تحلیل معنی بر اساس استعاره های مفهومی رویکردی جدید در مطالعات معنایی است که در زبان شناسی شناختی معرفی شده است. نگارندگان مقاله حاضر بر این باورند که تحلیل های زمخشری درباره معانی حروف اضافه شباهت بسیاری به تحلیل معنی بر مبنای استعاره های مفهومی دارد. بر این اساس، در این مقاله هدف این است که دریابیم: 1. آیا تبیین های زمخشری درباره معانی حروف اضافه از الگوی منسجمی تبعیت می کند؟ و 2. آیا این تبیین ها با آن چه اکنون استعاره مفهومی نامیده می شود شباهت دارد؟ و 3. آیا تحلیل معنی حروف اضافه بر اساس استعاره مفهومی می تواند راه کار مفیدی به شمار آید؟ برای پاسخ دادن به این پرسش ها تفسیر دوازده آیه را که در آن ها حرف اضافه علی به کار رفته است از تفسیر کشاف تحلیل کردیم. در نهایت این نتیجه به دست آمد که رویکرد زمخشری دست کم برای توضیح و تفسیر معانی علی در این آیات تابع رویکرد واحدی است که مبانی آن شباهت قابل توجهی با سازوکار استعاره های مفهومی دارد.

چکیده عربی:تتسم روایة "بنات قِبلی" للأدیب المصری ماهر مهران بتجربة سردیة متمیزة، بحیث لا تصنف هذه الروایة ضمن الروایات التقلیدیة من ناحیة أسالیب السرد، فلقد اعتمد ماهر مهران فی روایته علی تکنیک فنی فی السرد جعل من روایته روایة متشظّیة. وما نقصده هنا من مفهوم التشظی أن الروایة تفکّکت وانقسمت إلی مقاطع منسجمة ومتداخلة فی ما بینها بحیث تکون متناسبة مع القضایا التی یرید الکاتب الإفصاح عنها. أما مفهوم الالتئام فنقصد منه الانضمام والتماسک فی النص. ولکی تثبت الدراسة هذه الفکرة فقد اعتمدت علی المنهج الوصفی- التحلیلی للکشف عن أسالیب السرد فی روایة "بنات قِبلی" ثم الکشف عن أهمّ الأسباب والدوافع التی دفعت الکاتب إلی توظیفها وأخیراً تسلیط الضوء علی الدلالات التی نتجت عن استخدامها. تتألّف الروایة من حکایتین، حکایة "فهیم العقیلی" وحکایة "السعفاء"، تدور الأولی حول قضیة الثأر فی صعید مصر، وترکّز الثانیة حول قهر المرأة فی المجتمع الصعیدی. ومن أهمّ ما وصل إلیه البحث أن حکایة "فهیم العقیلی" معتمدة علی فکرة تشظی النص ومضمون الحکایة والأفکار التی یرید الکاتب نقلها للقارئ، الراوی وشخصیته، ومشارکة القارئ للمؤلف فی الروایة، هی ما دفعته إلی توظیف هذا التکنیک الروائی الحداثی. وأما الحکایة الثانیة، حکایة "السعفاء"، فتم سردها علی أساس نص ملتئم یعتمد علی بدایة ونهایة وصراع، وهو یناسب قضیة قهر المرأة. چکیده فارسی:رمان "بنات قبلی" ماهر مهران ادیب مصری دارای ویژگی های روایی خاصی است که نمی توان آن را از لحاظ فنون روایی ضمن رمان های کلاسیک قرار داد. وی رمان خود را بر اساس یک شیوه هنری، در قالب متنی پریشان در آورده است. منظور از متنپریشی آن است که رمان به چندین بخش منسجم و مرتبط تقسیم شده به نحوی که با مسائلی که نویسنده حکایت می کند، تناسب دارد. ومقصود از هنر روایتگری وی نیز آن است که با متداخل قرار دادن داستان های مختلف رمان و پاره پاره کردن متن آن، طرحی نو در روایتگری ایجاد کرده است. منظور از انسجام متن هم پیوستگی و در هم تنیدگی آن است. از این رو پژوهش حاضر، بر اساس روش توصیفی تحلیلی به مطالعه تکنیک های روایی این ادیب در رمان مذکور پرداخته، سپس مهمترین علت ها و انگیزه هایی که نویسنده را به کاربرد این تکنیک ها سوق داده است را مورد بررسی قرار می دهد. رمان "بنات قبلی" متشکل از دو داستان است، داستان "فهیم العقیلی" و داستان "السعفاء" که اولی پیرامون مساله انتقام گیری در "صعید" مصر است و دومی درباره اجحاف و ظلم هایی است که در این منطقه بر حق زن روا داشته می شود. مهمترین نتایج تحقیق حاکی از آن است که داستان "فهیم العقیلی" مبتنی بر تکنیک "متن پریشی" است و مضمون آن، شخصیت راوی، افکار نویسنده، و نیز تلاش وی برای سهیم کردن خواننده در حوادث داستان از جمله عواملی است که باعث شده ماهر مهران از این تکنیک جدید در رمان خود بهره گیرد. داستان "السعفاء" بر اساس شیوه های سنتی روایت شده که شامل آغاز، پایان، کشمکش و... است، چرا که این شیوه، متناسب با مساله مظلومیت زن در این جامعه می باشد.

سخن گفتن از شخصیت واقعی امیرالمومنین (ع) و معرفی حقیقی آن حضرت، برای همگان امری بس دشوار، بلکه ناممکن است و تنها کسانی می توانند به معرفی شخصیتی چون علی (ع) بپردازند که از همه ابعاد وجودی اش اطلاع کامل داشته باشند. در گردونه هستی، جز خدا و پیامبر (ص) کسی را نمی توان یافت که به درستی چنین احاطه ای داشته باشد، چنان که پیامبر (ص) کسی را نمی توان یافت که به درستی چنین احاطه ای داشته باشد، چنان که پیامبر (ص) نسبت به آن حضرت فرمود: «... و لا عرفک الا اله و انا» و نیز فرمود: «... له ]علی[ حق لا یعلمه الا اله و انا». این سخن بلند نبوی (ص) درباره علی (ع) که فرمود: «علی مع القرآن و القرآن مع علی: علی با قرآن است و قرآن با علی است» در همین باره بررسی می شود. سخنی که حکایت از دو ویژگی مهم و رفیع علوی دارد: یکی همراهی علی (ع) با قرآن، و دیگری معیت قرآن با علی (ع). با توجه به اهمیت موضوع، نگارنده در صدد تبیین این حدیث شریف برآمده است.وی در ابتدا، معیت را طرح و پس از ماخذشناسی این حدیث در منابع شیعه و اهل سنت به شرح معیت از دیدگاه لغت و اصطلاح می پردازد، سپس به نوع معیت در عوالم مختلف اشاره می کند، بدین معنی که معیت علی (ع) و قرآن هم می تواند در عالم ملک محقق شود و هم در عالم ملکوت تحقق یابد.مقاله حاضر پس از تفسیر معیت در عالم ملک و بیان وجوهی به عنوان تفسیر آن، از جمله: معیت علی (ع) و قرآن در هدایت، علی (ع) و قرآن یاریگر یکدیگر، معیت علی (ع) و قرآن در دلالت، یگانگی علی (ع) و قرآن در اقتدا، معیت به رابطه، یعنی رابطه علی (ع) با قرآن رابطه قیم با متولی علیه است، ارتباط علی (ع) با قرآن، هماهنند ربط عالم به معلوم است و بالاخره علی (ع) و قرآن معرف یکدیگرند.در انتها به عنوان یکی از معانی معیت، به معرفی متقابل قرآن و علی (ع) می پردازد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

یکی از بنیادی­ترین مفاهیم وارده در قرآن کریم موضوع هدایت و ضلالت است. از جمله ویژگی­های سبک­شناختی این دسته از آیات همنشینی حرف «علی» با مفهوم هدایت (علی هدی) و حرف «فی» با مفهوم ضلالت (فی ضلال) است که در پژوهش حاضر تلاش شده با روش توصیفی_تحلیلی لایه فکری این این نوع تعابیر مورد بررسی قرار گیرد. از رهگذر این پژوهش می­توان ضمن تحلیل بعد لفظی و بیانی دسته­ای از آیات قرآن، به عمق بیشتری از فهم و تفسیر قرآن رسید. تحلیل دلالت­های حروف علی و فی، در کنار هم­آیی آن­ها با مفاهیم هدایت و ضلالت در قرآن نشانگر آن است که قرآن حکیم انسان­های مؤمن را بسان کسی­که سوار بر مرکب و در مسیری حرکت می­کند، حاکم بر سرنوشت خویش می­داند، بطوری­که این افراد در مسیر هدایت به پیش می­روند و در نهایت به سرمنزل مقصود خواهند رسید. در مقابل مشرکان و کافران غرق در زندگی دنیوی و غوطه­ور در تاریکی­ها و بازیچه شیطان و حیات دنیوی شده و در پایان ناکام خواهند ماند. نیز افرادی که به تعبیر قرآنی «بر هدایت­اند» از «منبع کنترل درونی» برخوردارند. اینان در قبال اقدامات و زندگی خود مسئولیت پذیرند، در مقابل نظرات دیگران و محرک­های بیرونی کمتر تأثیر می­پذیرند، عملکرد بهتری در مشاغل و مسئولیت­های خود دارند و تمایل به حفظ سلامت روانی و جسمانی خود دارند. برعکس افراد گمراه که دارای «منبع کنترل بیرونی» هستند، عوامل بیرونی را در موفقیت یا شکست خود دخیل می­دانند و تمایل کمتری به مسئولیت پذیری دارند.

در برهة کنونی تحت تأثیر اوضاع سیاسی و اجتماعی مردمان مشرق زمین، ادبیّات مقاومت به عنوان شاخه ای از ادبیّات متعهّد-که در نتیجة عواملی چون ظلم، تجاوز، استبداد، اختناق و دیگر مسائل شکل گرفته و دلاوری ها و پایداری های مبارزان را ثبت نموده-در ادبیّات زبان های گوناگون جایگاه ویژه ای یافته است که از برجسته ترین نمونه های آن، ادبیّات مقاومتِ فلسطین است. ادبیّات کسانی که پرداختن به مقاومت فلسطین، مهم ترین بن مایه های شعر آنان را تشکیل می دهد؛ شاعرانی چون «سیّد علی موسوی گرمارودی» و «علی فوده» که همگام با دیگر شاعران، با انتخاب سلاحِ قلم و به تصویر کشیدنِ زندگیِ دردناک فلسطینیان، به مسئولیت خود جامة عمل پوشاندند و از این رو، شناخت ویژگی های شعری آنان ضروری به نظر می رسد. این جستار، کوشیده است با رویکرد توصیفی-تحلیلی و بر اساس مکتب آمریکایی در ادبیّات تطبیقی، به بررسیِ جلوه های پایداری در اشعار این شاعران بپردازد و روش آنان را در نشان دادن مظلومیّت و مقاومت فلسطین و ظلم صهیونیسم و یهودیّت نشان دهد تا باشد که بارقة امیدی برای مبارزین عرصة پایداری قرار گیرد. یافته های پژوهش نشان می دهد که هر دو شاعر، به دنبال اعلام موجودیّت و هویّت فلسطین اند؛ دعوت به مقاومت، مبارزه با یهودی سازی، توصیف دشمنان و آگاهی بخشی به نسل آینده، از مهم ترین موضوعاتِ شعریِ آنان است و پیروزی نهایی را در گروِ اتّحاد مسلمانان، بیداری ملّت های عرب و پایداری مردم فلسطین می دانند.

حدیث «ان الله خلق آدم علی صورته»، از جمله مستندات صوفیه و عرفا است؛ چنانکه بارها مورد استناد مدون اصلی عرفان نظری، یعنی «ابن عربی» قرار گرفته است. او در مهمترین اثر خویش، یعنی «الفتوحات المکیه» تلاش کرده تا این روایت را هماهنگ با نظریه وحدت وجود نشان دهد؛ از این رو آن را در موضوعات گوناگون مربوط به نظریه مزبور مطرح کرده است. ابن عربی قائل است که ضمیر «ها» در «صورته» به خداوند برمی گردد؛ به همین جهت تمام توضیحات وی درباره این حدیث، مبتنی بر خلق انسان بر صورت خداوند است. حال آنکه با توجه به شان صدور این حدیث که در منابع کهن و معتبر ثبت و ضبط شده است، نمی توان ضمیر را به خداوند ارجاع داد؛ چنانکه توضیحات دانشمندان بزرگ درباره این حدیث، گویای آن است که ضمیر، به خداوند برنمی گردد. افزون بر آنکه مدلول آیات و روایات، تطبیق حدیث مذکور را با نظریه وحدت وجود، به چالش می کشد.

همی گفتم که خاقانی دریغاگوی من باشد                       دریغا من شدم آخر دریغاگوی خاقانیعلی محمد کاردان مردی بود کاردان، معلمی هوشیار، پیری بیدار، انسانی پرکار و پربار، ... او راه دانش را پیش گرفته بود و علم تربیت را برگزیده بود. ابتدا آموزش و پرورش را با فرزندان خود در خانه تجربه کرد و سپس در بیرون خانه با فرزندان میهن به کار برد.