تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1392 | دوره:21 | شماره:3 (53) |تعداد مقالات:24

بلوط از مهمترین درختان جنگلی شمال کشور بشمار می رود و هر ساله اراضی وسیعی به صورت خالص با آن جنگلکاری می شود. هدف این تحقیق مطالعه چند و چون یکی از این توده ها و چگونگی مدیریت آن برای رسیدن به فرم مطلوب آینده است. به این منظور سطحی برابر 1.2 هکتار توده 25 ساله انتخاب و درختان مورد اندازه گیری قطر و ارتفاع قرارگرفته و تعدادی به عنوان نمونه حجم یابی شدند. تحلیل داده ها نشان داد اگر چه نهال کاری با یک گونه بلوط بود ولی ترکیب کنونی توده از 10 گونه درختی مختلف شامل 85.2 درصد بلوط، 7.9 درصد ممرز، 0.7 درصد انجیلی و 6.2 درصد از سایر گونه ها تشکیل شده بود. بیشتر درختان در طبقات قطری 10، 15 و 20 قرارداشته و درختان با قطر میانگین 15.3 سانتی متر و ارتفاع میانگین 16.4 متر به طور میانگین سالیانه 6 میلی متر رویش قطری ( 3 میلی متر رویش شعاعی) و 66 سانتی متر رویش ارتفاعی داشتند. مقدار رویش حجمی سالیانه در هکتار 5.13 سیلو به دست آمد. برابر این تحقیق و یافته های مشابه و در نظر گرفتن متوسط رویش قطری سالیانه باید گفت بلوط ایران نسبت به گونه های مشابه اروپایی از رویش بیشتری برخوردار بوده و در سن کمتری به قطر هدف برای صنعت روکش می رسد. به علاوه اینکه ساختار توده از نظر فرم و درصد آمیختگی بررسی و راه های تحول آن به توده آمیخته مورد تجزیه و تحلیل جنگل شناسی قرار گرفت.

ساختار جنگل تحت تاثیر فرایندهای طبیعی و دخالت های بشر می باشد. به منظور مدیریت صحیح جنگل به ابزارهایی نیاز است که با استفاده از آنها بتوان تغییرات ایجاد شده در ساختار جنگل را بررسی کرد. در این تحقیق به منظور بررسی تغییرات ساختار جنگل های طبیعی و دست نخورده راش منطقه کلاردشت، از سه قطعه نمونه یک هکتاری موجود در مراحل اولیه، بلوغ و پوسیدگی استفاده شد. پس از اندازه گیری فاصله و آزیموت هر درخت نسبت به گوشه جنوب غربی هر قطعه نمونه و ثبت مشخصاتی ازجمله نوع گونه، قطر برابرسینه و ارتفاع، با به کارگیری مجموعه ای از شاخص های مبتنی بر نزدیکترین همسایه، سه ویژگی موقعیت مکانی (شاخص کلارک و ایوانز و زاویه یکنواخت)، آمیختگی (شاخص آمیختگی) و ابعاد درختان (شاخص تمایز قطر برابرسینه و ارتفاع) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این تحقیق تراکم بیشتر درختان در مرحله اولیه را نشان می دهد. شاخص کلارک و ایوانز نشان دهنده پراکنش کپه ای درختان در مراحل اولیه و پوسیدگی و پراکنش تصادفی درختان در مرحله بلوغ می باشد. همچنین شاخص زاویه یکنواخت بیان می کند که چیدمان درختان در داخل گروه های ساختاری در هر سه مرحله تحولی حالت تصادفی دارد. نتایج شاخص آمیختگی نشان دهنده آمیختگی کمتر مرحله اولیه نسبت به سایر مراحل تحولی می باشد. همچنین نتایج شاخص تمایز قطر برابرسینه و ارتفاع به ترتیب نشان دهنده اختلاف متوسط تا آشکار و اختلاف کم تا متوسط برای درختان هر سه مرحله تحولی می باشد. در پایان با توجه به دست نخورده بودن توده های مورد بررسی، نتایج حاصل از این شاخص ها می تواند به عنوان مبنایی برای مقایسه با سایر جنگل های مشابه و تعیین میزان انحرافات بوجود آمده در اثر فرایندهای طبیعی و دخالت های بشر مورد استفاده قرار گیرد.

اگر چه مطالعات به نسبت گسترده ای در خصوص ساختار و مراحل تحولی جنگل در کشور صورت پذیرفته، اما در ارتباط با تغییرات ساختار و چگونگی جایگشت عناصر گلسنگی در مراحل تحولی تاکنون مطالعه ای انجام نشده است. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی تنوع گونه ای و تعیین گونه های معرف گلسنگ در مراحل مختلف تحولی در جنگل های طبیعی شمال ایران انجام شده است. در این پژوهش، پس از تفکیک مراحل تحولی در سری گرازبن جنگل آموزشی - پژوهشی خیرودکنار نوشهر، اقدام به نمونه برداری (نوع و درصد) عناصر گلسنگی از تمامی پایه های درختی با قطر بیش از 40 سانتی متر در هر مرحله تحولی با استفاده از قاب های 60×40 سانتی متری شده است. سپس با استفاده از شاخص های متفاوت غنا، یکنواختی، تنوع و غالبیت، مقادیر هر یک از شاخص ها در مراحل مختلف محاسبه و با استفاده از آزمون دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد مرحله تخریب در تمامی شاخص های تنوع بجز غالبیت برگر - پارکر دارای بیشترین میزان مقادیر بوده و تفاوت معنی داری را با سایر مراحل نشان داده است. همچنین نتیجه آنالیز تحلیل تطبیقی قوس گیری شده (DCA) نشان می دهد که طبقه بندی مراحل تحولی بر اساس داده های پوشش عناصر گلسنگی منجر به شکل گیری گروه هایی با قابلیت تفکیک و تمایز نسبتا بالا می شود. درنهایت بر اساس تحلیل گونه های شاخص (IV) و با آزمون مونت کارلو مشخص گردید که از بین مجموع 38 گونه شناسایی شده گلسنگ، هر یک از مراحل اپتیمال، صعود افزایش و تخریب به ترتیب با 8، 17 و 13 گونه گلسنگ رابطه معنی داری داشته و تعلق پذیری خود را به هر یک از این مراحل نشان دادند.

به طورکلی برای اداره، بهره برداری بهینه و پایدار از جنگل یکی از اطلاعات اساسی و ضروری، دانستن میزان موجودی (حجمی و تعداد) جنگل و تولید آن می باشد، در واقع برنامه ریزی آینده بر اساس آمار و اطلاعاتی است که از جنگل بدست می آید. بنابراین در یک برنامه ریزی دقیق، دانستن حجم موجودی سرپا، رویش و منحنی پراکنش تعداد در طبقات قطری و ساختار گونه ای جامعه الزامیست. رویش حجمی توده های جنگلی اساس تعیین میزان برش سالانه در برنامه ریزی و مدیریت بهره برداری چوب از جنگل به حساب می آید. در این تحقیق که در بخش گرازبن به وسعت 934.24 هکتار انجام شد، با استفاده از قطعات نمونه دائم، رویش حجمی و تعداد درختان توده جنگلی به روش مستقیم، اندازه گیری و محاسبه گردید. نتایج نشان داد که میانگین تعداد و حجم در هکتار درختان در بخش گرازبن به ترتیب برابر با 298.15 اصله در سال 1382، 290.4 اصله در سال 1391 و 335.8 سیلو در سال 1382 و 367.7 سیلو در سال 1391 می باشد. گونه راش با وجود آنکه 31 درصد تعداد درختان بخش گرازبن را تشکیل می دهد ولی به لحاظ حجم سرپا 57 درصد موجودی این بخش را تشکیل می دهد. رویش حجمی سالانه 4 سیلو در هکتار و رویش تعداد -5.8 اصله در هکتار و در سال می باشد که در این تحقیق بیشترین مقدار رویش برای گونه راش به دست آمد. البته نتایج این تحقیق با توجه به اینکه سطح مورد عمل و تجزیه و تحلیل داده ها برای اولین بار در جنگل خیرود صورت می گیرد، نشان داد که آماربرداری با قطعات نمونه دائم اطلاعات و آمار لازم و دقیق را برای تعیین رویش ارائه می دهد.

وقوع آتش سوزی های مکرر در جنگل های شمال کشور طی سال های اخیر لزوم پژوهش هایی را به منظور پیش بینی آتش سوزی های آینده در این جنگل ها اجتناب ناپذیر می کند. برای انجام این تحقیق ابتدا نقشه توپوگرافی 1:25000 جنگل های زرین آباد نکا زمین مرجع شد. سپس مدل رقومی ارتفاع منطقه با اندازه پیکسل 30 متر از نقشه ژئورفرنس شده تهیه و با استفاده از آن، نقشه های شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا بدست آمدند. نقشه تراکم پوشش گیاهی و مناطق مسکونی (روستاها) منطقه از شرکت سهامی نکاچوب تهیه و در GIS رقومی شد. کلیه جاده ها با استفاده از دستگاه موقعیت یاب جهانی (GPS) برداشت شده و نقشه آنها تهیه شد. سپس در اطراف جاده ها و روستاها در نقشه های مذکور به ترتیب حاشیه های 200 متری و 500 متری در نظر گرفته شد. تمام لایه های رقومی با توجه به مدل Dong طبقه بندی شدند. از روی هم گذاری تمام نقشه ها در محیط GIS و وزن دهی به هر فاکتور با استفاده از مدل مذکور، نقشه قابلیت آتش سوزی منطقه در پنج طبقه تهیه شد. با در دست داشتن داده های واقعی از آتش سوزی های گذشته از طریق نمونه برداری زمینی با دستگاه موقعیت یاب جهانی، نقشه این مناطق تهیه شد. سپس این نقشه با نقشه قابلیت آتش سوزی منطقه روی هم گذاری شد. نتایج نشان داد که تقریبا 40 درصد از محدوده مناطق آتش سوزی های گذشته در نقاطی قرار گرفته اند که قابلیت بسیار زیاد یا زیادی برای آتش سوزی دارند که نشان دهنده اعتبار متوسط مدل مورد استفاده است. بنابراین در ادامه، اصلاح مدل مذکور انجام شد و وزن لایه ها بر اساس اهمیت آنها در منطقه مورد مطالعه تغییر یافت و مدلی جدید ارائه شد. نقشه قابلیت جدید بر اساس مدل اصلاحی مجددا تهیه شده و با نقشه مناطق آتش سوزی گذشته روی هم گذاری شد. نتایج نشان داد که تقریبا 80 درصد از محدوده مناطق آتش سوزی های گذشته در نقاطی قرار گرفته اند که قابلیت بسیار زیاد یا زیادی برای آتش سوزی دارند که نشان دهنده اعتبار قابل توجه مدل اصلاح شده برای منطقه مورد مطالعه است. به نظر می رسد که از این الگو بتوان برای مناطق جنگلی دیگر شمال کشور نیز برحسب موقعیت مکانی حوضه های آبخیز استفاده کرد.

در این مطالعه تاثیر متغیرهای اقلیمی بر روی پهنای حلقه های رویشی گونه های دست کاشت توسکا ییلاقی (22 ساله)، گردو (21 ساله) و کاج بروسیا (15 ساله) مورد بررسی قرار گرفت. در مطالعات گاه شناسی ابتدا تطابق بین نمونه ها (15 نمونه از هر گونه) بدست آمد و بعد مقادیر میانگین حساسیت هر گونه، همبستگی بین درختان، بیان سیگنال جمعیت و مقدار سیگنال به ناهنجاری محاسبه شد. هدف از این تحقیق، مدل سازی رگرسیونی تاثیر دما، بارندگی، تبخیر و تعرق واقعی، شاخص حرارتی تورنت ویت و رطوبت نسبی ماه ها و فصول مختلف سال و فصل رویشی روی رویش پهنای حلقه های سالانه، در جنگل آموزشی و پژوهشی دانشکده منابع طبیعی ساری بود. در مجموع 162 متغیر اقلیمی مستقل (دما، بارندگی، تبخیر و تعرق و...) و 45 متغیر وابسته (پهنای حلقه های رویشی) مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس بین سه گونه ارتباط معنی داری را از نظر همسانی عرض حلقه های رویشی نشان داد. با استفاده از روش های فیلتراسیون در رگرسیون چندگانه، مرحله به مرحله متغیرهایی که کمترین ضریب تغییرات و بیشترین ضریب تبیین را داشتند، انتخاب شدند. نتایج نشان داد که پهنای حلقه های رویشی گردو با بیشینه رطوبت تابستان دارای ارتباط مثبت، پهنای حلقه های رویشی توسکا با بیشینه دمای آذر و تبخیر و تعرق بهمن دارای ارتباط منفی و با بیشینه رطوبت تابستان دارای ارتباط مثبت و کاج بروسیا با بیشینه رطوبت بهمن دارای ارتباط منفی می باشند. این ارتباطات با محدودیت های بوم شناختی بین گونه ها تطابق دارد. در نهایت برای هر یک از گونه ها، مدل رگرسیون چندگانه بدست آمد که با توجه به نتایج کالیبراسیون مدل، صحت آن تایید شد.

کسب اطلاعات کمی، کیفی و توصیف کننده ساختار جنگل در مدیریت جنگل های زاگرس دارای اهمیت بسیاری است. برای انجام این تحقیق جنگل سامان عرفی روستای بلکه در بخش آرمرده شهرستان بانه انتخاب شد. قسمتی از جنگل به مساحت 40 هکتار با ریزقطعه نمونه های 25×25 متری آماربرداری صد در صد شد. در هر قطعه نمونه موقعیت مکانی درختان نسبت به گوشه قطعه نمونه، گونه، قطر برابر سینه، ارتفاع کل، ارتفاع تاج و قطر بزرگ و کوچک تاج برداشت شد. سپس طرح آماربرداری تصادفی با 40، 50 و 60 قطعه نمونه 10 آری، منظم - تصادفی با قطعات 5، 10 و 20 آری، منظم - تصادفی با قطعات مستطیل شکل 50×10 و 50×20 متری و خط نمونه 50 متری در شبکه آماربرداری 100×100 جهت تعیین مناسب ترین روش نمونه برداری انتخاب شدند. از آزمون تجزیه واریانس و دانکن برای داده های مشخصه های قطر برابر سینه، ارتفاع کل و تاج درختان در روش های مختلف نمونه برداری استفاده شد. از معیار (%E2´T) برای تعیین بهترین روش نمونه برداری استفاده شد. ساختار افقی و عمودی جنگل با نرم افزار SVS در قطعه 25×25 متر نمایش داده شد. نتایج نمایش ساختار جنگل و وضعیت میانگین ارتفاع درختان نشان داد که جنگل بلکه دارای دو اشکوب بوده که گونه مازودار و وی ول (با میانگین ارتفاع 7 و 6 متر) در اشکوب فوقانی و گونه زالزالک و کیکم (به ترتیب با میانگین ارتفاع 5 و 4.5 متر) در اشکوب زیرین قرار می گیرند. نتایج مقایسه روش های آماربرداری نشان داد، با توجه به این معیار جهت بررسی مشخصه قطر برابر سینه، روش نمونه برداری خط نمونه 50 متری (با 29222) و برای بررسی مشخصه های ارتفاع و ارتفاع تاج به ترتیب با (6048 و 6668) روش نمونه برداری منظم - تصادفی با قطعات 5 آری در شبکه آماربرداری 100×100 مناسبتر از بقیه روش ها می باشد. در کل برای بررسی ساختار جنگل های شاخه زاد مسن بانه در استان کردستان و مشخصه های مورد بررسی درختان روش های منظم - تصادفی با قطعات 5 آری در شبکه آماربرداری 100×100 متر پیشنهاد می شود.

پراکنش گازرخ در ایران محدود به هرمزگان و بلوچستان، حدفاصل بشاگرد تا مرز پاکستان بین دو حد ارتفاعی 100 تا 1500 متر از سطح دریا در نواحی کوهستانی و تپه ماهورها می باشد. رویشگاه های گزروغن در ناحیه اقلیمی صحارا - سندی واقع شده که دارای تابستان های گرم، زمستان های معتدل بدون یخبندان، میانگین بارندگی سالیانه 180-200 میلیمتر با بارش های تابستانه، میانگین دمای سالیانه 27 درجه سانتی گراد و متوسط تبخیر سالیانه 3448 میلیمتر می باشد. گازرخ بیشتر در زون مکران بر روی تشکیلات زمین شناسی ترشیاری و سازندهای آنگهران، گوردک و رکشا دیده می شود که سنگ شناختی غالب آنها را ماسه سنگ شکافدار، شیل و شیست تشکیل داده و در مناطق مختلف کنگلومرا، سنگ های دگرگونی، سنگ آهک، سنگ های آذرین و بندرت مارن نیز در آنها دیده می شود. خاک در این تشکیلات دارای عمق کم تا متوسط و بافت آن متوسط تا به نسبت سنگین بوده و دارای اسیدیته 7.98 و هدایت الکتریکی 1.78 دسی زیمنس بر متر بوده و محدودیتی از نظر شوری ندارد. گازرخ یک گونه همیشه سبز بوده که با آغاز بارش های پاییزی و کاهش شدت گرما، رشد رویشی خود را با رشد سرشاخه ها و برگ های جدید آغاز نموده و تا شروع گرما در بهار رشد آن ادامه پیدا می کند. گلدهی آن از اواخر بهمن شروع شده و تا فروردین ادامه می یابد. نیام های سبزرنگ از اواخر فروردین بر روی شاخه های انتهایی ظاهر شده و در نیمه دوم خرداد میوه ها شروع به رسیدن نموده و در اواخر خرداد بذرها ریزش می نمایند. وقوع بارندگی در طول دوره گلدهی، تلقیح گلها را با مشکل مواجه نموده و سبب اختلال در بروز دیگر مراحل فنولوژی در گیاه می شود. وابستگی گازرخ به نوع سازند زمین شناسی سبب شده تا رویشگاه ها حالت منقطع داشته باشند. پراکنش پایه ها در طبیعت دارای الگوی تصادفی بوده و تراکم آنها کم می باشد. میانگین تراکم درهکتار 29 پایه، متوسط ارتفاع 3.16 متر، میانگین قطر تنه 29.6 سانتی متر و درصد تاج پوشش توده برابر 3.5 درصد می باشد. البته زادآوری طبیعی خیلی بندرت مشاهده می شود. اغلب پایه ها مسن تا میانسال بوده و بعلت کهولت سن و همچنین تنش های محیطی مانند سرماهای ادواری و قطع درختان، خیلی از پایه ها فرم درختچه ای و شاخه زاد بخود گرفته اند.

این تحقیق در جنگل ارسباران، حوضه آبخیز مردانقم چای برای بررسی اکولوژیکی و دستیابی به مهمترین عاملهای محیطی موثر در استقرار و پراکنش درختچه دارویی پیرو (Juniperus communis)، انجام شد. در این تحقیق برای برداشت فلوریستیک، قطعات نمونه ای به مساحت 400 مترمربع و به تعداد 97 پلات، پوشش گیاهی در اشکوب های مختلف، با استفاده از جدول تغییریافته براون - بلانکه ثبت شدند. در مرکز قطعات نمونه، از افق معدنی خاک، زیر لایه آلی و اُرگانیک (LFH)، از عمق 20-10 سانتیمتری، نمونه های خاک برداشت شدند. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مورد بررسی در این تحقیق، شامل عناصر مغذی خاک (کربن آلی، ازت کل، فسفر و پتاسیم)، مقدار آهک خاک، بافت خاک، عمق لایه هوموسی خاک و اسیدیته خاک بودند. دو روش رسته بندی، روش آنالیز تطبیقی قوس گیری شده (DCA) و آنالیز تطبیقی متعارفی (CCA) برای تجزیه و تحلیل ارتباط بین پوشش گیاهی و متغیرهای محیطی بکار گرفته شدند. نتایج آنالیز داده ها نشان داد که تراکم گونه تحت بررسی، با درصد پتاسیم قابل جذب موجود در خاک زیر سطحی و ارتفاع منطقه همبستگی مثبت و بالایی دارند و ترجیح پذیری این گونه نسبت به خاک های لومی و خاک های با زهکشی مناسب را نیز می توان مشاهده کرد. ولی با عامل هایی مانند اسیدیته و درصد آهک خاک زیرسطحی پلات ها همبستگی منفی را نشان می دهد.

افزایش نگرانی ها در زمینه گرمایش جهانی موجب شده که به خاک و توانایی آن در ترسیب کربن توجه ویژه ای شود. این تحقیق به منظور بررسی اثر جنگل کاری بر ترسیب کربن خاک در مناطق خشک انجام گردید. برای این منظور پارک جنگلی آبگرم دهلران (با گونه های اکالیپتوس، کهور و کنار) و یک منطقه شاهد همجوار (غیرجنگلی) انتخاب و به طور تصادفی - سیستماتیک از عمق 20-0 سانتی متری خاک نمونه برداری و میزان ترسیب کربن و سایر عناصر نظیر فسفر، پتاسیم، ازت، وزن مخصوص ظاهری، اسیدیته، رطوبت، درصد رس، سیلت، شن و سنگ ریزه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که میزان ترسیب کربن خاک در منطقه جنگلی معادل 117.71 تن در هکتار و تقریبا پنج برابر منطقه غیرجنگلی (24.82 تن در هکتار) بود. همچنین میانگین ترسیب کربن خاک در رویشگاه کهور به طور معنی داری (P<0.005) بیشتر از رویشگاه کنار بوده، اما بین میزان ترسیب کربن در رویشگاه های کهور و اکالیپتوس و رویشگاه های کنار و اکالیپتوس اختلاف معنی داری وجود نداشت. میزان ترسیب کربن خاک در منطقه متراکم رویشگاه اکالیپتوس به طور معنی داری بیشتر از منطقه غیرمتراکم بوده، اما از این نظر در دو رویشگاه کنار و کهور تفاوت معنی داری وجود نداشت. از سوی دیگر میزان ترسیب کربن خاک در زیر و خارج تاج پوشش در رویشگاه کنار به طور معنی داری متفاوت بوده، اما در دو رویشگاه دیگر تفاوت معنی داری مشاهده نشد. با توجه به نتایج این تحقیق می توان ابراز داشت که توسعه جنگل کاری این منطقه نقش مهمی در کاهش آلودگی های اتمسفری داشته است، به گونه ای که توسعه این جنگل کاری ها را در سطوح بیشتر می توان پیشنهاد نمود.

اندوخته شدن کربن در زیتوده گیاهی ساده ترین و به لحاظ اقتصادی عملی ترین راهکار برای کاهش دی اکسید کربن اتمسفری است. تحقیق حاضر در مورد چهار گونه صنوبر کاشته شده در ایستگاه تحقیقات صنوبر بلداجی واقع در استان چهارمحال و بختیاری انجام شده است. این چهار گونه شامل دو گونه بومی استان یعنی Populus alba و P. nigra و دو هیبرید P. alba × P. euphratica و P. euphratica × P. alba هستند. نمونه برداری از درختان به صورت تصادفی به تعداد 10 اصله درخت برای هر گونه (مجموعا 40 اصله) انجام شد. مشخصات درختان سرپا شامل قطر برابر سینه، ارتفاع و قطر تاج اندازه گیری و بعد درختان قطع شدند. اجزای مختلف درخت به تفکیک، خشک و توزین گردیدند. با استفاده از تحلیل رگرسیون غیرخطی، زیتوده اندام های مختلف در مقابل متغیر های مستقل مدل سازی شد. نتایج این تحقیق نشان داد که روابطی قوی برای برآورد میزان زیتوده همه قسمت های درخت در هر یک از گونه ها قابل ایجاد است. در گونه های P. alba و P. alba × P. euphratica به ترتیب متغیر مستقل قطر برابر سینه، در مقابل تمام متغیر های وابسته (با ضریب تبیین 0.95) و تنه اصلی در مقابل پوست تنه اصلی (با ضریب تبیین 0.86)، مدل هایی را با دقت بسیار خوب ارائه نمودند؛ ولی در برابر سایر متغیر های وابسته، مدل هایی با دقت متوسط ارائه گردید. این در حالیست که در گونه های P. nigra و P. euphratica × P. alba، متغیر مستقل قطر برابر سینه، به هیچ وجه روابط خوبی به دلیل چندشاخگی تنه اصلی در ارتفاع برابر سینه ارائه نداد؛ اما برای این دو گونه، روابطی قوی در برآورد زیتوده برای قسمت های مختلف درخت به ویژه قسمت های چوبی بر اساس قطر تاج (با ضریب تبیین 0.88) بدست آمد.

گیاهان در عرصه طبیعت همواره در معرض آسیب های طبیعی و غیر طبیعی قرار دارند. آتش سوزی های طبیعی و ایجاد شده توسط بشر باعث تغییرات منظر و ایجاد یک آشفتگی اکولوژیکی می شود که بر چرخه طبیعی پوشش گیاهی و ساختار اکوسیستم تاثیر می گذارد. در این مطالعه یک شبکه آماربرداری 50* 50 متر طراحی و تعداد 30 قطعه نمونه 10 آری به شکل دایره برای گونه های چوبی و تعداد 30 قطعه نمونه 4 متر مربعی برای گونه های علفی در هر دو منطقه آتش سوزی شده و شاهد پیاده شد و گونه های علفی برداشت گردید و پس از شناسایی آنها با استفاده از فلورهای گیاه شناسی، شاخص های تنوع با استفاده از نرم افزار اکولوژیکی PAST مورد محاسبه قرار گرفت. سپس برای مقایسه پارامترهای تنوع گونه ای دو منطقه از آزمون T غیرجفتی استفاده گردید. نتایج نشان داد که از نظر میانگین تعداد جست گروه در قطعه نمونه بین دو منطقه اختلاف معنی داری وجود ندارد. برای گونه های چوبی شاخص تنوع سیمپسون و شاخص تنوع شانون بین دو منطقه آتش سوزی شده و شاهد در سطح 95 درصد اختلاف معنی دار را نشان داده و مقادیر این شاخص ها در منطقه آتش سوزی شده بیشتر از منطقه شاهد بود. شاخص غنای مارگالف اختلاف معنی دار را بین دو منطقه آتش سوزی شده و شاهد نشان می دهد، به طوری که غنای گونه ها در منطقه آتش سوزی شده بیشتر بوده است. مقایسه تعداد گونه های علفی در قطعه نمونه اختلاف معنی داری را در سطح 95 درصد بین دو منطقه آتش سوزی شده و شاهد نشان داد. اختلاف مقدار شاخص های تنوع شانون و سیمپسون و شاخص یکنواختی و همچنین اختلاف شاخص غنای مارگالف برای گونه های علفی بین دو منطقه آتش سوزی شده و شاهد معنی دار نبوده، در حالی که اختلاف شاخص غنای منهینیک بین دو منطقه معنی دار بود و در منطقه شاهد بیشتر از منطقه آتش سوزی شده است.

این تحقیق به منظور تعیین رشد و تولید سه گونه کاج در ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع زاغمرز واقع در اراضی ساحلی شرق دریای مازندران اجرا شده است. تیمارهای تحقیق گونه های کاج بادامی (Pinus pinea.L)، کاج بروسیا (Pinus brutia Elwes &Henry) و کاج کاشفی (Pinus longi folia.Roxb) بودند. نهال های آنها در سال 1374 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به فاصله 3 در 3 متر در سه تکرار کاشته شدند. تا سال یازدهم در پایان هر فصل رشد زنده مانی و خصوصیات کمی و کیفی پایه ها ثبت و اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس تفاوت بین گونه ها از نظر زنده مانی، قطر یقه و قطر برابر سینه را در پایان سال یازدهم اجرای تحقیق معنی دار نشان نداد اما تفاوت آنها از نظر کیفیت و ارتفاع کل را معنی دار نشان داد. زنده مانی گونه ها در سال دهم از 82.43 درصد برای کاج کاشفی تا 95.68 درصد برای کاج بادامی در نوسان بود. میانگین قطر برابر سینه از 9.49 سانتی متر برای کاج کاشفی تا 12.23 سانتی متر برای کاج بروسیا در تغییر بود. بیشترین فراوانی پایه ها با درجه کیفی بالاتر از متوسط به گونه های کاج بادامی و کاج بروسیا مربوط گردید. بر اساس نتایح گروه بندی میانگین ها (دانکن 5 درصد) بیشترین میانگین ارتفاع به کاج بروسیا (591 سانتی متر) و کمترین آن به کاج کاشفی (287.67 سانتی متر) مربوط شد حجم در هکتار کاج بروسیا حدود 40 متر مکعب و برای کاج بادامی و کاج کاشفی به ترتیب 19.67 و 10.48 مترمکعب بوده است. متوسط رشد قطری سالانه برای کاج بروسیا، بادامی و کاشفی به ترتیب 12 میلی متر، 10.5 میلی متر و 9.2 میلی متر بوده است. متوسط رشد سالانه ارتفاعی برای سه گونه یاد شده نیز به ترتیب 59.2 سانتی متر، 40 سانتی متر و 28.77 سانتی متر بوده است. تا پایان سال دهم گونه های کاج بروسیا و کاج بادامی سازگاری خوبی نشان دادند.

بررسی سازگاری و قابلیت تولید چوب در ارقام خارجی صنوبر از دهه چهل در گیلان شروع شد. برخی از ملاحظات و خواهش های اکولوژیکی در صنوبرها ممکن است آنها را با موفقیت یا عدم موفقیت مواجه سازد. این طرح در مناطق جلگه ای صنوبرکاری های سنواتی غرب گیلان، در چهار منطقه (تکرار) و با سه کلن (تیمار) P. deltoides 79.51، P. deltoides 69.55 و P. euramericana 214، مساحت هر واحد آزمایشی 2000 مترمربع به ابعاد 50´40 متر با فاصله کاشت 3´4 متر در قالب آماری طرح آزمایش بلوک های کامل تصادفی به منظور اندازه گیری قطر برابر سینه، ارتفاع کل و حجم به اجرا درآمد. نتایج نشان می دهد که میان کلنهای مختلف صنوبر و محل اجرای طرح (تکرارها) از نظر خصوصیات رویشی اختلاف معنی دار وجود دارد. بیشترین رویش حجمی در منطقه طولارود بافت لوم شنی به کلن P. euramericana 214 و در منطقه شاندرمن با بافت لوم رسی شنی به کلن P. 79.51 و در منطقه گیسوم با بافت شنی به کلن P.d 79.51 و در منطقه هفت دغنان با بافت لومی به کلن 69.55 به ترتیب با 26.9، 25.4، 24.2 و 23.5 مترمکعب در هکتار در سال تعلق داشت. در گروه بندی مناطق از نظر رویش حجمی، قطر، ارتفاع و سطح مقطع برابر سینه، به ترتیب هفت دغنان و طولارود در گروه نخست قرار گرفتند. و در گروه بندی کلن ها، کلن P. 79.51 در گروه نخست قرار گرفت؛ و از نظر درجه بندی کیفی درختان، بیشترین درصد کیفی به کلن 69.55 در منطقه گیسوم تعلق داشت.

به منظور تعیین مناسب ترین عمق کاشت و نوع پوشش بذر گونه بلوط ایرانی، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و طی دو سال اجرا شد. فاکتور اول عمق کاشت بذر در شش سطح (صفر، 2.5، 5، 7.5، 10 و 12.5 سانتی متر) و فاکتور دوم پوشش روی بذرها در سه سطح (خاک معمولی جنگل (شاهد)، خاک مخلوط با 20 درصد کود حیوانی پوسیده و خاک مخلوط با 50 درصد کود حیوانی پوسیده در عرصه جنگلهای بلوط منطقه کامفیروز اجرا گردید. معیارهایی از رشد شامل درصد زنده مانی، طول و وزن تر و خشک اندام هوایی و زمینی گیاه پس از استقرار، اندازه گیری شد. نتیجه تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SAS نشان داد که اثر سال، نوع پوشش و عمق کاشت بر درصد زنده مانی (یا سبز شدن) بذر در سطح یک درصد معنی دار بود. میانگین سبز شدن بذر در سال اول و دوم به ترتیب 32.7 و 40.5 درصد (در دو گروه آماری) بدست آمد. با افزایش کود دامی درصد سبز شدن افزایش یافت و از 33.8 درصد در خاک جنگلی به 40.7 درصد در کود دامی 50 درصد رسید. بالاترین میزان سبز شدن بذر در عمق های کشت 2.5، 5.5 و 7.5 سانتیمتر 47.7، 49.3 و 51.6 درصد بدست آمد که در یک گروه آماری قرار داشتند و کمترین میزان سبز شدن به میزان 10.1 درصد در عمق کشت صفر بدست آمد. روی هم رفته در طول زمان اجرای آزمایش، بیشترین طول ساقه و ریشه نهال مستقر شده به ترتیب 11.8 و 80.3 سانتیمتر و بیشترین وزن خشک اندام هوایی و زمینی به ترتیب 4.8 و 3.4 گرم بدست آمد.

توانایی رشد سریع اکالیپتوس ها سبب شده تا این جنس در جنگل کاری، مصارف صنعتی و دارویی اهمیت فوق العاده ای پیدا کند. گونه درختی E. maculata Hook از نظر تولید برخی ترکیبات شیمیایی و مصارف دارویی نسبت به سایر اکالیپتوس ها از اهمیت خاصی برخوردار است. از طرفی به دلیل مشکلات تکثیر جنسی و غیرجنسی این گونه، در این تحقیق امکان تکثیر این گیاه به روش کشت درون شیشه ای با استفاده از ریزنمونه های پایه بالغ مورد بررسی قرار گرفت. ریزنمونه های حاصل از پایه بالغ پس از استقرار بر روی محیط کشت پایه MS (Murashige and Skooge) با غلظت یک دوم نیترات و تیمارهای هورمونی مختلف kinetin) Kin)، (Benzylamino purine) BAP، (2-Isopentyladenine) 2ip، (Indole-3-acetic acid) IBA، (Naphtalen Acetic Acid) NAA و Tidiazorun) TDZ) با غلظت های متفاوت در شرایط استریل درون شیشه ای مورد بررسی قرار گرفتند. بعد از یک ماه شاخص های رشد از جمله تعداد شاخه، طول شاخه، تعداد جوانه و سبزینگی ثبت گردید و بهترین تیمار هورمونی شاخه زایی، تیمار 2iP 0.5 mgl-1، BAP 0.3 mgl-1، IBA 0.01 mgl-1 که در تعداد شاخه (با میانگین 4.63)، طول شاخه (با میانگین 2.73 سانتی متر) و میزان سبزینگی (با میانگین 3.75) مشاهده شد. مرحله ریشه زایی بعد از دو ماه و شاخص های مورد نظر ازجمله تعداد ریشه و طول ریشه ثبت گردید و تیمار تلفیقی IBA 0.5mgl-1 و NAA 0.5mgl-1 از نظر طول ریشه (با میانگین 0.2 سانتی متر) بهترین بود. در نهایت نهال های حاصل به گلخانه منتقل شده و مراحل سازگاری را طی نمودند.