مطالعات برنامه درسی
سال:1388 | دوره:4 | شماره:15 |تعداد مقالات:8

مقاله حاضر گزارش پژوهشی است که با هدف سنجش میزان دانش شهروندی و مسوولیت پذیری اجتماعی دانشجویان در فرایند جهانی شدن انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری تحقیق شامل دانشجویان پردیس دانشگاه مازندران می باشد که با استفاده از جدول مورگان، تعداد 380 نفر از دانشجویان به شیوه نمونه گیری طبقه ای و به تفکیک جنس انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته است. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که دانشجویان از دانش شهروندی بالایی برخوردارند و میانگین مسوولیت پذیری اجتماعی دانشجویان در حد متوسط و بالاتر از متوسط بوده است. نتاج آزمون T بیانگر عدم وجود تفاوت معنادار بین دانشجویان دختر و پسر در میزان برخورداری از دانش شهروندی و مسوولیت پذیری اجتماعی است. هم چنین نتایج آزمون همبستگی بیانگر وجود رابطه بین دانش شهروندی با مسوولیت پذیری اجتماعی می باشد.

اگر جهانی شدن، طرح / فرایندی در حال رخداد پنداشته شود که آگاهی در آن نقش اساسی دارد، آن گاه بازخوانی جهانی شدن و چگونگی طراحی برنامه های درسی برای افزایش آگاهی فراگیران درباره آن اهمیت می یابد. پژوهش حاضر این بازخوانی را با نظر به اندیشه های بنیادی دریدا فیلسوف معاصر، هدف قرار داده است. دریدا بر این باور است که اندیشه غرب از زمان افلاطون به بعد خرد محور بوده و با طرح مفهوم های دوگانه و محور پنداشتن یکی و ناچیز شمردن دیگری تداوم یافته است. گفتار در برابر نوشتار، فلسفه در برابر ادبیات و خود در برابر دیگری نمونه های برجسته این نگرش است که همواره اولی بر دومی ترجیح داده شده است. دریدا برای رهایی از این وضعیت ساخت شکنی را پیشنهاد می کند که نوعی بازخوانی موضوع برای مرکززدایی از قطب محوری و بازشناختن اهمیت قطب دیگر است. در بهره گیری از این راهکار در پژوهش حاضر، با ساخت شکنی از نظریه های غالب جهانی شدن به ویژه نظریه اقتصادمحور، بر توجه به پیچیدگی جهانی شدن و ابعاد گوناگون آن در برنامه های درسی تاکید شده است. ساخت شکنی از مفهوم جهانی شدن نیز مستلزم آن است که از سویی جهانی شدن به غربی شدن کاهش نیابد و از سوی دیگر با توجه به عناصر فرهنگ بومی و محلی در برنامه های درسی، نظریه «بومی سازی و جهانی شدن» مبنا باشد. با توجه به یافته های پژوهش، مرکززدایی از رویکردهای واحد جهانی و پرداختن به موقعیت مخصوص، مرکززدایی از دیدگاه فن مدار و توجه به انواع دانش و تاکید بر ماهیت استعاری محتوای آموزشی و تفسیر و نقد زیبایی شناسانه در طراحی برنامه های درسی پیشنهاد شده است.

جهانی شدن در حوزه های مختلفی طرح شده و دوستان و دشمنان زیادی پیدا کرده است. فیلسوفان، سیاستمداران، و دانشمندان زیادی در این خصوص دست به اندیشه ورزی زده و دیدگاه هایشان را بر اساس خاستگاه های فکری خود بیان کرده اند. این کوشش ها سبب شده نظریه های گوناگونی در زمینه سیاست، اقتصاد، فرهنگ، فن آوری ارتباطات و اطلاعات و جهانی شدن ارایه شود. حوزه فکری آموزش و پرورش هم از این قاعده مستثنی نبوده؛ بدین سبب، نظریه هایی هم در این حوزه شکل گرفته است. آن چه عموما در حوزه آموزش و پرورش از سوی متخصصان و نهادها درباره جهانی شدن و آموزش و پرورش بیان شده بیشتر جنبه کلی دارد. به دیگر سخن، دیدگاه های ارایه شده، تکلیف عمل ورزان را روشن نساخته اند، که موضع مناسب برای جهانی شدن چیست؟ و چه کارهایی باید انجام داد؟ در واقع، کوشش های انجام گرفته، حدود عمل را برای فعالیت تعیین نکرده اند یا آن جا که این اتفاق شکل گرفته برای برنامه درسی و آموزش، راه باز نشده است. به هر روی، در این مقاله، تلاش بر آن نیست تا له یا علیه جهانی شدن و نظریات مطرح شده در آن حوزه، سخنی به میان آید بلکه جریان اصلی مقاله با توجه به رویکرد کلی اتخاذ شده در توافق با حرکت به سوی جهانی شدن برنامه درسی به مثابه زیر خرده نظامی از نظام جامع آموزش و پرورش است. این مقاله می کوشد با نظر به امکان برقراری مبادله جهانی «میان برنامه درسی»، نظریه هایی را طرح و استلزامات آن ها را برای برنامه درسی و آموزش ارایه کند.

 یکی از مهم نتایج و دستاوردهای جهانی شدن که به واسطه پیدایش و گسترش فن آوری اطلاعات و ارتباطات در جهان امروز حادث شده، پدیده «فشردگی زمان و مکان» است که موجب بروز تغییرات اساسی در ساختارهای سنتی و پیشین زمانی و مکانی در قلمرو فرهنگ، تربیت به ویژه در حوزه تربیت دینی و به خصوص برای نظام های تربیتی به شدت دینی گردیده است. از آن جا که معمولا برنامه های درسی تربیت دینی در تمامی جوامع به دنبال تحکیم، تفکیک و تعین بخشی به آیین و دینی خاص، بر اساس ساختارهای پیشین زمانمند و مکانمند هستند، به نظر می رسد که این رویکرد با ویژگی جهان بدون مرز و پدیده فشردگی زمان و مکان و فرو ریختن ساختارهای پیشین زندگانی و تربیت در عصر جهانی شدن، در تقابل باشد. بنابراین در این رابطه پرسش اساسی آن است که آیا می توان رویکردی کارآمد، نو و پیشرو را که بتواند جایگزینی برای رویکرد زمانمند، مکانمند و تعین نگر خاص و سنتی در برنامه درسی تربیت دینی به ویژه برای دوره آموزش و پرورش عمومی باشد، ارایه کرد؟ رویکردی که با ابعاد و پدیده های ناشی از جهانی شدن و دنیای بدون مرز هماهنگ تر باشد؟ مقاله حاضر با بررسی مفهوم تربیت، دیانت، تربیت دینی و جهانی شدن به عنوان مبانی موضوعی بحث، به دنبال بررسی و ارایه پیش فرض های رویکرد برنامه درسی تربیت دینی پیشرو فضامند، به عنوان جایگزینی برای «رویکرد سنتی مکانمند» می باشد.

یکی از موضوعات اساسی در فرایند جهانی شدن ایجاد تغییر و تحول در باورها و ارزش های یادگیرندگان جهت وابستگی متقابل اجتماعی و فرهنگی افراد مختلف با آرا گوناگون و دستیابی به همزیستی مسالمت آمیز در اجتماع محلی، شهر، کشور و در نهایت جامعه جهانی است. مشارکت در زندگی جمعی مستلزم پذیرش مسوولیت در قبال یکدیگر و فهم تنوع و تعدد باورها و ارزش ها و تحمل آن می باشد. گذشتن از مرزهای جغرافیایی و فرهنگی و گسترده شدن ارتباطات بین فرهنگی، سده بیست و یکم را با یکی از چالش های مهم، تنش بین جهانی شدن و بومی ماندن، روبه رو ساخته است. به طور یقین حل موثر این تنش مستلزم آموزش صلح یا همزیستی مسالمت آمیز است که در درون خود حاوی پیام کثرت گرایی آرا و ارزش های گوناگون فرهنگی و اجتماعی می باشد.امروزه نظام های آموزشی بر اهمیت ارتقا سطح آگاهی یادگیرندگان درباره صلح و چگونگی حل تعارضات تاکید می ورزند، به طوری که آموزش مهارت با هم زیستن، تفاهم، تحمل و دوستی میان ملت ها به عنوان یکی از پارادوکس ها و چالش های جهانی شدن در دستور کار بسیاری از نهادهای وابسته به سازمان ملل قرار گرفته است. از آن جا که نظام آموزش و پرورش ایران یک نظام کتاب محور است، کتاب های درسی می توانند شیوه تفکر و تعمق را در یادگیرندگان تعیین نمایند. از این رو محتوای کتاب های درسی به عنوان یکی از عامل های مهم جامعه پذیری می تواند در انتقال پیام درک یکدیگر در یک فضای کثرت گرا نقش موثری ایفا نماید. با توجه به اهمیت جایگاه کتاب های درسی، در این پژوهش با هدف بررسی نقش آن ها در آموزش صلح، بر اساس مفاهیم «ما»، «دیگری» و «رابطه ایران با سایر کشورها» محتوای کتاب های درسی دوره متوسطه رشته علوم انسانی تحلیل گردید. یافته ها حاکی است، جهت گیری اصلی کتاب های درسی در ارتباط با آموزش صلح بر حفظ انسجام ملی و تمامیت ارضی کشور، شناسایی دشمن، آشنا ساختن یادگیرندگان با سیاست های استعماری کشورهای قدرتمند غربی، عدم توازن قدرت و مبادلات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشورها در سطح بین المللی و مقابله با فتنه و تهاجم دشمنان می باشد.

فلسفه این مقاله این است که نگرانی های بین المللی در مورد اثرات مثبت و منفی جهانی سازی به خصوص در مورد توسعه ملی و بومی سازی رو به افزایش است. مدیریت مناسب مسایل مربوط به جهانی سازی و منطقه ای نمودن آموزش جهت کاهش مشکلات و افزایش منافع جهت توسعه جامعه محلی را به صورتی اجتناب ناپذیر یک موضوع کلیدی در توسعه آموزشی، به ویژه در کشور های در حال توسعه هدف از این مقاله تشریح مفهوم جهانی شدن (سیاره ای شدن) و بومی ماندن برنامه درسی و آموزشی است که از طریق روش تحقیق توصیفی – مقایسه ای هیکلر، گونه شناسی تئوری های چندگانه برنامه درسی تحلیل و الگویی برای نظام برنامه درسی ایران ارایه است. نظریه های درخت، کریستال، قفس، دی.ان.ای، قارچ و آمیب بر وابستگی جهانی و جهت گیری های محلی تاکید دارند. بنابراین هر یک از نظریه های ها ویژگی ها، محدودیت ها و نقاط قوت خاص خود را در برنامه درسی و آموزشی دارند. این گونه شنا سی می تواند طیف وسیعی از پیشنهادات را برای فیلسوفان تربیتی، برنامه ریزان درسی، سیاست گذاران آموزشی و مربیان جهت تنظیم استراتژی های نوین درسی برای توسعه آموزش محلی، بومی، ملی، منطقه ای، قاره ای و جهانی فراهم آورد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی عنصر زمان در برنامه درسی حسابان سال سوم ریاضی متوسطه از دیدگاه شرکای برنامه درسی (دبیران، کارشناسان، دانش آموزان) در مدارس دولتی دخترانه شهر تهران بوده و از روش پژوهش پیمایشی - نظرسنجی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش متشکل از، کلیه دبیران زن ریاضی و دانش آموزان سال سوم ریاضی مدارس دخترانه مناطق 19 گانه شهر تهران و کارشناسان دفتر تالیف و برنامه ریزی سازمان آموزش و پرورش شهر تهران می شود. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار استنباطی (آزمون t برای گروه های مستقل و تک نمونه ای و تحلیل واریانس یک راهه) استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان دادند که اختصاص 4 ساعت (هفته ای 2 جلسه و هر جلسه 90 دقیقه) برای آموزش حسابان به هیچ عنوان کافی نیست. از نظر دبیران و دانش آموزان این زمان با هیچ یک از عناصر محتوا، روش آموزش و ارزشیابی مستمر در این درس تناسب نداشته، ولی کارشناسان معتقد بودند این زمان با این عناصر هماهنگی دارد.