عملکرد اجرایی، به مجموعه ای از عملکردها، مانند برنامه ریزی، حافظه کاری، کنترل تکانه ها، مهار و انعطاف پذیری تفکر و نیز شروع یک کار و نظارت بر آن اطلاق می شود. اختلال عملکردهای اجرایی در بیمارانی دیده می شود که دچار آسیب لوب فرونتال هستند. این اختلال در طیف اختلالات عصبی ناشی از اختلالات تکامل اعصاب که احتمالا در ایجاد نقایص مادرزادی لوب فرونتال نقش دارند نیز دیده شده است. این اختلالات شامل ADHD، اختلال وسواسی - جبری، سندرم تورت، فنیل کتونوریا، اسکیزوفرنیا و طیف اختلالات اوتیسم می باشند. باید یادآور شد که اختلال عملکرد اجرایی می تواند در سایر آسیب ها (غیر از آسیب های نواحی لوب فرونتال) نیز رخ دهد. اختلالات اوتیسم یک نوع اختلال رشد است که با تعاملات و ارتباطات اجتماعی مختلف، همراه با رفتارهای تکراری و تمایلات محدود تعریف می شود. این اختلال در تمام عمر تداوم می یابد و تقریبا 0.6 درصد از جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد و شیوع آن در مردان سه برابر زنان است. تخمینی که از ناتوانی یادگیری در این افراد وجود دارد متفاوت است، ولی آمارهای اخیر شیوعی حدود 70 درصد را ذکر کرده اند.وجود اختلال عملکردهای اجرایی در اوتیسم، موضوع بسیاری از بحث هاست. اخیرا به منظور یافتن انواع اختلالات در عملکردهای اجرایی موجود در اوتیسم و دیگر اختلالات رشدی اعصاب که با آسیب لوب فرونتال همراه هستند، مطالعات زیادی شده است.

مقدمه. بیماری روانی در ردیف اولین عوامل از کارافتادگی به شمار می رود که عملکرد اجتماعی فرد مبتلا را در ابعاد خانوادگی، زناشویی، شغلی و تحصیلی تحت الشعاع خود قرار می دهد. تلفیق شیوه های درمانی ارگانیک و غیرارگانیک در دو دهه اخیر توجه متخصصین بهداشت روان را به خود معطوف داشته و آموزش خانواده و درمان بیمار به طور همزمان امری ضروری شناخته می شود. مطالعه حاضر به منظور تعیین اثرات احتمالی نگرش، دانش و مهارتهای خانواده بر عملکرد اجتماعی دو دسته بیماران روانی یعنی مبتلایان به اسکیزوفرنیا و اختلالات خلقی طراحی گردید.روشها. اعضای کلیدی خانواده های 170 بیمار مبتلا به اسکیزوفرنیا و 174 بیمار مبتلا به اختلالات خلقی بر اساس روش چهارگروهی تجربی- کنترل سولمون در دوره آموزشی چهار هفته ای مبتنی بر طرح درسی مشخص شرکت جستند. برنامه آموزشی مشتمل بر ماهیت و علل بیماری روانی و نحوه برخورد با رفتارهای کلامی و غیرکلامی بیمار بود. سطح عملکرد خانواده ها، نگرش خانواده ها نسبت به بیماری روانی، مهارت آنها در برخورد با رفتارهای کلامی و غیرکلامی بیمار و بالاخره درجه سازگاری اجتماعی بیماران آنها به کمک ابزارهای معتبر پس از 6 ماه و 18 ماه مداخله ارزیابی و با وضعیت قبل از مداخله مقایسه شدند.نتایج. تجزیه و تحلیل داده ها حاکی از تغییراتی در امتیازات خانواده ها در ابعاد عملکرد نگرش و مهارت و همچنین درجه سازگاری اجتماعی بیماران بوده که این تغییرات در ابعاد فوق الذکر در همه مراحل مختلف ارزیابی و برای همه گروههای تجربی- کنترل و هر دسته بیماران یکسان نبود. تغییر در سازگاری اجتماعی بیماران اسکیزوفرن تدریجی بوده و تفاوت معنی داری در بین امتیازات گروههای تجربی و کنترل دیده نشد. در حالی که مبتلایان به اختلالات خلقی در مرحله سوم ارزیابی به طور معنی دار امتیازات بالاتری نسبت به مراحل قبل در بعد سازگاری اجتماعی کسب نموده اند.بحث. مطالعه حاضر بار دیگر تاکید کننده اهمیت درمان غیردارویی و بالاخص آموزش خانواده به عنوان یک مکمل درمانی در پیش آگهی اختلالات روانی می باشد. به دور از این ادعا که آموزش خانواده کلید حل معما باشد، مطالعه حاضر تا حدودی روشن کننده تاثیر ارتباط درمانگر، بیمار و خانواده در افزایش توانمندی بیمار روانی در درازمدت می باشد.

هدف: این پژوهش برای بررسی این فرضیه که شیوع نشانه های عصب شناختی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیای پارانویید کمتر از غیرپارانویید است و بررسی رابطه نشانه های عصب شناختی با آسیب شناسی روانی و دارو انجام شده است.روش: 40 بیمار مبتلا به اسکیزوفرنیا (20 مرد و 20 زن) و 15 نفر افراد عادی که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند مورد ارزیابی قرار گرفتند. 20 نفر از این بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیای پارانویید و 20 نفر مبتلا به انواع غیر پارانویید بودند. بیماران از نظر نشانه های عصب شناختی، آسیب شناسی روانی و مقدار مصرف دارو بر اساس دوز معادل کلرپرومازین بررسی شدند.یافته ها: میانگین نمرات نشانه های عصب شناختی در گروه گواه کمتر از گروه بیماران و میانگین نمرات نشانه های عصب شناختی در بیماران غیر پارانویید بیشتر از بیماران پارانویید بود. نشانه های عصب شناختی با نشانه های منفی رابطه معنی دار داشت. از تمام حوزه های عملکردی عصبی تنها نمره کل با نشانه های مثبت رابطه معنی دار داشت و نشانه های عصب شناختی با اختلال فرم تفکر و مقدار مصرف دارو رابطه معنی دار نداشت.نتیجه: نشانه های عصب شناختی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا یک اختلال اولیه هستند؛ در انواع غیرپارانویید بیشتر از پارانویید دیده می شوند، تحت تاثیر داروهای ضد پسیکوز قرار نمی گیرند، بیشتر با علایم منفی رابطه معنی دار دارند و با اختلال فرم تفکر رابطه ندارند.

تصویر ذهنی از بدن به تصویر و احساسی گفته می شود که شخص از اندازه، فرم بدن خود و اجزای سازنده آن در ذهن خود دارد.هدف: هدف پژوهش تعیین اختلال در تصویر ذهنی در نقاشی آدمک بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا بستری شده در بخش روانپزشکی بیمارستان مرادی رفسنجان و مقایسه آن با افراد غیر بیمار بوده است.روش: این بررسی یک بررسی توصیفی - مقطعی است که به صورت کیفی تحلیل گردیده است. در این پژوهش دو گروه شامل 12 زن و 15 مرد مبتلا به اسکیزوفرنیا و 15 مرد و 15 زن غیر بیمار شرکت داشتند. این دو گروه از نظر برخی ویژگیهای جمعیت شناختی چون جنس، سن، سواد، تاهل، شغل و بیماریهای بدنی همتا سازی گروهی شدند. داده های پژوهش به کمک آمار توصیفی و آزمون آماری مجذور خی تحلیل گردیده است. برای نمره گذاری تصاویر جهت ارزیابی هوشی از روش گودیناف و برای ارزیابی روانشناختی از روش مک اور استفاده گردید.یافته ها: نتایج نشان داد که گروه بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا در نقاشی آدمک با افراد عادی در حذف عضو، جایگزینی نادرست اندازه های غیر متعارف، تغییر دادن شکل اندام ها، تناسب نادرست اندام ها، اشکال هندسی برای ترسیم، شفافیت تصویر، جای نادرست تصویر در صفحه، جنس تصویر و نمره آزمون گودیناف تفاوت دارند.

اسکیزوفرنیا نوعی سایکوز و اختلال عمده و شدید روانی می باشد که به دلیل پیچیدگی و ابهامات زیادی که در شناخت و سیر بیماری وجود دارد راه های مختلفی برای تشخیص بیماری پیشنهاد شده است. یکی از این روشها سفالومتری می باشد که ارزش آن هنوز به طور کامل روشن نیست. به همین منظور یک مطالعه مورد شاهد با هدف بررسی به روش سفالومتری در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا صورت گرفت. در این مطالعه تعداد 195 نمونه با نمونه گیری غیراحتمالی آسان انتخاب شدند و با گروه شاهد (198 نفر) که از نظر قد، وزن، سن، جنس و موقعیت اجتماعی مشابه بودند از نظر دور سر، فرم صورت مورد مقایسه قرار گرفتند. گروه مورد از زنان و مردان مبتلا به اسکیزوفرنیا و گروه شاهد را از افراد غیراسکیزوفرن و افرادی که از وابستگان درجه اول بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا نبودند تشکیل دادند. ابزار گردآوری اطلاعات متر، ترازو، کالیبر کشویی و متر مخصوص اندازه گیری دور سر بود. نتایج تحقیق نشان داد که فرم سر و اندازه دور سر بین گروه شاهد و مبتلا اختلاف معنی دار داشته به طوری که سرهای بسیار پهن در گروه مبتلا شایع تر و اندازه دور سر آنها کمتر از گروه شاهد بود. اختلاف معنی داری از نظر فرم صورت بین دو گروه دیده نشد. لذا می توان گفت تغییرات اندازه دور سر و فرم سر ممکن است نشانگر عامل ژنتیک در بروز این اختلاف باشد و شاید بتوان از این دو مورد به عنوان فاکتور تشخیصی بیولوژیک برای افتراق بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا از سایر افراد استفاده نمود.