تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1395 | دوره:24 | شماره:4 (پیاپی 66) |تعداد مقالات:21

هدف از پژوهش پیش رو، ارزیابی اقتصادی گزینه های فعلی استفاده از جنگل (دامداری و برداشت چوب) بود. منطقه مورد مطالعه سری 11 شفارود به مساحت 2200 هکتار واقع در استان گیلان بود. از داده های قیمت چوب سرپا، رویش سالانه و نرخ سود بانکی برای تعیین ارزش خالص فعلی برداشت چوب استفاده شد. همچنین قیمت و هزینه های دام (میش) و نرخ سود بانکی برای تعیین ارزش خالص فعلی دامداری استفاده شد. پس از ارزیابی اقتصادی، مجموع ارزش خالص فعلی به دستامده از برداشت چوب (بالفعل) و دامداری برابر با 30405809 ریال در هکتار محاسبه شد. از مجموع ارزش خالص فعلی، سهم جنگل داری 92.7 درصد و سهم دامداری 7.3 درصد بود. به عبارت دیگر، ارزش خالص فعلی دامداری حدود 12.7 برابر کمتر از جنگل داری بود. نتایج به دست آمده از پژوهش پیش رو نشان داد که این بخش از جنگل با توجه به عملکردهای فعلی، قابلیت مدیریت برای تولید چوب را داشته است. برای مدیریت جنگل بر پایه اصول پایداری و تامین نیازهای جنگل نشینان، باید مدیریت جنگل را به سمت جنگل داری اجتماعی سوق داد.

آگاهی از ویژگی های زادآوری در توده های جنگلی، از موارد مهم و ضروری در مدیریت درست منابع جنگلی است. هدف از اجرای پژوهش پیش رو، شناسایی گونه های مناسب برای کاشت در موقعیت های مختلف داخل روشنه (مرکز، حاشیه و زیر تاج پوشش) و تاثیر تغییرات شدت نور نسبی بر مشخصه های رویشی نهال های گونه های مختلف بود. ده روشنه در توده های طبیعی بلوط - ممرز در سری یک جنگل لوه (استان گلستان) انتخاب شد و ویژگی های مختلف زادآوری در موقعیت های مختلف روشنه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که فراوانی گونه ها در موقعیت های مختلف روشنه و شدت های مختلف نور نسبی متفاوت بود. در بین نهال های گونه های مختلف فقط متوسط اندازه نوشاخه بهاره نهال های بارانک (Sorbus torminalis) در مرکز روشنه با اختلاف معنی داری بیشتر از موقعیت های دیگر بود. همچنین فقط رویش طولی سالانه بارانک در شدت نور نسبی بیشتر از 40 درصد و رویش قطری سالانه ممرز (Carpinus betulus) و آلوکک (Prunus avium) در شدت نور نسبی 30 تا 40 درصد با اختلاف معنی داری بیشتر از شدت های نور نسبی دیگر بود. پیشنهاد می شود که آمیختگی و نیازهای اکولوژیک گونه ها هنگام جنگل کاری در روشنه ها مورد توجه کارشناسان قرار گیرد.

ارزیابی وضعیت روسازی جاده های جنگلی و مدیریت بهینه هزینه نگهداری روسازی جاده های جنگلی به عنوان مهم ترین بخش از مدیریت یک جاده جنگلی محسوب می شود، حال آن که تخصیص بهینه هزینه در طول مدت استفاده از جاده بسیار دشوار است. بررسی وضعیت روسازی نیازمند تجهیزات خاصی است که به طور معمول به دلیل هزینه زیاد و عدم دسترسی به این نوع تجهیزات، کمتر مورد توجه قرار می گیرد. از این رو باید از تکنیک هایی استفاده شود که بتوانند روابط خطی و غیرخطی زوال سطح روسازی را ارزان تر و سریع تر مدل سازی کنند. در پژوهش پیش رو کاربرد تکنیک الگوریتم ژنتیک در شناسایی سطح اخطار روسازی جاده های جنگلی و برنامه ریزی ترمیم و نگهداری روسازی بررسی شد. بدین منظور شبکه جاده های جنگلی حوزه غرب هراز به طول حدود 50 کیلومتر شامل پنج سری درنظر گرفته شدند. شناسایی سطح اخطار روسازی و ارایه یک برنامه ترمیم و نگهداری برای شبکه روسازی مذکور در طول یک دوره طرح پنج ساله و برمبنای برنامه ریزی یک ساله ارایه شد. نتایج نشان داد که مناسب ترین سطح هشدار خرابی بیرون زدگی برابر با پنج سانتی متر و برای شیارشدگی 10 سانتی متر بود. با برنامه ریزی و انجام منظم فعالیت های ترمیم و نگهداری، هزینه ها حداقل 25 و حداکثر 73 درصد در طول دوره طرح برنامه نسبت به سال اول کاهش یافتند که این موضوع اهمیت فعالیت های مستمر تعمیر و نگهداری و لزوم به کارگیری تکنیک های نوین را در برنامه ریزی نگهداری روسازی نشان می دهد.

یکی از مهم ترین اصول مدیریت توسعه پاک، افزایش و یا حفظ موجودی ذخایر کربن آلی در اکوسیستم های طبیعی است. با توجه به این که حفظ تنوع زیستی نیز یکی از معیارهای اصلی توسعه پایدار محسوب می شود، پژوهش پیش رو در توده های طبیعی توسکا - انجیلی، پلت - انجیلی و اوجا - ممرز پارک جنگلی نور (مازندران) برای بررسی ارتباط بین مقادیر ترسیب کربن خاک و تنوع زیستی گیاهی انجام شد. هدف اصلی پژوهش این بود که آیا تغییرات تنوع زیستی گیاهی معرف مناسبی برای پایش صحیح ظرفیت وزنی ذخایر کربن خاک در جنگل مورد مطالعه محسوب می شود یا خیر. شاخص های رایج تنوع زیستی اشکوب های مختلف در قالب قطعه نمونه های 400 متر مربعی با پنج تکرار با توزیع کامل تصادفی در هر توده محاسبه شد و لایه های خاک (صفر تا 20 سانتی متری و 20 تا 40 سانتی متری) برای اندازه گیری کربن نمونه برداری شدند. نتایج حاکی از تغییرات معنی دار شاخص های تنوع زیستی پوشش های گیاهی در توده های مختلف بود. فقط غنای گونه ای و غلبه گونه ای اشکوب درختی در توده های مورد مطالعه تغییرات معنی داری نداشتند. نتایج نشان داد که در توده توسکا - انجیلی نسبت به توده های دیگر، به طور معنی داری ذخایر کربن آلی کمتری در افق های مختلف خاک وجود داشت، درصورتی که در توده پلت - انجیلی بیشترین ذخایر کربن آلی در افق های آلی و معدنی خاک وجود داشت. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که بین غلبه گونه ای پوشش درختی و ذخایر کربن لایه معدنی خاک ارتباط معنی داری وجود داشت که نشان می دهد تراکم جمعیت و پراکندگی درختان گونه های غالب توده در میزان ذخایر کربن لایه معدنی خاک تاثیرگذار بوده است. ظرفیت وزنی ذخایر کربن عمق های آلی و معدنی خاک با شاخص وفور و با شاخص یکنواختی پایلو فلور کف جنگل همبستگی معنی داری داشت. از این رو میزان پوشش و نحوه توزیع پایه های علفی در جنگل مورد مطالعه می تواند معرف ویژگی های مقادیر وزنی کربن ترسیب شده افق های مختلف خاک باشد.

در پژوهش پیش رو صنوبر دلتوئیدس (.Popolus deltoides Marsh) در استان کردستان از نظر بلوغ مالی و دوره چرخش بهینه بررسی شد. ابتدا داده های مربوط به رویش صنوبر از طرح های کاشت صنوبر مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان استخراج شد و در ادامه قیمت هر متر مکعب چوب سرپا و هزینه های ثابت و متغیر به ازای هر هکتار از طریق پرسشنامه، مصاحبه با مردم بومی منطقه و زارعان صنوبر برآورد شد. در نهایت، با استفاده از مدل ارزش مورد انتظار زمین (فاستمن)، سنی که در آن کشاورزان به بیشترین ارزش خالص فعلی دست پیدا می کنند، تعیین شد. نتایج نشان داد که سن چرخش بهینه در 12 سالگی در جایی که منحنی نتیجه دریافتی نهایی، منحنی هزینه نهایی ورودی را قطع می کند، اتفاق می افتد. این در حالی است که کشاورزان صنوبر در منطقه، درختان صنوبر را در سن شش تا هفت سالگی و پیش از موعد، قطع می کنند و سود بیشتر را نادیده می گیرند. علت این رویداد هم وجود خطر در بازار صنوبر این منطقه و عدم خطر پذیری بیشتر کشاورزان است.

امروزه خشکه دارها به عنوان یک بخش ساختاری و کاربردی بسیار مهم در جوامع جنگلی شناخته شده اند. درک نقش و پویایی خشکه دارها به منظور بهبود راهبردهای مدیریت جنگل در جنگل های مدیریت شده و مدیریت نشده بسیار حائز اهمیت است. پژوهش پیش رو با هدف بررسی ویژگی های کمی و کیفی خشکه دارها در مرحله میانی توالی در توده های کمتردست خورده آمیخته راش (Fagus orientalis Lipsky) انجام شد. پس از جنگل گردشی اولیه، سه قطعه نمونه یک هکتاری در پارسل 310 بخش گرازبن جنگل خیرودکنار نوشهر انتخاب شدند و آماربرداری صددرصد از ویژگی های خشکه دارها شامل قطر (7.5£ سانتی متر)، ارتفاع و مشخصات کیفی (شامل شکل، درجه پوسیدگی و گونه) انجام شد. بر اساس نتایج پژوهش پیش رو، حجم خشکه دار در قطعات مورد بررسی به طور متوسط 37.8 متر مکعب در هکتار اندازه گیری شد. ممرز با 64 درصد خشکه دار، بیشترین فراوانی را در بین خشکه دارها به خود اختصاص داد. بیشترین درصد فراوانی و حجم خشکه دارهای اندازه گیری شده به ترتیب 74.7 درصد و 69.3 درصد مربوط به خشکه‎دارهای افتاده بود. همچنین 52.1 درصد خشکه دارهای اندازه گیری شده، در درجات پیشرفته پوسیدگی قرار داشتند. درنهایت بیشترین فراوانیخشکه دارها در طبقه قطور (50 تا 75 سانتی متر) مشاهده شد.

بهره برداری از جنگل به عنوان نیازی بیولوژیک، عملی ضروری و در عین حال عاقلانه و اقتصادی است، اما این کار صدماتی را به جنگل و زادآوری درختان وارد می کند. بهره برداری هم به طور سنتی و هم به طور مکانیزه به منظور برداشت و حمل و نقل چوب از جنگل های شمال انجام می شود. در پژوهش پیش رو، در دو بخش به بررسی میزان خسارت وارد بر زادآوری در اثر چوبکشی با قاطر (سنتی) و اسکیدر (مکانیزه) و مقایسه این دو روش پرداخته شد. پژوهش پیش رو در پارسل چهار سری لالا مربوط به شرکت چوب و کاغذ مازندران انجام شد. شیوه جنگل شناسی اعمال شده تک گزینی بود و روش آماربرداری منظم - تصادفی با قطعات نمونه دایره ای شکل یک آری برای بررسی صدمات زادآوری در دو مرحله پیش و پس از چوبکشی استفاده شد. نتایج نشان داد که در عملیات قطع و تبدیل درختان به 2.38 درصد از زادآوری و پس از عملیات چوبکشی به 8.56 درصد از زادآوری آسیب وارد شده است. در پژوهش پیش رو مشخص شد که صدمات چوبکشی مکانیزه بر نهال، شل و خال به ترتیب 10.67، 7.46 و 1.78 درصد بود، در حالی که صدمات چوبکشی سنتی به نهال، شل و خال به ترتیب 9.2، 9.11 و 6.58 درصد بود. همچنین صدمات وارد بر کل زادآوری در بخش چوبکشی مکانیزه 7.93 درصد و در بخش چوبکشی سنتی نه درصد بود که به استناد نتایج آزمون t جفتی، صدمات چوبکشی مکانیزه و سنتی در دو بخش پارسل اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند.

پژوهش پیش رو با هدف بررسی پاسخ مازودار (Quercus infectoria Oliv)به گلازنی انجام شد. یک توده کمتردست خورده (1.4 هکتاری) و یک توده گلازنی شده (1.7 هکتاری) در روستای یعقوب آباد شهرستان بانه در استان کردستان انتخاب شدند. در هر کدام از توده های انتخاب شده، پنج قطعه نمونه مستطیلی شکل به ابعاد 30×20 متر به صورت تصادفی برداشت شدند. در داخل قطعات نمونه، برای همه درختان با قطر برابر سینه مساوی و بیشتر از پنج سانتی متر، نام گونه ثبت شد و قطر برابر سینه، ارتفاع کل، ارتفاع تنه و دو قطر بزرگ و کوچک تاج اندازه گیری شدند. برای بررسی رویش قطری، در هر توده، 18 اصله درخت مازودار با مبدأ رویشی شاخه زاد به صورت تصادفی به عنوان درختان نمونه انتخاب شدند و از هرکدام در ارتفاع 50 سانتی متری تنه با استفاده از مته سال سنج، یک جفت نمونه رویشی در دو جهت عمود برهم برداشت شد. در نمونه های رویشی، رویش جاری سالانه شعاعی اندازه گیری شد. رویش قطری نیز محاسبه شد و سپس میانگین رویش قطری در بازه زمانی 1362 تا 1388 برآورد شد و درصد رویش قطری نیز در طبقات قطری هم نام تعیین شد. نتایج نشان داد که میانگین نمایه های زیست سنجی (قطر، ارتفاع کل، ارتفاع تنه، ارتفاع تاج و سطح تاج) درختان مازودار در توده کمتردست خورده از توده گلازنی شده بیشتر بود و اختلاف بین آنها معنی دار بود. میانگین رویش قطری درختان مازودار در توده گلازنی شده (2.08 میلی متر در سال) از توده کمتردست خورده (1.32 میلی متر در سال) بیشتر بود و اختلاف رویش در بازه زمانی مورد بررسی و درصد رویش قطری در طبقات قطری معنی دار بود.

توسعه شهرنشینی و رشد جمعیت، تقاضای مصرف چوب را افزایش داده است که زراعت چوب تا حدی نیاز به مواد چوبی را تامین می کند. صنوبرکاری با ارقام تندرشد صنوبر، نیاز به بررسی سازگاری و پتانسیل تولید چوب دارد. پژوهش پیش رو در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و 12 تیمار (11 کلن جدید صنوبر و یک کلن شاهد) به منظور تعیین سازگاری و میزان تولید چوب در ایستگاه تحقیقات زراعی لشت نشاء استان گیلان انجام شد. در هر قطعه نمونه آزمایشی، 12 اصله نهال یک ساله با فاصله 4×4 متر کاشته شدند. در پایان اجرای پروژه، قطر، ارتفاع، حجم و درصد زنده مانی درختان محاسبه شد. نتایج نشان داد که تمام کلن ها دارای سازگاری خوبی بودند، اما کمیت رشدی متفاوتی از خود نشان دادند. کلن های P. x. Intreramericana، P. d. Marquette، P. d. 92.258 و P. e. Ita199 به ترتیب با قطرهای 12.8، 12.35، 10.58 و 9.42 سانتی متر و ارتفاع های 11.08، 12.58، 12.22 و 10.76 متر نسبت به کلن شاهد (P. d. 69.55) با قطر 9.65 سانتی متر و ارتفاع 10.62 متر افزایش رشد داشتند. همچنین حجم درختان کلن های فوق و شاهد به ترتیب 9.35، 9.76، 6.84، 5.11 و 5.83 مترمکعب در هکتار در سال برای یک دوره پنج ساله به دست آمد. درصد زنده مانی کلن های متفاوت بود، به طوری که کمترین درصد زنده مانی در کلن P. e. Blanc de poitou با 66.6 درصد و بیشترین آن در کلن های P. e. 45.51، P. e. 92.160، P. d. Marquette و P. e. 87m119 با 97.2 درصد مشاهده شد. کلن های مذکور را می توان پس از تحقیقات تکمیلی، به عنوان کلن های شایسته و موفق در برنامه جامع توسعه زراعت چوب معرفی و مورد استفاده قرار داد.

قارچ های میکوریز آربسکولار از جمله میکروارگانیسم های خاکزی هستند که نقش مهمی در اکوسیستم های خشکی ایفا می کنند. آنها قادرند با افزایش سطح جذب ریشه گیاه، آب و عناصر معدنی را در اختیار گیاه قرار دهند و در نتیجه استقرار، رشد و زنده مانی گیاه را بهبود بخشند. در پژوهش پیش رو تاثیر قارچ های میکوریزی Glomus intraradices، G. mosseae و G. hoiبر شاخص رویشی نونهال های محلب (Cerasus mahaleb(L.) Mill.) در شرایط گلخانه ای بررسی شد. به منظور تولید نونهال محلب، بذرهای آن از درختان مادری در منطقه چهارطاق اردل جمع آوری شد و پس از گذشت شش ماه، نونهال های میکوریزی و شاهد ارزیابی شدند. نتایج اندازه گیری کلنیزاسیون ریشه نشان داد که قارچ های G. intraradices و G. mosseae توانسته اند به خوبی با نونهال محلب همزیستی برقرار کنند و این قارچ ها اثر معنی داری بر تمام شاخص های رویشی به جز طول ریشه اصلی داشته اند و سبب افزایش رشد گیاه شده اند، در حالی که قارچ G. hoi بر شاخص های رویشی اثرگذار نبوده است و همزیستی ضعیفی را برقرار کرده است. در مجموع، در پژوهش پیش رو استفاده از G. intraradices و G.mosseae مثبت ارزیابی شد، بنابراین می توان تلقیح بذرهای محلب با این گونه های قارچی را به عنوان راهکاری مناسب و کاربردی برای افزایش رشد و استقرار نونهال های محلب به ویژه در عرصه های تخریب یافته زاگرس پیشنهاد داد.

در این پژوهش به منظور ارزیابی شدت بحران زوال در منطقه تنگ سولک استان کهگیلویه و بویراحمد، برخی پارامترهای ساختاری منطقه بررسی شدند تا حساسیت آنها در شدت ابتلا به بحران زوال مشخص شود. با توجه به تنک بودن جنگل های منطقه و هدف بررسی درختان خشکیده، نمونه برداری در 100 قطعه نمونه یک هکتاری انجام شد. برای ارزیابی شدت بحران، از روشFierke استفاده شد. در این روش تاج پوشش به شش طبقه خشکیدگی تقسیم می شود که شاخص خشکیدگی طبقه های تاج پوشش (CCC) را مشخص می کند. هم زمان تعداد سوراخ های واضح روی تنه، شاخص سوراخ های تنه (BEC) را تعریف می کند. در نهایت، شاخص ارزیابی شدت خشکیدگی برای بحران زوال (REI) از مجموعBEC و CCC محاسبه می شود. ارزش REI سبب تقسیم بندی درختان در سه طبقه I، II، III می شود که هر یک از طبقه ها، اندازه ای از شدت بحران را مشخص می کنند. نتایج این پژوهش نشان داد که تنها 11 درصد درختان منطقه به پدیده خشکیدگی دچار شده اند. همچنین 86 درصد درختان پهن برگ منطقه در طبقه شدت ضعیف بحران زوال هستند و فقط 14 درصد درختان خشکیده در طبقه متوسط یعنی مرحله پیشروی زوال قرار دارند.

به منظور انجام پژوهش پیش رو، تلاقی های متعددی بین پایه های پده (Populus euphratica Oliv.) و کبوده (Populus alba L.) در سال های 1390 تا 1391 انجام شد. از کشت جنین نارس دورگ ها در محیط کشت MS برای تولید نهال دورگ ها استفاده شد. چندین ویژگی ریخت شناسی و ریز ریخت شناسی در تعداد زیادی از ژنوتیپ های دورگ جدید شش خانواده متفاوت پس از دو سال رویش در مزرعه، در سه تکرار اندازه گیری و تجزیه و تحلیل شدند تا با ارزیابی قابلیت هایی مانند تعداد، طول و زاویه شاخه ها، ابعاد برگ و قطر یقه در دورگ های به دست آمده و شناسایی دورگ های برتر، تفاوت بین دورگ ها با والدین مادری پده یا کبوده نیز ارزیابی شود. خانواده ها در بیشتر صفات اختلاف معنی داری داشتند. در برخی صفات، تفاوت در درون تلاقی ها معنی دار شد و نتاج به دستامده از دو گروه تلاقی P. euphratica×P. alba و P. alba×P. euphraticaدر دو دسته متمایز قرار گرفتند که نشان دهنده اثرات مادری بود. دامنه صفات در نتاج به دست آمده بسیار گسترده بود. به عنوان نمونه در بین تک پایه های نتاج، ارتفاع نهال ها بین 24 تا 424 سانتی متر متغیر بود. بارزترین اختلاف ها در ویژگی های روزنه بود. دورگ ها با والد مادری پده و کبوده، از نظر برخی از صفات رفتارهای بسیار متفاوتی نشان دادند. در تلاقی هایی که پده به عنوان گونه مادری استفاده شده بود، میانگین کل تعداد روزنه در سطح زبرین برگ 123 عدد در میلی مترمربع بود، در حالی که در تلاقی هایی که کبوده به عنوان والد مادری استفاده شده بود، میانگین کل این صفت برابر با 4.8 عدد بود. این تنوع می تواند در انتخاب ژنوتیپ های برتر و معرفی کلن های جدید صنوبر استفاده شود.

پژوهش پیش رو به منظور بررسی ویژگی های رویشگاهی و جنگل شناسی گونه باارزش و در معرض تهدید آردوج(Juniperus foetidissima Willd) در رویشگاه انحصاری آن واقع در ذخیره گاه زیست کره ارسباران انجام شد. آماربرداری از ارتفاع، قطر تاج، قطر برابر سینه، تعداد درختان با تنه واحد، سن، قطر دوایر سالانه، زادآوری، شادابی تاج و کیفیت تنه در سه طبقه ارتفاعی، چهار جهت جغرافیایی و سه طبقه شیب در 36 قطعه نمونه 300 مترمربعی انجام شد. در 12 قطعه نمونه پروفیل خاک حفر شد و از دو افق سطحی و زیرین نمونه خاک برداشت شد. میزان اسیدیته، هدایت الکتریکی، ماده آلی، ازت کل، فسفر و پتاسیم قابل جذب، کلسیم، منیزیم و سدیم تبادلی، آهک و بافت خاک تعیین شد. نتایج نشان داد که بین سه طبقه ارتفاعی به جز مشخصات قطر دوایر سالانه، فراوانی درختان با شادابی متوسط و ضعیف و کیفیت تنه نامطلوب، مشخصه های رویشی دیگر دارای اختلاف معنی داری بودند. این سه مشخصه در جهت های مختلف دارای تفاوت معنی دار بودند، در حالی که اختلاف مشخصه های دیگر معنی دار نبود. همچنین به جز تعداد درختان، فراوانی درختان دانه زاد، فراوانی درختان با شادابی خوب و کیفیت تنه عالی، مشخصه های دیگر در طبقات مختلف شیب اختلاف معنی داری نداشتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در جهت های مختلف، تمام خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مورد بررسی در دو لایه سطحی و زیرین خاک تفاوت معنی داری داشتند. از آنجایی که ساختار سنی جمعیت های آردوج مسن بود و زادآوری کمی داشت، می توان با قرق کامل و کاشت بذر و نهال این گونه، آینده جمعیت های آن را تضمین کرد.

بررسی دقیق توسعه توده در طول زمان به دقت مدل های قطر - ارتفاع وابسته است. در پژوهش پیش رو قابلیت به کارگیری مدل های مختلف قطر - ارتفاع برای برآورد دقیق ارتفاع درختان ممرز (.Carpinus betulus L) در توده های ناهمسال آمیخته نامنظم در بخشی از سری های یک و دو جنگل شصت کلاته گرگان ارزیابی شد. 308 قطعه نمونه دایره ای شکل به مساحت 10 آر و به روش تصادفی - منظم به ابعاد شبکه 200×150 متر و با شدت 3.33 درصد در جنگل مورد مطالعه پیاده شد. در تمام قطعات نمونه، مشخصه های گونه، قطر برابر سینه و ارتفاع تمام درختان ممرز با قطر برابر سینه بیشتر از 12.5 سانتی متر اندازه گیری و ثبت شد. درمجموع 2177 جفت مشاهده قطر - ارتفاع اندازه گیری و ثبت شد که 75 درصد (1631 درخت) در فرآیند مدل سازی و 25 درصد (546 درخت) برای ارزیابی مدل های برآوردی استفاده شدند. با استفاده از 18 مدل رگرسیونی غیرخطی، ارتباط بین ارتفاع به عنوان متغیر وابسته و قطر به عنوان متغیر مستقل بررسی و تجزیه و تحلیل شد. نتایج به دست آمده نشان داد که نتایج معیارهای ارزیابی مدل، تفاوت زیادی با یکدیگر نداشتند و از نظر آماری به جز مدل پرودان، تفاوت معنی داری بین مقادیر برآوردشده با استفاده از مدل های مختلف و مقادیر واقعی در سطح اطمینان 95 درصد وجود نداشت. همچنین چهار مدل رگرسیونی غیرخطی هایپربولیک، راتکوفسکی، چاپمن - ریچارد و ویبول با درصد مجذور میانگین مربعات خطای به ترتیب 12.91، 12.92، 13.01 و 13.01 درصد و درصد اریبی به ترتیب 0.21، 0.21، 0.22 و 0.22 درصد، نتایج مشابه و نزدیک به هم داشتند و توانایی خوبی برای برآورد ارتفاع درختان ممرز با دقت مناسب داشتند. این مدل ها می توانند در برآورد ارتفاع درختان ممرز درصورت تایید و تکرار این نتایج در مناطق جنگلی دیگر شمال ایران، در جنگل های پهن برگ استفاده شوند.

به منظور بررسی تغییرات کمی و کیفی پس از یک دوره طرح جنگل داری، 1270 هکتار از جنگل های بخش جوجاده انتخاب شد و 265 قطعه نمونه ثابت طی آماربرداری به روش تصادفی - منظم با شبکه 200×150 متر در سال های 1383 و 1393 مقایسه شدند. در قطعات نمونه 10 آری، اطلاعاتی شامل گونه، قطر، درجه کیفی و ارتفاع درختان شاهد و در ریزقطعه نمونه های یک آری، وضعیت زادآوری برداشت شد. طی دوره 10 ساله مورد مطالعه با دخالت به شیوه تک گزینی، در حدود 14000 سیلو در قالب انواع برش های تک گزینی نشانه گذاری شد. نتایج نشان داد که به ترتیب در سال های 1383 و 1393 میانگین تعداد در هکتار 173 و 175 اصله، حجم در هکتار 318.36 و 360.24 سیلو، سطح مقطع در هکتار 25.87 و 28.31 مترمربع، قطر سطح مقطع متوسط 43.93 و 43.39 سانتی متر و میانگین ارتفاع لوری 25.31 و 26.40 متر بودند که غیر از مشخصه تعداد در هکتار، بین بقیه مشخصه ها اختلاف معنی داری در دو مقطع زمانی وجود داشت. در مجموع، فراوانی زادآوری تفاوت معنی داری را در دو مقطع زمانی نشان داد و کاهش زادآوری ها بر حسب گونه متاثر از کاهش معنی دار نونهال و نهال ها در سال 1393 بود. همچنین، درصد درختان با درجه کیفی یک و سه افزایش، با درجه کیفی دو کاهش و با درجه کیفی چهار تغییری نداشت. نتایج نشان داد که در دوره 10 ساله، میانگین مشخصه های کمی و تاحدودی مشخصه های کیفی جنگل از حالت مطلوب فاصله نداشت که نشان دهنده اجرای صحیح شیوه جنگل شناسی همگام با طبیعت است.

یکی از مهم ترین چالش ها در مدیریت جنگل های هیرکانی ادامه روند بهره برداری یا تنفس جنگل است. دو دیدگاه متضاد شامل موافقین بهره برداری جنگل و موافقین تنفس جنگل در این زمینه وجود دارد. هدف از پژوهش پیش رو راهبردگذاری و برنامه ریزی بهره برداری پایدار و تنفس جنگل بود. برای اجرای این پژوهش، جنگل های تحت مدیریت حوزه شفارود در استان گیلان انتخاب شد. به کمک نظرسنجی از نقش آفرینان جنگل های هیرکانی، تحلیل چهارگانه قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها انجام شد. جامعه آماری شامل دو بخش جوامع محلی (11 نفر) و کارشناسان خبره در سطح منطقه ای، استانی و کشوری (48 نفر) بود. بر اساس نتایج ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام راهبردی برای بهره برداری و تنفس جنگل، راهبرد مدیریتی (تهاجمی، رقابتی، تدافعی یا محافظه کارانه) شناسایی شد. نتایج نشان داد که 73 درصد از جامعه آماری موافق بهره برداری از جنگل و 27 درصد موافق برنامه تنفس جنگل بودند. مهم ترین فرصت و قوت بهره برداری جنگل، افزایش پویایی و پایداری توده و اشتغال پایدار در زمینه جنگل داری و صنایع چوب در سطح ملی بود. مهم ترین فرصت و قوت تنفس جنگل نیز کاهش فرسایش خاک و حفاظت خاک بود. با تحلیل نظرات نقش آفرینان اکوسیستم (جامعه آماری)، راهبرد مدیریتی تهاجمی برای بهره برداری جنگل و راهبرد تدافعی برای تنفس جنگل تعیین شد. بنابر راهبرد تدافعی در برنامه تنفس جنگل، این برنامه باید متوقف یا اصلاح شود و برای تمام عامل های تخریب جنگل شامل حضور دام در جنگل، حضور جوامع جنگل نشین، قاچاق چوب، تغییر کاربری جنگل به باغ و ویلا و بهره برداری غیراصولی، برنامه ریزی لازم انجام شود.