسعه مرزهای سیاسی خود در بین النهرین-آسیای صغیر –,مصر و سایر دولت شهرهای دیگر منطقه توانستند با الگوبرداری از حاکمیت سیاسی، اداری، تشکیلات درباری، همجوار خود یک ساختار دقیق و منظمی با ساختار دینی را پدید آوردند که دنیای باستان نمونه از آن را خود ندیده است؛ و با گذشت زمان شاهان ساسانی با توسعه و تحول در این ساختارهای الگوبرداری شده از اشکانیان-سلوکیان-امپراتوری بیزانس و همچنین بومی سازی و رفع نقایص آن توانستند یک ساختار محکم و استواری سیاسی با تلفیقی از دین مذهب زرتشتی را در تمامی زمینه ها در فلات ایران ایجاد کنند که بعدها تشکیلات سیاسی چون خلفای راشدین-اموی و عباسی از آن الگو برداری یا همان تشکیلات را تا سالیان سال برای خود لحاظ کردند. به نحوی که آنان چندین سال مدیون و وامدار این حاکمیت سیاسی بودهاند. بنا به نظر مورخان ساختار سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، ایران عصر ساسانی از اردشیر دوم تا یزدگرد سوم یکی از مهمترین و بزرگترین ساختارهایی است که دنیای باستان آن را تجربه کرده است. این قضیه از این جهت دارای اهمیت است نخست شاهان ساسانی با تلفیق دین و دولت یک ساختار دینی تاسیس کردند دوم اینکه تمامی تشکیلات تا دوره خسرو انوشیران به کار خود ادامه داد ولی برخی از اتفاقات چون ظهور مانی و به دنبال ظهور مزدک شاهان ساسانی از جمله خسرو انوشیروان به تفکر داشت که تشکیلات ساخته قبلی دارای نقایصی که باید رفع گردید از این رو او برخی از نهادها را در این میان مشکل داشتند به هم و آن را با ساختار جدی تنظیم نمود. با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر درصدد است ضمن تأکید و تأیید این ساختار میراثی از سایر تمدنها با بررسی ابعاد آن، ماهیت و چگونگی این تأثیرات و اقدامات اصلاحی شاهان ساسانی را تبیین کند و با این سؤال؛ تشکیلات وساختار دربار در ایران عصر ساسانی (ازاردشیر دوم تا یزدگرد سوم ) چه ویژگی و اختصاتی داشته است؟ در بررسیهای به عمل آمده نشان داده میشود که حاکمیت و تشکیلات دربار ساسانی وجود ساختارهای اداری، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دینی ایران عصر ساسانی از زمان اردشیر دوم تا پایان یزدگرد سوم در جوابدهی به درخواست مردم عصر ناکارآمد تصور کرده و درصدد بر امدند با تغییر در ماهیت آن بتوانند تمامی قدرت را به دست بگیرند. اینکه این بنیان ها چگونه شکل گرفته و چه فرازوفرودهایی را طی کرده است از جمله مباحث قابل طرح در این پژوهش حاضر است.

در این مقاله، هدف ما این است که مناظره را تعریف کنیم و سپس با مناظره های پروین اعتصامی آشنا شویم و آن ها را از حیث طرفین بررسی کنیم و شرح دهیم. مناظره از حیث طرفین به چند دسته تقسیم می شود که شامل: مناظره ی بین دو انسان (اشک یتیم، مست و محتسب و. . . )، مناظره ی میان انسان با شی یا موجود دیگر (سلیمان و مور، دیوانه و زنجیر و. . . )، مناظره ی میان دو حیوان ( زاغ و طاووس، جغد و طوطی و. . . )، مناظره ی میان نباتات (سیر و پیاز، بنفشه و لاله و. . . )، مناظره ی میان دوشی (نخ و سوزن، تیر و کمان و. . . )، مناظره ی میان دو مفهوم (امید و ناامیدی)، مناظره ی میان حیوان و نبات (گل بی عیب، گل پنهان، امروز و فردا و. . . )، مناظره ی میان عنصر و نبات (گل سرخ، احسان بی ثمر و. . . ). روش به کار رفته در این مقاله، کتابخانه ای است.

مغولان قرن هفتم به ایران حمله کردند. آمدند و کندند و سوختند و کشتند و بردند و البته نرفتند. اما با تدبیر و تأمل ایرانیانی که توانسته بودند خود را به دربار مغولان نزدیک کنند و آن ها را تحت تاثیر آرا و نظرات خود قرار دهند و با بهره گرفتن مغولان از بزرگان و دانشمندان ایرانی در دربار ایلخانی به نوعی کار ایرانیان به دست ایرانیان واگذاشته شد. در این میان عطاملک جوینی که از صاحب منصبان و تاریخ نگاران این عهد بود با رویکردی دوگانه نسبت به مغولان نقش بسزایی به تأسی از برادرش شمس الدین محمد جوینی و با مدد جستن از شاهنامه فردوسی، در حفظ هویت و فرهنگ ایرانی ایفا کرد. این پژوهش به روش کتابخانه ای به گردآوری عناصر و ابیات شاهنامه در تاریخ جهانگشا پرداخته است. و از یافته های پژوهش این است که جوینی با بهره گیری از ابیات بسیاری از شاهنامه، که علاوه بر توصیف زمان و مکان و حالات فردی و حماسی کردن صحنه های جنگ، قصد احیای اندیشه های ایرانشهری به تاسی از شاهنامه را داشته و با همسان سازی نوستالژیک بین عناصر تاریخی و اسطوره ای و ستایش عدل انوشیروانی و بخشش حاتمی برخی سلاطین؛ علاوه بر تبیین گذشتة پرافتخار ایران نوعی الگوسازی و تبیین آداب شهریاری به صورت تلویحی را در نظر داشته است و با این کار این اثر را از سایر آثار تاریخی این دوره متمایز کرده است. در نتیجه تلاش امثال جوینی در این دوره زبان فارسی زبان مردم ایران زمین باقی ماند و دیوانسالاران توانستند مغولان را به دنیای شگفت ادب و فرهنگ پارسی بکشند.

داستان دخترک کبریت فروش شاهکاری دیگر از نویسنده ی ارجمند دانمارکی نقدی تاثیر گذار و مشمئز کننده از برخورد اجتماع و اختلاف طبقاتی در گذر دوران که همچنان باقی است و ادامه دارد در قالب داستانی کوتاه از نگاه امیال و عواطف و نیازهای کودکی به تصویر کشیده شده است و شاید از این انزجار اجتماعی در داستان فقط مرگ را راه حل دانسته است. در این پژوهش تحلیلی و توصیفی سعی بر این شده است که داستان دخترک کبریت فروش نوشته ی هانس کریستین آندرسن مطابق با نظریه ی روانکاوی فروید مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. به نظر می رسد شخصیت اصلی داستان که شخصیت ایستایی دارد طبق نظریه ی فروید دچار نوعی اضطراب است(حالتی از تنش که فرد را برای انجام دادن کاری با انگیزه می کند) و همچنین از مکانسیم های دفاعی موجود در نظریه ی فروید از قبیل: سرکوبی، جابجا سازی، انکار و. . . استفاده می کند و در نهایت دست به فرایند درمان تحلیل رؤیا می زند.

ابن یمین فَریُومدی را باید معلم اخلاق عملی دانست. زیرا هنرمندی او در زمینه ی تعلیمی بی سابقه است. در قطعات ابن یمین پیوند بین مذهب و اخلاق در قالب اندرز همراه با ذوق وجود دارد. با این استناد که هیچ یک از تذکره ها عارف بودن ابن یمین را تایید نکرده است. پژوهش پیش رو سعی دارد تا با یافتن ویژگی های اخلاقی-عرفانی در مهم ترین اثر ابن یمین، قطعات، این پرسش را که ابن یمین عارف مشرب است یا معلم اخلاق، بدون پاسخ نگذارد. با توجه به اخلاقی بودن محتوای قطعات نمی توان انکار کرد که مولفه های مورد پذیرش یک عارف امثال صبر، بی اعتباری دنیا و قناعت در قطعات وجود ندارد اما باید با تحقیق درباره ی پیشینه ی زندگی این شاعر دریافت صرف آوردن این مولفه ها او را اخلاق محور کرده است یا خیر؟ این مقاله با روش کتابخانه ای ابن یمین را درویش مشرب دانسته است که طبیعی هم می نماید پس از ظهور سنایی، ویژگی های عارفانه در سخن دیگر شاعران ظهور اعتقادی پیدا کند. نگارنده این جستار ابن یمین را همچون مولانا در نظر نگرفته است اما با جست وجو در قطعات او می توان نتیجه گرفت به اصول بنیادین اخلاقی توجهی بیش از اندازه دارد که تعلیم را حتی با اخلاقیات همراه کرده است و گزافه نیست اگر بگوییم او یک معلم اخلاق تمام عیار است، که اگر رگه هایی از مولفه ها و آموزه های عرفانی در قطعات دارد به جهت تدریس اخلاق و اخلاق گرایی اوست که جلوه ای بیش از سایر اعتقادات او در اشعارش دارد.

عشق و حالات ظاهری و رفتاری عاشق و معشوق از موضوعاتی همگانی است که در میان تمام جوامع به گونه ای متفاوت رخ می نماید. تمامی اقوام از روزگاران کهن خواه به نظم و خواه به نثر از عشق سخن ها گفته اند به طوری که اشعار شاعران زیادی با عاشقانه سرایی و توصیف معشوق و عاشق پیوند خورده است. باباطاهر همدانی از جمله شاعران دوبیتی سرا است که به دلیل اشعار عاشقانه در دوبیتی های عامیانه ی خود شهرت بسیاری دارد. بدنه ی اصلی این پژوهش را جایگاه معشوق و عاشق در دوبیتی های عامیانه ی باباطاهر همدانی تشکیل می دهد و به روش کتابخانه ای و مطالعه ی موردی انجام شده و در پایان این نتیجه حاصل شده است که باباطاهر همدانی شاعر عشق است و معشوق محور اصلی دوبیتی های عامیانه ی اوست. شعر باباطاهر سراسر عشق است و در جای جای اشعارش به توصیف ویژگی های ظاهری معشوق از جمله وصف خال، گیسو، صورت، ابرو، چشم و قامت و توصیف ویژگی های رفتاری از جمله وصف بی اعتنایی، بی وفایی و ناز معشوق پرداخته و معشوق خود را با وجود ویژگی های رفتاری منفی زیباترین و در عین حال بهترین می داند. در این بین در اشعار این شاعر به وصف برخی از ویژگی های رفتاری عاشق از جمله دل تنگی، پایداری و غیرت ورزی عاشق نیز اشاره شده است. در پایان این که عشق و معشوق در شعر باباطاهر همدانی به دو صورت عاشقانه و عارفانه جلوه گر شده است.

بی گمان یکی از بحث برانگیزترین و متنوع ترین تعاریف و تعابیر، به استعاره اختصاص دارد؛ که ذهن عده ی کثیری از ادیبان فارس زبان، عرب و. . . را به خود مشغول داشته است؛ چه از زمانی که هنوز علم بیان به وجود نیامده و بلاغت به سه نوع علم بدیع بیان و معانی تقسیم نشده و تمامی مباحث بدون تقسیم بندی بررسی می شده و چه از زمانی که علم بیان و زیر مجموعه های آن جدا شده؛ دانشمندان و ادیبان فراوانی از سراسر جهان کتاب ها، مقالات و پژوهش های خود را به استعاره اختصاص داده اند و این پریشانی دیدگاه ها از همان ابتدا وجود داشته است؛ که آیا استعاره زیر مجموعه ی تشبیه است یا مجاز؟ اگر مجاز است چه نوع مجازی است؟ اگر تشبیه است، چگونه تشبیهی است؟ هدف از این پژوهش بررسی نظریه ها و دیدگاه های متفاوت استعاره از طریق مطالعه ی مستقیم آثار بزرگان بلاغت اعم از ایرانی و غیر ایرانی، از قرن سوم هجری تا دوره معاصر و همچنین بررسی تأثیر استعاره در انواع ادبی (حماسه، غنایی، تعلیمی) است.

داوری نقادانه در باب آثار قلمی و جایگاه علمی مجتبی مینوی در یک مبحث ویژه و منفرد نمیگنجد و برای بررسی عالمانه ی میراث مکتوب مجتبی مینوی باید بر ادبیات، تاریخ، نسخه شناسی و. . . . نظر داشت. مقاله ی پیش چشم کوشش و تمرکز نهایی خود را بر شیوه ی عمل مجتبی مینوی در تصحیح گذارده تا تحلیلی ساختاری و کمی از تصحیحات متعدد او به دست دهد. در پایان نتیجه ی به دست آمده با تشریح عینی همراه شده تا چشم انداز نهایی مورد انتظار این پژوهش ارائه نتایجی سنجش پذیر از روش کار و تصحیح مجتبی مینوی باشد. این داده ها در جدولی مجزا اما در پیوند با متن در دسترس خواننده قرار گرفته است. مقصود از نقد و تحلیل در این مقاله رعایت گستردگی تمامی جنبه های سنجش و نقد نیست بلکه آنچه انجام شده مقدم بر نقد است، بدان معنا که تجزیه و تحلیلی معطوف به روش مصحح و چگونگی تصحیح متون و نیز نقد و بررسی نگاه او به این مقوله در دستور کار قرار گرفته.

وجود صناعات و اسلوب های ادبیاتی در قرآن کریم و نقش آن در قلمروهای ادبیات فارسی بر کسی پوشیده نیست؛ نمونه های مختلفی از این تأثیر پذیری را در آٖ, ثار شاعران دوره های مختلف زبان فارسی می توان دید که هرکدام بر اساس مقتضای حال و نیاز کلام از این اسلوب ها استفاده کرده اند. در این بین، آرایه ی تهکم نیز نمونه ای از این شگردهای قرآنی است که شاعرانی مانند: حافظ، سلمان ساوجی، خواجوی کرمانی، سعدی و. . . به آن پرداخته اند و به پیروی از اسلوب ادبی قرآن سعی به ریشخند و استهزاء بدکاران و ریاکاران کرده اند. در میان شاعران برجسته ی زبان فارسی، خواجه ی شیراز بیش از دیگران به آرایه ی تهکم اهمیت داده و از آن بهره برده است. از آنجایی که حافظ به تأثیرپذیری از قرآن در همه ی ابعاد مشهور است، به کارگیری آرایه ی تهکم در کلام او دارای اغراض های مختلفی برای بیان کلام است و توانسته از این شگرد در حالت های متفاوت استفاده کند. در این پژوهش با بررسی انواع تهکم و شرح نمونه های متعددی از سه شاعر ذکر شده در راستای شخصیت های تهکم پذیر، به بیان تأثیر این شگرد در طنز کلامی و نقد می پردازیم.

آثار هنری در هر دوره محصول شرایط مذهبی، سیاست، فرهنگ و اقتصاد آن جامعه هستند و اثر هنری در رابطه با بستری که در آن شکل گرفته است می تواند مناسبات قدرت را در جامعه ی مذکور به نمایش بگذارد. در این راستا در دوره ی اول صفوی هنر نگارگری دچار تحولاتی شد که از آن میان می توان به شکل گیری گونه ایی از آثار تحت عنوان فالنامه های مصور دارای نگاره اشاره کرد که به ویژه در دوران شاه طهماسب ترویج و گسترش یافتند. روایت های بصری موجود در نگاره های فالنامه های مصور دارای نگاره مجموعه ایی از روایت های مذهبی، حماسی، ادبی و تنجیمی است که کارکردی در راستای اهداف فالنامه های مصور یعنی پیشگویی آینده داشته اند و همچنین ابزاری برای بیان جهان بینی صاحبان حکومت، باورها و اعتقادات طبقات مختلف جامعه، جریان های درونی و فرهنگی موثر در عهد صفوی بودند. هدف اصلی این پژوهش شناسایی مناسبات گفتمانی موثر بر فالنامه های مصور دارای نگاره در عصر صفوی است. نوع پژوهش، کیفی و تاریخی است و با روش تحلیلی-توصیفی به تبیین عملکرد گفتمانی فالنامه های مصور در این دوره پرداخته است. برای تحلیل داده ها از نظریه گفتمان"میشل فوکو"استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ترویج فرهنگ دینی تشیع در کنار باورهزاره گرایی، کیهان باوری و روایت های عامیانه از منابع غیر رسمی تشیع، گاه تسنن یا حتی در موردی یهودیت، تشکیل دهنده ی گفتمان ویژه فالنامه های مصور صفوی هستند که با خوانش خاص صفویان از این روایات، تماما در راستای مشروعیت بخشی به حکومت صفوی و اعمال قدرت و تثبیت باورهای حکومت با استفاده از ابزار مختلفی همچون هنر نگارگری بوده است.