رابطه خدا و جهان که در حوزه اندیشه های انسانی عمری به درازای تفکر بشر دارد، جزو بنیادی ترین مسایل فلسفه و کلام در دنیای اسلام به شمار می آید. چرایی و چگونگی پیدایش نظام آفرینش، تناقض نماهایی نظیر وحدت و کثرت، حادث و قدیم، اراده و ضرورت علی، اول الاوائل، آخرالاواخر و ... اندکی از بی شمار مسایل فلسفی است که آرامش و قرار را از ذهن متفکران در طول تاریخ گرفته است. پیدایش دیدگاه های طبیعت گرایانه محض، پوچ گرایی سو فسطایی، اصالت انسان، تفکر خدامحوری و ده ها نحله فکری دیگر هر یک حاکی از تلاش مستمر و همه جانبه اندیشمندان برای تبیین ارتباط خدا و جهان است. در مقاله حاضر، نگارنده با اشاره ای بسیار گذرا به پیشینه بحث صفت عنایت الاهی، به تبیین دیدگاه دو فیلسوف نامدار جهان اسلام شیخ الرییس ابن سینا و حکیم صدرالمتالهین و اختلاف نظر آن دو در این باره و بیان کیفیت فاعلیت خداوند می پردازد.

اصالت معنا را می توان در تناظر با خدامحوری و وحدت هستی، رکن اساسی جهان بینی مولانا دانست. در این مقال، ضمن توضیح اصالت معنا در سه جنبه مبدایت، محتوا بودن و غائیت، به مجاز بودن عالم صورت و ویژگی های صورت از جمله: محدودیت، تکثر، فرعیت، زوال، تضاد و ابزار محوری پرداخته می شود، و ضمن بیان هویت دوگانه صورت که به جهت همین هویت هم می تواند ره زن و مانع، و هم ره نما و مقرب باشد، بیت «ای بسا کس را که صورت راه زد / قصد صورت کرد و بر اله زد» با بیان آرای پنج تن از شارحان مثنوی از قدما (لاهوری، اکبرآبادی، عبداللطیف، خواجه ایوب و سبزواری) تفسیر می شود و در نهایت، تفسیر منتخب با لحاظ دو ساحت منطقه درون متنی و برون متنی طرح و بر آن استدلال می شود.

یکی از بخش های مهم زمینه سازی دولت برای ظهور، در حوزه «انسان» انجام می شود. از آن جا که علم روان شناسی، به مطالعه روان و رفتار انسان می پردازد و شاخه های مختلف آن تمام عرصه های زندگی انسان را دربر می گیرد، باید بررسی شود که آیا این علم می تواند در دولت زمینه ساز و در جریان زمینه سازی نقشی ایفا کند یا خیر، زیرا غفلت از مطالعه این علم، در حقیقت غفلت از انسان و نقش آن در زمینه سازی ظهور است. علاوه بر این، اگر بخواهیم روان شناسی را یکی از ابزارهای زمینه سازی ظهور قرار دهیم، این پرسش مطرح می شود که آیا می توان به کمک این نظام موجود، به این هدف نایل شد یا این که لازم است در نظام روان شناسی، بر مبنای مولفه های مهدویت، تغییر و تحول اساسی رخ دهد. پژوهش حاضر با ارایه دو فرضیه، با روش توصیفی به بررسی این موضوع می پردازد و نتیجه می گیرد که زمینه سازی ظهور حضرت مهدی به روان شناسی، و روان شناسی نیز به زمینه سازی ظهور نیاز دارد. بنابراین، لازم است که روان شناسی موجود، به صورت روان شناسی زمینه ساز درآید که دارای پنج ویژگی آرمان گرایی، خدامحوری، عدالت گستری، غایت اندیشی و مهدی پژوهی است.

در قرآن کریم از حضرت عیسی (ع) به عنوان پیامبر بزرگ الهی یاد شده و بارها بر تایید او توسط روح القدس تاکید شده و حتی قرآن، به صراحت، او را کلمه و روحی از جانب خداوند خوانده است. در روایات اسلامی نیز از آن حضرت با عنوان «روح اله» یاد می شود. با این حال، عیسای قرآنی بنده ای متواضع است که خداوند به او نعمتی ویژه عطا کرده است. کتب روایی، ضمن یادکرد از آیین مسیحیت با نام «نصرانیت» و از مسیحیان با عنوان «نصارا»، به تبیین جزئیات بیشتری از شخصیت، اعمال و سخنان حضرت عیسی پرداخته اند. مسیحیان، ضمن هم اندیشی با پاره ای از محتویات قرآن و حدیث درباره حضرت عیسی، با پاره ای دیگر از این گزارش ها سخت مخالف هستند. در واقع، الهیات مسیحی چهره ای کاملا استثنایی به حضرت عیسی (ع) داده تا جایی که حتی چهره الهیات را نیز دگرگون کرده و آن را از خدامحوری به مسیح محوری مبدل ساخته است.مسیحیان نوعا آموزه های قرآن و احادیث اسلامی را درباره حضرت عیسی(ع) ، گزارش های افسانه ای می دانند که بهره ای از واقعیت ندارند. از این رو، در این مقاله کوشیده ایم تا این مساله را به بررسی بگذاریم.نویسنده، ضمن عرضه پاسخی نقضی به این ادعاها، ضمن گزارش اهم محتویات کتاب الکافی درباره حضرت عیسی (ع) و نیز مقایسه آن با دیدگاه های رایج مسیحیت، به این نتیجه رسیده که گفتمان اسلام درباره حضرت عیسی (ع)، در مقایسه با گفتمان مسیحیت، بیشتر بر واقعیات تاریخی و نیز الهیات عقلانی متکی است. این گفتمان، امروزه از سوی برخی اندیشمندان مسیحی، مانند جان هیک نیز مورد استقبال قرار گرفته است.

در این مقاله، بر اساس اندیشه های فقهی و آموزه های مکتبی امام خمینی (ره)، سعی در پردازش مولفه های نظری برای ایجاد و حفظ «اقتدار ملی» در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران شده است. این نوشتار، بر اساس تکنیک های کتابخانه ای و رویکردی توصیفی، در صدد آزمون فرضیه اصلی مبتنی بر اندیشه های امام (ره) می باشد. به بیان دیگر، نشان می دهد ایشان در جایگاه فقیهی سیاستمدار چگونه مولفه های نظری و اصول کلی تامین اقتدار ملی در سیاست خارجی دولت اسلامی را بر مبنای آموزه های فقهی پردازش نموده اند.بر اساس ارکان ساختار تفکر اجتماعی شیعه، یعنی «خدامحوری» و «تکلیف گرایی»، اندیشه امام (ره) در سیاست خارجی به چهار مولفه نظری، یعنی «نفی سبیل»، «ظلم ستیزی»، «عزت اسلامی و سیادت دینی» و «دعوت به اتحاد مسلمین»، رهنمون شده است.

هدف این مقاله مطالعه تعامل فرهنگ با سایر مولفه های قدرت ملی است. در واقع این مقاله در پی پاسخ به این سوال است که فرهنگ در تعامل با سایر مولفه های سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی قدرت ملی از دیدگاه امیرالمومنین علیه السلام در چه جایگاهی قرار گرفته و چه تعامل منطقی با سایر مولفه ها دارد؟ با تکیه بر روش تحلیل محتوای خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار باقی مانده از امیرالمومنین علیه السلام، چنین به نظر می رسد که حضرت در مدت زمامداری (الگوی حکومت جمهوری اسلامی ایران) به مولفه فرهنگ اولویت بیشتری می دادند و اولویت دهی ایشان به معنای توسعه و تعمیق مبانی نظری و ارزشی در مولفه های دیگر قدرت و اقتدار ملی بود؛ به طوری که رفتارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی امیرالمومنین در دوره زمامداری بر پایه عناصر خدامحوری، واقع بینی، حق مداری، کمال جویی و انسان محوری شکل، هویت و جهت می گرفت.

نسبت بین سنت و تجدد و پاسخ به چالش هایی که تجدد برانگیخته است، از دغدغه های فکری دکتر نصر است. به اعتقاد وی، بدون فهم صحیح مبانی تجدد نمی توان در خصوص نسبت آن با سنت سخنی گفت و درک و فهم از انسان، یکی از مبانی مهم تجدد و در تعارض اساسی با سنت است. در مقاله حاضر، رویکرد وی به انسان شناسی مابعدالطبیعی با گرایش سنت گرایی پرداخته می شود. اهمیت این مبحث بدان جهت است که انسان شناسی مدرن و حتی پسامدرن عواقب سوئی به همراه داشته است که برخی از پیامدهای آن همچون بحران محیط زیست، کل نوع بشر را تحت الشعاع قرار داده است. دکتر نصر با نقد و بررسی انسان گرایی و نه انسان شناسی مسیحی به تحلیل تغییر گرایش از خدامحوری به انسان محوری در تاریخ تفکر غربی می پردازد. وی با ذکر ویژگی های اساسی انسان متجدد و انسان سنتی بر آن است که بین این دو گونه انسان شناسی تقابل برقرار است. او در نهایت پیامدهای سوء انسان شناسی متجددانه را تحلیل می کند و راه غلبه بر چالش های این حوزه را منوط به بازگشت به انسان شناسی سنتی می داند.

هدف ما در این تحقیق آن است که با ارائه تعاریف سعادت از دیدگاه سه حکیم یونانی و برخی از حکمای مسلمان که رویکرد اخلاقی آنها فلسفی است، نشان دهیم که جوهره و خمیرمایه اصلی تعاریف اندیشمندان مسلمان، برگرفته از نظریات حکمای قدیم یونان است، آنگاه به این پرسش بپردازیم که آیا این اقتباس با جوهره و مبانی و اهداف اخلاق اسلامی سازگار است یا خیر؟مهم ترین یافته این پژوهش آن است که گرچه بسیاری از اصول اخذ شده مباینتی با اخلاق اسلامی ندارد، اما اخلاق یونانی به دلیل تهی بودن از خدامحوری و اعتقاد به معاد فاقد توانمندی لازم برای انگیزش و تغییر اخلاقی است.

نوشته حاضر به شیوه تحلیل محتوایی در صدد پاسخ به این پرسش است که شیخ صفی با کدامیک از تعالیم اخلاق عارفانه توانست حوزه وسیعی از ممالک اسلامی و غیر اسلامی را تحت نفوذ تعلیمات خود قرار دهد؟شیخ صفی به عنوان عارف واصل، به اهمیت تربیت و مهار نفس در اخلاق فردی توجه دارد و خطر آن را برای مریدان تشریح می کند. از دیدگاه شیخ صفی سالک باید با جهاد اکبر، سرزمین درون را از ماسوی الله پیراسته سازد، خودمحوری را به خدامحوری مبدل کند و به جای آن که بندگی نفس کند، خداوند نفس شود. از دیدگاه شیخ صفی، سلاح های مبارزه با اغراض و صفات نفسانی ذکر و مجاهدت و ریاضت است. وی به طهارت باطن و تزکیه قلب از طریق نگهداشت جوارح اهمیت می دهد و در اخلاق اجتماعی نیز- برخلاف نقدهایی که در این باره نسبت به صوفیه شده است- خانواده ای موفق است؛ وی همچنین خانواده و مردم را به علت اهتمام به امور اخروی ترک نگفته؛ بلکه مشاغل اجتماعی و کسب و کار سرلوحه زندگی او بوده است.