سابقه و هدف : کبد یکی از ارگاانهای حساس برای ایجاد گرانولوم کبدی می باشد و سل یکی از شایع ترین بیماریهای ایجادکننده آن محسوب شده و حدود 55-10 درصد گراانولوم های کبدی را تشکیل می دهد. سل بیماری شایعی در کشور ایران بوده و سل ریوی شایع ترین شکل بالینی آن را تشکیل می دهد. منفی بودن اسمیر خلط در بیمار مشکوک به سل ریوی یکی از مشکلات تشخیصی به شمار می رود. هدف از این مطالعه گزارش فراوانی وجود گرانولوم کبدی در بیماران اسمیر مثبت می باشد تا شاید بتوان به علت کم خطر بودن بیوپسی کبدی و به علت محدودیت امکانات تشخیصی در تشخیص بیماران مشکوک به سل ریوی استفاده کرد. مواد و روش دراین مطالعه توصیفی 34 بیمار سل ریوی اسمیر مثبت در بیمارستان سینای کرمانشاه در فاصله سالهای 77-1374 تحت بیوپسی کبد قرار گرفتند. معییار تشخیصی وجود علائم بالنی و رادیولوژیک منطبق با سل و مثبت بودن اسمیر خلط بود. بیوپسی بوسیله سوزن منگینی شماره 17 انجام و نمونه ها از نظر وجود یا عدم وجود گرانولوم مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: از 34 بیمار 56% آنها مؤنث و 44% مذکر بودند. بیشتر بیماران در گروه سنی 30-21 سال (30%) و کمترین آنها در گروه سنی 80-71 سال (29%) قرار داشتند. دامنه سنی بیماران 71-14 سال بود. تستهای کبدی در همه موارد طبیعی و در 5 نفر از بیمارن (14.7%) گرانولوم کبدی گزارش شد. بحث: مطالعه ما نشان داد که 7/14 درصد نمونه های بیوپسی کبد در بیماران ما حاوی گرانولوم بود. تشخیص سل ریوی اسمیر منفی مشکل و نیازمند روش های تهاجمی و گرانقیمت است که ممکن است به راحتی در دسترس نباشد. در مطالعات مختلف فراوانی گرانولوم کبدی در بیماران مبتلا به سل ریوی و خارج ریوی 80-3/18 درصد گزارش شده است. این مطالعه آمار پایینتری نسبت به مطالعه منصوری (5/62%) نشان می دهد. طبق این بررسی ما انجام بیوپسی کبد را برای تشخیص موارد مشکوک به سل توصیه می کنیم ولی پیشنهاد می شود مطالعات دیگری با تعداد بیماران بیشتر و انجام رنگ آمیزی اسید منست و کشت BK بوسیله بیوپسی کبد در این منطقه انجام گیرد.