تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1391 | دوره:19 | شماره:3 (پیاپی 48) |تعداد مقالات:19

تعیین ارتباط بین پراکنش گونه های مرتعی غالب و عوامل محیطی در مراتع رینه واقع در دامنه جنوبی کوه دماوند هدف اصلی این تحقیق بود. برای نمونه برداری از روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی مساوی استفاده شد. با طبقه بندی منطقه به کمک عوامل ارتفاع، شیب و جهت، منطقه به 37 واحد نمونه برداری تقسیم شد. در سراسر منطقه 750 پلات 1 مترمربعی و 75 پلات 25 مترمربعی مستقر شد. 150 نمونه خاک نیز از عمق 0-30 سانتی متری از کل منطقه جمع آوری گردید و در آزمایشگاه، 16 عامل خاکی شامل نیتروژن، ماده آلی، pH، فسفر، نقطه پژمردگی، ظرفیت زراعی، آب قابل دسترس، ظرفیت نگهداری آب، پتاسیم، آهک، رطوبت اشباع، وزن مخصوص ظاهری، وزن مخصوص حقیقی، درصد شن، سیلت و رس اندازه گیری شد. بعد از جمع آوری داده های اقلیمی 16 عامل اقلیمی شامل میانگین رطوبت نسبی، میانگین بارندگی، میانگین دمای روزانه، میانگین حداقل دما، میانگین حداکثر دمای فصل بهار، تابستان و سالانه به همراه تعداد روزهای یخبندان سالانه، برای مطالعه انتخاب و اقدام به بازسازی داده های ناقص شد. تصاویر IRS شامل باند قرمز و مادون قرمز نزدیک و باند PAN به همراه تعدادی از باندهای ترکیبی حاصل از نسبت گیری طیفی، تجزیه مولفه اصلی و ترکیب باند رنگی با سیاه و سفید به عنوان داده های مورد بررسی انتخاب شدند. سپس به کمک رگرسیون لجستیک برای هر گونه رابطه رگرسیون چند متغیره تهیه شد. نتایج نشان داد که از عوامل مورد مطالعه بیشتر عوامل خاکی و شیب، جهت شیب، میانگین حداقل دمای فصل بهار، تعداد روزهای یخبندان، میانگین دمای روزانه تابستان و بیشتر عوامل خاکی وارد روابط رگرسیونی شدند، همچنین داده های ماهواره ای نیز به عنوان ابزار مفیدی در نمایش حضور گونه های گیاهی بکار رفتند.

در این پژوهش، از 5 گونه مرتعی Festuca rubra،Astragalus glocucantus ، Astragalus flocoffus،Acantolimon erinaceum  و Acantophyllum sordidum در منطقه جاشلوبار سمنان، در سه مرحله فنولوژیکی (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) نمونه برداری انجام شد. این گونه ها، از گونه های مهم و نسبتا خوشخوراک مراتع منطقه بودند. در هر مرحله فنولوژیکی، 3 تکرار و برای هر تکرار 5 پایه گیاهی قطع شد. سپس تجزیه شیمیایی برای اندازه گیری درصد نیتروژن (N) و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) نمونه های گیاهی انجام گردید و بر مبنای درصد نیتروژن (N) و ADF، درصد پروتئین خام (CP)، درصد هضم پذیری ماده خشک (DMD) و مقدار انرژی متابولیسمی(ME)  گونه ها، برآورد شد. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده ها از طرح کرت های خرد شده در زمان در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 15 تیمار در سه تکرار استفاده شد. پس از جمع آوری داده ها به منظور بررسی تغییرات شاخص های کیفیت علوفه گونه های مورد مطالعه در مراحل مختلف فنولوژیکی، تجزیه واریانس مرکب انجام شد و میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه دانکن مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که ترکیب شیمیایی گیاهان مورد مطالعه، تغییرات قابل ملاحظه ای داشتند و مرحله فنولوژیکی بر کیفیت علوفه اثر معنی داری داشت. با پیشرفت مراحل رشد، از میزان پروتئین خام (CP)، هضم پذیری ماده خشک (DMD) و انرژی متابولیسمی (ME) کاسته و بر میزان الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) افزوده شد. نتایج بدست آمده در برآورد مقدار علوفه مورد نیاز روزانه دام چراکننده در مرتع و تعیین زمان مناسب چرای دام در مراتع مورد مطالعه، کاربرد دارد.

برای محاسبه ظرفیت مراتع تعیین حد بهره برداری مجاز گونه های مهم و کلیدی مراتع لازم و ضروریست. با داشتن مقادیر دقیق این فاکتور برای گونه های مرتعی است که می توان ظرفیت واقعی مراتع را تعیین و از نابودی پوشش گیاهی، خاک و کاهش منابع آب در اراضی مرتعی جلوگیری نمود. Artemisia aucheri، Bromus tomentellus، Kochia prostrata، Asperula glomerata و Buffonia koelzii گونه های کلیدی و مهم مراتع انجدان اراک می باشند که در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفتند. در این تحقیق ابتدا یک منطقه مناسب و کلیدی به مساحت یک هکتار در مراتع انجدان انتخاب شده و در سال اول حصارکشی و قرق گردید. از هر گونه 40 پایه انتخاب شده و برداشت های 25، 50، 75 درصد و تیمار شاهد اعمال شد (هر 10 پایه یک تیمار). برداشت توسط قیچی باغبانی و طی چهار سال به صورت ماهیانه و در فصل چرای منطقه انجام شد. تاثیر بهره برداری در سال های دوم تا پنجم با بررسی تغییرات در خصوصیات فنولوژیکی، تولید علوفه و بذر، شادابی، مرگ و میر و سایر خصوصیات گونه های گیاهی منتخب مطالعه شد. نتایج نشان دادند که افزایش میزان بهره برداری موجب بروز مشکلات و زوال در توانایی های حیاتی کلیه گونه ها به ویژه در دو گونه Br.tomentellus و As.glomerata که خوشخوراک تر می باشند می گردد. با بررسی اثرهای برداشت در تیمارهای منتخب بر روی پایه های گیاهی، حد بهره برداری 25 درصد برای دو گونهBr.tomentellus  و As.glomerata و حد بهره برداری 50 درصد برای گونه های Ko.prostrata، Ar.aucheri و Bu.koelzii با بروز کمترین اثرهای منفی در خصوصیات گیاهی، مناسب تشخیص داده شدند. نتایج تجزیه واریانس داده های علوفه نیز در قالب طرح پایه کاملا تصادفی (CRD) در سطح یک درصد برای کلیه گونه ها معنی دار بود.

به علت زآداوری طبیعی غیرقابل کنترل گونه مهاجم و غیربومی کهور آمریکایی juliflora Prosopis در مناطق ساحلی جنوب کشور، اثر این گونه بر ویژگی های خاک زیر تاج، در مناطق قلعه قاضی، بندرعباس، میناب و سیریک، در استان هرمزگان بررسی شد. پایه های این گونه در هر منطقه به طور تصادفی در قطعات یک هکتاری انتخاب شدند و بعد خاک زیر تاج و خارج تاج، از دو ژرفای 15-0 و 30-15 سانتی متری خاک نمونه برداری و در آزمایشگاه خصوصیاتی از قبیل pH، قابلیت هدایت الکتریکی، درصد رطوبت اشباع، کلسیم و منیزیم محلول، کلر، بیکربنات، سولفات، پتاسیم، کربن آلی، نیتروژن کل و فسفر قابل استفاده خاک اندازه گیری شد. نتایج این بررسی نشان داد که برخی مشخصات خاک مانند کربن آلی، قابلیت هدایت الکتریکی و pH خاک زیر تاج با خارج تاج درخت در برخی مناطق به ویژه در ژرفای 15-0 سانتی متری دارای اختلاف معنی داری است. شایان ذکر است که تغییر ویژگی های خاک زیر تاج در همه مناطق مورد مطالعه یکسان نبود و علت آن را می توان به مدت استقرار پایه های این گونه در مناطق مختلف، شرایط رویشگاهی، وقوع دوره های ترسالی و خشکسالی و تراکم و تنوع گونه های بومی هر منطقه نسبت داد. گرچه برخی ویژگی های خاک در زیر و خارج تاج این گونه دارای تفاوت معنی داری نبودند، اما به نظر می رسد روند تغییرات این ویژگی ها به یک حالت نسبی ثابت و پایدار نرسیده است. بنابراین تاکید می شود که نقش این گونه مهاجم در رابطه با تحول در تنوع و تراکم پوشش گیاهی طبیعی زیر تاج را نمی توان به طور قاطع فقط به تغییرات خاک نسبت داد.

یکی از مهمترین عوامل موثر در مدیریت بهره برداری از مراتع، شناخت از ترکیب گیاهی آن می باشد. بهره برداری غیراصولی از مراتع و عدم توجه به توان اکولوژیکی رویشگاه های مرتعی در بهره از این اراضی، عمده ترین دلایل تخریب مراتع می باشد. در این تحقیق ترکیب فلورستیکی و پوشش تاجی در مناطق مرجع (قرق)، کلید (با چرای متوسط) و بحرانی (با چرای مفرط) بررسی و سه منطقه با یکدیگر مقایسه گردید. برای رتبه بندی درصد پوشش گیاهی با استفاده از روش وان در مارل پلات های 2×1.5 متری و برای شمارش تعداد گونه پلات های 1×0.5 متری به روش سیستماتیک - تصادفی، در سه منطقه انتخاب شده مرجع، کلید و بحرانی انداخته شد. طبق نتایج بدست آمده فرم بیولوژیکی غالب از رابطه: تروفیت > همی کریپتوفیت > کاموفیت > ژئوفیت > فانروفیت، فرم رویشی غالب از رابطه: علفی > بوته ای > گراس > درختچه ای و رتبه بندی پوشش گیاهی بر اساس تاج پوشش از رابطه: مرجع > کلید > بحرانی، پیروی می نماید. در منطقه بحرانی به علت چرای مفرط و خارج از فصل، تاج پوشش گیاهی به شدت کاهش یافت و از میزان خوشخوراکی گیاهان کاسته شد.

سیستم سنتی بهره برداری از مراتع بیشترین سهم را در بهره برداری از مراتع کشور برای تولیدات دامی دارد. جمعیت دام مازاد بر ظرفیت مراتع در این روش بهره برداری، علاوه بر تغییر در ترکیب پوشش گیاهی و تخریب مراتع، باعث کاهش بازدهی دام نیز می شود. شناخت دام های با عملکرد اقتصادی بیشتر زمینه کاهش دام با حفظ درآمد را در بهره برداری پایدار از مراتع فراهم می نماید. در این تحقیق در استان های تهران و اصفهان دو نوع دام در سه طبقه سنی در گله هایی با دو ترکیب گوسفند زندی، بز بومی در استان تهران و گوسفند نائینی و بز بومی در استان اصفهان بررسی گردید. هزینه دام بر اساس سرانه هزینه هر راس دام در استفاده از هر یک از منابع علوفه ای (مرتع، پس چر مزارع و علوفه دستی) به تفکیک نوع دام و بر مبنای مدت استفاده محاسبه و درآمد بدست آمده بر اساس وزن دام مورد فروش در زمان عرضه به بازار محاسبه گردید. درآمد سایر محصولات دامی نظیر شیر و فراورده های مرتبط با آن، پشم، مو و کرک حاصل از گله و نیز بره زایی در درآمد دام منظور گردید. طرح بر اساس پایه آماری اسپلیت پلات که در آن تیمار اصلی نوع دام (گوسفند و بز) و تیمار فرعی سن دام (در طبقات سنی تا سه سال، 4 تا 6 سال و بیش از 6 سال) انجام شد. نتایج نشان داد که تفاوت های آشکاری بین میزان تولیدات در گله های دو استان وجود دارد. از سوی دیگر در بین وزن بره ها و بزغاله های بدست آمده از گله نیز تفاوت معنی دار وجود دارد. بر اساس نتایج آماری سن دام بر وزن بره ها و بزغاله ها موثر بوده است، به نحوی که بهترین سن بره زایی برای هر دو نژاد گوسفند نائینی و زندی و هم در بزهای بومی 3 تا 6 سال تعیین گردید. البته در هر دو استان اصلی ترین منبع درآمد گوسفند بوده و بز عمدتا تامین کننده نیاز خانوارهای دامدار می باشد.

برای شناسایی و معرفی گونه های مناسب جهت کاشت همزمان با Haloxylon ammodendron با هدف استفاده از فضای خالی بین بوته ای و تقویت اکوسیستم مناطق دارای پراکنشH. ammodendron ، از گونه هایSalsola rigida ، Atriplex canescens Seidlitzia rosmarinus، Nitraria schoberi وAnabasis setifera  استفاده شد. نحوه کاشت در قالب مدل آماری بلوک های کامل تصادفی، با 3 بلوک (تکرار) و هر بلوک با 6 تیمار در ایستگاه تحقیقات منابع طبیعی سمنان انجام شد. صفات مورد سنجش شامل میزان رشد سالانه (اندازه گیری قطورترین شاخه، شاخه بندی و طول شاخه های افقی در طی سن)، بازدهی تولید علوفه در سال و میزان استقرار نهال بود. با تحلیل و بررسی جدول های تجزیه واریانس و نتایج بدست آمده از آنها مشخص شد که بین بلوک ها اختلاف معنی داری در عوامل اندازه گیری شده گونه ها وجود ندارد. در زمینه استقرار در سطح 1% اختلاف معنی دار مشاهده شد. به طوری که بین تیمارها، عوامل مورد سنجش شامل رشد، استقرار و تولید گونه ها تحت شرایط موجود، تفاوت های معنی داری را نشان داد. از نظر رشد ارتفاعی و تاج پوشش گونه H. ammodendron به طور معنی داری با سایر گونه ها تفاوت داشت. از نظر تعداد شاخه های فرعی A. setifera؛ S. rosmarinus و A. canescens به ترتیب در بهترین وضعیت قرار داشتند. این خصوصیت در بحث کنترل فرسایش و مقاومت در برابر چریده شدن اهمیت داشت. از نظر تولید، گونه های S. rigida, H. ammodendron و S. rosmarinus وضعیتمناسبی را داشتند.  از نظر استقرار تفاوت معنی دار بین گونه ها مشاهده نشد و همه در یک گروه از نظر گروه بندی دانکن قرار گرفتند. اما از نظر تحلیل مشاهده ای، گونه های A. canescens و S. rigida بیشترین تعداد و بعد گونه های N. schoberi، A. setifera، S. rosmarinus وH. ammodendron  به ترتیب تعداد گونه مستقر شده را به خود اختصاص دادند.

مطالعات تفضیلی پوشش گیاهی در مناطق بیابانی به دلیل محدودیت ها و شرایط خاص این مناطق اغلب مشکل می باشد. فن سنجش از دور با داشتن قابلیت های متعدد می تواند به عنوان روشی کارآمد در این مناطق مورد استفاده قرار گیرد. هدف این مطالعه تعیین شاخص گیاهی مناسب جهت ارزیابی روند تغییرات پوشش گیاهی در منطقه بیابانی غرب کرخه طی یک دوره 18 ساله با استفاده از تصاویر سنجنده های TM (1991) و ASTER (2008) بود. پس از اندازه گیری سطح تاج پوشش گیاهی منطقه، بر روی تصاویر؛ تصحیح هندسی و اتمسفری، روش های مختلف بارزسازی و طبقه بندی با روش حداکثر احتمال اعمال شد. نتایج نشان داد که شاخص PVI2 مناسب ترین شاخص برای تهیه نقشه تغییرات پوشش گیاهی در سال های مورد نظر بود. بنابراین بر اساس این شاخص، نقشه نهایی تغییرات در سه کلاس بیابان زایی، بدون تغییر و احیا تولید گردید. همچنین نتایج نشان داد که در طول دوره مطالعه، به دلیل اجرای طرح های بیابان زدایی در بخش هایی از منطقه و انجام کشت تلفیقی، میزان سطح پوشش افزایش یافته و سطح تغییرات پوشش به 17.5 درصد از کل منطقه رسید. 69.8 درصد این تغییرات مثبت و در کلاس احیاء و 30.2 درصد از تغییرات منفی بوده که در کلاس بیابان زایی قرار گرفت.

در مراتع کوهستانی وجود ترکیب پیچیده ای از عوامل مانند توپوگرافی، مراحل رشد پوشش گیاهی و توزیع آب، منجر به بروز مسائلی در توزیع چرا می شود. به منظور کمک در انتخاب ابزار مناسب تصحیح پراکنش چرا در مراتع کوهستانی، بررسی تاثیر توپوگرافی بر پوشش گیاهی مراتع ییلاقی حوزه واز در استان مازندران مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور، ابتدا با بازدید میدانی و شناسایی قطعات همگن از نظر چرای دام، 5 واحد بهره برداری تعیین گردید و مناطقی به عنوان معرف در آنها انتخاب و نمونه برداری به روش تصادفی صورت گرفت. اندازه قطعات نمونه یک مترمربع و تعداد آن به روش آماری تعیین شد. در هر پلات، تولید به روش قطع و توزین، میزان بهره برداری با استفاده از روش ارتفاع به وزن و بر اساس وزن خشک و درصد تاج پوشش هر گونه گیاهی اندازه گیری شد. در نهایت با استفاده از نرم افزار SPSS، مقایسه عوامل گیاهی مورد بررسی در واحدهای بهره برداری با استفاده از طرح کاملا تصادفی با تکرارهای نامساوی انجام شد، و ضریب همبستگی بین هر یک از متغیرهای مستقل (شیب، جهت و ارتفاع) با متغیرهای وابسته (تولید، درصد تاج پوشش و بهره برداری) تعیین گردید. همچنین موثرترین عامل از بین آنها و اثر متقابل متغیرهای مستقل به کمک رگرسیون چندمتغیره گام به گام تعیین شد. نتایج این تحقیق نشان داد که از بین عوامل توپوگرافی مورد مطالعه، شیب و بعد جهت بیشترین همبستگی را با میزان بهره برداری دام داشته و عامل ارتفاع رابطه ای نشان نداده است، ولی بر میزان تولید و تاج پوشش گیاهی موثر بوده است.

آگاهی از الگوی پراکنش مکانی گیاهان در هر منطقه از مقدمات و ضروریات اندازه گیری و بررسی پوشش گیاهیست که در تعیین روش مدیریت نقش به سزایی دارد. به منظور تعیین الگوی پراکنش 3 گونه Artemisia aucheri،Kelussia odoratissima  و Prangos ferulaceae از گونه های غالب منطقه دیشموک در شمال غرب استان کهگیلویه و بویر احمد، 100 پلات 2*2 مترمربعی در امتداد 6 ترانسکت 100 متری به طور تصادفی مستقر شد و تعداد پایه های گیاهی مورد نظر در هر پلات شمارش گردید. با استفاده از این اطلاعات، مناسب ترین و دقیق ترین شاخص های کوادراتی پراکنش (شاخص گرین و شاخص موریسیتای استاندارد) محاسبه شدند. نتایج نشان داد که الگوی پراکنش گونه های Kelussia odoratissima وPrangos ferulaceae  تصادفی با گرایش به حالت کپه ای خفیف تا متراکم است و الگوی پراکنش گونه Artemisia aucheri به صورت یکنواخت تا تصادفی با گرایش کپه ای بسیار خفیف است.

تحقیق حاضر در خصوص آت اکولوژی گیاه بیابانی و مرتعی «علف شتر»(Asthenatherum forsskalii (Vahl) Nevski)  در اکوسیستم های نواحی خشک تا فراخشک بیابان های حوزه مسیله (استان اصفهان) انجام شد. این گیاه مرتعی شن دوست، از خانواده گندمیان (Poaceae) بوده که به صورت بوته ای با انشعاب های هوایی متعدد، در گستره ماسه زارهای بیابانی رویش یافته است. به منظور مطالعه اکولوژی فردی این گونه مرتعی، رویشگاه های آن در عرصه های بیابانی ریگ بلند آران و بیدگل مشخص شد. پس از تعیین رویشگاه، ویژگی های بوم شناختی آن، نظیر محدوده ارتفاعی، توپوگرافی، اقلیم، خاک، گیاهان همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه، فنولوژی و نحوه زادآوری گیاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که رویشگاه های این گیاه به صورت لکه های پراکنده در گستره ماسه زارها و دامنه تپه های ماسه ای فعال و روان توزیع شده اند. این گونه بیابانی در محدوده ارتفاعی 780 تا 1150 متر از سطح دریا رویش دارد و میانگین بارندگی سالیانه رویشگاه های علف شتر، بین 80 تا 120 میلی متر در نوسان است. میانگین دمای متوسط سالانه نیز 19.1 درجه سانتی گراد می باشد. این گیاه در روی خاک های با بافت سبک شنی با میزان اسیدیته 7.5 تا 8.5 و هدایت الکتریکی 0.34 تا 5.1 دسی زیمنس بر متر گسترش دارد. علف شتر دارای سیستم ریشه ای افشان با طول ریشه بالغ بر 6 متر می باشد. روی تمام ریشه های افشان، غلافی از شن دانه فرا گرفته است. میانگین پوشش گیاهی تاجی این گونه %4.2، میانگین تراکم بوته ها بین 11875 پایه تا 32500 پایه در هکتار و فراوانی 72% می باشد. شروع رشد رویشی این گیاه، در اواخر بهمن ماه، زمان ظهور گل آذین نیمه دوم اردیبهشت و بذرها در اواخر خردادماه می رسند. دوره خواب تابستانه آن از اواخر تیرماه آغاز شده و تا اواسط شهریور ماه ادامه می یابد. تجدید حیات این گیاه از طریق بذر و ایجاد جست های هوایی و تشکیل ریشه های نابجا در ناحیه یقه امکان پذیر است. بارزترین گیاهان همراه رویشگاه های علف شتر، علف زارهای «کلبیت» (Cyperus eremicus) و گونه های مختلف از جنس «اسکنبیل» (Calligonum spp.) می باشد. بر اساس نتایج بدست آمده از این تحقیق، علف شتر گیاهی شن دوست بیابانی محسوب می شود که علاوه بر حفاظت و تثبیت خاک در گستره ماسه زارها، نقش مهمی در تامین علوفه مورد نیاز دام های مراتع قشلاقی ایفا می کند.

بیابان زایی، پدیده ای چندعاملی و ناظر به ابعاد مختلف است. از این رو این مفهوم در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست حول محورهای متعددی قابل بررسی است. امروزه یکی از مهمترین دغدغه هایی که موجبات تعمق و توجه جدی صاحب نظران و برنامه ریزان را به سوی مفهوم بیابان زدایی و یا مهار بیابان زایی جلب نموده، واقعیت رشد شتابان و انبوهی جمعیت در محیط ها و مناطق اکولوژیک و تداوم آن در آینده از یکسو و رشد حیرت آور و چشم گیر کلان شهرها و توسعه صنعتی لجام گسیخته به ویژه در کشورهای جنوب و پیامدهای زیانبار آن برای ساکنان این مناطق می باشد. از طرفی زمین یک منبع محدود است و با گذشت زمان در بسیاری از کشورها، با توجه به رشد تصاعدی جمعیت و مراکز شهری و همچنین استفاده های وسیع از زمین و از سوی دیگر با توجه به این واقعیت که تنها 5 میلیون کیلومتر مربع از سطح کره زمین برای استفاده پایدار در آینده باقیمانده است، وضعیت بدتر خواهد شد. مباحث زیادی پیرامون پذیرش میزان جمعیت بر اساس کیفیت اراضی به منظور حفظ پایداری منابع و محیط زیست وجود دارد. هدف این مقاله برآورد توان تحمل جمعیت پذیری منطقه تهران و البرز بر مبنای قابلیت واحدهای اراضی به کمک روش معرفی شده توسط بخش مرکزی کشاورزی آمریکاست. این کار اولین گام برای تعیین میزان تخریب سرزمین جهت تشخیص خطر بیابان زایی انسان ساخت می باشد. در شرایط کنونی آنچه مسلم است روند تحولات جمعیتی استان های تهران و البرز منجر به پیدایش زمینه های ناپایداری محیطی و بیابان زایی به مفهوم تخریب و افت کارایی سرزمین شده است. بر پایه نتایج به دست آمده کلاس های 1، 4 و 9 کیفیت اراضی در منطقه به ترتیب 20.38، 14.93 و 37.44 درصد از مساحت استان را داراست و این سه کلاس با توجه به توان تولید مربوطه، 81.9 درصد کل توان جمعیت پذیری منطقه را به خود اختصاص می دهند. ارزیابی قلمرو تحت تاثیر بیابان زایی ناشی از فشار جمعیت نشان داد که 13.38 درصد از اراضی مناطق مورد مطالعه با مساحتی معادل 251800 هکتار در گروه مناطق در معرض بیابان زایی کم، 23 درصد در دسته مناطق در معرض بیابان زایی متوسط، 25.06 درصد در قلمرو نواحی با درجه تاثیرپذیری زیاد از بیابان زایی و 38.55 درصد دیگر از اراضی در معرض بیابان زایی شدید قرار دارند. بر همین اساس معلوم شد که جمعیت کنونی استان تهران 3.05 برابر جمعیت مطلوب آن است. این نسبت در مناطق پرتراکمی مانند تهران، کرج، شهریار و رباط کریم تا 4.7 برابر نیز می رسد. البته محدوده عملیاتی این پژوهش به دلیل انجام آن در زمان قبل از تاسیس استان البرز شامل محدوده اداری سیاسی استان تهران در سال 1387 می باشد.

بهره برداری اصولی و مناسب از گیاه در مرتع یکی از اصول پایداری تولید در اکوسیستم های مرتعی است که موجب بهره گیری مداوم و اقتصادی از مرتع می گردد. برای نیل به پایداری و تداوم تولید در مراتع استپی، مطالعه اثر شدت های مختلف برداشت بر تولید علوفه و بنیه و شادابی گونه Stipa arabica از سال 1386 تا 1389 در سایت سه اصفهان به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایشی در هر بلوک شامل چهار شدت برداشت 25، 50 و 75 درصد و شاهد (بدون برداشت) بودند. در هر تیمار 10 پایه از گونه به عنوان تکرار مورد نظر قرار گرفته که بر روی هر یک متغیرهای وابسته مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده با آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با ده تکرار و به مدت چهار سال در سایت سه اصفهان در نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان دادند که تولید علوفه گونه Stipa arabica در اثر برداشت های مختلف از لحاظ آماری معنی دار نمی باشد و تا 75 درصد هم می توان از این گونه برداشت نمود، منتهی در شدت برداشت سنگین از میزان بنیه و شادابی این گونه در طول سال های مورد آزمایش کاسته شد؛ به طوری که میزان شدت برداشت در سال های مختلف در سطح 1 درصد معنی دار شد و در طول 4 سال به تدریج میزان تولید کاهش یافت. با توجه به داده های طرح میزان شدت برداشت برای گونه Stipa arabica در این منطقه، به میزان 50 درصد پیشنهاد می گردد تا سلامتی و شادابی این گونه نیز در طول سال های برداشت حفظ شود.

بررسی استقرار و زنده مانی 10 اکسشن از گونه مرتعی .Elytrigia libanoticus L، برای انتخاب سازگارترین آنها در ایستگاه تحقیقات مراتع همند آبسرد با خاک نیمه سنگین که در 70 کیلومتری شرق تهران واقع شده انجام شد. آزمایش از سال 1382 شروع و تا سال 1385 ادامه یافت. 25 پایه از هر اکسشن روی خطوط 13 متری با فاصله 50 سانتی متر کشت ‏شدند. فاصله خطوط از یکدیگر 0.75 متر بود. شادابی و زنده مانی همراه با برآورد تولید بذر و علوفه و سایر فاکتورهای رشد، سال به سال اندازه گیری شد. هدف این بررسی تعیین زنده مانی و استقرار اکسشن های گونه فوق و انتخاب بهترین آنها می باشد. ابتدا داده های بدست آمده در سال های مختلف را در محیط Excel وارد نموده و بعد با استفاده از نرم افزار Irirstat آنالیز شدند. سپس با استفاده از روش AMMI اثرات متقابل اکسشن ها و محیط و اثرهای جمع پذیری داده ها در سال های مختلف در قالب طرح بلوک کامل تصادفی محاسبه شدند. مقایسه میانگین های زنده مانی با آزمون دانکن در سطح 5% انجام شد. نتایج نشان داد که در کلیه سال های بررسی (1385-1382) بین اکسشن ها از نظر زنده مانی و استقرار اختلاف معنی دار در سطح 1% وجود داشت. اکسشن 4 (10627) با بیشترین زنده مانی و اکسشن های 1، 5 و 10 (10624، 10628 و 10633) با کمترین زنده مانی به ترتیب قویترین و ضعیف ترین اکسشن شناخته شدند.

امروزه به دلیل کمبود آب در کشور به خصوص در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی، مدیریت بهینه و استفاده از منابع آب زیرزمینی لازم و ضروریست. در این پ‍ژوهش تغییرات پنج ویژگی هدایت الکتریکی، کلر، غلظت املاح محلول، سدیم و سولفات آب های زیرزمینی دشت سمنان در طول دوره آماری مورد مطالعه (از سال آبی 79-78 تا 89-88) مورد بررسی قرار گرفت. به منظور انتخاب مدل مناسب برای برازش بر روی واریوگرام تجربی از مقدار ریشه مجذور مربعات خطای کمتر و استحکام ساختار فضایی قویتر استفاده شد. به منظور پهنه بندی ویژگی های کیفی آب از روش عکس فاصله با توان های 1 تا 5 و دو روش زمین آماری (کریجینگ و کوکریجینگ) استفاده گردید. سپس با استفاده از روش اعتبارسنجی حذفی، روش کوکریجینگ برای عامل های کیفی در 67 درصد حالات در مقایسه با سایر روش های میان یابی مورد بررسی دارای دقت بالا (MAE و MBE کمتر) می باشد. مقایسه نقشه های پهنه بندی مکانی عامل های کیفی نشان داد که در طول دوره آماری 11 ساله مورد بررسی میزان این عامل ها به صورت هسته هایی در حال پیشروی به سمت چاه های انتخابی شماره 15 و 23 می باشد و همچنین در مرزهای دشت از یک روند افزایشی برخوردار است. ولی در قسمت های مرکزی هر دو دشت سمنان و سرخه تغییر محسوسی در طی دوره آماری مشاهده نشد. از عوامل موثر بر نتایج بدست آمده می توان به لیتولوژی سازندهای حواشی، برداشت بی رویه از چاه های این مناطق، افزایش تبخیر و در نتیجه کاهش سطح تراز آب زیرزمینی و اعمال روش نامناسب آبیاری و کشاورزی در این منطقه اشاره کرد.