گلجام
سال:1388 | دوره:- | شماره:12 |تعداد مقالات:8

این مقاله درصدد تعیین میزان بلوغ تجارت الکترونیک (میزان استفاده از ابزارهای الکترونیکی در فعالیت های سازمان ها) در زمینه صادرات فرش دستباف ایران است تا بتوان از آن به عنوان پایه ای برای شناخت وضعیت کنونی و در نتیجه ارائه راهکارهایی برای ارتقا سطح بلوغ الکترونیکی (رسیدن به مراحل بالاتر از بلوغ تجارت الکترونیک) سازمان های پشتیبانی کننده از صادرات، شرکت های صادرکننده و سازمان متولی فرش دستباف بهره گرفت. برای نیل به این منظور از مدل سیستماتیک بلوغ فرایند صادرات کالا که دارای دیدگاه سیستمی بوده و دربرگیرنده هر دو بعد سازمانی و کاربردی است استفاده شده است. مولفه های آن با استفاده از پرسشنامه طراحی شده (طیف لیکرت) از طریق میانگین فرضی (m=3) و درصد پاسخ های داده شده به هر گزینه توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و رد یا عدم تایید آنها نیز با استفاده از آزمون T و ANOVA صورت پذیرفت و از آنجا که در مدل بلوغ دو بعدی، میزان سطح بلوغ الکترونیکی صادرات برابر است با سازمان هایی (شرکت ها) که کمترین میزان بلوغ را دارند، لذا با بررسی نتایج مشخص شد که شرکت های صادرکننده فرش دستباف با قرار گرفتن در مرحله اول، پایین ترین مرحله را به خود اختصاص داده اند. بنابراین بلوغ صادرات در مرحله اول تعیین می شود. این در حالی است که سازمان های پشتیبانی کننده و سازمان متولی فرش دستباف در مرحله چهارم بلوغ الکترونیکی قرار گرفته اند.

یکی از نقوش که در آثار هنری ایران از دیرباز تاکنون به کار رفته، نقش مایه ماهی است. ماهی علاوه بر زیبایی فوق العاده در فرم، دربردارنده معانی عمیق و نمادینی است که موجب شده هنرمندان در دوره های مختلف به ترسیم و خلق دوباره آن بپردازند. از جمله این آثار هنری، قالی های دوره صفویه است. ماهی علاوه بر نقش مهمی که در باور ایرانیان باستان و اساطیرشان داشته، در فرهنگ و اعتقادات اسلامی نیز از جایگاه خاص و قابل تاملی برخوردار است. از آنجایی که مولانا در مثنوی معنوی تفسیر خاصی از معانی نمادین ماهی ارائه داده است، در این مقاله کوشیده شده تا معانی نمادین نقش مایه ماهی در قالی های صفویه با نظر به تفسیر مولانا مورد بررسی قرار گیرد. لذا پاسخ به سوالات زیر، مورد نظر بوده: (1) ماهی در اعتقادات ایرانیان باستان و قرآن، چه جایگاهی دارد؟، (2) ماهی در مثنوی معنوی، حاوی چه مفاهیم نمادینی است؟ و (3) نقش مایه ماهی در قالی های صفویه با نظر به مثنوی معنوی، چه مفاهیم نمادینی را در خود گنجانده است؟ به طور کلی، این نقش مایه حامل معانی نمادین گوناگونی همچون عارف و سالک حقیقت، انسان کامل و انسان بهشتی است و گاه معنایی متفاوت با معانی مذکور، مانند زمین، جسم و انسان دنیوی می یابد. اما مفاهیم دسته اول در نقش مایه ماهی، مصداق بیشتری یافته اند.

به باور بسیاری از متفکران و مورخان تاریخ ایران در دوران اسلامی عصر صفوی همواره به عنوان شکوه مندترین و مقتدرترین حکومت ملی – مذهبی با حاکمیت دولت مرکزی شناخته شده است. در این دوره با ایجاد زیرساخت های نوین حکومتی در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، تحولی شگرف در حیات اجتماعی جامعه عصر صفوی رخ داد. در پویایی حیات اجتماعی صفویان، مولفه های اقتصاد و تجارت و فراهم نمودن زیرساخت های اجرایی آن نقش مهمی را ایفا کرده، به طوری که از اولویت های اصلی در سیاست گذاری کلان شاهان صفوی محسوب می شده است. ظرفیت های قابل تامل در صنعت فرش با وجود مراکز تهیه مواد خام نظیر ابریشم، کتان، پنبه و همچنین تولید فرش های ممتاز در کارگاه های بافندگی شهرهای اقتصادی این دوره، بسترهای لازم را برای بالفعل نمودن تجارت کالای راهبردی فرش فراهم ساخت. در این مقاله سعی شده با بهره گیری از رویکرد تحلیل تاریخی و بررسی تاریخ های معتبر عصر صفوی و سفرنامه های اروپاییان، به نقش و جایگاه صنعت فرش در تجارت خارجی حکومت صفوی پرداخته شود. همچنین در پژوهش حاضر تلاش شده به این پرسش اصلی که شهرهای با عملکرد اقتصادی چه نقشی در فرایند تجاری شدن صنعت فرش داشته اند، پاسخی منطقی داده شود.

طرح درخت یکی از مهمترین و اصیل ترین نقش مایه های تزیینی و عرفانی در هنر بشری است. گونه های مختلف درخت و گیاه که به نوعی نماد انسان نیایشگر نیز بود از دوره های کهن در آثار تاریخی ایران و البته دیگر ملل جهان هویداست که هر نوع از آن بیانگر مفهوم خاصی بوده و در موارد متعدد، معانی گوناگون دارد. نمونه ای از آن درخت بید مجنون است که در نگاره ها و آثار هنری ایران، خصوصا فرش دستباف بعضی از مناطق نمایان است. به همین ترتیب، قالی استان چهارمحال و بختیاری که در رسته فرش های روستایی – عشایری قرار دارد، بستر این نقش مایه به ویژه در قالی نقش خشتی است. در این مقاله ضمن معرفی گونه هایی از این نقش مایه، به بررسی فرمی و معنایی آن در قالی نقش خشتی مناطق مختلف استان چهارمحال و بختیاری پرداخته شده است.

سلامتی عبارت است از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و سلامت روان به عنوان بخش مهمی از سلامت فرد تعریف می شود. فرسودگی شغلی مقوله ای است که تحت تاثیر عوامل مختلفی نظیر محیط شغلی قرار دارد. هدف از این مطالعه بررسی سلامت روانی و فرسودگی شغلی در گروهی از بافندگان فرش دستباف و مقایسه با گروه کنترل در شهرستان نایین است. این مطالعه از نوع توصیفی تحلیلی بوده و نمونه آن حدود 200 نفر از بافندگان کارگاه های بافندگی و افراد گروه کنترل را تشکیل می دهد. گروه نمونه و کنترل از نظر سلامت روانی و فرسودگی شغلی ارزیابی شده و دو گروه با یکدیگر مقایسه شدند. ابزار این پژوهش عبارتند از: پرسشنامه سلامت روانی S-cl 90 برای اندازه گیری سلامت روانی و پرسشنامه MBI برای اندازه گیری فرسودگی شغلی که در تحقیقات مختلف روایی و پایایی این پرسشنامه ها به اثبات رسیده است. نتایج با استفاده از نرم افزار SPSS و با استفاده از روش های آمار توصیفی و T-Test مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد بین دو گروه در خرده مقیاس های افسردگی، اضطراب، خودبیمارانگاری، حساسیت بین فردی، پرخاشگری، فوبیا و روان پریشی تفاوت معنی داری وجود دارد اما در خرده مقیاس های وسواس و پارانویا تفاوت دو گروه معنی دار نیست .(P<0.05) بر اساس نتایج این مطالعه تفاوت معنی داری نیز میان نمرات خرده مقیاس های فرسودگی شغلی در دو گروه وجود دارد .(P<0.05) این پژوهش نشان داد که سلامت روانی و فرسودگی شغلی با یکدیگر مرتبط بوده و مشکلات روان شناختی و فرسودگی شغلی در بافندگان فرش نسبت به گروه کنترل بیشتر است.

«باغ» و «فرش» گویاترین آثار هنری ایران بوده که ریشه در فرهنگ و تمدن داشته و با طبیعی ترین علایق و عواطف، اعتقادات و باورهای انسانی مانوس هستند. در واقع هم هنرمندان باغ سازی و باغ آرایی و هم هنرمندان فرش بافی و طراحی فرش، زیباترین و ممتازترین تلاش ها را به منظور تجلی ماهرانه و مطلوب ذوق، فکر، احساس، رمز و رازهای درونی و ذهنی خود و باورهای مردم به کار می گیرند. در این مقاله رابطه این دو هنر سنتی ارزشمند در ایران و جایگاه باغ و پردیس در طراحی فرش ایران، پس از بررسی مباحث نظری، با مقایسه نقشه و طرح باغ ها و فرش های باغی مشخص شده کنکاش گردیده است. همنوایی طرح باغی فرش ایران با باورهای آئینی ایرانیان و هماهنگی طرح کلی قالی های باغی با ساختار کلی باغ ایرانی از نتایج این بررسی است. نتیجه دیگر آنکه هنرهای سنتی در عین تنوع در صورت، از یک معنا سخن می گویند و بر حقیقت واحدی دلالت می نمایند.

درخت زندگی رمز «محور جهان» و درختی همیشه سبز است که میوه هایش ابدیت و بی مرگی را همراه دارد و هستی همه درختان است. تحلیل حاضر در پی معرفی صورت های مختلف درخت و گیاه مقدس (درخت زندگی) بر روی فرش های ایرانی است. علاوه بر این با مقایسه مفاهیم باستانی تر این صورت ها، اصل تداوم حیات مفاهیم این نماد را بر روی قالی ها مورد توجه قرار می دهد. ابتدا به بررسی ارتباط درخت زندگی با نمادهای محراب و نور، سبو، حیوانات محافظ، نیلوفر و سیمرغ پرداخته، نمونه های موجود در هنر باستانی ایران و اسطوره های زرتشتی را یافته و سپس طرح درخت زندگی را همراه با این نمادها بر روی قالی های ایرانی را معرفی می کند. شواهد نشان می دهد این نمادها با مفهوم برکت و باروری مرتبط است و تداوم این مفهوم نیز بر روی فرش ایرانی وجود دارد. محراب به مثابه مکان ارتباط عالم زمینی با جهان ملکوتی، قندیل به مثابه نور، نیلوفر نماد جاودانگی و تجدید حیات و سبو یا گلدان نماد برکت و باران آوری است. سیمرغ و دیگر حیوانات، محافظ آن به شمار می روند، که این امر خود یادآور اسطوره های ایرانی مرتبط با مفهوم درخت است. از طرفی خیال بهشت که اندیشه ای بنیادی در تمدن ایرانی است و اعتقاد به وجود درخت خیر و شر و درخت حیات در بهشت، از موارد موثر در تصویرگری درخت مقدس بر روی قالی های باغی است. در این باغ ها درخت سرو، درخت بید، درخت گلدار و تاک و همچنین صورت های استلیزه درختی ظاهر می شوند. نقوش قابقابی (بختیاری و چهارمحال)، نقوش تکراری درختی و ترنجی با تکرار درخت در چهار جهت متقارن، شیوه دیگری از نقش پردازی درخت زندگی در بهشت است.