مطالعات تربیتی و روان شناسی
سال:1386 | دوره:8 | شماره:3 (ویژه نامه کتابداری و اطلاع رسانی) |تعداد مقالات:12

پژوهش حاضر به روش پیمایشی به بررسی میزان درک کاربران از واژگان محیط رابط فهرست های رایانه ای سیمرغ و پارس آذرخش به دو شیوه عینی و ذهنی پرداخته است. جامعه پژوهش متشکل از دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه های فردوسی مشهد و شیراز بودند. اطلاعات از طریق پرسشنامه و از یک نمونه 380 نفری جمع آوری شد که 275 نفر (4/72%) از آن ها به پرسشنامه پاسخ دادند. نتایج نشان داد که میزان درک کلی پاسخگویان از واژگان محیط رابط نرم افزار سیمرغ در روش عینی 1/35% و در نرم افزار پارس آذرخش 9/33% و در روش ذهنی در هر دو نرم افزار نمره 74/2 از طیف 5 ارزشی لیکرت بود. تفاوت معناداری بین میانگین نمرات میزان درک دانشجویان مقاطع تحصیلی مختلف از واژگان محیط رابط نرم افزار سیمرغ و پارس آذرخش در محاسبه به دو شیوه (عینی و ذهنی) وجود نداشت. میزان قابلیت درک واژگان به کار رفته در محیط رابط نرم افزار سیمرغ (در شیوه عینی) تفاوت معناداری با همین میزان در نرم افزار پارس آذرخش نداشت. اما بین میزان قابلیت درک واژگان به کار رفته در محیط رابط نرم افزار سیمرغ (شیوه ذهنی) با همین میزان در نرم افزار پارس آذرخش تفاوت معناداری وجود داشت. در نرم افزار سیمرغ (هر دو شیوه) و شیوه عینی نرم افزار پارس آذرخش تفاوت معناداری بین میزان قابلیت درک واژگان صفحه نخست و سایر صفحات (به نفع سایر صفحات) دیده شد، اما در شیوه ذهنی نرم افزار پارس آذرخش این تفاوت معنادار نبود. میانگین میزان درک و پیش بینی کارکردها از نظر کاربران نرم افزار سیمرغ نمره 92/2 و از نظر کاربران نرم افزار پارس آذرخش 3 از 5 بود. نظام دستوری زبان محیط رابط نرم افزار سیمرغ و پارس آذرخش در سطح 01/0 بیش از حد متوسط (نمره 3 یا 50%) در قابلیت درک واژگان آن محیط موثر بود. کاربران نرم افزار سیمرغ و پارس آذرخش درک عبارت های کوتاه را ساده تر می دانستند. تاثیر تجربه کاربران در کار با نرم افزار سیمرغ و پارس آذرخش بر میزان درک آن ها از واژگان محیط رابط این نرم افزار به دو شیوه (عینی و ذهنی) هیچ گونه تفاوت معناداری را نشان نداد. تاثیر حوزه تحصیلی دانشجویان بر درک واژگان محیط رابط نرم افزار سیمرغ و پارس آذرخش بررسی شد و نتایج (شیوه عینی) تفاوت معناداری را نشان داد، ولی در شیوه ذهنی این تفاوت معنادار نبود. در دانشگاه شیراز نتایج حاصل از این دو شیوه عکس نتایج حاصل از دانشگاه فردوسی را نشان داد.

بر اساس منابع معتبر موجود در زمینه ارزیابی منابع وب، شش معیار مهم استخراج گردید. این تحقیق میزان شناخت و استفاده استادان از این معیارها و معیارهای فرعی مرتبط با معیارهای اصلی را نزد استادان دانشگاه شیراز مورد بررسی قرار داده است. روش تحقیق پیمایشی است و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها با روش های آمار توصیفی و استنباطی انجام شده است. این پ‍ژوهش مشخص نمود هر شش معیار تعیین شده مورد توجه و استفاده اعضا هیات علمی دانشگاه شیراز می باشد که معیارهای مزبور به ترتیب اولویت عبارتند از: روزآمد بودن، کیفیت محتوایی، کنترل مستندات، وجود فهرست منابع، وجود پیوندهای درون متنی، و موثق بودن اطلاعات ارایه شده. همچنین در معیار اصلی کنترل مستندات، معیارهای فرعی تخصص و تبحر نویسنده و ذکر نام نویسنده، در معیار اصلی روزآمد بودن، معیار فرعی تاریخ نشر، در معیار اصلی وجود فهرست منابع، معیار فرعی اعتبار استنادها و در معیار اصلی وجود پیوندهای درون متنی، معیار فرعی وجود پیوند به منابع موجود در کتابنامه و در معیار اصلی موثق بودن اطلاعات، صحت اطلاعات موجود، بالاترین اولویت را به خود اختصاص داده اند. در ضمن، همه پاسخ گویان، سطح کیفی مقاله مورد نظر را عالی انتخاب کرده اند.

هدف از پژوهش حاضر مقایسه گرایش های موضوعی مطالعه در دانش آموزان دوره راهنمایی شهر اهواز با توزیع موضوعی کتاب های مناسب دانش آموزان این دوره منتشر شده در فاصله سال های 1376-1383 می باشد. پژوهش از نوع توصیفی بوده و برای انجام آن از دو روش کتابخانه ای و پیمایشی استفاده شد. بخش نخست نمونه پژوهش شامل 720 دانش آموز دختر و پسر به روش تصادفی چند مرحله ای از میان دانش آموزان دوره راهنمایی شهر اهواز انتخاب شد. بخش دوم نیز دربردارنده کل کتاب های مناسب دانش آموزان دوره راهنمایی (گروه سنی «د») معرفی شده در کتاب شناسی آثار منتخب شورای کتاب کودک در فاصله سال های 1376-1383 بود که تعداد 1104 کتاب را در بر دارد. آزمون آماری مجذور کا نشان داد که بین توزیع فراوانی کتاب ها در ده موضوع اصلی تفاوت معناداری وجود دارد و آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین گرایش های موضوعی مطالعه دانش آموزان و توزیع فراوانی کتاب ها در ده موضوع اصلی رابطه معناداری وجود ندارد. نتیجه کلی پژوهش حاضر مشخص کرد که در بسیاری از موضوع های فرعی مربوط به ده موضوع اصلی، میان نظرات دانش آموزان دوره راهنمایی شهر اهواز و فراوانی کتاب های مناسب دانش آموزان این دوره تناسب چندانی برقرار نمی باشد. این مساله در موضوع های فرعی مربوط به موضوع های واقع گرا (رمان)، دین، علوم تجربی، هنر، بازی و سرگرمی و کتاب های مرجع بیشتر ملاحظه شد.

مقاله حاضر گزارش پژوهشی است که با استفاده از روش پیمایشی و تحلیل محتوا به هنجاریابی «استاندارد قابلیت های سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی» پرداخته است. جامعه پژوهش را دانشجویان تحصیلات تکمیلی چهار دانشگاه فردوسی، تهران، شیراز، و چمران تشکیل داده اند. اطلاعات لازم در بخش پیمایشی با استفاده از پرسشنامه و به شیوه خود اظهاری، از یک نمونه 650 نفری جمع آوری شد که 48% (316 نفر) به آن ها پاسخ دادند. در بخش تحلیل محتوا نیز مقولات مرتبط با سواد اطلاعاتی از چهار سند توسعه ملی (سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران، سند برنامه چهارم توسعه اجتماعی اقتصادی کشور، سند راهبردی «نظام توسعه علمی کشور»، سند توسعه پژوهش و فناوری) استخراج گردید و مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که از نظر وضعیت سواد اطلاعاتی، اگرچه نمرات کسب شده در سطح قابل قبولی (میانگین بالاتر از 7/3) قرار دارد، بین دانشجویان رشته های علوم انسانی و غیر علوم انسانی، بین دانشجویان مناطق مختلف دانشگاهی، بین دانشجویان دختر و پسر، و بین دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری تفاوت معنادار مشاهده می شود. میانگین کسب شده برای دانشجویان رشته های علوم انسانی، برای دانشجویان دختر، و برای دانشجویان دوره های دکتری بالاتر از همتایان مورد مقایسه با آنان می باشد. در تحلیل محتوایی اسناد توسعه ملی نیز مشاهده شد که میزان توجه بسیار این اسناد به نقش اطلاعات و دانش در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، توجه به برنامه ریزی برای توسعه و ترویج آموزش سواد اطلاعاتی - بویژه برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی- را ضروری می سازد.

رشد اینترنت تقریبا همه ابعاد جامعه را تحت تاثیر قرار داده است. پژوهش های اینترنتی از این تاثیرپذیری مستثنی نیستند. استفاده از اینترنت در پژوهش های علوم اجتماعی بطور فزاینده ای در حال رایج شدن است .با وجود اینکه اینترنت امکانات فراوان و با اهمیتی را برای انجام تحقیقات اجتماعی فراهم می سازد، اما منابع علمی مکتوب به زبان فارسی که مستقیما کاربران، دانشجویان و محققان را از اهمیت، اشکال و مهمتر از همه، ملاحظات اخلاقی و علمی در چگونگی طراحی و اجرای پرسشنامه اینترنتی آشنا نماید، یافت نشده است. این مقاله سعی دربررسی چنین مسایلی نموده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که طراحی و اجرای پرسشنامه های اینترنتی خاصه وب سایتی نیاز به آگاهی و بکارگیری ملاحظات اخلاقی و علمی دارد. این ملاحظات نقش اساسی در جمع آوری داده های معتبر و پایا ایفا می نمایند.

پژوهش حاضر بر روی نمونه ای شامل 280 نفر دانشجوی دختر و پسر دانشگاه اصفهان انجام گرفت. این افراد از دانشکده های هفت گانه دانشگاه اصفهان به طور تصادفی انتخاب گردیدند. پرسشنامه محقق ساخته بر اساس پرسشنامه اضطراب کتابخانه ای باستیک و انطباق با محیط فرهنگی دانشگاههای ایران و سوالات بخش اضطراب منابع الکترونیک بر اساس سوالات مورد نیاز محیط دانشگاهی ایران تهیه گردید. یافته های پژوهش نشان داد که میزان آشنایی دانشجویان دانشگاه اصفهان با منابع الکترونیک و میزان آشنایی آنها با کاربرد کامپیوتر پایین تر از حد معیار است، اما میزان اضطراب کتابخانه ای و منابع الکترونیک در میان آنها در حد معمول است. مواردی از قبیل نظام مخزن کتابخانه، نقش عوامل جمعیت شناختی (مانند: سن، جنسیت) و نقش عوامل دانشگاهی (مانند: سال تحصیلی)، و آشنایی قبلی با کامپیوتر در ارتباط با این موضوع نیز در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.

وب معنایی در صدد گسترش زبان هایی است که اطلاعات را ماشین فهم و پردازش را خودکار سازد. برقراری ارتباط میان رایانه به واسطه بازنمون رسمی دانش در مدل های مفهومی- از طریق هستی شناسی ها- و توانمندسازی قدرت استدلال - از طریق قواعد استنتاج - امکان پذیر است. از سویی زبان نقش مهمی در برقراری ارتباط، و سیبرنتیک علم کنترل و ارتباط در ماشین و انسان است. این مقاله می کوشد تا ضمن توصیف وب معنایی و نقش هستی شناسی ها در بازنمون رسمی دانش، پیوند میان وب معنایی و سیبرنتیک را آشکار سازد. توانایی خود سازماندهی و استنتاج هوشمند و خودکار در وب معنایی با تاکید بر مدل سازی مفهومی مورد اشاره قرار گرفته است. رویکرد معرفت شناختی سازندگرایی از دیگر مباحث مطرح شده در ارتباط با سیبرنتیک دوم و شبکه های معنایی است.

این پژوهش به روش پیمایشی با حجم نمونه ای 162 نفری از کتابداران شاغل در پنج دانشگاه بزرگ کشور با استفاده از پرسشنامه صورت گرفت. یافته ها نشان داد: از نظر کتابداران بین عوامل مشوق «علاقه مندی حرفه ای» با1/89% آرا بیشترین تاثیر و «افزایش درآمد» با 13% آرا کمترین اثربخشی در فعالیت های علمی و پژوهشی ایشان را دارا می باشد. از نظر کتابداران بین عوامل بازدارنده «حجم کاری زیاد و کمبود وقت» با 3/83% آرا بیشترین تاثیر و «شاخصه های سیاسی در پیشبرد پژوهش» با 6/35% آرا کمترین اثربخشی در ممانعت از انجام فعالیت های علمی و پژوهشی ایشان را دارا می باشد. بین «عوامل مشوق شخصی و فردی» با «علاقه مندی حرفه ای» تفاوت معنی دار وجود دارد.بین «عوامل بازدارنده شخصی و فردی» با «علاقه مندی حرفه ای» تفاوت معنی دار وجود دارد. بین «عوامل بازدارنده اجتماعی و سیاسی» و «مسوولیت اجرایی» تفاوت معنی دار وجود دارد.

مطالعه حاضر، بررسی وضعیت استناد های انجام شده به نشریات ادواری فارسی و لاتین چاپی و الکترونیکی در پایان نامه های کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی است. جامعه آماری این پژوهش را تعداد 259 پایان نامه دفاع شده در رشته کتابداری و اطلاع رسانی در مقطع کارشناسی ارشد در پنج دانشگاه شهر تهران در حیطه زمانی بین سال های 1381 تا 85 تشکیل می دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که الگوی واحدی بین میزان استناددهی دانشجویان در پنج دانشگاه مورد بررسی وجود ندارد. میزان استناد به نشریات ادواری لاتین در سال های اخیر بجز دو دانشگاه ایران و تربیت مدرس رو به افزایش است. روند میزان استناد به مقالات لاتین - الکترونیکی هم بجز در دانشگاه های ایران و علوم تحقیقات رو به افزایش است. در سه دانشگاه ایران، تهران و تربیت مدرس، بیشترین میزان استناد به نشریات چاپی لاتین بوده است.

هدف پژوهش حاضر امکان سنجی کنترل مستندات موضوعی پایگاههای اطلاعاتی پزشکی فارسی در محیط اینترنت است. بر اساس روش پژوهش این تحقیق از میان کلیدواژه های مورد استفاده کاربران اینترنت جهت جستجوی مقالات در بخش اطلاع رسانی کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، 50 کلیدواژه به طور تصادفی انتخاب گردید. ابتدا در مرحله پیش آزمون، این کلیدواژه ها در پایگاه اطلاعاتی مقالات پزشکی فارسی ایران مدکس مورد جستجو قرار گرفته و نتایج به دست آمده ثبت شد. این کلیدواژه ها با اصطلاحنامه پزشکی فارسی مطابقت داده شد و در صورت موجود بودن در این اصطلاحنامه در پایگاهی که مخصوص این پژوهش در محیط اکسس طراحی شده بود، وارد شدند. سپس پایگاه کلیدواژه های مستند شده با هماهنگی با مسوولین پایگاه ایران مدکس وارد این پایگاه شده و دوباره مورد جستجو قرار گرفته و نتایج ثبت شد. نتایج به دست آمده نشان داد که مهار مستندات، با درصد بسیار بالایی باعث بازیابی دقیق تر اطلاعات شده و از ریزش کاذب جلوگیری می نماید. نتایج این پژوهش می تواند به منظور اصلاح فرآیندهای ذخیره و بازیابی اطلاعات در محیط اینترنت، الگویی برای به کارگیری اصطلاحنامه ها به عنوان ابزارهای مهار مستندات در سایر پایگاه های اطلاعاتی موجود در اینترنت ارایه دهد.