علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
سال:1395 | دوره:12 | شماره:1 |تعداد مقالات:17

امروزه در کشور ما، پژوهشگرانی که مایلند نتایج پژوهش خود را در مجلات علمی پژوهشی معتبر به چاپ برسانند، همواره علاوه بر چالش ارزیابی هایی که توسط هیات تحریریه و داوران این گونه مجلات برای ایشان ایجاد می شود و این چالش ها به حق بوده و برای حفظ سطح علمی این مجلات، امری ضروری است، ایشان با چالش دیگری نیز مواجه اند و آن سازه زمان است. عموما فرآیند بررسی، داوری و چاپ مقالات در این دسته از مجلات، فرآیندی زمان بر بوده و گاهی این زمان به دو سال نیز می رسد. البته این موضوع خاص کشور ما نیست و پژوهشگرانی که تجربه چاپ مقاله در مجلات معتبر بین المللی را دارند نیز این گفته را تایید می کنند که در آن دسته از مجلات نیز گاهی فرآیند بررسی، داوری، داوری مجدد و اخذ پذیرش و چاپ نیز ممکن است به زمان طولانی منجر گردد. البته این منتهای خواسته سردبیر، هیات تحریریه و دست اندرکاران هر مجله ای است که فرآیند مذکور را کوتاه نموده تا از این طریق بتوانند مقالات جدیدتر و به هنگام تری را به چاپ برسانند و از سوی دیگر، موجبات رضایت هر چه بیشتر پژوهشگرانی که آن مجله را جهت چاپ مقاله خود انتخاب نموده اند، فراهم آورند.

هدف تحقیق حاضر، شناسایی و تبیین موانع اثرگذار بر توسعه نظام نوآوری فناورانه کشاورزی است. پارادایم این تحقیق از نوع اکتشافی با رویکرد دو فازی اتصال داده های کیفی به کمی است. جامعه آماری بخش کیفی مشتمل بر اعضای اصلی کمیته های فناوری های نانو و بیو وزارت جهاد کشاورزی (35 نفر) بوده اند که با استفاده از تکنیک نمونه گیری هدفمند، از 14 نفر مصاحبه به عمل آمد. جامعه آماری بخش کمی، مشتمل بر اعضای کمیته های تحقیقاتی فناوری های نانو و بیو وزارت جهاد کشاورزی (117 نفر) بود که همه آن ها مورد سرشماری قرار گرفتند. روایی و پایایی بخش کیفی تحقیق با استفاده از تکنیک سه بعدی نگری و در بخش کمی، با استفاده از نظرات تخصصی کارشناسان موضوعی، آزمون آلفای کرونباخ و شاخص های نیکویی برازش حاصل شد. پس از استخراج متغیرها (گویه ها) و مشخص کردن فراوانی آن ها از طریق فرآیند کدگذاری باز مصاحبه ها با استفاده از نرم افزار ATLAS.ti5.2، در نهایت در بخش کمی تحقیق با استفاده از نرم افزارهای SPSS و LISREL، نسبت به تلخیص، اندازه گیری و تایید میزان تبیین واریانس کل از سوی عوامل شناسایی شده اقدام گردید. نتایج نشان داد که 84.94 درصد از واریانس کل موانع اثرگذار بر توسعه نظام نوآوری فناورانه کشاورزی، توسط موانع هفت گانه قابل تبیین، است.

تغییر کاربری اراضی کشاورزی یکی از چالش های اساسی پیش روی بشر در قرن 21 است که به دلیل ارتباط مستقیم آن با موضوعات مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی از جایگاه والایی برخوردار است. این تغییرات در یک سو، متاثر از علل درهم تنیده و مختلف و در سوی دیگر منتج به آثار گوناگونی است که جامعه بشری را به چالش کشیده است. وخامت موضوع به ویژه با توجه به کاهش %1.46 سرانه اراضی قابل کشت در جهان و %2.054 در ایران (از 1970 تا 2009) بیشتر نمایان می گردد؛ بنابراین، بررسی علل و آثار این تغییرات و تحلیل روابط بین آن ها، بسیار حائز اهمیت بوده و می تواند راهگشای سیاست گذاران، برنامه ریزان و تصمیم سازان این حوزه باشد. تحقیق حاضر با همین هدف به روش مدل سازی معادلات ساختاری و تلفیقی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق کارشناسان و متخصصین این حوزه و ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود. بر اساس نتایج این مطالعه، علل تغییر کاربری اراضی کشاورزی در پنج گروه (اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی، فنی و سیاستی- برنامه ای) و اثرات آن در سه گروه (اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی) قابل تقسیم بندی است. این علل و آثار دارای همبستگی متقابل مستقیم و غیرمستقیم با یکدیگر بوده که برهم اثرگذارند. از دید کارشناسان، موثرترین علل و آثار تغییر به ترتیب علل اقتصادی و آثار اجتماعی هستند. از سوی دیگر، در سمت علل، علل فنی و در سمت آثار، آثار اجتماعی، دارای بالاترین میانگین همبستگی با سایر علل و آثار هستند.

مشاغل خانگی راهکاری مناسب برای تقویت کارآفرینی روستایی است. به گونه ای که برخی متخصصان آن را مهم ترین راهکار توسعه روستایی در کشورهای جهان سوم در نظر می گیرند. این تحقیق با هدف شناسایی سازه های موثر بر توسعه کارآفرینی در مشاغل خانگی و موانع تحقق آن انجام شده است تا راهکارهایی برای توسعه کارآفرینی در مشاغل خانگی ارائه دهد. تحقیق حاضر به روش پیمایشی انجام گرفته و داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شده است. جامعه آماری تحقیق را مجریان طرح ساماندهی مشاغل خانگی در روستاهای شهرستان شیراز تشکیل داده اند؛ که تعداد 106 نفر با بهره گیری از روش نمونه گیری تصادفی متناسب در سه بخش زرقان، مرکزی و دشت ارژن انتخاب شده اند. مطابق با فرضیه پژوهش، تحقق توسعه کارآفرینی در مشاغل خانگی، به عوامل فردی، خانوادگی و محیطی وابسته است. نتایج پژوهش نشان داد، فضای کسب و کار، به کارگیری مدیریت دانش، تجربه قبلی، وجود ویژگی های شخصیتی مانند خلاقیت و برخورداری از مرکز کنترل درونی، حمایت دولت و مهارت های مدیریتی بر توسعه کارآفرینی در مشاغل خانگی تاثیر می گذارد. بر اساس نتایج تحلیل عاملی نیز موانع تحقق توسعه کارآفرینی در مشاغل خانگی در پنج عامل اطلاعاتی، اقتصادی، بازاریابی، شخصیتی و خانوادگی دسته بندی شدند که در مجموع 71.59 درصد از واریانس کل را تبیین می کنند.

با توجه به ظرفیت های طبیعی و فرهنگی منحصر به فرد استان مازندران، می توان گردشگری طبیعی مردم نهاد را مد نظر قرار داد. گردشگری طبیعی مردم نهاد مستلزم مشارکت، تعامل و اعتماد مردم روستایی است که به عنوان ابعادی از سرمایه اجتماعی محسوب می شوند. هدف از این پژوهش که به روش پیمایش صورت گرفت، تعیین نقش سرمایه اجتماعی در توسعه گردشگری طبیعی مردم نهاد از دیدگاه روستاییان استان مازندران بود. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، از نوع کاربردی و به لحاظ تحلیل داده ها، از نوع توصیفی همبستگی است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای بود که روایی آن با استفاده از نقطه نظرات پانلی از متخصصان دانشگاهی در عرصه ترویج و آموزش کشاورزی و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری محقق گردید. پایایی دسته گویه های آن نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت (0.60£a£0.93). جامعه آماری پژوهش شامل کلیه روستاییان مناطق روستایی هدف گردشگری طبیعی استان مازندران (N= 19345) بود. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 207 نفر برآورد گردید که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب، انتخاب شدند. نتایج آمار استنباطی حاکی از آن بود که بین دیدگاه روستاییان از سرمایه اجتماعی و دیدگاه آن ها پیرامون امکان توسعه گردشگری طبیعی مردم نهاد رابطه مثبت و معنی داری در سطح یک درصد خطا وجود دارد (r=0.783). همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که سرمایه اجتماعی، می تواند 65 درصد از تغییرات متغیر دیدگاه روستاییان نسبت به امکان توسعه گردشگری طبیعی مردم نهاد را تبیین نماید. در پایان، بر اساس یافته های پژوهش، پیشنهادهایی ارائه شده است.

هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی نقش هوش هیجانی در توسعه قصد کارآفرینانه دانشجویان بود. نظریه رفتار برنامه ریزی شده چارچوب مفهومی و روش شناختی مناسبی برای انجام این کار فراهم می آورد. به همین دلیل، هوش هیجانی درون این چارچوب ادغام شد تا نحوه تاثیر آن بر توسعه قصد کارآفرینانه دانشجویان بررسی شود. روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری شامل دانشجویان کشاورزی سال آخر در چهار دانشگاه غرب کشور (شامل: بوعلی سینا، رازی، کردستان و لرستان) بود (N=1450) که از این میان، بر اساس جدول بارتلت و همکاران تعداد 300 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه ای ساختارمند گردآوری شد که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن به وسیله ضریب آلفا کرونباخ تایید شد (0.74 تا 0.80). نتایج حاصل از مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد که هوش هیجانی با نگرش و کنترل رفتاری درک شده رابطه مثبت و معنی داری دارد. نتایج به دست آمده همچنین نشان داد که نگرش نسبت به کارآفرینی و کنترل رفتاری درک شده رابطه بین هوش هیجانی و قصد کارآفرینانه را میانجی گری می نماید. یافته های به دست آمده به توسعه ادبیات کارآفرینی کمک می نماید و در زمینه طراحی و ارائه برنامه های آموزش کارآفرینی کاربرد دارند.

هدف اصلی این پژوهش تبیین مولفه های کسب و کار کشاورزی روی بام با استفاده از روش شناسی کیفی اکتشافی بود. این پژوهش از آن منظر مورد توجه است که با تبیین مولفه های مورد نظر می توان سیاست گذاری هایی برای بهبود و توسعه فعالیت های شرکت های کشاورزی و فضای سبز شهری تدوین نمود. به دلیل گستردگی انواع شرکت های حاضر در زمینه کشاورزی شهری یکی از زیربخش های آن (کشاورزی بام سبز در پشت بام) به عنوان مورد مطالعه انتخاب گردید. از این رو در این پژوهش سعی شد به شناسایی عوامل تشکیل دهنده الگوی کسب و کار این شرکت ها پرداخته شود. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته، بررسی اسناد و بررسی وب سایت به عنوان رسانه دیداری جهت اعمال چند جانبه گرایی بود و داده ها با روش تحلیل مضمون تحلیل گردید. نمونه های بررسی این تحقیق، شرکت های کشاورزی بودند که حداقل یکی از انواع نظام های بام سبز شامل گلخانه های روی بام، بام سبز متمرکز، بام سبز گسترده، بام سبز مدولار یا جعبه گیاه و یا دیوار سبز را اجرا نموده بودند. یافته ها منجر به تبیین مولفه های کسب و کار در حوزه های محصول، مشتری، مدیریت زیرساخت و جنبه های مالی گردید که اکثر آن ها با الگوی استروالدر سازگاری داشتند.

تولید و مصرف گیاهان تراریخته یکی از دستاوردهای نوین فناوری زیستی می باشد. این دسته از محصولات با ایجاد منفعت اقتصادی و تولید ثروت برای کشاورزان، مدیریت صحیح علف های هرز و آفات، کاهش گازهای گلخانه ای و تامین غذای کافی برای جمعیت در حال رشد دنیا، ضمن حفاظت از محیط زیست، سهم بسزایی را در توسعه پایدار به عهده دارند. از آنجا که کارشناسان کشاورزی می توانند با ارائه اطلاعات به مردم به خصوص کشاورزان، نقش مهمی در توسعه این محصولات ایفا نمایند، بنابراین، آگاهی از تمایل آنان نسبت به محصولات تراریخته بسیار مهم می باشد. هدف کلی این پژوهش، بررسی تمایل کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان نسبت به محصولات کشاورزی تراریخته می باشد. نمونه پژوهش بر اساس نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد (n=216). نتایج نشان داد، نگرش نسبت به محصولات تراریخته، اعتماد و ادراک برابری به طور مستقیم بر تمایل کارشناسان نسبت به محصولات تراریخته تاثیر دارند. در حالی که متغیرهای مزایای درک شده، خطرات درک شده و دانش به طور غیر مستقیم بر تمایل کارشناسان تاثیر می گذارند. در نهایت متغیرهای نگرش نسبت به محصولات تراریخته، اعتماد، ادراک برابری، مزایای درک شده، خطرات درک شده و دانش، 45 درصد از تمایل کارشناسان را نسبت به محصولات تراریخته تبیین می کنند.

تحقیق توصیفی همبستگی حاضر با هدف سنجش عوامل موثر بر رفتار مصرف سموم شیمیایی گلخانه داران (میزان، نحوه مصرف و اقدامات احتیاطی) صورت گرفت. روایی پرسشنامه توسط متخصصان موضوعی و پایایی آن از طریق محاسبه آلفای کرونباخ بالاتر از 0.7 برای بخش های مختلف تایید شد. از بین کلیه گلخانه داران استان زنجان (80 نفر)، از طریق روش نمونه گیری تصادفی ساده 66 گلخانه دار انتخاب و مطالعه شدند. نتایج نشان داد که سطح دانش 88.7 درصد گلخانه داران در خصوص سموم، متوسط به بالا بود. میزان استفاده 89.5 درصد گلخانه داران از سموم، بیشتر از مقدار معمول بود و 82.5 درصد نیز سطح بالایی از اقدامات احتیاطی در زمان مصرف را به کار می بستند. نتایج همبستگی نشان داد میزان مصرف سموم با سن، سابقه کار و درآمد گلخانه رابطه مثبت، ولی با دانش، استفاده از رسانه های جمعی و تعداد دوره آموزشی رابطه منفی و معنی داری داشت. همچنین رابطه بین دانش، ساعت کار، مساحت گلخانه و رضایت شغلی گلخانه داران با سطح اقدامات احتیاطی، مثبت و معنی داری بود. تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد، متغیرهای رضایت شغلی، مساحت گلخانه و دانش، 33.5 درصد واریانس سطح اقدامات احتیاطی و نیز متغیرهای سن، استفاده از رسانه های ارتباطی و درآمد گلخانه، 57.9 درصد از واریانس میزان مصرف سموم شیمیایی را تبیین می کنند.

امروزه با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور، پرورش ایده های خلاق و کارآفرین که خود را با دنیای جدید هماهنگ و سازگار کنند، ضروری به نظر می رسد. لذا تحقیق توصیفی- همبستگی حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر قابلیت های کارآفرینی با تاکید بر نقش میانجی عزت نفس در میان دانشجویان کشاورزی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق شامل 390 نفر از دانشجویان سال آخر کارشناسی رشته های کشاورزی دانشگاه زنجان در سال تحصیلی 93- 92 بود که با توجه به جدول کرجسی و مورگان، تعداد 200 نفر از آن ها از طریق روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب (بر حسب جنسیت) انتخاب شدند. داده ها با استفاده از ابزار پرسشنامه جمع آوری گردید. روایی محتوایی پرسشنامه با نظر اعضای هیات علمی دانشگاه زنجان مورد تایید قرار گرفت. پایایی ابزار تحقیق نیز از طریق انجام پیش آزمون و محاسبه آلفای کرونباخ برای مقیاس های اصلی پرسشنامه (در دامنه بین 0.80 تا 0.89) ارزیابی و تصحیح گردید. داده های گردآوری شده با استفاده از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان داد که بین کنش علمی دانشجویان، عوامل محیطی، ویژگی های تلاش و نگرش نسبت به خود با قابلیت کارآفرینی آن ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین، نتایج حاصل از آزمون اثر میانجی متغیر عزت نفس با استفاده از روش خودگردان سازی حاکی از آن بود که مجموع اثر غیرمستقیم کنش علمی، ویژگی های تلاش و نگرش نسبت به خود بر قابلیت کارآفرینی معنی دار می باشد.

حفظ و توسعه کشاورزی و منابع طبیعی به سازه های چندی از جمله معنوی و نرم افزاری بستگی دارد. از سازه های عمده نرم افزاری می توان به اخلاق کشاورزی و زیست محیطی اشاره داشت. در ارزیابی اخلاقی رفتار، برنامه ها و اقدامات در بخش کشاورزی نظریه های متنوعی مطرح شده که رایج ترین آن ها از بعد قابلیت مراوده و بهره برداری بین کاربران عبارتند از: نظریه پیامدگرایی (فایده باوری)، فضیلت گرایی و حق- تکلیف گرایی. با توجه به فراوانی آموزه های اسلامی در زمینه های اخلاق زیست محیطی و کشاورزی، ضرورت تدوین تعریفی از نظریه ای بومی احساس شد و در این راستا این پژوهش طراحی و اجرا گردید. با واکاوی منابع علمی و نظرات علمای اسلامی و اندیشمندان و با توجه به مولفه های یک نظریه اخلاقی زیست محیطی، نظریه اخلاق کشاورزی «مسوولیت مداری انسان» تبیین شد. برای انجام پژوهش از روش شناسی مطالعات تطبیقی، تحقیقات اسنادی و فن دلفی استفاده گردید. آزمودنی های تحقیق در سه دور اجرای فن دلفی متخصصین الهیات و اخلاق- آشنا با مفاهیم اخلاق زیست محیطی- و اساتید منابع طبیعی و ترویج کشاورزی آشنا با مبانی اخلاقی را شامل شدند. از نتایج به دست آمده می توان به تنظیم فهرستی با 40 معیار برای ارزیابی نظریه های اخلاق کشاورزی و زیست محیطی نام برد. این تحقیق نشان داد که هر یک از نظریه های مذکور از توانمندی خاصی برخوردارند ولی در برخی از ابعاد ضعیف بوده و یا بی نظر هستند، لکن در مقایسه با سایر نظریه ها، نظریه "مسوولیت مداری انسان" در اکثر سنجه ها از امتیاز بالایی برخورداراست. مقایسه آماری بین چهار نظریه نشان داد که نظریه مسوولیت مداری انسان با اختلاف معنی داری از سه نظریه دیگر برای ارزیابی رفتارها نسبت به کشاورزی و محیط زیست کاراتر است. بر اساس یافته ها توصیه می شود از نظریه مسوولیت مداری انسان در تهیه پیوست فرهنگی برنامه های توسعه کشاورزی و زیست محیطی، در پرورش بعد اخلاقی کارشناسان و برنامه ریزان و حتی در محاکم قضایی و داوری استفاده گردد.

آموزش به طور کلی و آموزش عالی به شکل برجسته تر در توسعه جامعه در ابعاد مختلف نقش بسزایی ایفا می نماید. بدون تردید یکی از عوامل تعیین کننده در موفقیت و اثربخشی نظام آموزش عالی و دانشگاه ها، اعضای هیات علمی آن می باشند. ارزشیابی مستمر از کیفیت کار اعضای هیات علمی باعث حفظ انگیزه و رفع کاستی ها خواهد شد. این مطالعه با هدف بررسی عوامل موثر روی کیفیت تدریس اعضای هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری از دیدگاه دانشجویان و دانش آموختگان طی سال های 1392-1388 انجام گردید. این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی- همبستگی است و داده ها با استفاده از روش پیمایش جمع آوری شد. تمام 109 عضو هیات علمی تمام وقت دانشگاه در این بازه زمانی، در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه های استاندارد دفتر نظارت و ارزیابی دانشگاه بود که روایی و پایایی آن قبلا تایید شده است. بررسی طولی نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر نشان داد بین کیفیت تدریس اعضای هیات علمی در ده نیمسال مورد بررسی از نظر دانشجویان اختلاف معنی داری وجود داشت و به طور کلی تغییرات دارای روند صعودی بود. همچنین بر اساس نتایج آزمون رگرسیون متغیرهای مرتبه علمی، تعداد کل مقالات و سن، بیشترین تاثیر را در پیش بینی نمرات ارزیابی دریافتی اعضای هیات علمی از دانشجویان داشتند و متغیرهای مرتبه علمی، تعداد دروس تدریس شده و تجربه کار، بیشترین تاثیر را در پیش بینی نمرات ارزیابی دریافتی اعضای هیات علمی از دانش آموختگان داشتند.

هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل سازه های موثر بر روحیه کارآفرینی دانشجویان کشاورزی می باشد. جامعه آماری این تحقیق را دانشجویان تحصیلات تکمیلی ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا و رازی کرمانشاه تشکیل دادند (N=180) که تعداد 120 نفر از آن ها به طور تصادفی با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار مورد استفاده برای جمع آوری داده ها پرسشنامه بود که روایی صوری آن به وسیله اساتید و متخصصین بررسی و تائید گردید و جهت تعیین پایایی پرسشنامه تعداد 30 پرسشنامه توسط دانشجویان طی فرایند پیش آزمون تکمیل و ضریب آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف پرسشنامه بین 0.68 تا 0.89 محاسبه شد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی بر روی 19 متغیر روحیه کارآفرینی، پنج عامل را به عنوان عامل های اصلی شناسایی کرد. این عوامل به ترتیب عبارت بودند از: اهمیت و ارزش کارآفرینی در جامعه و دانشگاه، استفاده از روش ها و تجارب عملی و نوین در آموزش کارآفرینی، تقویت دوره های کارآفرینی در دانشگاه، حمایت دولت و تناسب محتوای کارآفرینی با نیاز بازار کار. در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهادهایی کاربردی ارائه گردیده است. همچنین با استفاده از نرم افزار LISREL8.8 عوامل موثر مورد تایید قرار گرفتند.