از بیش از یک دهه پیش، راه اندازی دوره های آموزشی دکترا در رشته های مختلف در دانشگاه های کشور اوج گرفت. هدف از این کار، تربیت استاد و محقق به منظور رفع نیازهای آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و کاهش وابستگی به کشورهای خارجی در این زمینه ها بود. طبی بیش از ده سالی که از آغاز دوره ی دکترای شهرسازی در دانشگاه تهران می گذرد، دانشجویان متعددی وارد این دوره شده و پس از طی مراحل دوره ی آموزشی و پژوهشی موفق به کسب درجه دکترا گردیده اند. از نظر تحقق اهداف مورد نظر این برنامه آموزشی باید گفت که بیش از 75 درصد فارغ التحصیلان این دوره در مراکز آموزشی- پژوهشی معتبر کشور به فعالیت در زمینه تخصصی خود اشتغال داشته و بقیه نیز به نوعی در زمینه های مرتبط حرفه ای و اجرایی فعالیت می کنند که این امر موفقیت کلی برنامه را نشان می دهد. لیکن علی رغم تجارب متعددی که در این زمینه به دست آمده و مسایل و مشکلات عدیده ای که دانشجویان و فارغ التحصیلان و اساتید طی سال های گذشته به آن اشاره کرده اند، هیچ گونه ارزیابی رسمی از اجرای این دوره به منظور شناخت کامل و دقیق تنگناها و رفع آنها به عمل نیامده است. تحقیق حاضر با استفاده از روش های معمول در این زمینه به ارزیابی دوره مذکور پرداخته، به طور کلی به این نتیجه دست یافته که علیرغم تحقیق نسبی اهداف دوره همواره با مشکلات و تنگناهایی روبرو بوده که نیاز به بازنگری در آن را به شدت ضروری می نماید. لیکن از طرف دیگر متاسفانه قوانین و مقررات موجود حاکم بر این دوره ها اعمال هرگونه تغییر اساسی در ساختار و محتوای برنامه را عملا غیر ممکن می سازد. بنابراین پیشنهادات ارایه شده در این مقاله صرفا در چارچوی ضوابط موجود صورت گرفته است.

با توجه به اهمیت آموزش عالی کشاورزی و تاثیر آن بر کلیه ابعاد رشد و توسعه انسانی، اقتصادی و کشاورزی، بحث پیرامون مسایل آموزش عالی کشاورزی و راه حل های احتمالی از اهمیت اساسی برخوردار است. بنابراین، این نظام آموزشی باید دایما مورد بررسی و بازنگری قرار گرفته، رهیافت ها و الگوهای مناسب برای آن ارایه گردد. در این راستا، پژوهش حاضر با استفاده از فن دلفی (Delphi) جهت بررسی، واکاوی و جمع بندی دیدگاه متخصصان آموزش عالی کشاورزی برای ارایه رهیافتی آموزشی، در قالب الگویی مفهومی برای نظام آموزش عالی کشاورزی در مقطع کارشناسی انجام گرفت. پانل متخصصان در این پژوهش، شامل متخصصان آموزش عالی کشاورزی کشور بود که با روش نامینیت (Nominate) انتخاب گردیدند. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل دو پرسشنامه بود که روایی آنها از طریق روایی صوری تایید و سنجش پایایی پرسشنامه دوم که با طیف لیکرت طراحی شده بود با روش بازآزمایی (Test-retest) انجام گرفت. یافته های این پژوهش منجر به ارایه یک رهیافت آموزشی برای نظام آموزش عالی کشاورزی در مقطع کارشناسی گردید. این رهیافت بر پایه این فرض است که آموزش عالی کشور در جهان با سرعت در حال تغییر و تحول، کارایی لازم را نداشته و فراگیران را جهت سازگاری با شرایط متغیر و متحول آماده نمی سازد. طبق این رهیافت، برنامه ریزی با در نظر گرفتن سیاست های کلان توسعه کشور و با تاکید بر جنبه عملی و فنی آن صورت می گیرد. در نظر گرفتن امکانات و تجهیزات فیزیکی و انسانی موجود و مورد نیاز، هماهنگی بین مدرس، فضای آموزشی، تجهیزات فیزیکی و دانشجویان در تدوین برنامه های آموزشی مناسب برای این مقطع ضروری است. آموزش ها در این نظام به گونه ای ارایه می گردد که فارغ التحصیلان علاقه مند به کارهای تولیدی، خدماتی، آموزشی و پژوهشی بتوانند در زمینه فعالیت مورد علاقه به خود اشتغال ورزند و یا تحصیلات خود را در سطوح عالی تر ادامه دهند. از اصولی که برنامه ریزان باید در طراحی آموزش ها به آن توجه نمایند ایجاد توانمندی ها و مهارت های خوداشتغالی در فارغ التحصیلان است. توجه به کسب تجارب عملی حین تحصیل، پرورش قدرت خلاقیت در دانشجویان و تقویت دانش عملی و کاربردی در دانشجویان از دیگر ملزومات این رهیافت آموزشی است. طبق این رهیافت، نظام آموزش عالی کشاورزی برای حفظ پویایی خود باید ارتباط دایم و مستمری با محیط خارج از دانشگاه داشته باشد. در این نظام پیداکردن مسایل و مشکلات در محیط کاری توسط دانشجو در زمان تحصیل و ارایه راه حل آنها به کمک استاد، مطالعات بیرون از ساعات تدریس و تجربه کردن آموخته ها با هدایت استاد مورد توجه است. با اجرای این برنامه، نظام آموزش عالی کشاورزی به اهداف خود که همانا تربیت کارشناسانی است که قادر به شناخت وضعیت کنونی و مشکلات بخش کشاورزی بوده، توان بکارگیری علوم کشاورزی در عمل را دارا باشند و از تخصص کاربردی خود در جهت کسب درآمد بهره کافی ببرند، نایل می گرد.

هدف: استفاده از دوره های آموزشی رایگان به منظور کسب دانش و مهارت های مختلف حائز اهمیت است. با درک اهمیت و ضرورت نیاز به تولید دوره های آزاد درون خطی گسترده یا موک ها توسط دانشگاه های مختلف، هدف از مطالعه حاضر بررسی دوره های آموزشی سایت مکتب خانه است. روش ها: این مطالعه از نوع کاربردی و به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری کلیه دوره های آموزشی ارائه شده سایت مکتب خانه بود. داده ها با استفاده از روش مشاهده مستقیم از سایت مکتب خانه گرد آوری شده اند و دوره های آموزشی ارائه شده بر اساس مشارکت دانشگاه ها، مقطع تحصیلی، زبان، رشته، دروس ارائه شده، مورد بررسی قرار گرفتند. داده های به دست آمده بعد از ورود به نرم افزار آماری Excel با استفاده از آمارهای توصیفی (فراوانی و در صد فراوانی) مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج: نتایج نشان داد، بیشترین دوره های ارائه شده مربوط به دانشگاه صنعتی شریف و رشته های برق، فیزیک، کامپیوتر و ریاضی بود. بیشترین دوره های آموزشی به صورت تخصصی و برای مقطع کارشناسی ارائه گردید. 80 درصد از دوره های آموزشی به زبان فارسی و 20 درصد به زبان انگلیسی ارائه گردید. نتیجه گیری: علیرغم اینکه سایت مکتب خانه، جهت دستیابی سریع به دوره های آموزشی رایگان دانشگاه ها و مؤسسات ایجاد شده است، میزان مشارکت دانشگاه های مختلف بسیار اندک بود. پیشنهاد می شود سیاست گذاران و برنامه ریزان نظام آموزشی به تولید و افزایش دوره های آموزشی رایگان توجه نمایند.