مقدمه و هدف در سال های اخیر استفاده از سامانه های پخش سیلاب، یکـی از مـؤثرترین روش هـا برای مهـار آب هـای سـطحی بـه ویژه در منـاطق خشـک و نیمـه خشـک است، کـه افزون بـر کـاهش اثـرهای زیان بـار سیلاب ها موجـب کـاهش فرسـایش خـاک، تقویـت سـفره هـای آب زیـر زمینـی، بهبـود زمین های کشـاورزی و احیــای پوشــش گیــاهی مراتــع مــی­ شــود. در مراتع سیلابی از خصوصیات بانک بذر خاک اطلاعات اندکی وجود دارد. برای این موضوع هزینه­ و وقت زیادی صرف شده است. بسیاری از گونه ­های موجود در بانک بذر می ­تواند اثر عامل های محیطی و مدیریتی گذشته را تفسیر کند. شناسایی این منبع نقش مهمی در حفاظت و احیاء پوشش گیاهی دارد. از این رو، این پژوهش با هدف بررسی اثر پخش­ سیلاب بر شاخص ­های تنوع زیستی بانک بذر خاک برای احیا و بهبود پوشش گیاهی در مراتع ویران شده در ایستگاه آبخوانداری کوثر انجام شد.مواد و روش ­ها برای بررسی اثر پخش سیلاب روی ترکیب، تراکم، تنوع ، غنا و یکنواختی گونه ای بانک بذر خاک در دو منطقه ی پخش سیـلاب و بدون پخش سیلاب (شاهد) در منطقه ی گربایگان فسا از سال 1399 به­ مدت سه سال، پژوهش های بانک بذر اجراء شد. پس از شناسایی آغازین مرتع های عرصه ی پخش سیلاب در خرداد ماه 1399، مکان ­یابی دو منطقه معرف درون و خارج از پخش سیلاب (شاهد) انجام شد. نمونه ­برداری بانک بذر خاک در پاییز 1399 قبل از آغاز رویش بذرهای موجود در خاک انجام شد. در درون منطقه ی معرف (مرتع پخش سیلاب شده در 6 نوار) و شاهد (مرتع بدون پخش سیلاب)، یک نوار اندازه گیری 150 متری در جهت عمود بر شیب زمین مستقر شد. از روی هر نوار اندازه گیری با فاصله ی 10 متر یک قطعه یک مترمربعی با روش تصادفی-نظام مند (15 قطعه یا تکرار) مشخص شد. در چهار گوشه و مرکز هر قطعه ی یک مترمربعی گودالی به قطر 7 سانتی متر و با ژرفای 5-0 و 10-5 سانتی متر حفر شد. خاک ­های هر ژرفا به­ شکل جداگانه در پنج نقطه ی قطعه ی یک مترمربعی با هم ترکیب و به­ عنوان یک نمونه برای کاشت در سینی­ های مخصوص در گلخانه در نظر گرفته شدند. نمونه­ های بانک بذر خاک به­ مدت چهار ماه برای شکسته ­شدن خواب بذر در یخچال نگهداری و سپس به­ مدت یک سال برای کشت به محیط گلخانه منتقل و با روش ظهور گیاهچه، بذرهای موجود در خاک که به­ تدریج سبز شدند، شناسایی و شمارش شدند. تحلیل های بانک بذر بر اساس شمارش گیاهچه ­های جوانه زده در گلخانه انجام شد. تراکم گونه ­های موجود در بانک بذر خاک با روش محاسبه ی مجموع تعداد بذر همه ی گونه ­ها در مترمربع انجام شد. برای تعیین شاخص ­های تنوع، غنا و یکنواختی گونه ­ای از نرم­ افزار PAST استفاده شد. برای غنای گونه­ ای بانک بذر خاک از شاخص­ های مارگالف و منهینیک و برای تنوع از شاخص ­های شانون-وینر و سیمپسون و برای یکنواختی از شاخص هیل استفاده شد. برای مقایسه ی خصوصیات بانک بذر خاک (تراکم، غنا، تنوع و یکنواختی گونه ­ای) میان دو منطقه ی معرف مرتع پخش سیلاب و مرتع بدون پخش سیلاب (شاهد) از آزمون t مستقل و برای مقایسه ی میان دو ژرفای 5-0 و 10-5 سانتی ­متری نیز از آزمون t جفتی استفاده شد. تجزیه و تحلیل های آماری به وسیله ی نرم ­افزار R با استفاده از تحلیل پراکندگی یک طرفه انجام شد. همچنین، مقایسه ی میانگین­ ها با روش دانکن انجام شد.نتایج و بحث نتایج بررسی های گلخانه­ ای نشان داد که 5340 شمار بذر در گلخانه جوانه­ زنی داشت، که در منطقه ی پخش سیلاب در ژرفای 5-0 سانتی­ متر 3756 شمار بذر و در ژرفای 10-5 سانتی­ متر 1190 شمار بذر رویش داشتند. در منطقه ی بدون پخش سیلاب (شاهد) نیز در ژرفای 5-0 سانتی متر 329 شمار بذر و در ژرفای 10-5 سانتی ­متر 65 شمار بذر رویش داشتند. تراکم بانک بذر در منطقه ی پخش سیلاب ایستگاه آبخوانداری کوثر در ژرفای 5-0 سانتی­ متر، به­ طور میانگین رویش 113 بذر (از 18 خانواده ی گیاهی و 61 گونه) در مترمربع بود. در ژرفای 10-5 سانتی­ متر، به طور میانگین رویش 36 بذر (از 18 خانواده ی گیاهی و 56 گونه) در مترمربع بود. تراکم بانک بذر در منطقه ی شاهد در ژرفای 5-0 سانتی متر، به طور میانگین رویش 9/96 بذر (از 10 خانواده ی گیاهی و 23 گونه) در مترمربع بود. در ژرفای 10-5 سانتی متر، میانگین رویش 1/96 بذر (از 8 خانواده ی گیاهی و 15 گونه) در مترمربع بود. در منطقه ی پخش سیلاب میانگین تراکم بذرهای سبزشده در ژرفای 5-0 سانتی متر خاک 3/14 برابر بیشتر از ژرفای 10-5 سانتی متر خاک بود. در منطقه ی شاهد هم میانگین تراکم بذرهای سبزشده در ژرفای 5-0 سانتی متر خاک 5/08 برابر بیشتر از ژرفای 10-5 سانتی متر خاک بود. نتایج تجزیه ی پراکنش نشان داد که تفاوت شاخص ­های تنوع زیستی (تراکم، تعداد گونه، تنوع، غنا و یکنواختی گونه ­ای) میان نوارهای شبکه ی پخش سیلاب بیشه زرد 1 و شاهد در ژرفای 5-0 و10-5 سانتی متر بانک بذر خاک در سطح 1 % و 5 % معنی دار بود. همچنین، در دو منطقه ی پخش سیلاب و بدون پخش سیلاب (شاهد) نتایج آزمون t نشان داد که تفاوت شاخص ­های تنوع زیستی میان ژرفای­ 5-0 و 10-5 سانتی متر بانک بذر خاک در سطح 1 % و 5 % معنی ­دار بود.نتیجه ­گیری و پیشنهادهابه طور کلی می توان گفت که اجرای عملیات پخش سیلاب در منطقه ی مطالعه شده زیست بوم ویژه ­ای ایجاد کرده است که سبب بهبود شرایط محیطی مانند رطوبت کافی و ماده آلی مناسب در منطقه شده است. همچنین، بر افزایش تراکم و تنوع، غنا و یکنواختی گونه ­ای بانک بذر خاک و ترکیب گونه ­ای تأثیر قابل توجهی داشته است. بنابراین از این ظرفیت بانک بذر می ­توان برای احیای این منطقه و مناطق مشابه استفاده کرد. در نهایت نتایج این پژوهش نشان داد بانک بذر خاک منطقه ی مزبور پاسخ مثبتی به اجرای عملیات پخش سیلاب است به­ شکلی ­که در منطقه ی پخش سیلاب بیشترین تراکم، تنوع، غنا و یکنواختی گونه ­ای ذخیره بذری خاک مشاهده شد. پیشنهاد می ­شود طرح ­های بررسی تأثیر پخش سیلاب بر شاخص ­های تنوع زیستی در قطعه های جنگل­کاری با گونه ­های مختلف اکالیپتوس، آکاسیا و همچنین قطعه های بوته ­کاری با گونه ی آتریپلکس همراه با قطعه ی شاهد در گربایگان فسا انجام شود و نتایج با هم مقایسه شوند. نتایج این پژوهش را می ­توان در حفظ تنوع گیاهی، حفظ ذخیره های ژنتیکی و احیاء و مدیریت پوشش گیاهی منطقه به کار برد.

به منظور مقایسه جنگل کاری و انتخاب مناسب ترین گونه آکاسیا و تعیین حداقل دور آبیاری مورد نیاز هر گونه، این بررسی در ایستگاه تحقیقات سرخون به اجرا درآمد. اهمیت گونه ها از نظر تغذیه دام (چرای سرشاخه و غلاف بذر)، مصارف دارویی و صنعتی، تامین سوخت، مقاومت در مقابل عوامل اقلیمی و حفاظت خاک باعث شد تا بررسی و مطالعه بیشتر این گونه ها مورد توجه قرار گیرد. در این طرح عملیات تولید نهال در اول شهریور ماه 73 و انتقال نهال ها به عرصه مطابق نقشه کاشت در اول دی ماه 73 انجام گرفت. تناوب آبیاری به مدت یک سال و تا دی ماه 74 انجام و میزان آبیاری در نوبت برای هر نهال 20 لیتر در نظر گرفته شد. قالب آماری طرح اسپلیت پلات که دارای 6 سطح تیمار اصلی دور آبیاری 10، 20، 30، 40، 50 روزه و دیم و 4 سطح تیمار فرعی گونه های آکاسیا به نام های کرت (Acacia nilotica)تج (A. ehrenbergiana)گبر (A. trotilis)مغیر (A. oerfota)بود. در پایان سال چهارم میزان زنده مانی نهال های گونه های مختلف که مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت اختلاف معنی داری بین سه گونه تج، مغیر و گبر مشاهده نگردید ولی بین آن ها با گونه کرت اختلاف آماری معنی دار وجود داشت. همچنین دور آبیاری ده روزه تا پنجاه روزه اختلاف معنی داری با هم نداشتند ولی با تیمار دیم اختلافشان معنی دار بود. دور آبیاری مناسب برای گونه های کرت، تج و مغیر پنجاه روز و برای گونه گبر تیمار دیم پیشنهاد می گردد.

در تحقیق حاضر، پلت های آهسته رهش تئوفیلین به روکش دهی در دیگ دوار  (Pan Cating)، با استفاده از مواد جانبی (شامل PVP، آکاسیا، نشاسته ذرت، آویسلPH 101 ، دی کلسیم فسفات، ساکارز و(HPMC  و دو نوع اودراژیت  RL 100و RS 100 تهیه گردید. بدین منظور روش های گرانولاسیون مرطوب و پلت سازی جهت تهیه هسته های اولیه به کار گرفته شد و هسته های به دست آمده، پس از تعیین خواص فیزیکی، با استفاده از محلول های اودراژیت روکش داده شدند. بر اساس داده های حاصل از تعیین سرعت انحلال دارو از پلتهای تهیه شده، گرچه هسته های حاوی دی کلسیم فسفات و PVP به عنوان مواد جانبی و اودراژیت  RS 100 به عنوان عامل روکش دهنده، نشان دهنده سرعت انحلالی مطابق با فارماکوپه نمی باشند، ولی مخلوطی از این دسته پلتها با ضخامت روکش متفاوت، الگوی آزادسازی دقیقا مطابق با فارماکوپه را نشان می دهند.

در استان خوزستان حدود 350 هزار هکتار تپه های شنی و اراضی شنزار وجود دارد. برای جلوگیری از حرکت شنهای روان طی 40 سال گذشته با انجام عملیات فیزیکی - شیمیایی و بیولوژیکی نتایج مطلوب و رضایت بخشی حاصل گردیده است تبعات مفید و متنوع اقدامات فوق با توجه به سابقه طولانی، به ویژه برای استان خوزستان نیاز به تاکید ندارد، اما شرایط موجود ایجاب میکند که در کنار اقداماتی که با هدف حفظ، احیا، تقویت و اصلاح خاک، توسعه پایدار و بهره برداری اصولی انجام میشود با رعایت جمیع جوانب امر، از بعد اقتصادی آن «Silvo-pastoral» (تعلیف دام و استفاده از چوب برای مصرف روستاییان حاشیه نشین) نیز در برنامه های آتی مورد نظر قرار گیرد.بنابراین با استفاده از نتایج و مطالعات سازگاری انجام گرفته در مورد تعداد قابل ملاحظه ای از گونه های درختی و درختچه ای، تعداد 3 گونه آکاسیا A. farnesiana, Acacia victoriae وA. acuminata  که از درصد زنده مانی بالاتری برخوردار بودند انتخاب و در قالب یک طرح آماری به صورت بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار (در هر تکرار 48 اصله نهال به فاصله کاشت 3 ×3 متر) از سال 1372 به مدت هفت سال در شرایط دیم به مرحلة اجرا درآمد. طرز قرار گرفتن بلوکها عمود بر جهت باد غالب منطقه در نظر گرفته شد. مولفه های درصد زنده مانی، رشد ارتفاعی و قطری مبنای کار مورد بررسی بوده و نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که گونه Acacia farnesiana از لحاظ بقا نسبت به دو گونه دیگر با 62 درصد برتری داشته است. حداکثر میانگین رشد ارتفاعی و قطری به گونه Acacia victoriae با 3.87 متر و 5.3 سانتیمتر اختصاص داشته است.

به منظور بررسی پتانسیل ذخیره کربن توسط دو گونه Eucalyptus camaldulensis Dehnh و Acacia salicina Lindl در طرح های سازگاری استان فارس، دو پایگاه از این جنگل کاری ها را در نورآباد ممسنی به عنوان قطعات نمونه انتخاب و آماربرداری صد در صد از قطر برابر سینه انجام گرفت. از هر کلاسه قطری تعداد حداقل 3 اصله به صورت تصادفی قطع و پس از تبدیل، اندام های مختلف از قبیل تنه، سرشاخه، برگ به تفکیک توزین گردیدند. جهت بررسی وضعیت ریشه ها نیز از هر کلاسه یک اصله انتخاب و ریشه ها تا عمق دو متری جمع آوری و وزن کشی شدند. به منظور برآورد میانگین وزن لاش ریزه در هکتار تعداد 30 قطعه نمونه یک متر مربعی بصورت تصادفی پیاده و وزن لاش ریزه موجود در آنها تعیین گردید. هم چنین نمونه برگ و لاش ریزه و ریشه و تنه به آزمایشگاه منتقل و درصد کربن آلی هر کدام از آنها اندازه گیری شد. جهت برآورد مقدار کربن ذخیره شده در خاک نیز نیمرخ هایی حفر و آزمایش های مربوطه انجام گرفت و با مقایسه با نمونه های شاهد میزان کربن ذخیره شده در خاک برآورد گردید. به طور کلی Eucalyptus camaldulensis در رویشگاه نسبتا حاصل خیر سالانه 7.8 تن در هکتار و در رویشگاه ضعیف سالانه 1.1 تن در هکتار و Acacia salicina در رویشگاه ضعیف سالانه 1.5 تن کربن در هکتار کربن ذخیره کرده است. بیشترین میزان ذخیره کربن در چوب تنه می باشد که اختلاف معنی داری با سایر اندام ها و قسمت های مختلف توده نشان می دهد. بین مقادیر ذخیره کربن گونه اکالیپتوس در رویشگاه نسبتا حاصل خیز و ضعیف در سطح 1 درصد اختلاف معنی داری مشاهده شد. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که در استان فارس و به طور کلی در کشور ایران می توان با جنگل کاری در شرایط دیم علاوه بر ایجاد فضای سبز مناسب و تولید چوب، با ذخیره میزان قابل توجهی از کربن اتمسفر، در امر کاهش اثر گلخانه ای و جلوگیری از افزایش دمای کره زمین اقدام نموده و بدین طریق از تخصیص های اعتبار مربوطه از سوی مراجع جهانی نیز برخوردار گردیم.

به منظور بررسی پساب تصفیه شده شهری در درخت کاری، آزمایشی در تصفیه خانه فاضلاب شهر مرودشت با کاشت 14 گونه درخت و در وسعت 2/1 هکتار و با کاربرد پساب تصفیه شده و آب چاه با دو روش مستقل آبیاری قطره ای (بابلر) در بهمن 1380 آغاز و به مدت 26 ماه انجام شد. برنامه پایش شامل ارزیابی تغییرات کیفیت آب آبیاری، بررسی اثر پساب بر زنده مانی و علایم ظاهری ناشی از مسمومیت احتمالی درختان و بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، و همچنین شاخص های رشد تدوین شد. در مقاله حاضر با استفاده از بخشی از داده های این آزمایش ارزیابی تغییرات کیفیت پساب و آثار آن بر درصد زنده مانی و علایم ظاهری ناشی از مسمومیت احتمالی درختان مورد بررسی قرار گرفته است. ارزیابی اثرات پساب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و شاخص های رشد درختان در مقالات جداگانه ای در دست تهیه می باشد.نتایج بررسی ها نشان داد پساب مورد استفاده از نظر مواد آلی متوسط نسبتاً شور، از نظر SAR و عنصر سمی کلراید با خطر متوسط و از نظر ازت و فسفر جزٕ پساب های با خطر پایین است. گونه اکالیپتوس میکروتیکا با 99 درصد زنده مانی موفق ترین و گونه های کمالدولنسیس با 97 درصد ،آکاسیا با 97 درصد، اقاقیا با 95 درصد، زبان گنجشک با 94 درصد و توت با 5/92 درصد زنده مانی، گونه های موفقی بودند که بیش از 90 درصد زنده مانی داشتند. تجمع سدیم در برگ گزشاهی، توت ، آکاسیا، افرا، زیتون و اکالیپتوس بیش از دیگر درختان است که می تواند نشان دهنده مقاومت این گونه ها به سدیم باشد. بیشترین آثار سوختگی در برگ افرا، صنوبر و توت مشاهده می شود که بیش از حد مجاز کلر در برگشان تجمع یافته، تجمع یون بر، در برگ درختان مختلف بسیار متفاوت است.  نتایج آزمایش ها بیانگر آن است که می توان از پساب با تصفیه ثانویه با روش موضعی برای درخت کاری بدون نگرانی جدی از آلودگی محیط زیست استفاده کرد با این آگاهی که در برخی شرایط اثر آن بر رشد درختان بهتر از آب معمولی است. افزون بر آن، آبیاری با پساب در روش موضعی از نظر مسایل محیط زیستی و استفاده بهینه از آب نسبت به دیگر روش ها مطلوب تر است.