گلجام
سال:1387 | دوره:- | شماره:9 |تعداد مقالات:8

قرون دهم و یازدهم هجری مقارن با تجدید حیات شوکت و عظمت هنر ایرانی است. در پرتو این تحول هنرهای صناعی و در زمره آنها فرش به منزلتی عالی و اعتباری متفاوت از گذشته نایل شد و چهره ای دگرگونه یافت. این مهم سرآغاز و نقطه عطفی در شکل گیری الگوهایی اصیل و موجد ترکیباتی نو در طرح قالی ها شد و مبانی طراحی فرش ادوار بعدی را استحکام بخشید. به نظر می رسد تجلی چنین امری مدیون بدایع و نوآوری هایی است که در طرح و نقش دستبافته ها، خاصه قالی رخ داد و منجر به شکوفایی فرش صفوی شد. مقاله حاضر به انگیزه تبیین نوآورانه طرح و نقش فرش عصر طلایی تلاش داد با ارایه قراین و شواهدی درونی و برونی در این زمینه، بستر و اسباب تحول و نوآوری در این فرش را مورد موشکافی و مطالعه قرار دهد.

منطقه فارس یکی از مناطق مهم بافت قالی و گلیم در ایران است. یکی از عوامل مهم در تنوع و فراوانی گلیم در این منطقه، حضور مردم ترک و فارس در کنار هم است. ایل قشقایی بیشترین تولیدات منطقه فارس را به خود اختصاص داده و تنوع زیاد رنگ ها و نقشمایه ها از خصوصیات قالی های این ایل است. این مقاله بر روی نقش «مهرانه» یا صلیب شکسته در این بافته ها تمرکز دارد. هدف این مقاله بررسی زبان نمادین این نقشمایه در گذر زمان و ظهور آن در قالی های ایل قشقایی است. نظر به کثرت نقشمایه ها، این نوشتار علاوه بر معانی نقش مهرانه در طول زمان و فرهنگ ها و مذاهب مختلف، به زبان این نقش و دلالت های تلویحی آن در بافته های ایل قشقایی پرداخته است. معدودی ابزار نشانه شناسی در انجام این امر مورد استفاده قرار گرفته است. این تحقیق بر اساس هدف از نوع بنیادی بوده و با جستجو در کشف حقایق و واقعیت ها و شناخت این نقوش به تبیین ویژگی ها و صفات آنها می پردازد، اما بر اساس ماهیت و روش از نوع تاریخی و توصیفی است یعنی با استفاده از اسناد و مدارک معتبر می توان ویژگی های عمومی و مشترک این نقوش را تبیین کرده و به توصیف منظم آنها پرداخت، صفات آن را مطالعه و عندالزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی کرد و از طریق تحلیل محتوی به هدف که همانا شناخت صفات و ویژگی های نقش «مهرانه» و کاربرد آن در قالی های ایل قشقایی است، دست یافت. منابع تصویری، مکتوب و شفاهی بوده اند.

موضوع شکار و نقوش حیوانی یکی از مهمترین و اثرگذارترین نقوشی است که می توان آن ها را از دیرباز تاکنون در هنر ایران مشاهده نمود. این نقوش که دربرگیرنده مفاهیم دینی و اسطوره ای کهن، بیان کننده موقعیت جغرافیایی و طبیعی محل زندگی بشر و آمال و آرزوهای وی و همچنین قدرت طلبی و تنازع بقا بوده، سالیان متمادی است که به بهترین نحو ممکن به دست بشر زمان خود طراحی و در هنرهای گوناگونی به اجرا درآمده است. اهمیت نقوش حیوانی و شکار تا بدان جا است که همواره تکرار شده و در هر دوره نیز، ویژگی های خاص خود را چه از نظر مفاهیم موجود و چه تنوع حیوانات در حال نبرد و ترکیب بندی های مختلف حفظ نموده و با نوآوری هایی ارایه گردیده است. این گفتار می کوشد به یکی از انواع نقوش حیوانی و شکار در هنر ایران، یعنی نقوش گرفت و گیر پرداخته، به طور اجمالی نمونه هایی را از دوران باستان تا پس از دوره صفویه معرفی نماید و در نهایت جلوه هایی از این نقوش را از نظر تنوع حیوانات و نوع ترکیب بندی های موجود، در چند نمونه از فرش های شکارگاهی و جانوری عصر صفوی مورد مطالعه قرار دهد.

فرش ایرانی کالبدی ترین تجسم از باغ، پس از تجسم معمارانه آن در فرهنگ ایرانی است. از یک سو بازنمایی باغ در فرش شواهد و مدارکی مستند برای بازشناسی دقیق تر باغ ایرانی در اختیار محققان قرار می دهد و از سوی دیگر تخریب و نابودی باغ های تاریخی بر اساس عوامل طبیعی و انسانی بر اهمیت بازخوانی آنها از طریق مطالعه فرش ها افزوده است. در این تحقیق، طرح و نقوش باغ- فرش ایرانی با هدف بازشناسی نظام تمرکز حواس در معماری باغ ایرانی با روش مقایسه تطبیقی و مطالعه موردی بررسی شده است. پیش از این، مطالعه باغ- فرش ایرانی با روش های نمادشناسی مدنظر بوده، اما در این تحقیق با رویکردی مبتنی بر یافته های علم روان شناسی محیط تلاش گردیده تا از طریق مطالعه باغ- فرش ایرانی و بر اساس نظریه بوم شناختی ادراک محیط، ویژگی های باغ ایرانی، از جمله تاثیر آن بر بهداشت روان و روح افزایی انسان، و نسبت آن با فرش ایرانی تبیین گردد. بازشناسی نظام ادراکی- تداعی باغ در باغ- فرش ایرانی از جمله نتایج این تحقیق است.

استفاده از تصاویر سی تی اسکن اشعه X علاوه بر کاربردهای تشخیصی پزشکی، روز به روز کاربردهای جدیدتر و گسترده تری می یابد و در این میان استفاده از اشعه X میکروفوکوس که دارای کانون بسیار کوچکی در حد میکرومتر است، به عنوان منبع تولید اشعه X جایگاه ویژه ای دارد و این به علت ویژگی های خاص آن است که می تواند تصاویری با وضوح (رزلوشن) و تضاد (کنتراست) بالا از اجسام نرم دارای ضریب ترقیق پایین تولید کند. از آنجا که در فرش دستباف انواع مختلفی از ساختارهای غیر اصیل ممکن است به کار رود که موجب افت کیفیت فرش میگردد و تشخیص اصالت این ساختارها نیز به صورت بصری امکان پذیر نیست، در تحقیق حاضر به تشخیص ساختمان داخلی فرش دستباف به کمک تصاویر سی تی اسکن حاصل از میکروفوکوس پرداخته شده است. این تصاویر که با تبدیل رادون معکوس به دست آمده اند، به خوبی قادر هستند ساختار داخلی ریزباف ترین فرش دستباف را در حد کوچک ترین اجزا آن نشان دهند و می توانند ابزار قدرتمندی جهت تشخیص اصالت، بررسی ساختار داخلی فرش، تاثیر عامل های مختلف بر آن و بسیاری کاربردهایی دیگری باشند که نیازمند بررسی دقیق ساختار داخلی فرش دستباف هستند.

تابش اشعه فرابنفش (UV) روی پوست و کالای نساجی به عنوان عامل اصلی سرطان پوست و تخریب کالا شناخته شده است و کاهش اشعه UV محیط و عبور آن از منسوجات از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اشعه UV به جهت انرژی زیاد فوتون های آن قادر به تخریب ساختار رنگزا و الیاف است که از عوامل اصلی رنگ پریدگی و پوسیدگی کالا در معرض نور خورشید است. برخی مواد با جذب اشعه UV و تبدیل آن به گرما مانع از تخریب کالا و آسیب رسیدن به بدن می شوند. در این مطالعه رنگزای طبیعی روناس به همراه دندانه های مختلف و دو نوع اسید آلی شامل اسید تانیک و اسید سیتریک برای رنگرزی کالای پشمی به کار برده شده اند. اثر اسید تانیک و روناس بر میزان انتقال اشعه UV از کالای پشمی ارزیابی شده است. همچنین اثر این رنگزای طبیعی بر میزان حفاظت از تخریب کالا در مقابل اشعه UV به وسیله تعیین خواص مکانیکی کالا اندازه گیری و مقایسه شده است. نتایج نشان دادند که اسید تانیک اثر مثبتی بر حفاظت در برابر UV دارد و به علاوه به افزایش استحکام نیز کمک می کند. از میان دندانه های مختلف، دندانه نیترات نقره و دندانه سولفات مس حفاظت در برابر UV را افزایش داده اند. در مجموع کاربرد دندانه نقره و رنگرزی با روناس به همراه اسید تانیک بهترین حفاظت در برابر UV را ایجاد کرده است.

جمع آوری، طبقه بندی صحیح و منطقی و نیز گزارش دهی منظم اطلاعات مالی در یک واحد تولیدی مستلزم داشتن یک سیستم اطلاعاتی حسابداری بهای تمام شده مناسب و مدون است تا مدیران واحدهای تولیدی با اتکا به این گزارش ها، بتوانند تصمیمات لازم را جهت برنامه ریزی، کنترل تولید و کاهش هزینه ها اتخاذ نمایند. در تحقیق حاضر هدف ارایه الگوی بهای تمام شده مناسب در صنعت فرش دستباف است. از آنجا که این صنعت در ایران سابقه ای دیرینه دارد و می تواند نقش موثری برای رفع معضل بیکاری ایفا کند و از طرفی چون صنعت فرش ایران رقبای خارجی فراوانی دارد، در نتیجه در این صنعت باید نسبت به برنامه ریزی ای حساب شده، به ویژه در زمینه حسابداری بهای تمام شده (جهت کنترل و کاهش بهای تمام شده محصول) و به منظور افزایش رقابت پذیری آن اقدام نمود. بنابراین ارایه الگوی مناسب بهای تمام شده محصول در این صنعت می تواند راهگشا باشد. گردآوری اطلاعات از طریق کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است و به این منظور از طریق مصاحبه و گفتگو با مسوولان و کارشناسان مربوط، مشاهده و بازدید عینی از واحدهای تولید کننده فرش دستباف، به خصوص «کارگاه تولید فرش مقدم» و بررسی مراحل تولید آن، و همچنین مطالعه کتب و سوابق و نشریات مربوط به موضوع، اطلاعات لازم گردآوری، به روش استقرایی طبقه بندی و در نهایت با توجه به اصول و مبانی متداول حسابداری و منابع در دسترس الگوی مناسب ارایه گردید. جهت ارزیابی الگوی پیشنهادی در پژوهش حاضر از روش دلفی استفاده شد. جهت گردآوری نظرات کارشناسان و متخصصان، از فرم نظر خواهی متناسب استفاده گردیده، تکمیل آن تا دستیابی به یک توافق عام ادامه یافت.