تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1382 | دوره:11 | شماره:1 |تعداد مقالات:5

اثر پنج سطح نمک بر چهار ژنوتیپ مختلف بادام در قالب آزمایشهای فاکتوریل با طرح پایه بلوک کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. شوری در 5 سطح صفر (آب مقطر)، 500، 1200، 2000 و 3000 میلیگرم در لیتر از نمکهای کلرورسدیم و کلرورکلسیم به نسبت مساوی اعمال گردید و بادام شامل گونههای A. scoparia، A. lycioides و Prunus dulcis (ژنوتیپ به شماره های 1 و 2) بود. از شن شسته شده به عنوان بستر کاشت استفاده شد و آبیاری با آب شور زمانی که ارتفاع نهالها به 15 سانتیمتر رسید انجام گردید.وضعیت ظاهری، درصد زنده مانی، طول و قطر نهالها، تعداد برگ، ضخامت برگ و وزن خشک شاخه، ریشه، ساقه و برگ هر 15 روز اندازه گیری شد.طول و قطر نهالها، وزن خشک برگ، ساقه و ریشه با افزایش شوری کاهش پیدا نمود. اثر شوری با سوختگی حاشیه برگ آغاز شده، بعد به داخل برگ توسعه یافته و در نهایت خشکی برگ و ریزش آنها را به دنبال داشت.غلظت بیش از 1200 میلیگرم در لیتر نمک در ابتدای رشد، سبب آسیب جدی و کاهش شدید رشد شده و در نهایت خشکی تمام ژنوتیپها را به دنبال داشت. در غلظت پایین نمک، بادامهای اهلی رشد بیشتری نسبت به ژنوتیپهای وحشی داشته، ولی در غلظت 1200 میلیگرم در لیتر نمک، بادام لیسیوئیدس نسبت به ژنوتیپهای اهلی بادام رشد بیشتری داشت.

این بررسی در قالب طرح اسپیلت پلات با 3 تیمار فاصله کاشت (1.5×1.5، 2×2 و 2.5×2.5 متر) و 5 تیمار آمیختگی ون و افرا (100% ون، 65% ون + 35% افرا، 50% ون + 50% افرا، 35% ون + 65% افرا و 100% افرا)، در سه تکرار در عرصه ای از جنگلهای پایین بند مجتمع چوب و کاغذ مازندران اجرا شده است. نهالهای یکساله گونه های یاد شده از نهالستان تلوکلا (در مجاورت طرح) تامین و در گودهایی به ابعاد40×40 سانتیمتر غرس گردید. اندازه گیریهای زنده مانی، شادابی، کمیت و کیفیت نهالها در هر سال انجام پذیرفت و نتایج اندازه گیریهای سال پنجم نیز با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری تجزیه و تحلیل گردید. در طول مدت پنج سال اول اجرای طرح اثر تیمارهای ترکیب کاشت روی قطر یقه و نیز ارتفاع نهالها معنی دار نبوده، ولی اثر آن روی زنده مانی و کیفیت نهالها معنی دار بوده است (سطح احتمال 5 درصد). همچنین اثر تراکم کاشت بر روی کیفیت نهالها معنی دار نبوده است ولی تاثیر ترکیب کاشت بر کیفیت نهالها معنی دار بوده است (سطح احتمال 5 درصد). اثر متقابل دو تیمار فوق بر تمام خصوصیات کمی و کیفی نهالها معنی دار نبوده است.بیشترین درصد زنده مانی متعلق به فاصله کاشت 2.5×2.5 متر (در حدود 82) و کاشت خالص ون (در حدود 92) بود. بین درصد زنده مانی سایر تیمارهای فاصله و تراکم کاشت اختلاف معنی داری مشاهده نمی شد. بیشترین و کمترین میزان کیفیت به ترتیب به کاشت خالص ون (1.92 درصد) و کاشت خالص افرا (1.42 درصد) تعلق داشت.

جنس راش یکی از فراوانترین و از نظر اقتصادی مهمترین جنسهای درختان چوبی شمال ایران است. گوناگونی ژنتیکی Fagus orientalis Lipsky در 14 جمعیت راش ایرانی در طول گستره پراکنش این گونه درختی در منطقه هیرکانی بهوسیله مطالعات آنزیمی بررسی گردید.تنوع و تمایز ژنتیکی جمعیتهای راش با استفاده از 16 لوکوس آنزیمی در 10 سیستم آنزیمی شامل پراکسیداز (PX)، لوسین آمینوپپتیداز (LAP)، گلوتامات اکسالواستات ترانس آمیناز (GOT)، منادیون ردوکتاز (MNR)، ایزو سیترات دهیدروژناز (IDH)، مالات دهیدروژناز (MDH)، فسفو گلوکوز ایزومراز (PGI)، فسفو گلوکو موتاز (PGM)، شیکیمات دهیدروژناز (SKDH)، فسفو گلوکونات دهیدروژناز (6PGD) به وسیله الکتروفورز ژل نشاسته مطالعه شد. تکثر ژنتیکی (میانگین تعداد آللهای مشاهده شده: 55؛ میانگین تعداد آلل در لوکوس: 3.3 و درصد لوکوسهای پلی مورفیک: 100) و تنوع ژنتیکی قابل ملاحظهای (تعداد آللهای موثر: 2.88 و هتروزیگوسیتی مورد انتظار: 0.191) یافت گردید. در مجموع 30 آلل نادر (با فراوانی کمتر از (5%) ردیابی شد. هیچ طرح مشخصی از تمایز ژنتیکی شناسایی نگردید، ولی نقص جزیی هتروزیگوتها در مقایسه با نسبتهای مورد انتظار هاردی – وینبرگ در عمده جمعیتها یافت شد.

با توجه به اهمیتی که شبکه بندی جاده در تعیین ماشین آلات و مدیریت جنگل دارد بررسی آن در چهارسری از جنگل تحقیقاتی "واز" به مساحت 4081 هکتار در سه مرحله به اجرا در آمد.در مرحله اول جاده های موجود مورد بررسی و محاسبه قرار گرفت که مشخصات شبکه بندی به شرح زیر بود:طول جادههای موجود 23538 مترتراکم طولی جاده ها R.D=8.42 متر در هکتاردرصد شبکه بندی 42%در مرحله دوم به دلیل قرار گرفتن جاده در طبقه بندی وضعیت نامناسب، شبکه بندی جاده های موجود مورد قبول نبوده است، بنابراین با بررسی عوامل موثر در آن مانند وضعیت شیب، توپوگرافی، زمین شناسی، قابلیت مکانیکی خاک، استحکام خاک، و عوامل جوی جاده های پیشنهادی طراحی و درطبیعت پیاده گردید. بر این اساس مشخصات شبکه بندی جاده ها به شرح زیر بدست آمد:طول جاده ها 50558 مترتراکم طولی جاده ها R.D=12.36 متر در هکتاردرصد شبکه بندی 62% در مرحله سوم با توجه به شبکه بندی بعمل آمده و وضعیت شیب، استحکام و مکانیک خاک و تولید در هر سری، ماشین آلات مناسب جهت خروج چوب آلات در جنگل پیشبینی گردید.نتایج حاصل نشان میدهد که با توجه به رقم باکموند، میزان تراکم و درصد شبکه بندی اصلی درسریهای 1،2 و 3 مناسب و سطح خوبی از جنگل را پوشش میدهد. با وجود افزایش تراکم طولی، درصد شبکه بندی در سری 4 وضعیت چندان مناسبی ندارد، زیرا شیب زیاد منطقه عامل محدود کننده شبکه بندی اصلی و نیز در سری 2 وضعیت استحکام خاک عامل محدود کننده برای احداث مسیرهای چوبکشی می باشد.مطابق آزمایشهای بعمل آمده، خاک منطقه اغلب ریزدانه و دارای قابلیت باربری کم (C.B.R) و دامنه خمیری زیاد میباشد. بنابراین استفاده از آن در جاده سازی مشکل و با احتیاط و تغییر در خواص فیزیکی (مکانیکی) امکان پذیر میباشد. در نتیجه با توجه به نتایج بدست آمده، یک دستگاه اسکیدر چرخ لاستیکی و یک دستگاه تراکتور کشاورزی برای کار به مدت 203 روز در سال، یک دستگاه کامیون برایکار به مدت 137 روز در سال، و یک دستگاه سیستم کابل هوایی جهت اجرای عملیات بهره برداری و خروج محصولات از جنگل ضروری میباشد.

نخستین گام در طراحی و اجرای طرحهای تحقیقاتی در اختیار داشتن اطالاعات اولیه و زیربنایی است. کسب اطلاعات از مشخصه های رویشی ارقام مختلف صنوبر در مرحله نونهالی و نهالی در عرصه خزانه می تواند بسیاری از نیازهای عملی محققان و کارشناسان صنوبر را جهت اجرای طرحهای مختلف و نیز اداره بهینه خزانه های تحقیقاتی فراهم نماید.در این بررسی مشخصه های رویشی تعداد 24 کلن از انواع مختلف صنوبر در مرحله خزانه در طول فصل رویش سال 1377 در مرکز تحقیقات البرز کرج مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. در این مورد متغیرهای قطر، ارتفاع، تولید بیوماس، خصوصیات برگ شامل سطح برگ، وزن تر برگ، وزن خشک برگ، ضخامت برگ، مقاومت برگ به پارگی و نیز میزان تجربه پذیری برگ کلن ها مورد بررسی و اندازه گیری قرار گرفتند. در مجموع تعدا 12 متغیر مختلف اندازه گیری شد و بعد با استفاده از اطلاعات این متغیرها تعداد 8 متغیر دیگر نیز محاسبه سد. داده های حاصل از این اندازه گیریها و محاسبات، در مجموع به تعداد 20 متغیر در قالب طرح آماری آنالیز ترکیبات اصلی (PCA) و با استفاده از نرم افزار Minitab 8/2 مور تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و بر این اساس کلن های مورد مطاله رسته بندی (Ordination) گردیدند تا صنوبرهایی که رفتار و عملکرد مشابهی را در رابطه با مجموع متغیرهای اندازه گیری شده از خود بروز داده اند مشخص شوند. همچنین مجموعه متغیرهای اندازه گیری شده نیز رسته بندی شدند تا متعیرهایی که نقش موثر و مشابهی در تفکیک گروههای مختلف صنوبر داشته اند تعیین گردند.نتایج حاصل از این بررسیها بیانگر آن است که از میان صنوبرهای مورد بررسی، کلن های Populus x euramercana بیشترین صفات مشترک و تشابه را با یکدیگر دارند و کلن های populus deltoids از نظر کلیه متغیرهای مورد بررسی در دو گروه جداگانه قرار می گیرند و سایر کلن ها نظری Populus alba و Populus nigra شباهت گروه خاصی را نشان نمی دهند. از میان 20 متغییر مورد بررسی در عرصه خزانه تعداد 9 متغیر تاثیر بیشتری در گروه بندی و تفکیک کلن ها از یکدیگر نشان می دهند بنابراین می توان با اندازه گیری تعداد کمتری از این متغیرها که اندازه یری آنها نیز از سهولت بیشتری برخوردار است کلن های مشابه راز از یکدیگر تفکیک نمود.با وجود اختیار بودن رطوبت کافی و دمانی مناسب و ظاهر سبز و شاداب کلن ها، رشد قطری و ارتفاعی تعدادی از آنها از جمله Populus deltoids 72.51 و Populus candicans در اواخر مرداد ماه متوقف و یا بسیار کند می شود و این در حالی است که تعداد دیگری از کلن ها از جمله Populus , Populus x euramericanan cv. Triplo Populus nigra var. betulifolia , Populus deltoids 77/51 deltoids 69/55 تا اواخر مهرماه به رشد خود ادامه می دهند و این امر یکی از دلایل رویش بیشتر این کلن ها در مقایسه با سایر ارقام خزانه می باشد.