تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1395 | دوره:24 | شماره:3 |تعداد مقالات:25

تغییر کاربری یکی از مهم ترین عامل هایی است که حفاظت از اکوسیستم های طبیعی را تحت تاثیر قرار می دهد. اگر اکوسیستم به طور طبیعی حفظ شود، پایداری خاک تامین خواهد شد. پژوهش پیش رو به منظور بررسی اثر کاربری های مختلف اراضی بر توان ترسیب کربن خاک در منطقه چهارطاق اردل استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. شش کاربری مختلف شامل جنگل قرق شده، جنگل طبیعی، جنگل تخریب شده، باغ، مرتع و کشاورزی انتخاب شدند و در هر کاربری 10 قطعه نمونه به طور منظم- تصادفی پیاده شد. در هر قطعه نمونه از پارامترهای کمی پوشش گیاهی آماربرداری شد و یک نمونه خاک از عمق صفر تا 60 سانتی متری برداشت شد. آزمایش های خاکشناسی برای تعیین بافت، وزن مخصوص ظاهری و کربن آلی خاک انجام شد. نتایج نشان داد که در بین کاربری های مختلف اراضی، جنگل قرق شده با 47.46 تن در هکتار بیشترین میزان ترسیب کربن خاک را داشت. کمترین مقدار اندوخته کربن نیز مربوط به جنگل تخریب شده به میزان 13.68 تن در هکتار بود که ازنظر آماری دارای تفاوت معنی دار در سطح اطمینان 99 درصد بود. نتایج به دست آمده بیان گر این موضوع است که اگر اکوسیستم جنگلی از دخالت های انسانی در امان مانده باشد، نقش به سزایی در اندوخته بلندمدت کربن در خاک ایفا می کند. هرگونه دخالت در شرایط طبیعی اکوسیستم، تاثیر منفی خود را به شکل محسوسی در اندوخته کربن خاک نشان می دهد.

تغییر کاربری زمین بر کارکرد اکوهیدرولوژیک تاج پوشش تاثیر به سزایی دارد. این پژوهش در چهار کاربری متداول زمین شامل جنگل به نسبت مطلوب، جنگل تخریب شده، جنگل زراعت شده و باغ که نتیجه تغییر کاربری جنگل بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در حوضه آبخیز قلعه گل (خرم آباد، لرستان) بودند، انجام شد. بارش و تاج بارش به مدت یک سال اندازه گیری شدند. اندازه گیری بارش، با نصب چهار جمع آوری کننده بارش در عرصه باز مجاور کاربری های مورد نظر انجام شد. برای اندازه گیری تاج بارش، در هریک از کاربری ها 12 درخت به طور تصادفی انتخاب شدند و زیر تاج هر درخت چهار جمع آوری کننده تاج بارش نصب شد. مشخصه های کمی درختان با انتخاب 15 قطعه نمونه به مساحت 2500 متر مربع در هریک از کاربری ها اندازه گیری شد. بر اساس نتایج، میزان بارش سالانه 526.3 میلی متر بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت معنی داری بین مقادیر تاج بارش و اتلاف تاجی در کاربری های بررسی شده شامل جنگل به نسبت مطلوب (353.9 و 172.4 میلی متر)، جنگل تخریب شده (403 و 123.4 میلی متر)، جنگل زراعت شده (429.8 و 96.5 میلی متر) و جنگل تبدیل شده به باغ (418.3 و 108 میلی متر) در سطح اطمینان 95 درصد وجود داشت. کارکرد اکوهیدرولوژیک تاج پوشش در جنگل به نسبت مطلوب (با انبوهی تاج پوشش 60 درصد و تراکم 212 اصله در هکتار) در مقایسه با جنگل تخریب شده (با انبوهی تاج پوشش 26 درصد و تراکم 144 اصله در هکتار) و جنگل زراعت شده (با انبوهی تاج پوشش 11 درصد و تراکم 52 اصله در هکتار) با کمترین تاثیر منفی مواجه بود. اجزای مدل های رگرسیون نشان دادند که برآورد اتلاف تاجی با استفاده از بارش (0.794< r2 <0.856) در مقایسه با قطر برابر سینه (0.654< r2 <0.837) دقت بیشتری داشت. شناختی که یافته های این پژوهش از کارکرد اکوهیدرولوژیک تاج پوشش ارائه می کند، می تواند در مدیریت منابع جنگلی برای تنظیم روابط بین تاج پوشش و چرخه آب به کار گرفته شود.

از آنجایی که جنگل های زاگرس تحت تاثیر عامل های اکولوژیک متعدد (به ویژه خاک و فیزیوگرافی) شاهد استقرار تیپ های رویشی مختلف هستند، پژوهش پیش رو با هدف تفکیک تیپ های رویشی جنگل های زاگرس میانی برمبنای تشابه گونه ای و تبیین ارتباط پوشش علفی کف این جنگل ها با شرایط ادافیکی و فیزیوگرافی به منظور مدیریت اکولوژیک این اکوسیستم ها، انجام شد. بدین منظور 21 قطعه نمونه اصلاح شده ویتاکر به طور تصادفی در تیپ های پوشش گیاهی هشتادپهلو استان لرستان انتخاب شد. در این قطعات نمونه، گونه و درصد پوشش آشکوب علفی، ویژگی های فیزیوگرافی و برخی متغیرهای ادافیکی اندازه گیری شد. سپس ارتباط آشکوب علفی کف با متغیرهای محیطی از طریق طبقه بندی با روش تجزیه دوطرفه گونه های شاخص (TWINSPAN) و رج بندی با روش های تجزیه تطبیقی قوس گیری شده (DCA) و تحلیل تطبیقی متعارفی (CCA) بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس، رج بندی و طبقه بندی پوشش گیاهی نشان داد که تفکیک تیپ های رویشی، پراکنش گونه ها و همچنین پراکنش گروه گونه های اکولوژیک در زاگرس میانی به طور عمده تحت تاثیر ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت و متغیرهای کربن آلی و ازت خاک بود. نتایج طبقه بندی پوشش گیاهی نیز با تفکیک پوشش گیاهی منطقه به سه گروه اکولوژیک متشکل از 12 گونه شاخص، نتایج رج بندی را تا حد زیادی تایید کرد. با توجه به وسعت عرصه مورد مطالعه (سیمای سرزمین) و انتخاب تصادفی واحدهای نمونه برداری در تیپ های فیزیونومیک و اکوتون ها، هم پوشانی زیادی در نتایج رج بندی و طبقه بندی پوشش گیاهی این مطالعه مشاهده شد.

شاخص های متعددی برای تعیین میزان اجتماع پذیری گونه ها به جوامع گیاهی طبقه بندی شده به منظور تعیین گونه های معرف وجود دارد. در پژوهش پیش رو با معرفی 11 شاخص اجتماع پذیری گونه- گروه، کیفیت آنها بر اساس داده های پوشش گیاهی 168 رولوه از جوامع گیاهی شمشاد هیرکانی (Buxus hyrcana Pojark.) با توسعه مدل TFVI و بهره گیری از چهار معیار عددی مجموع مقادیر اجتماع پذیری مثبت، شاخص تمایزی، شاخص انحصارگرایی و شاخص قدرت تفکیک ارزیابی شد. به منظور تعیین میزان وفاداری گونه ها از نتایج طبقه بندی روش TWINSPAN اصلاح شده (9 اجتماع گیاهی) استفاده شد. نتایج نشان داد که گروه های به دست آمده از مدل TFVI با استفاده از ضریب های ارزش، UbinB و اوچیای (Ochiai) دارای بیشترین مقادیر معیارهای چهارگانه ارزیابی کیفیت طبقه بندی بودند و از این نظر کیفیت آنها نسبت به ضیب های دیگر در سطح بالاتری قرار داشت. همچنین نتایج دارنگاره طبقه بندی خوشه ای و نمودار PCA نشان داد که نتایج شاخص های اجتماع پذیری 11گانه در چهار گروه قابل تفکیک است. در بررسی ابر نقاط شاخص های اجتماع پذیری در امتداد دو محور اول PCA که به ترتیب با مقادیر ویژه 0.556 و 0.365 بیشتر از 92 درصد از سهم تغییرات موجود در مقادیر شاخص های اجتماع پذیری مزبور را تبیین می کردند، مشخص شد که مقادیر وفاداری گونه ها بر اساس دو معیار ضریب ارزش و اوچیای مشابه هم بودند و از این نظر با نتایج شاخص های دیگر به طور کامل متفاوت بودند. به طور کلی نتایج پژوهش پیش رو نشان داد که استفاده از دو شاخص ضریب ارزش و اوچیای در تعیین گونه های معرف جوامع گیاهی نسبت به شاخص های اجتماع پذیری دیگر در اولویت است.

ارزیابی عملکرد فتوسیستم دو به عنوان پرانرژی ترین فتوسیستم که قادر به شکستن آب و تامین الکترون مورد نیاز مرحله نوری فتوسنتز است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سرمای دیررس که به طور معمول در فصل رویش و در طول شب اتفاق می افتد، با آسیب رساندن به اندام های در حال رشد گیاه، موجب ضعف و حتی مرگ آنها می شود. در این پژوهش به منظور بررسی اثر سرمای دیررس شبانه بر اجزای عملکردی فتوسیستم دو و برخی از ویژگی های فیزیولوژیکی مرتبط با آن، نهال های سه کلن شالک (Populus nigra L.) به مدت سه شب در معرض حداقل دماهای شبانه 16، چهار، صفر و 20- درجه سانتی گراد قرار گرفتند. سپس نهال ها به مدت 14 روز در دمای بهینه به منظور بررسی توان احیا نگهداری شدند. داده ها با استفاده از مدل فاکتوریل با دو عامل کلن در سه سطح و حداقل دمای شبانه در چهار سطح به تفکیک برای مرحله تنش و احیا تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که عملکرد ماکزیمم و موثر فتوسیستم دو تحت تاثیر کارایی کمپلکس تجزیه کننده آب و فعالیت مخزن پلاستوکوئینون در کلن های مختلف روند کاهشی متفاوتی را نشان داد، به نحوی که کلن ایرانی حساس تر از کلن های دیگر بود. این تفاوت در ارتباط با محتوای قند محلول، پرولین، کلروفیل و نرخ نشت الکترولیت ها از غشای سیتوپلاسمی بررسی شد. همچنین روند بهبودی کلن ها در دوره احیا مقایسه شد.

این پژوهش به منظور تهیه نقشه خشکیدگی بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.)، تجزیه و تحلیل و تشریح پراکنش مکانی درختان و توده های خشکیده بلوط با استفاده از روش زمین آمار و رسم نقشه های پهنه بندی خشکیدگی، احتمال و خطا در منطقه دشت برم استان فارس انجام شد. داده ها در قطعه نمونه هایی مستطیلی شکل به مساحت 1200 متر مربع (40×30 متر) بر اساس شبکه ای به ابعاد 500×500 متر با روش منظم- تصادفی جمع آوری شد. واریوگرام های تجربی ناهمسان گرد با استفاده از روش های مختلف زمین آماری رسم شد. نتایج ارزیابی متقابل نشان داد که روش کریجینگ معمولی با مدل کروی بهترین برازش را به داده ها داشت. نقشه خشکیدگی در طبقه های کمتر از 10، 10 تا 25، 25 تا 60 و بیشتر از60 درصد ترسیم شد. بیشترین سطح به طبقه 25 تا 60 درصد با 3827 هکتار و کمترین سطح به طبقه کمتر از 10 درصد با 260 هکتار تعلق داشت. در نقشه احتمال خشکیدگی مشاهده شد که احتمال این که خشکیدگی بیشتر از 60 درصد باشد، در بیشتر سطح در محدوده کمتر از 25 درصد بود و در سطح کمی از محدوده بین 50 تا 75 درصد واقع شده بود. پژوهش پیش رو نشان داد که با استفاده از زمین آمار (کریجینگ) می توان تغییرات مکانی، خطای برآورد و احتمال پیش بینی خشکیدگی درختان بلوط زاگرس را در قالب نقشه ارایه داد و کانون های خشکیدگی (آفت و بیماری) را شناسایی کرد.

تنه تجاری درختان جنگل های آمیخته راش علاوه بر حداکثر سهم ارزش نقدی و موجودی حجمی، در قالب زی توده تجاری به عنوان بزرگ ترین ذخایر کربن آلی در جنگل های شمال محسوب می شوند. هدف اصلی پژوهش پیش رو دست یابی به حداکثر قطعیت و دقت تخمین مقادیر زی توده مورد مطالعه بود. پس از قطع و استحصال 174 درخت در جنگل آمیخته راش گلندرود نور، هر بخش از تنه در عرصه وزن شد و قطعات چوبی نیز از هر بخش مذکور با ابعاد ثابت، تکه برداری شدند و برای اندازه گیری و محاسبه چگالی ویژه در شرایط دمای آون قرار گرفتند. شبیه سازی مقادیر زی توده مورد مطالعه با استفاده از تکنیک شبکه عصبی مصنوعی انجام شد. برای ارایه دقت روند شبیه سازی، الگوسازی آلومتریک با پارامترهای مختلف نیز تبیین شد. از لایه های ورودی قطر برابر سینه، ارتفاع تجاری تنه و چگالی ویژه با ترکیب مختلف در الگوسازی آلومتریک و شبیه سازی شبکه عصبی استفاده شد. معماری مختلف توپولوژی شبکه الگوریتم پس انتشار خطا با تعداد نورون های متفاوت شامل توابع انتقالی لجستیک سیگموئیدی و تانژانت سیگموئیدی در لایه های پنهان، دقت متفاوتی از برآورد متغیر پاسخ ارایه دادند. قطر به عنوان مهم ترین عامل تاثیرگذار در شبکه عصبی و معادلات آلومتریک محسوب شد و با افزایش ارتفاع و چگالی ویژه علاوه بر قطر، روند قطعیت برآورد افزایش یافت. نتایج نهایی برمبنای کلیه شاخص های اعتبارسنجی و ریشه میانگین مربعات خطای بین تخمین و مشاهدات نشان داد که اگرچه دقت برآوردی بین الگوسازی آلومتریک و شبیه سازی شبکه عصبی دارای اختلاف جزئی بود، اما خروجی بهینه به دست آمده از شبیه سازی با سه لایه ورودی قطر، ارتفاع و چگالی ویژه، یک لایه پنهان و 20 نورون عصبی حاوی تابع تانژانت سیگموئیدی دارای دقت بیشتری برای پیش گویی بود که قابلیت اجرا در سطح وسیعی از جنگل مورد مطالعه را دارد.

آتش عامل طبیعی و معمول تمام بوم سازگان ها است که به شدت تحت تاثیر فعالیت های انسانی قرار دارد. اولین اثرات قابل مشاهده آتش سوزی در جنگل از بین بردن پوشش گیاهی است که در نتیجه آن توده جنگلی به نفع گونه های مقاوم تغییر می یابد. گونه های مختلف گیاهی و ازجمله درختان با توجه به ویژگی های خود واکنش های متفاوتی را دربرابر حوادث طبیعی و ازجمله آتش سوزی از خود نشان می دهند. پژوهش پیش رو به منظور بررسی گونه های درختی مقاوم به آتش در جنگل نقله بر از مناطق جنگلی رستم آباد شهرستان رودبار در استان گیلان انجام شد که در سال 1389 به شدت از آتش سوزی خسارت دیده بود. تیپ جنگلی منطقه مورد مطالعه انجیلی- ممرزستان است که با بلندمازو، راش، آزاد و پلت آمیخته شده است. از آماربرداری صددرصد برای تعیین میزان خسارت وارده به تنه و تاج درختان استفاده شد و از نمونه برداری تصادفی برای تعیین میزان زادآوری گونه ها استفاده شد. نتایج بررسی بر اساس آزمون های آماری نشان داد که گونه های موجود تفاوت معنی داری را ازنظر مقاومت به آتش نشان می دهند. ازنظر میزان سوختگی، مقاوم ترین و حساس ترین گونه ها دربرابر آتش به ترتیب بلندمازو و انجیلی بودند. آزاد بیشترین زادآوری جنسی و غیرجنسی را پس از آتش سوزی داشت و بیشترین رشد ارتفاعی نهال ها نیز در بلندمازو دیده شد.

با گذشت حدود پنج دهه از کاشت درختان پارک جنگلی چیتگر، تاکنون مطالعه ای در زمینه بانک بذر در این منطقه انجام نشده است. پژوهش پیش رو برای نخستین بار ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﺗﺮﮐﻴﺐ ﮔﻮﻧﻪ ای ﭘﻮﺷﺶ گیاهی روزمینی ﻭﺑﺎﻧﮏ ﺑﺬﺭﺧﺎک این جنگل کاری ﭘﺮﺩاﺧت. سی قطعه نمونه 450 متر مربعی در سطح منطقه پیاده شد. نمونه برداری از بانک بذر خاک در هر قطعه نمونه با استفاده از یک قاب 400 سانتی متر مربعی در دو عمق صفر تا پنج و پنج تا 10 سانتی متری انجام شد و ﺗﺮﮐﻴﺐﮔﻮﻧﻪ ای ﺑﺎﻧﮏ بذر ﺧﺎک به ﺭﻭﺵ کشت گلخانه ای ﺗﻌﻴﻴﻦ شد. بر اساس نتایج، در مطالعه پوشش گیاهی روزمینی، 62 ﮔﻮﻧﻪ گیاهی از 22 خانواده و در مطالعه بانک بذر خاک 29 گونه از 13 خانواده شناسایی شدند. همه گونه های موجود در بانک بذر خاک در پوشش گیاهی روزمینی حضور داشتند. نتایج نشان داد که ﭘﻮﺷﺶ گیاهی روزمینی ﻧﺴﺒﺖﺑﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﺑﺬﺭﺧﺎک اﺯ ﻏﻨﺎی ﮔﻮﻧﻪای ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮﺭﺩاﺭﺑﻮﺩ. تشابه زیاد گونه های بانک بذر خاک و پوشش گیاهی روزمینی گویای این مطلب بود که بانک بذر خاک منطقه قابلیت احیای پوشش گیاهی روزمینی را دارد، اما با توجه به عدم مشاهده گونه درختی در بانک بذر خاک می توان گفت که احیای جوامع درختی فقط با تکیه بر جوانه زنی بذر از بانک بذر خاک عملی نیست. به دلیل ساختار و نوع پوشش گیاهی قبلی منطقه که جنگل نبوده است، درنهایت گرایش طبیعی منطقه به سوی گونه های غیرجنگلی است.

شیردار (Acer cappadocicum Gled.) یکی از گونه های جنس افرا و جزء گونه های درختی مهم و بومی جنگل های شمال کشور است. هدف از انجام پژوهش پیش رو بررسی برخی از خصوصیات رویشگاهی و صفات کیفی درختان شیردار در جنگل های جنوب ساری بود. با مطالعه و بررسی جنگل های منطقه مورد مطالعه، بخش هایی که شیردار در آنجا حضور داشت، انتخاب شد و 93 قطعه نمونه 10 آری در شرایط فیزیوگرافیک مختلف (ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت جغرافیایی) به طور انتخابی پیاده شد. در قطعات نمونه، مشخصات جغرافیایی منطقه و صفات کمی و کیفی درختان شیردار ثبت شد. به منظور بررسی شرایط خاک منطقه نیز 20 نمونه خاک به طور تصادفی برداشت شد. نتایج نشان داد که تعداد درختان شیردار در هر قطعه نمونه از حداقل یک تا حداکثر 29 درخت متغیر بود. اثر فاکتورهای فیزیوگرافی شامل شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا بر پراکنش شیردار معنی دار بود، به طوری که بیشترین فراوانی شیردار در شیب 21 تا 40 درصد، جهت شرقی و محدوده ارتفاعی 1501 تا 1700 متر از سطح دریا مشاهده شد. کمترین درختان راستار شیردار در شیب یک تا 20 درصد، جهت شرقی و ارتفاع 1701 تا 1900 متر از سطح دریا مشاهده شد و بیشترین درختان قائم شیردار نیز در شیب 81 تا 150 درصد، جهت غربی و ارتفاع 1901 تا 2100 متر از سطح دریا دیده شد. همچنین بیشترین فراوانی درختان شیردار در خاک های لومی مشاهده شد، اما قطورترین و بلندترین درختان شیردار در خاک هایی با بافت رسی حضور داشتند.

در پژوهش پیش رو، پتانسیل گیاه پالایی کلن 561/41 صنوبر اورامریکن (Populus euramericana Guinier) به خاک آلوده به سرب (غلظت های صفر، 500، 1000، 1500 و 2000 میلی گرم بر کیلوگرم) در یک مکان مسقف در قالب طرح کامل تصادفی بررسی شد. نتایج نشان داد که در غلظت های 500، 1000، 1500 و 2000 میلی گرم بر کیلوگرم سرب، زنده مانی به ترتیب حدود 19.9، 35.8، 55.6 و 60.3 درصد کاهش یافت. این درحالی بود که اعمال غلظت های مختلف سرب تغییر محسوسی در کاهش طول ریشه و ارتفاع ساقه ایجاد نکرد و تا غلظت 500 میلی گرم بر کیلوگرم سرب، سطح برگ و زی توده های ریشه، ساقه، برگ و کل نونهال کاهش پیدا نکرد. با افزایش غلظت سرب در خاک، غلظت و مقدار سرب در ریشه، ساقه و برگ افزایش یافت و مقادیر آنها همواره در ریشه بیشتر از ساقه و برگ بود. در غلظت 500 میلی گرم بر کیلوگرم سرب، کارآیی انتقال (تجمع سرب در اندام هوایی) و شاخص های تحمل ریشه، اندام هوایی و نونهال بیشتر از غلظت های دیگر اعمال شده سرب بود. به طور کلی، نونهال های P. euramericana در غلظت 500 میلی گرم بر کیلوگرم تحمل بسیار خوبی نسبت به فلز سنگین سرب داشتند و در غلظت های بیشتر، اگرچه شاخص تحمل آنها حدود 60 درصد کاهش یافت، اما نشان دهنده تحمل قابل قبول این کلن در غلظت های زیاد سرب بود. همچنین انباشت قابل ملاحظه سرب در ریشه، نشان دهنده عمل تثبیت ریشه ای بود که می تواند این کلن را برای پروژه های گیاه پالایی در محیط های آلوده به سرب، مطلوب معرفی کند.

خور بساتین در سواحل شمالی خلیج فارس و شرق استان بوشهر از یک سو به خلیج نای بند و از سوی دیگر به رودخانه گاوبندی منتهی می شود. خور بساتین ازنظر دارا بودن شرایط ویژه اکولوژیکی، یکی از زیستگاه های جنگل های حرا در سواحل شمالی خلیج فارس به شمار می رود، اما در سال های اخیر جایگاه تمرکز انواع آلاینده های محیط زیستی شده است. آشکارسازی نقش تعدیل کننده جنگل های حرا در کاهش آلودگی و شناخت وضعیت تمرکز عناصر فلزی و شبه فلزی و تطابق آنها با رویدادهای محیطی در خور بساتین از اهداف پژوهش پیش رو بود. روش تحقیق به گونه ای طراحی شد که نمونه برداری جامعی با توجه به وسعت خور بساتین از رسوبات سطحی و عمقی دست نخورده انجام شود و غلظت 50 عنصر فلزی، شبه فلزی و عناصر نفت- پیوند تعیین شود. 120 نمونه رسوب پس از آماده سازی، توسط دستگاه ICP-OES تجزیه و تحلیل شدند. همچنین در تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار ماکرو XL Stat Pro 2015 به منظور بررسی ارتباط بین عناصر استفاده شد. نتایج پژوهش پیش رو نشان داد که با تغییر ریخت شناسی دهانه خور بساتین از سال 1379 و محدود شدن چرخه هیدرولیکی جریان های جزرومدی، نرخ رسوب گذاری در خور بساتین به اندازه ای افزایش یافته است که باعث خشک شدن درختان حرا شده است. این فرآیند نقش مستقیمی در غنی شدن فلزات سنگین در خور بساتین و عدم پالایش آنها توسط گیاهان داشته است. نتایج نشان داد که نرخ متوسط رسوب گذاری در خور بساتین بین 1.8 تا دو سانتی متر در سال در تغییر بوده است.

برای برآورد مقدار تولید چوب صنوبر در صنوبرکاری های سنتی، محاسبه میزان رویش آنها ضروری است. به منظور بررسی تغییرات صفات رویشی صنوبر در حاشیه رودخانه زاینده رود اصفهان، شش توده کبوده (Populus alba L.) از سطح صنوبرکاری شده حاشیه رودخانه انتخاب شدند و مشخصات رویشی آنها شامل قطر، ارتفاع، میزان رویش قطری و میزان افزایش ارتفاع اندازه گیری شد و سپس رویش حجمی آنها محاسبه شد. داده های جمع آوری شده به روش آماری تجزیه واریانس یک طرفه تجزیه و تحلیل شدند. بر اساس نتایج، توده ها در صفات ارتفاع، قطر، متوسط رویش و رویه زمینی در سطح اطمینان 99 درصد و در صفت حجم چوب در هکتار در سطح اطمینان 95 درصد تفاوت معنی داری را نشان دادند. بر اساس جدول مقایسه میانگین ها، توده چهار ازنظر صفات قطر، ارتفاع و رویه زمینی و توده شش ازنظر حجم چوب تولیدی در هکتار و رویش سالانه بیشترین مقدار را داشتند. میزان رویش سالانه در هکتار از 16.53 تا 47.25 متر مکعب در توده های مختلف متغیر بود که این حداکثر تولید چوب علاوه بر تفاوت توده، به دلیل وجود حداقل فاصله کاشت درختان و افزایش تعداد در هکتار به دست آمد. به عبارت دیگر تغییرات فاصله کاشت و دخالت های مدیریتی در توده ها را می توان در میزان و کیفیت تولید چوب صنوبر بسیار موثر دانست.

شناخت ویژگی های جنگل شناسی توده های جنگلی مقدم بر هرگونه اقدام مدیریتی در جنگل است. پژوهش پیش رو با هدف تعیین تیپ های جنگلی و بررسی ویژگی های مهم جنگل شناسی توده ها در امتداد گرادیان ارتفاعی جنگل های حفاظت شده ارسباران انجام شد. بدین منظور، قطعه نمونه های دایره ای شکل 400 متر مربعی در فواصل ارتفاعی 50 متری، در امتداد پنج خط نمونه به فاصله 100 متر از یکدیگر، از پایین ترین حد (1100 متر) تا بالاترین حد (1725 متر) گسترش جنگل پیاده شدند. در هر قطعه نمونه، پس از تعیین عامل های فیزیوگرافی (شیب، جهت دامنه، ارتفاع و مختصات جغرافیایی)، گونه های گیاهی چوبی شناسایی و قطر برابر سینه کلیه درختان، مبدا درختان، وضعیت سلامت، تعداد تنه و وضعیت تنه نسبت به سطح افق اندازه گیری و تعیین شد. همچنین در مرکز هر قطعه نمونه اصلی، یک قطعه نمونه 100 متر مربعی پیاده شد و فراوانی زادآوری ها بررسی شد. در این پژوهش چهار تیپ ممرز- بلوط سفید (1100 تا 1400 متری از سطح دریا)، ممرز- بلوط سفید- کرب- ون (1400 تا 1500 متری از سطح دریا)، ممرز- بلوط سفید- کرب (1500 تا 1650 متری از سطح دریا) و ممرز- اوری (1650 تا 1725 متری از سطح دریا) در طول گرادیان ارتفاعی شناسایی شدند. بیشترین تعداد در هکتار (توده های بالغ و زادآوری) و میانگین رویه زمینی درختان در تیپ ممرز- اوری و بیشترین میانگین قطر برابر سینه در تیپ ممرز-بلوط سفید مشاهده شد. بیشینه فراوانی زادآوری دانه زاد نیز در تیپ ممرز- بلوط سفید- کرب دیده شد.

پژوهش پیش رو به نقش روشنه های تاج پوشش ناشی از اجرای شیوه تک گزینی بر میزان ضخامت لایه هوموس در توده جنگلی راش پرداخته است. شانزده روشنه در طبقات کوچک، متوسط، بزرگ و خیلی بزرگ با چهار تکرار برای هر طبقه در راشستان سری الندان ساری، استان مازندران انتخاب شدند. اندازه گیری لایه هوموس در مرکز و چهار جهت اصلی روشنه ها و نمونه برداری برای برخی آزمایش های شیمیایی به روش نمونه های ترکیبی انجام شد. نتایج نشان داد که روشنه های تاج پوشش ازنظر ضخامت لایه هوموس اختلاف معنی داری داشتند. ضرایب همبستگی اسپیرمن نشان داد که با افزایش ضخامت لایه هوموس، مقدار ازت کل (درصد)، فسفر و کربن آلی (درصد) کاهش یافت. ضخامت لایه هوموس در مرکز روشنه ها کمتر از حاشیه روشنه ها بود و بیشترین میانگین ضخامت لایه هوموس در جهت شمال جغرافیایی مشاهده شد. به طور کلی، نتایج پژوهش نشان داد که روشنه های ناشی از اجرای عملیات بهره برداری بعد از هشت سال بر عمق لایه هوموس در جنگل راش موثر بودند که به نوبه خود بیان گر اهمیت و نقش روشنه ها در بوم سازگان جنگل است.

در پژوهش پیش رو درختان کاج الدار (Pinus eldarica Medw.) در توده های خالص (با دو تراکم) و مخلوط با اکالیپتوس (Eucalyptus camadulensis Dehnh.) ازنظر رویش، ابعاد و وضعیت کیفی بررسی و مقایسه شدند. بدین منظور نمونه برداری به روش منظم- تصادفی انجام شد و مشخصات کمی توده سرپا شامل قطر برابر سینه، ارتفاع و قطر تاج به همراه صفات کیفی ازجمله دوشاخگی، پوسیدگی و پیچیدگی تنه اندازه گیری و ثبت شدند و بر اساس آنها ضریب پایداری، سطح مقطع در ارتفاع برابر سینه، حجم و رویش مشخصات کمی محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تجزیه واریانس و برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که ازنظر تمام صفات به استثنای ارتفاع کل و رویش ارتفاعی، اختلاف معنی داری بین توده ها وجود داشت. بر این اساس، توده مخلوط نسبت به دو توده خالص ازنظر مقادیر مشخصات کمی برتر بود. میزان پایداری، قطر و رویش قطری، حجم و رویش حجمی، رویه زمینی و رویش آن و سطح تاج در این توده بیشتر بود و تنها ازنظر میانگین رویش ارتفاعی و ارتفاع کل اختلاف وجود نداشت. ازنظر ارتفاع تنه نیز توده خالص و متراکم کاج بیشترین هرس طبیعی و تنه بدون شاخه را داشت. بیشترین پیچیدگی تنه و دوشاخگی در توده مخلوط و بیشترین پوسیدگی در توده خالص و متراکم مشاهده شد. به طور کلی کاشت این گونه به طور مخلوط ارجحیت دارد که به دلیل استفاده بهتر از ظرفیت رویشگاه است و ازنظر زیبایی شناختی و محیط زیستی نیز مورد تایید است.