سابقه و هدف: سولفور موستارد تحت عنوان گاز خردل در جنگ علیه ایران بکار گرفته شد و این گاز از جمله گروه مواد تاول زا بوده و از طریق آلکیله کردن عوامل موجود در بدن انسان باعث فلج شدن اعمال فیزیولوژیک و اختلال در کارکرد غشا سلولی و در نتیجه انهدام سلولها میگردد. در این مطالعه تاثیر سه دوز متفاوت از سولفور موستارد بر روی پارانشیم کبد موش بزرگ آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روشها: در این تحقیق 80 راس رت نر بالغ، سه ماهه، از نژاد NMARI در 8 گروه آزمایشی مورد مطالعه قرار گرفت. گروههای مورد بررسی شامل: نرمال، حلال و سولفور موستارد با دوزهای 2.5 mg/kg و 5 mg/kg و 10 mg/kg بوده است. تزریقها در ناحیه ایلیاک راست و بصورت داخل صفاقی (IP) صورت گرفت و گروههای مذکور بعد از سپری شدن 2 و 8 هفته بیهوش گشته و بعد از نمونه برداری از دو نقطه مشخص و یکسان، در همه نمونه ها در فرمالین 10 درصد قرار داده شد و پس از سپری شدن مراحل پاساژ بافتی با رنگ آمیزی های HE و PAS مورد بررسی قرار گرفتند.یافته ها: یکی از عوارض قابل مشاهده در گروه آزمایشی 2.5 mg/kg دیلاتاسیون و پر خونی ورید مرکز لبولی، محو شدن حدود سیتوپلاسم، هیپرکرومازی هسته هپاتوسیت ها و بعضا متورم شدن سلولها و پر خونی سینوزوئیدها می باشد. در گروه آزمایشی 5 mg/kg بهم خوردگی نظم سلولهای کبدی و طرح لبولی کبد، متورم شدن بعضی از هپاتوسیت ها، پر خونی و دیلاتاسیون چشمگیر سینوزوئیدها می باشد. در گروه آزمایشی 10mg/kg بهم خوردن نظم قرار گیری هپاتوسیت ها و آرایش لبولی کبد، دیلاتاسیون و پر خونی سینوزوئیدها و ورید مرکز لبولی، پیدایش واکوئل های حاوی چربی در سیتوپلاسم هپاتوسیت ها، از بین رفتن حالت یکنواختی سیتوپلاسم، همچنین متورم شدن و پیکنوز هپاتوسیت ها می باشد. این تحقیق، کاهش میزان گلیکوژن را در گروههای آزمایشی 5 mg/kg و 10 mg/kg با رنگ آمیزی PAS نشان میدهد.نتیجه گیری: سولفور موستارد بعنوان یک عامل آزار رسان بر کارکرد کبد شناخته شد که موجب اختلال عملکرد در آن میشود. نتایج بدست آمده حاکی از آن می باشد که آسیب سلولهای کبدی در دوزها و زمانهای متفاوت، یکسان نمی باشد و بنظر میرسد هر چه دوز عامل بالاتر بوده و زمان در معرض قرار گیری طولانی تر باشد، آسیب شدیدتر خواهد بود.