همایش زن در نظام حقوقی اسلام
سال:1386 | دوره:1 |تعداد مقالات:28

چگونگی هرم قدرت در نهاد خانواده و عوامل تغییر آن از موضوعات مورد بحث در اندیشه و نظریه اجتماعی بوده و در طول تاریخ بر اثر عوامل متعددی دستخوش تحول شده است. هدف در این بررسی، پی بردن به دلایل تقاضای زنان به کار و فعالیت در بیرون خانه و همچنین مطالعه قدرت و تصمیم گیری زنان خانه دار و شاغل و اثرات اشتغال آنها بر روابط خانوادگی می باشد. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش زنان شاغل و کارمند آموزش و پرورش و زنان خانه داری که همسر آنها در آموزش و پرورش شاغل و ساکن شهر کرج می باشند و 3 سال از ازدواج آنها گذشته باشد و حداقل یک فرزند داشته باشند. در پژوهش حاضر از نظریه منابع برای توضیح چگونگی الگوی قدرت در خانواده استفاده شده است. اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه و به شیوه مصاحبه حضوری جمع آوری شده است. برای تحلیل اطلاعات از برنامه  SPSSاستفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که الگوی قدرت در خانواده تحت تاثیر عواملی همچون پایگاه اجتماعی و اقتصادی خانواده، وضعیت اشتغال زنان، میزان تحصیلات زنان و مردان، درآمد مردان و زنان تغییر می کند. هم چنین اشتغال زنان یکی از عوامل مهم و اثرگذار در چگونگی الگوی قدرت در خانواده بوده است.

پیدایش انسجام و اتحاد ملی (National Integrity) در ادبیات سیاسی نوعا نتیجه پیدایش دولت های ملی (Nation- State) و به تبع آن دولت های مطلقه تلقی می شود. در واقع؛ گردهمایی افراد یک ملت پیرامون ساختاری مقتدر و متمرکز به نام– دولت- در پس حوادثی تاریخی چون معاهده صلح وستفالیا از جمله عوامل موثر پیدایش جهان جدید سیاسی به حساب می آید. آنچه این مقاله پی می جوید آن است که تحلیل تک ساختی و تک سببی از عوامل پیدایش مفهوم "ملت" و "اتحاد ملی" در فرایند "ملت سازی" ناکارآمدبوده و جنبه های موثر دیگر را مغفول می گذارد. به باور این مقاله؛ یکی از این جنبه ها بررسی نقش خانواده و تثبیت این نهاد اجتماعی بر فرآیند ملت – سازی است. فرض ما بر این است که خانواده تبار اصلی ملت است و فرایند ملت سازی الزاما مرحله گذار از خانواده های هسته ای را در پیش رو دارد. در این راستا چهار دیدگاه نظری در تقویت این مدعا موثر خواهند بود؛ نخست: رویکرد ساختی– کارکردی (Functional-Structural) دوم مبنای نظری دیگر که با اقتباس از مهفوم دیالکتیک هگلی، ارتباط میان سه گانه خانواده، جامعه مدنی و دولت را سامان می بخشد. و نیز تبیین اسطوره ای جایگاه زن و تبارشناسی (Genology) مفهوم ملت.بی شک زن، به مثابه عنصری نمادساز (Symbolist) در ایجاد پیوند میان مفهوم خانواده، مادری و ملیت نقشی کلیدی تر دارد. استعاره مامِ وطن، سرزمین مادری و ... بخشی از انعکاس این واقعیت به زبان نشانه شناختی است.

اسلام، زن را مانند مرد برخوردار از روح کامل انسانی و اراده و اختیار می داند و او را در مسیر تکامل که هدف خلقت است می بیند و هر دو را در یک ردیف قرار داده و با خطاب «یا ایها الناس» و «یا ایها الذین آمنو» مخاطب ساخته است.در این مقاله سعی براین است که دور نمایی از شخصیت حقیقی و حقوقی و اخلاقی زن از دیدگاه خطابات قرآنی به طور خلاصه و اجمال بیان بشود.و هدف از آن یادآوری این نکته است که جنسیت در خلقت باعث فضل و عدم فضل نمی شود...در قرآن کریم، برخلاف سایر ادیان و عقاید و باورهای حاکم بر جامعه آن روز، زن در بسیار از مسایل و کارها مساوی و همطراز با مرد ذکر شده است؛ گر چه در بعضی از مسایل بین این دو به حسب ظاهر تفاوت احساس می شود، مانند سهم ارث و یا واگذاری مسوولیت خانواده به عهده مرد و امثال اینها، ولی این گونه تفاوت ها ارتباط با موقعیت اجتماعی و شرایط طبیعی آنها دارد و هیچ گونه فرقی از نظر جنبه های انسانی و مقامات معنوی میان زن و مرد در برنامه های اسلام وجود ندارد و هر دو مساوی و برابر هستند، و این تساوی در زمینه های مختلف قابل بحث و بررسی است که این نوشتار اشاره مختصری به برخی از آنها دارد.

با بررسی و تدبر در آیات الهی در می یابیم که سوره های نساء قرآن کتاب جامع حقوق زن است. خداوند با نزول این دو سوره به طرح و شرح اساسی ترین حقوق زنان پرداخته و حقوق انسانی، قانونی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زنان را در آیات این سوره ها ارایه کرده است. نزول این سوره ها در شرایطی بوده که هرگونه ظلم و جنایت نسبت به زن مباح تلقی می شده است و زن حق هیچ گونه اعتراض، دخالت، تصمیم گیری و اظهارنظر را نداشته است. از آنجا که درک و فهم کلام خداوند فقط با تدبر در آیات و سوره ها و با بهره گیری از سنت و سیره پیامبراکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) امکان پذیر است، دریافت معانی و مضامین گستره و فراگیر سور قرآنی خصوصا سوره نساء مطالعه و تحقیق دقیق را می طلبد.در این مقاله ضمن طرح آیاتی از سوره های نساء (نساء کبری و نساء صغری) قرآن کریم، دعوتی جدی از تمام زنان برای رویکردی مدبرانه به قرآن نموده ایم، باشد که این دعوت قرآنی مورد عنایت و توجه قرار گیرد.

در قوانین موضوعه و جاری جمهوری اسلامی ایران در زمینه های مختلف مقرراتی وجود دارد که در آنها تفاوت هایی بین زن و مرد دیده می شود و حداقل بعضی از آنها تبعیض آمیز به نظر می رسد، به همین خاطر دراین مقاله وضعیت متفاوت زن و مرد در قوانین موضوعه ایران و مبانی فقهی آن مورد توجه قرار گرفته بنابراین موضوعاتی که با این دیدگاه در این مباحث بررسی شده عبارتند از: ارث، تعدد زوجات، طلاق، قصاص و شهادت. با توجه به تاثیر زمان در برداشت از دین و ضرورت پاسخگویی به سوالاتی که در اذهان دانشجویان رشته های مرتبط به علوم دینی وجود دارد، بررسی مجدد قوانین حقوقی کشور به طور اصولی و نقد قوانین موجود بسیار ضروری است.

«حضانت» یا نگهداری از کودکی که بین والدینش طلاق واقع شده، از موضوع های بحث انگیز حقوقی و فقهی بوده است. از یک طرف، مصالح روحی و جسمی کودک مدنظر است و از طرفی حقوق و تکالیف هر یک از والدین باید مورد توجه قرار گیرد. بی اعتنایی به هر یک، باعث اختلالات مهم در روابط خانوادگی خواهد شد؛ به همین دلیل است که پدر یا مادر، معمولا در اثبات ذی حق بودن خود بر نگهداری از کودک مشترک، پافشاری می کنند. مادر، تاب دوری از پسر دوساله یا دختر هفت ساله اش را ندارد و همچنان او را محتاج محبت های مادرانه اش می داند و پدر نیز با حق ولایتی که تا سن بلوغ بر کودکش دارد، خود را مقدم بر مادر می شمرد. در کشاکش این دو مقوله، حکم قانون که معمولا جنبه نوعی دارد و به استثناها کمتر می نگرد، فاصل این نزاغ است:

در این پژوهش، به بررسی و تحقیق درباره شرط ذکوریت قاضی، از دیدگاه فقه می پردازیم. پس از تبیین مقدمات و پژوهش در منابع معتبر شریعت مقدس اسلام و کاوش در سخن و دیدگاه فقیهان، به این فرجام دست می یابیم که مرد بودن قاضی منصوب یکی از شرایط حتمی و اساسی است. در نتیجه قضاوت بانوان به عنوان قاضی منصوب مشروعیت تکلیفی و صحت وضعی نخواهد داشت.بانوان در صورت رضایت دو طرف تنازع و لحاظ شرایط دیگر می توانند به عنوان قاضی تحکیم به دادرسی بپردازند. بنابر دلیل های ارایه شده در این مقاله، پذیرش قضاوت بانوان به عنوان قاضی منصوب از سوی برخی از معاصرین، نقد خواهدشد.

در قرآن و نهج البلاغه مطالب بسیاری در خصوص زنان بین شده است از جمله بیان تفاوت های زنان و مردان که در خطبه 80 نهج البلاغه نیز به چشم می خورد. در یک نگاه مغرضانه به این خطبه زنان را دارای کاستی های فراوان می یابیم حال آنکه با نگرشی دقیق و عالمانه در این مطلب و آیات قرآن به مفهوم واقعی آن خواهیم رسید. هر چند تا کنون کمتر به تفسیر این خطبه و نگاه موشکافانه در تفاوت های بر شمرده شده آن پرداخته شده و بیشتر سعی شده تا این تفاوت ها به اثبات رسد.

در دوران ماقبل از تاریخ، رواج مادر سالاری، نفقه زن معنی نداشت بلکه زن صاحب اصلی خانواده و فرزندان بود، اما با رواج پدر سالاری، نیاز زن به امکانات مناسب برای زندگی و نیازهای فردی او بیشتر شد که این نیازها توسط خود زن و نیز توسط مرد و یا هردو، برآورده می شد.با ظهور ادیان اللهی و بالاخص اسلام برای تشیید پایه های خانواده، ریاست این گروه بر عهده مرد نهاده شد و قانونگذار او را موظف به تامین معاش خانواده نمود. پس این ریشه شرعی دارد، نه قراردادی، ماده 1106 ق.م به این مساله اشاره دارد.بررسی فقهی و حقوقی نفقه زن، ماهیت دلایل قرار دادن نفقه بر عهده مرد، ضمانت اجرای نفقه زوجه و حق مالکیت زن نسبت به نفقه، از جمله اموری است که از لحاظ فقهی و حقوقی و اجتماعی حایز اهمیت فراوان می باشد. از این رو در این مقاله به روش مرور، به منابع معتبر کتابخانه ای به آنها پرداخته خواهد شد. بدون شک حاصل این کار پژوهشی، برخی از شبهات در این عنوان پر کاربرد را برطرف خواهد کرد.راستی نفقه چیست؟ و چرا علی رغم بهره مندی زن و شوهر از مواهب زندگی مشترک مرد باید هزینه سنگین مالی امر ازدواج را بر دوش گرفته و بپردازد؟تعهد مرد نسبت به پرداخت آن چه پیامدهایی دارد؟و همچنین عدم توجه مرد به این موضوع و عدم اجرای این تعهد چه پیامدهای بدنبال خواهد داشت؟

زن جامعه اسلامی با آگاهی کامل از شخصیت والای خویش و با علم به مسایل ضروری زندگی در بعد معنوی و مادی و با شناخت دنیا و فرهنگ خود، می تواند نقش اساسی داشته باشد.قرآن کریم زن را موجودی دانسته که می تواند به کمک نیرویش، انسان توانایی باشد. قرآن کریم پیامبر را الگو و انسان کاملی معرفی می کند و در این جهت میان زن و مرد فرقی نیست. ولی خلق و خوی ویژه زنانه و احساسات لطیف و عواطف رقیق زن و مسوولیت هایی که در نظام آفرینش بر دوش او نهاده شده، ایجاب می کند که زنان نیز، الگویی کامل و اسوه ای بی دلیل از جنس خود دانسته باشد تا بتواند آنچه را از زن انتظارمی رود و قرآن نیز آنها را تایید می کند به او تانی جویند. بی تردید، زهرای مرضیه نسخه وجودی پیامبر اکرم (ص) است ولی در این نسخه وجودی، مسایل بیشتری برای زنان تبلور یافته که در عرصه های مختلف آموزنده تر است.هنگامی که در برخی از نمونه های قرانی با شخصیت های تاریخی اسلام که نماد زن قهرمان بوده اند، جستجو کنیم، درمطالعه ورق های تاریخ به زنانی برمی خوریم که از تمام نیروها و تلاش ها و برخورداری ها و موقعیت هایی که بر توان انسانی زن تاکید دارد، بهره جسته اند تا نقاط ضعف را به نقاط قوت تبدیل کنند و زن را به جایگاه بلندش برسانند.زن در فرهنگ اسلامی ما، مظهر خداست و پاکی موجب خیر و برکت شناخته شده و از ارزش و احترام فوق العاده ای برخوردار است. هویت زن هویت جامعه است. در واقع ارزش گذاشتن به زن و تمایلات و خدمات بی پایان او، ارزش نهادن به هنر جامعه است. این ارزش گذاری نسبت به زن فقط در دین مبین اسلام نیست و به طور کلی در فرهنگ وحی از زن به عظمت یاد شده است. اندیشه ناب اسلامی به انسان بودن زن و مرد در آفرینش از دیدگاهی واحد می نگرد و هر دو را به یک جا به زندگی حرکت تمدن اسلامی در عرصه حیات انسان ها فرا می خواند و مسوولیت انحراف از مسیر یا پایداری در عقیده را یکسان به دوش هردو می گذارد و بر اساس اصل تکامل انسانی، نقش ها و مسولیت ها را بین آن دو تقسیم می کند.با استفاده از آیات قرآن در می یابیم که استعداد زن در پذیرش ارزش های معنوی، همانند استعداد مرد است، زیرا پاداش الهی که و ثواب و آموزش بوده، برای آن دو یکسان است.

در دوران ماقبل از تاریخ، رواج مادرسالاری، نفقه زن معنی نداشت بلکه زن صاحب اصلی خانواده و فرزندان بود، اما با رواج پدرسالاری، نیاز زن به امکانات مناسب برای زندگی و نیازهای فردی او بیشتر شد که این نیازها توسط خود زن و نیز توسط مرد و یا هردو، برآورده می شد.با ظهور ادیان اللهی و بالاخص اسلام برای تشیید پایه های خانواده، ریاست این گروه بر عهده مرد نهاده شد و قانونگذار او را موظف به تامین معاش خانواده نمود. پس این ریشه شرعی دارد، نه قراردادی، ماده 1106 ق.م به این مساله اشاره دارد.بررسی فقهی و حقوقی نفقه زن، ماهیت دلایل قرار دادن نفقه بر عهده مرد، ضمانت اجرای نفقه زوجه و حق مالکیت زن نسبت به نفقه، از جمله اموری است که از لحاظ فقهی و حقوقی و اجتماعی حایز اهمیت فراوان می باشد. از این رو در این مقاله به روش مرور، به منابع معتبر کتابخانه ای به آنها پرداخته خواهد شد. بدون شک حاصل این کار پژوهشی، برخی از شبهات در این عنوان پرکاربرد را برطرف خواهد کرد.راستی نفقه چیست؟ و چرا علی رغم بهره مندی زن و شوهر از مواهب زندگی مشترک مرد باید هزینه سنگین مالی امر ازدواج را بر دوش گرفته و بپردازد؟تعهد مرد نسبت به پرداخت آن چه پیامدهایی دارد؟و همچنین عدم توجه مرد به این موضوع و عدم اجرای این تعهد چه پیامدهای بدنبال خواهد داشت؟

با مطالعه گسترده در فرهنگ اسلام این حقیقت روشن می گردد که شریعت اسلام حقوق زنان را در عرصه خانواده و اجتماع ارتقا داد و آن را سامان بخشید از جمله این حقوق زنان، حقوق مالی آنان در امر ازدواج است خداوند در آیات شریفه به حقوق مالی زن اشاره کرده و از همسران خواستار پرداخت مهریه زنان می باشد. تعبیری که قرآن از مهریه نموده صداق است، صداق بی شک ضمن آن که متضمن بار حقوقی است پایه ای کاملا اخلاقی دارد زیرا موید صداقت و ابراز وفاداری زوج در برابر زوجه است، که آن را به عنوان هدیه و پیشکش به زن تقدیم می کند. و این عطیه و پیشکش در واقع نشانه ای از صداقت مرد نسبت به زن است.اسلام مهریه را به عنوان پشتوانه محکم حقوق اجتماعی زن که حق مسلم او بوده، تبیین کرده است در حالی که در عصر جاهلیت هیچگونه حقوق مالی و ارزش معنوی برای زنان قائل نبودند. لذا قرآن کریم رسوم جاهلیت را درباره مهر منسوخ کرد و آن را به حالت اولی و طبیعی برگردانید. در کل می توان گفت که فلسفه مهریه از دیدگاه اسلام اینست که مهریه وسیله ای برای لذت بخش نمودن زندگی و عامل قوی برای الفت بین زن و شوهر است؛ از سوی دیگر، مهریه برای جبران نقص ارث زن ووسیله ای برای تامن زندگی آینده او و جلوگیری از طلاق های بی مورد و اهرمی برای سرکوبی تمایلات نفسانی مرد و اثبات پایمردی و علاقه مرد به اتحاد با زن مقرر گردیده است.

قوامیت و سرپرستی مرد بر زنی که در چارچوب روابط زوجیت و در لوای ریاست و مدیریت مرد در خانواده مطرح می گردد، یکی از موضوعات مهم، حساس و بحث انگیز حقوق خانواده است. قانون مدنی ایران به پیروی از مبانی فقه اسلامی (از جمله آیه شریفه الرجال قوامون علی النساء) در ماده 1105 قوامیت شوهر را مطرح کرده و مقرر نموده است: ((در روابط زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است((.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام سیاسی– اجتماعی و فرهنگی مبتنی بر موازین دین مبین اسلام، اصول 20، 21 و 29 قانون اساسی بر تامین نیازهای افراد بی سرپرست و زنان سرپرست خانوار به عنوان اقشار آسیب پذیر جامعه تاکید نموده است. قانون گذار نظام اسلامی با توجه به اصل حفظ نهاد خانواده، اصل برقراری عدالت اجتماعی، اصل پیشگیری از مفاسد اجتماعی، اصل رعایت حقوق شهروندی موظف بوده است تا این گروه را زیر چتر حمایتی خود قرار دهد. از جانب دیگر مطابق با آموزه های مذهب تشیع، حاکمان حکومت اسلامی ملزم به بذل توجه ویژه در امور اقتصادی و اجتماعی افراد هستند که از عهده مخارج خود برنیامده و مشکلات بسیاری را متحمل می شوند. امام صادق (ع) می فرماید:پیامبر اعظم (ص) فرمودند: من از هر مومنی به خود سزاوارترم و اولویت دارم و پس از من این سزاواری را علی (ع) دارد. به حضرت عرض شد: معنی این سخن چیست؟ فرمود: فرمایش پیغمبر اسلام است که هر که بمیرد و از خود بدهی یا بازماندگان بی سرپرست به جا گذارد، بر عهده من است (که دینش را ادا کنم و از بازماندگانش سرپرستی نمایم) و هر که بمیرد و مال از خود به جا گذارد، از آن ورثه است پس هر گاه هر فردی مالی نداشته باشد بر خود ولایت ندارد و چون مخارج عیال خود را نپردازد، بر آنها حق امر و نهی ندارد و پیامبر اسلام (ص) و امیرالمومنین (ع) و امامان بعد از ایشان ملزم هستند (که مخارج آنها را بپردازند) از این رو ایشان نسبت به خود مردم اولویت دارند و تنها چیزی که موجب شد عموم یهود به دین اسلام روی آوردند همین سخن رسول خدا (ص) بود زیرا ایشان نسبت به خود و عیالات خود آسوده خاطر شدند. (زیرا دانستند که اگر بی سرپرست باشند و خانواده آنها پس از مرگشان، مخارج و سرپرستی نداشته باشند نگهداری و کفالت آنها بر عهده رسول خدا (ص) و پس از آن حضرت به عهده جانشین اوست) (اصول کافی، ص 264)بر این مبنا در دوران غیبت فرزند رسول خدا (ص) نیز این مسوولیت بر عهده مسوولین حکومت اسلامی بوده و توجه ویژه ایشان را می طلبد.

موضوع «علل تقدم زن در تشرف به تکلیف» یکی از مباحث مهم حقوق زنان می باشد و با وجود مطالعات گسترده پیرامون آن در بحث از «بلوغ» از سوی فقها و حقوق دانان هنوز طرح بحث آن تازه بوده و توجه انسان را به خود معطوف می دارد. نگارنده در این نوشتار با تکیه بر فقه و حقوق اسلامی به بررسی موضوع مذکور پرداخته است.

هدف از نگارش این مقاله به تصویر کشیدن چهره «زن » در ادیان یهود، مسیحیت و اسلام می باشد. در پی تحقق این منظور در این نوشتار کوشیده ام تا با ترسیم چهره زن در این ادیان به مصداق «تعرف الاشیاء باضدادها» زیبایی و شکوه تصویری که اسلام از زن به نمایش می گذارد را تشریح نمایم. به همین دلیل این مقاله از سه بخش تشکیل گردیده، در طی این سه بخش، بطور مجزا موقعیت «زنان» در ادیان مذکور به تصویر کشیده شده است.

نگارنده در این مقاله بنای کار را بر اساس متن ها و نگاره های باستانی و متون پارسی میانه نهاده، لذا از اظهار نظر در ابعاد دیگر صرف نظر کرده است. سپس از تبلور زن در اولین کتاب مدون ایرانیان- اوستا- آغاز کرده است و نقش اقتصادی زن را در دوره باستان (از هزاره اول پیش از میلاد تا سیصد و سی و یک پیش از میلاد) به عنوان یک عضو کارآمد معرفی می کند. پس به دگردیسی (تحول) زن و نقش او در دوره میانه ایرانی (از سیصد و سی و یک پیش از میلاد تا هشتصد و شست و هفت میلادی) پرداخته است و از کتاب های فقهی و حقوقی این دوره، بهره جسته است و نگرش های گونه گون نسبت به زن را در این دوره تا صدر اسلام نشان می دهد. سپس ردپای دگردیسی زن را در شاهنامه و اساطیر پی گیری می کند و در پایان به امنیت نظام حقوقی و اجتماعی زن در اسلام اشاره دارد.

در این نوشتار که با عنوان «فلسفه واگذاری حق طلاق به مردان در شرایط طبیعی» و با روش تحقیق کتابخانه ای به رشته تحریر درآمد، ضمن بیان انواع کرامت ذاتی و اکتسابی انسان، گفته شد به اینکه زنان در آفرینش و کمال پذیری همتای مردان بوده و ازدواج، یک نیاز و طلاق، یک ضرورت است. در ادامه این نوشتار راهکارهایی را که دین اسلام برای قبل و یا هنگام وقوع طلاق و یا پس از وقوع آن برای کاهش آمار طلاق در جامعه ارایه نموده است، مورد اشاره قرار گرفت و آنگاه ضمن بیان تاریخچه طلاق، گفته شد به اینکه واگذاری حق طلاق به مردان در شرایط طبیعی منطقی ترین راهکاری است که در نظام حقوقی اسلام و در راستای تحقق عدالت و به منظور صیانت از جایگاه والای خانواده در نظام اجتماعی ارایه شده است. تساوی- نه تشابه- حقوق زنان با مردان نیز از دیگر مطالبی است که در این مقاله مورد اثبات قرار گرفت.وجودحق فسخ برای زنان درمواردی خاص و نیز مشروعیت اخذ وکالت برای زنان از طریق شرایط ضمن عقد و همچنین مشروعیت طلاق زن از طریق محاکم قضایی در موارد اضطراری ازقبیل افتادن زن در عسر و حرج، و استنکاف یا عجز شوهر از پرداخت نفقه زن و یا مفقودالاثر شدن شوهر و ... از جمله راهکارهایی است که درنظام حقوقی اسلام ارایه شده و مانع آن خواهد بود که مردان بتوانند از حق طلاق برای خویش استفاده ابزاری نموده و یا آن را زمینه ای برای اعمال فشار و یا سلطه بی چون و چرا برای زنان قرار دهند.

«از تاریخ تصویب کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان (1979)، حدود 168 کشور عضو سازمان ملل به عضویت این کنوانسیون درآمده اند. جالب تر اینکه از 51 کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی نیز حدود 30 کشور اسلامی به این معاهده پیوسته اند. با توجه به این که معاهدات بین المللی معمولا بر مقررات داخلی کشورها مقدم است و کشوری که این معاهدات را می پذیرد، ملزم به اجرای مفاد آن می باشد و در صورت تخلف باید در مقابل جامعه بین الملل پاسخ گو باشد، لذا پذیرفتن چنین معاهداتی که با بسیاری از قوانین کشورما که دارای مبنای مذهبی و فرهنگی است، مغایر می باشد، نمی تواند عجولانه و قبل از حصول اطمینان از لزوم چنین پذیرشی صورت گیرد. لازم به ذکر است که کنوانسیون، علاوه بر مغایرت، با اصول متعدد قانون اساسی، مواد مختلف قانون مجازات اسلامی با بسیاری از مواد قانون مدنی نیز تعارض دارد. برخی تحقیقات حکایت از چهل مورد مخالفت با احکام شرعی و هفتاد مورد مغایرت با قوانین داخلی دارد. همچنین بر اساس گزارش کمیسیون فرعی هیات دولت، ماده یک کنوانسیون به تنهایی با نود مورد از اصول قانون اساسی، قانون مدنی و سایر قوانین مغایرت دارد.عمده ترین قسمت مغایرت کنوانسیون با قانون مدنی ایران در زمینه حقوق خانوادگی و مقررات حاکم بر خانواده است. در این نوشتار سعی برآنست که موارد برجسته این تغایرات در زمینه حقوق خانواده مابین کنوانسیون و قانون مدنی ایران بصورت اجمالی مورد بررسی و مقایسه قرار گیرد. در پایان نیز در قسمت ضمیمه، مطالبی به اختصار در ارتباط با اهم نظرات موافقان و مخالفان الحاق جمهوری اسلامی ایران به این کنوانسیون مطرح خواهد شد».

حقوق و تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر:(1 مختص(2 مشترک تکالیف مشترک: -1حسن معاشرت زوجین نسبت به یکدیگر.-2 معاضدت زوجین در تشیید مبانی خانواده -3معاضدت زوجین در تربیت اولاد. تکالیف مختص:1) مرد-1 ریاست خانواده-2 انفاق (2 زن-1 تمکین-2 سکونت در منزل شوهر نفقه چیست ؟ شوهر نفقه چه مدتی را عهده دارد است ؟الف)نفقه زن در دوران زوجیت.ب) نفقه زن پس از انحلال زوجیت:-1 در مدت عده طباق رجعی-2 در مدت عده طلاق بائن-3 در مدت عده فسخ زن حامل-4 زن حامل در مدت عده وفات شوهراستنکاف و یا عجز شوهر از دادن نفقه.

نظام حقوقی اسلام در روابط مالی زوجه امتیازات ویژه ای را برای طرفین درنظر گرفته است. از جمله این امتیازات که در بقا ساختار کلی خانواده موثر است، نفقه می باشد. پرداخت نفقه بعنوان یک حق و تکلیف بر ذمه مرد در برقراری نظم عمومی جامعه بسیار موثر است. این تکالیف که از توابع ریاست مرد بر خانواده است در نظام های حقوقی دیگر کشورها همیشه دستخوش تغییر بوده حال آنکه رویکرد حقوقی که شیعه قرن ها آن را در پیش گرفته هنوز پابرجاست. این جستار به بررسی نفقه زوجه و اقارب در نظام های حقوقی مختلف خواهد پرداخت.

طبق اصل 163 قانون اساسی «صفات و شرایط قاضی، طبق موازین فقهی به وسیله قانون معین می شود». در اجرای اصل فوق، قانون شرایط انتخاب قضات در اردیبهشت ماه 1361 به تصویب مجلس رسید که به موجب آن قضات باید دارای شرایط زیر باشند: ایمان، عدالت، تعهد عملی به موازین اسلامی، وفاداری به نظام جمهوری اسلامی ایران، طهارت مولد، تابعیت ایران و عدم اعتیاد به مواد مخدر و دارا بودن اجتهاد یا اجازه قضا از سوی شورای عالی قضایی. در صدر این قانون آمده است: «قضات از میان مردان واجد شرایط زیر انتخاب می شوند ...» به موجب این قانون اگر زنی واجد همه شرایط مندرج در قانون باشد، نمی تواند قاضی شود. قانونگذار شرط مرد بودن برای قضاوت را با توجه به نظر مشهور یا شاید بتوان گفت نظر اجماعی فقهای شیعه که زن نمی تواند عهده دار منصب قضا بشود و به حکم اصل 163 ق. ا- که می بایست شرایط قاضی طبق موازین فقهی تعیین شود مقرر کرده است. در این مقاله مبانی فقهی و دلایل و حکمت ممنوعیت اشتغال زن به امر قضا نقد و بررسی می گردد.

نبی اکرم (ص) فرمودند: «مااکرم النساء الاکریمٌ و لا اها نهنَّ الا لییم»کرامت زن را پاس نمی دارد مگر کسی که خود بهره ای از کرامت برده باشد و به زنان جز انسان پست اهانت نمی کند.خداوند عالم و آدم با آفرینش مزدوج موجودات، زیبایی خاص به خلقت خویش بخشیده است. مزدوج بودن موجودات چندان که گفته شد نماد و نشانه کمال زیبایی و چکاد حکمت و اندیشه بوده، نه نقصان و کاستی و کمی. زن و مرد، طرفین زوجیت هستند و زوجیت، تبلور تعادل طرفین در معامله تزویج است. استاد مطهری در کتاب نظام حقوق زن در اسلام، مفهوم بالا را با عبارت تساوی زن و مرد بیان داشته است و تاکید می دارد که تساوی را با تشابه یکسان نپنداریم چرا که تشابه با مقتضای زوجیت هماهنگ نیست.بسیاری از اوقات افرادی شبهاتی را مطرح می کنند مبنی بر اینکه چون مرد دو برابر زن ارث می برد پس ارزش مرد بیش از زنان است و در اسلام زنان از قدر و منزلتی کم نسبت به مردان برخوردارند.در حالی که با توجه به مباحثی که در ابتدای متن مطرح گردیده است همچون خلقت زن و جایگاه حقوقی و اجتماعی او در قرآن و ... و دلایل عقلی از نظر معصومین (ع) و متفکرین اسلامی به این نکته می رسیم که از عمده علل تفاوت ارث زن و مرد در اسلام نفقه زن و فرزند و هم چنین مهریه ای است که بر عهده مرد می باشد و غیره که بقیه موارد در داخل متن به آن اشاره گردیده است.

فاعوذ بالله من الشیطان الرجیم. بسم الله الرحمن الرحیم«وَ ضَرَبَ الله مَثلاً الذینَ آمنوا امراه فرعون اذ قالت رَبَ ابن لی عندک بَیتا فی الجنه و نجنی من فرعون و عملهٌ وَ نجنی من القوم الظالمین»(خداوند برای مومنان داستان زن فرعون را بیان می کند که گفت: "پروردگارا! نزد خود در بهشت خانه ای برایم بساز، از فرعون و عملکرد هایش نجاتم ده و از گروه ستمگر نجاتم بخش").در این آیه مبارکه الگویی برای زن مومن ترسیم شده؛ در سیمای زن فرعون، که ایمان آورد و مورد شکنجه و تعذیب قرار گرفت، ولی در اثنای سخت ترین شکنجه ها برایمان خود استوار ماند. در این مثال تاریخی، موصوفات زن مومن به نمایش گذاشته شده، او از قصرهای همسرش، فرعون بزرگترین زمامدار زمان خود، اظهار بیزاری می کند، بر فرعون و عملکردهایش می تازد، بجای فرعون خدا را انتخاب می کند، بجای زندگی مرفه در کنار ستمگران می خواهد خانه ای در آسمانها نزد خدا داشته باشد، از ستمکده فرعون بیزار است، از ستم و عملکردهای ستمگرانه فرعون منزجر است، می خواهد از همراهی ستمگران رهایی یابد و اینست الگویی برای زن مومن.

نظام حقوقی اسلام بنابر فقه مذاهب پنج گانه آن، امتیازهای مالی ویژه ای را برای زوجه در نظر گرفته است که در مقایسه با نظام های حقوقی غربی تقریبا منحصر به فرد می باشد. از جمله این امتیازها «مهریه» می باشد. مهریه، هدیه و عطیه واجبی است که به زوجه تعلق می گیرد و اگرچه ذکر و تعیین آن در صحت عقد شرط نمی باشد. ولی به مجرد عقد، حداقل به مقدار مهرالمثل به عهده زوج قرار می گیرد.مهریه در نظام حقوقی خانواده در اسلام، یکی از حقوق مالی زن در جریان ازدواج است. این نوشتار با تعریف لغوی مهریه، به مفهوم هدیه داماد به هنگام عقد به عروس، بیان می کند که سنت پرداخت مهریه با چیزی مشابه آن، یک سنت دیرپا و کهن از نظام های مختلف حقوقی خانواده در بین تمدن های پیشین بوده است از جمله کارکردهای اجتماعی مهریه، ارضای نیاز فطری، بیمه اجتماعی، احساس امنیت نسبت به آینده و ارزش نمادین ذکر شده است.

نیمی از نیروی انسانی هر جامعه زنان هستند زن و مرد دو جنس مخالف همچون دو بال پرنده حیات بشر را به سر منزل مقصد می رسانند همگامی و همدوشی این دو حیات بشری را استمرار می بخشد یکی از این دو جنس یعنی زن چه نقش و جایگاهی انجام فعالیت های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... دارد جایگاه شغلی زنان چگونه است. بطور کلی برای فعالیت زنان سه نگرش و نظریه وجود دارد نظر اولی معتقد است حضور زن در خارج خانه لازم نیست نظر دوم اظهار می دارد که خانه زندان زن است عرصه فعالیت زن خارج از خانه است نظریه سوم معتقد است که زن موجودی است که هم برای حضور در خانه و هم در جامعه آفریده شده است هر کدام از نحله های فکری فوق دلایلی را برای اثبات نظر خود ارایه داده اند.در غرب به تساوی حقوق زن و مرد از جمیع جهات حمایت می شود به تفاوت های طبیعی میان آنان توجه نمی شود و تشابه زن و مرد نمود پیدا می کند مشارکت شتاب آلود زنان در صنعت موجب گسترش ناهنجارهای زیاد در اجتماع شد مانند افزایش طلاق، فرزندان نامشروع، آزادی های جنسی بی حد و حصر و زندگی بدون ازدواج و افزایش جرم و جنایت که نگرانیهای دانشمندان اجتماعی به شدت بر انگیخته است چنان که اعلام کرده اند جامعه سوئد با بیشترین اشتغال زنان با ناهنجارهای فوق دست به گریبان است. از نگاه اسلام اشتغال زن هدف نیست بلکه آن را در خدمت خانواده و رفاه و آسایش آن می پذیرد زن در مراحل مختلف تاریخی حضور و فعالیت خود را در جوامع بشری به اثبات رسانده است چون زن موجود اجتماعی است هرگز نمی توان حضور او را در اجتماع نادیده گرفت کار و اشتغال در جهان بعد از صنعتی معنی و مفهوم خاصی پیدا کرده است زنان هم دوش مردان مسوولیت هدایت چرخ های صنایع را که همان چرخ زندگی است بر عهده گرفتند و این سنت لا تغییر خلفت بشری است از طرف دیگر می دانیم که همه اجزا و عناصر یک جامعه لازم و ملزم یکدیگرند خانواده بخشی از نظام اجتماعی بزرگتر (جامعه) است که تغییر و تهدید آن نظام اجتماعی را به خطر می اندازد پس در عین اینکه کار کردهای اصلی خانواده باید حفظ شود باید زمینه مشارکت اجتماعی و اقتصادی و ... زنان نیز در جامعه فراهم گردد شواهد و آمار نشان می دهد که اشتغال زنان در مشاغلی که تناسب بیشتری با منزلت و جایگاه زن در جامعه دارد در حال افزایش است امروزه انسان به تعدد نقش ها در جامعه کنار آمده است زنان در کنار نقش همسری و مادری به راحتی می توانند در مشاغل اقتصادی و تولیدی فعالیت کنند اشتغال زنان در این مقاله در چهار محور اساسی زیر مورد بررسی قرار گرفته است:اشتغال زنان در گذر گاه تاریخ غرب و اشتغال زنان حقوق بشر و حمایت از اشتغال زنان در چهار چوب سازمان ملل دیدگاه اسلام در خصوص اشتغال زنان 

مطالعه نظام حقوقی زنان در اروپا مستلزم بررسی متون حقوقی گوناگون در منزلت زن و به ویژه اصل برابری او با مرد می باشد، که اسناد جهانی و نیز اسناد منطقه ای اروپا آن را به رسمیت شناخته اند. شورای اروپا، با تصویب اسنادی چون کنوانسیون اروپایی حقوق بشر نقش مهمی در جهت پیشبرد حقوق زن در کشورهای اروپایی داشته است، چرا که کشورهای عضو متعهدند اصل برابری زن و مرد را در قانون اساسی و قوانین داخلی خود بگنجانند.همچنین درکنار مطالعه طولی مزبور، مطاله عرضی بعضی از کشورهای اروپایی شناخت ما را نسبت به نظام حقوقی زنان و تحولات مثبت آن درسال های اخیر کامل تر می کند. مقایسه نظام مزبور با اسلام به ما نشان می دهد که نه فقط هردو نظام برابری زن و مرد را به رسمیت شناخته اند بلکه درآنچه به حقوق و امتیازات اجتماعی، مدنی، سیاسی و اقتصادی زن مربوط می گردد، حقوق اسلام نشانگر نظامی انعطاف پذیر و پیشرفته است.

حقوق زن و مرد در محدوده فردی و اجتماعی فرهنگ اسلامی تحت عنوان «نظام حقوقی زن و مرد» به طور صریح در طی چهارده قرن و اندی به تفصیل بیان شده است. دین اسلام در همه جا برای زن و مرد، حقوق مشابهی وضع نکرده است، بلکه آن دو را از لحاظ حقوق انسانی برابر و مساوی دانسته و هیچ گونه امتیاز حقوقی برای مردان نسبت به زنان و یا برعکس قایل نیست. و تفاوت های موجود بین آنها را به معنای برتری و کمال دیگری نمی داند، و در عین حال تشابه حقوقی آن دو را نمی پذیرد.دانشمندان و روانشناسان بر اساس تحقیقات بدست آمده، معتقدند، دنیای زن با دنیای مرد، بطور کلی فرق می کند و زن و مرد نسبت به مقتضیات و نیازهای جنسی خود، بطور متفاوت عمل می کنند و مثل دو ستاره روی دو مدار مختلف حرکت می کنند.آنچه از آیات و روایات اسلامی بدست می آید، هریک از زنان و مرد، در حقیقت انسانی برابر هستند و هیچکدام به لحاظ انسانی و ارزشی بر دیگری برتری ندارند. پس در این دیدگاه در تعیین حقوق انسانی و اجتماعی بین زن و مرد تبعیض یا فرقی وجود ندارد.مطابق نظریه فقهای شیعه، مرد و زن در مقابل یکدیگر قصاص می شوند، لیکن قصاص مرد در برابر زن، مشروط به پرداخت تصف دیه مرد است، و این امر یکی از مسایل مورد اتفاق فقهای شیعه و اهل سنت است.از آنجایی که مرد عهده دار تامین امرار معاش و اقتصاد و نفقه زن و به عبارتی معاش خانواده است، از این رو اسلام، به جهت حمایت از خانواده به نفع زن و فرزند، دیه مرد را دو برابر زن قراداده است و به همین منظور بعد از مرگ پدر (مرد) خانواده، دیه به ورثه مقتول تعلق می گیرد، نه به خود مرد، زیرا در این رابطه تنها مرد مسوول معاش خانواده بوده است.دیه در اسلام بر معیار ارزش معنوی انسان مقتول نیست، بلکه یک دستور خاصی است که ناظر به مرتبه بدن انسان مقتول است و در این راستا هر بدنی که منشا مالی و اقتصادی بیشتری باشد، دیه هم متناسب با او تنظیم می گردد، و بدیهی است، چون بازدهی اقتصادی مردها، معمولا از زن ها بیشتر است، در نتیجه دیه مردان دو برابر زنان است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که، جهت گیری های اسلام در راستای آن است که فشار تامین معاش و هزینه خانواده برعهده زنان نباشد تا آنان بدون دغدغه خاطر و فشارهای روحی و روانی، به جز در موارد ضروی، در ایفای نقش بسیار مهم مادری و همسری ساعی باشند و روز به روز کانون گرم خانواده و جامعه را از آثار و برکات عاطفی و معنوی خود بهره مند سازند.پس یگانه مرجع صلاحیتدار برای شناخت حقوق واقعی زن و مرد کتاب آفرینش است و با مراجعه به این کتاب بزرگ می توان حقوق مشترک انسانها و وضع حقوقی زن و مرد، از جمله دیه را در برابر یکدیگر بازشناخت و آن را سرلوحه خود قرارداد.