مطالعات تربیتی و روان شناسی
سال:1383 | دوره:5 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

این پژوهش با روش تحلیل استنادی چگونگی روابط میان رشته ای سیزده رشته علوم انسانی شامل: اقتصاد، بازرگانی، تاریخ، جغرافیا، حسابداری، حقوق، روانشناسی، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، علوم سیاسی، فلسفه، کتابداری و اطلاع رسانی و مدیریت را بررسی تا میزان اتکای هر رشته به متون خود و متون سایر رشته ها مشخص گردد. جامعه آماری پژوهش مقاله های تالیفی فارسی مجله های علمی- پژوهشی حوزه علوم انسانی در فاصله سال های 1376-1380 می باشد. از این میان 3829 استناد مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان دهنده آن است که رشته های مورد بررسی بین 15 تا 50 درصد متکی به متون سایر رشته های علوم انسانی یا غیر علوم انسانی هستند. به علاوه در شکل گیری محتوای هر یک از رشته های علوم انسانی رشته های مختلفی دخیل هستند.

پژوهش حاضر به منظور بررسی دیدگاه مسوولان بخش های مختلف کتابخانه های مرکزی دانشگاه های تحت پوشش وزارت علوم در مورد وظایف، دانش و مهارت های مورد نیاز آن ها انجام گرفت. جامعه این پژوهش را که به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه انجام گرفت 245 نفر تشکیل می دهد که از این تعداد 152 نفر (62.04 درصد) به پرسشنامه ها پاسخ دادند. به منظور پاسخ به سوال های پژوهش از آمار توصیفی و استنباطی (آزمون ANOVA و آزمون t دو نمونه مستقل) استفاده شد. پس از تحلیل داده های بر گرفته از پرسشنامه ها، سیاهه ای از وظایف، دانش و مهارت های عمومی و تخصصی احراز مسوولیت های بخش های مختلف کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها به دست آمد. همچنین میزان تناسب برنامه های آموزش کتابداری و اطلاع رسانی با شرایط احراز مسوولیت ها، مورد بررسی قرار گرفت.

مقاله حاضر به بررسی رابطه بین مصرف اطلاعات، توسعه ملی و تولید اطلاعات می پردازد. روش تحقیق همبستگی است. جامعه آماری شامل کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه که دارای بالاترین و پایین ترین تولید ناخالص ملی هستند می باشد. نمونه آماری شامل 47 کشور دارای بالاترین شاخص های توسعه ملی و ایران است. رابطه همبستگی بین سرانه تولید ناخالص ملی با چند شاخص توسعه ملی (شمارگان کتاب، شمارگان روزنامه، تعداد اتصالات اینترنتی، تعداد باسوادان و تعداد دانشجو) بررسی شده است. نتایج نشان می دهند که بین سرانه تولید ناخالص ملی با شمارگان کتاب، شمارگان روزنامه، تعداد اتصالات اینترنتی، با سوادان و تعداد دانشجو رابطه مثبت و معنادار (به ترتیب با r=0.825، p=0.01؛ r=0.866، p=0.01؛ r=0.608، p=0.01؛ r=0.616، p=0.01؛ r=0.616، p=0.01؛ r=0.667، (p=0.01 وجود دارد. همچنین  بررسی رابطه بین سرانه تولید ناخالص ملی با تعداد مقالات نمایه شده در مجموع سه بانک مورد بررسی، همبستگی مثبت و معنا دار (p=0.01, r=0.702) را نشان می دهد. شاخص های توسعه یافتگی در اکثر کشورهای اسکاندیناوی بالا، و تولید و مصرف اطلاعات در این کشورها نسبت به دیگر مناطق، بیش تر است.

در دورانی که سواد اطلاعاتی به عنوان سرمایه ای برای کسب قدرت و رقابت با سایر توانمندان به شمار می رود، مشخص نیست استفاده کنندگان از اطلاعات تا چه میزانی به مهارت های سواد اطلاعاتی نیاز دارند، کدام یک از مهارت ها باید به آن ها آموزش داده شود و کارگاه های آموزشی سواد اطلاعاتی چه ویژگی هایی باید داشته باشند. برای پاسخگویی به این سوال ها، پژوهشی تجربی با همکاری 33 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشته های علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد که با روش نمونه گیری طبقه ای و بر اساس جدول نمونه گیری کوهن انتخاب شدند، صورت گرفت. این پژوهش با استفاده از پیش آزمون و پس آزمون به سنجش نیاز برای فراگیری سواد اطلاعاتی و میزان اثر بخشی کارگاه های سواد اطلاعاتی پرداخت. ابزار نیاز- سنجی پرسشنامه ایست که بر اساس نظریه ها، تجربه ها و نیز استانداردهای سواد اطلاعاتی طراحی شد. نتایج به دست آمده نشان داد که، به طور تقریب، تمام دانشجویان به مهارت های سواد اطلاعاتی نیاز دارند. تفاوت معنی داری بین مهارت های سواد اطلاعاتی آنان قبل از شرکت در کارگاه ها و بعد از آن دیده شد.

ضریب تاثیر گذاری وب، ابزاری برای ارزیابی، رتبه بندی، مقایسه و طبقه بندی وب سایت های مختلف در سطح حوزه های ملی مانند (ir) و یا برای مقایسه وب سایت ها در سطح بین المللی است. در این نوشته به بررسی سیر تاریخی و تعریف ضریب تاثیر گذاری وب و برخی از مزایا و معایب آن پرداخته خواهد شد. همچنین کاربردهای فرا پیوندها و ضریب تاثیر گذاری وب در نمایه سازی وب - نمایه سازی پیوندی - و تفاوت های روش ضریب تاثیر گذاری وب با ضریب تاثیر گذاری مجله ها نیز به اختصار توضیح داده خواهد شد. به عنوان نمونه وب سایت 15 دانشگاه ایرانی به منظور محاسبه ضریب تاثیر گذاری وب انتخاب شده اند و نتایج نشان می دهد که به دلایلی از جمله زبان فارسی و فقدان منابع اطلاعاتی مناسب برای جذب پیوند، دانشگاه های ایرانی نتوانسته اند میزان پیوندی را که مستحق آن هستند دریافت کنند.

شبکه جهانی وب به عنوان رسانه ای کار آمد به منظور تبادل اطلاعات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... محسوب می شود. وب سایت های هر کشور به عنوان دروازه های اطلاعاتی اشاعه دهنده اطلاعات آن کشور و بیانگر میزان حضور اطلاعاتی آن کشور در شبکه جهانی می باشد. در این پژوهش، وضعیت وب سایت های ایرانی بر اساس معیارهای عمومی ارزیابی شامل: سازمان پشتیبانی کننده، نوع، هدف، زبان، نحوه دسترسی، موضوع، روزآمدی، نوع قلمرو، پیوندها و ارائه خدمات و امکانات به منظور شناخت و آگاهی از حضور اطلاعاتی ایران در شبکه وب، بررسی شده است. تحقیق به روش پیمایشی انجام گرفت. 265 وب سایت به صورت تصادفی از 5 ابزار (سه موتور جستجو، راهنمای وب Iran Digest، و کتاب "راهنمای وب سایت های مشهور ایرانی و سایت های مشهور خارجی بر روی وب") انتخاب شدند و داده ها توسط سیاهه ارزیابی محقق ساخته، جمع آوری شد. نتایج نشان داد که اکثر وب سایت ها تحت مالکیت مراکز دولتی در تهران می باشند. اکثر وب سایت ها در ارائه موضوعاتی نظیر موضوعات علمی، فرهنگی، و همچنین در ارائه اطلاعات توسط پایگاه های اطلاعاتی و منابع الکترونیکی، بسیار ضعیف عمل کرده اند. بیش از 80 درصد آن ها به تاریخ روزآمدی و بیش از نیمی از آن ها به بیان اهداف خود، توجهی نداشته اند. به طور کلی می توان گفت در ارائه و اشاعه اطلاعات از طریق وب سایت ها برنامه ریزی مشخص و مدونی وجود نداشته است.

در این مقاله ابتدا با استفاده از روش تحلیل محتوا، وب سایت های خدمات تحویل مدرک جهان بررسی شده و سپس با استفاده از روش تحقیق پیمایشی، خدمات تحویل مدرک ایران، مورد مطالعه واقع می شود. در بخش نخست وب سایت های خدمات تحویل مدرک جهان (107 وب سایت) از لحاظ ویژگی های ساختاری و محتوایی مورد ارزیابی قرار گرفتند. وب سایت های مورد مطالعه در یک مدت زمان معین (اردیبهشت 1382) به رایانه شخصی منتقل گردیده و در پایگاهی از قبل تهیه شده در نرم افزار صفحه گسترده Excel، داده های مربوط به هر سایت، وارد و مورد شمارش واقع شدند. سپس پر بسامدترین ویژگی ها شناسایی شده و به عنوان ویژگی های غالب در طراحی ساختاری و محتوایی وب سایت های خدمات تحویل مدرک جهان گزینش شدند. از آنجایی که هنگام اجرای این تحقیق در ایران سایت های خدمات تحویل مدرک اندکی وجود داشت، اطلاعات مربوط به خدمات تحویل مدرک ایران با روش پیمایشی و از طریق پرسشنامه گردآوری شد. در پایان، با توجه به نتایج حاصل از تحلیل ساختاری و محتوایی وب سایت های خدمات تحویل مدرک جهان و مطالعه پیمایشی خدمات تحویل مدرک ایران و در نظر گرفتن شرایط خدمات تحویل مدرک در ایران، طرح تهیه وب سایت خدمات تحویل مدرک ایران، پیشنهاد گردیده و نمونه آن طراحی و ارائه شده است.

استفاده از ابر برچسب ها یکی از راه کارهای مهم برای معرفی محتوای اطلاعاتی مجلات الکترونیکی برای موتورهای کاوش وبی و در نتیجه ایجاد قابلیت جست و جوی این مجلات و گامی در راستای استاندارد سازی آن ها است. از این رو، در این تحقیق میزان استفاده از ابر برچسب ها در مجلات الکترونیکی فارسی مورد بررسی قرار گرفته است. 97 مجله الکترونیکی فارسی جامعه پژوهش این تحقیق را شکل داده اند. برای بررسی میزان استفاده از ابر برچسب ها در این مجلات، از روش پیمایش توصیفی استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که میزان استفاده از ابر برچسب ها در مجلات الکترونیکی فارسی برابر با 26.9 درصد است. مجلات الکترونیکی فارسی که نام دامنه آن ها شبکه (net) بوده است، با 20.83 درصد، بیشترین میزان استفاده از ابر برچسب ها را به خود اختصاص داده اند.