تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1394 | دوره:23 | شماره:3 |تعداد مقالات:17

قره تاج (Anagyris foetida L.) در ایران در یک رویشگاه انحصاری واقع در حوضه آبخیز دهستان چله از توابع شهرستان گیلانغرب استان کرمانشاه رویش دارد. هرچند این گیاه سمی است، اما ازجمله خواص دارویی برگ و میوه آن می توان به ملین بودن، ضد خلط سینه، مسهل و ضد کرم اشاره کرد. بررسی شرایط رویشگاهی انحصاری و محدود این گونه ارزشمند می تواند زمینه های پژوهشی مناسبی را برای گیاه شناسان ایجاد کند و در عین حال امکان حفاظت، احیاء و گسترش این گونه را فراهم نماید. در این بررسی که با هدف معرفی گونه ارزشمند قره تاج و رویشگاه آن انجام شده است، ابتدا محدوده پراکنش توده روی نقشه مشخص شد، سپس به روش تصادفی منظم و با استفاده از قطعات نمونه در طول خط نمونه ها، به جمع آوری اطلاعات و بررسی ویژگی های ظاهری این درختچه و شرایط رویشگاهی آن پرداخته شد. نتایج نشان داد که سطح رویشگاه این گونه حدود 520 هکتار و ارتفاع متوسط آن 1170 متر از سطح دریا است. میانگین تعداد در هکتار بین 223 تا 284 به دست آمد که در برخی نقاط به بیشتر از 500 پایه در هکتار نیز می رسد. قطر تاج آنها بین یک تا چهار متر و گاهی تا هفت متر، ارتفاع پایه ها بین یک تا 2.5 متر و در برخی موارد تا چهار متر و درصد تاج پوشش به طور متوسط 28 درصد برآورد شد.

در پژوهش پیش رو به بررسی اثر جنگل کاری های خالص و آمیخته توسکای ییلاقی (. Alnus subcordata C. A. Mey) و صنوبر دلتوئیدس (Populus deltoides Marsh.) بر ترسیب کربن و برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک پرداخته شده است. این توده ها در سال 1375 در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی در پنج تیمار مختلف درجات آمیختگی، خالص توسکای ییلاقی و خالص صنوبر دلتوئیدس و چهار تکرار کاشته شدند. نمونه برداری خاک در دو عمق صفر تا 15 و 15 تا 30 سانتی متر انجام شد. نتایج نشان داد که بین میزان کربن ترسیب شده در هر دو عمق خاک در تیمارهای مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود ندارد. سایر ویژگی های خاک به جز اسیدیته در عمق صفر تا 15 سانتی متر در تیمارهای مختلف دارای اختلاف معنی داری نبودند. همچنین بین درصد کربن آلی خاک با درصد نیتروژن همبستگی مثبت و با وزن مخصوص ظاهری خاک و نسبت C/N هبستگی منفی مشاهده شد. نتایج پژوهش پیش رو نشان داد که تیمار توسکای خالص و تیمارهایی که حضور توسکا در آنها بیشتر است با وجود عدم تفاوت معنی دار، تاثیر مثبتی بر ویژگی های خاک داشته اند، هرچند دستیابی به نتایج بهتر مستلزم گذشت زمان بیشتری است.

درک فرایندهای بوم شناختی نهفته در توزیع مکانی درختان با شبیه سازی ساختار مکانی آنها در یک توده امکان پذیر است. آماره های اختصاری قادر هستند الگوی نقطه ای مکانی درختان را مدل سازی کرده و نمایش موثری از ارتباط بین الگوهای نقطه ای با فرایندهای بوم شناختی ارائه کنند. در پژوهش پیش رو، پنج آماره اختصاری درجه اول (تابع تراکم/ (x)l)، درجه دوم (تابع همبستگی جفتی/(g(r)، با درجه بالا (تابع T/(T(r)، نزدیکترین همسایه (تابع توزیع نزدیکترین همسایه/ (D(r) و ریخت شناختی (تابع توزیع تماس کروی/ (Hs(r) برای مدل سازی الگوی مکانی درختان کنار (Ziziphus spina-christi (L.) Wild.) در جنوب استان فارس استفاده شدند. یک قطعه نمونه واقعی و دو قطعه نمونه شبیه سازی شده 200×200 مترمربعی همگن برای بررسی عملکرد این تابع ها انتخاب شدند. نتایج نشان داد که l(x) به طور معنی داری از فرایند پواسون همگن پیروی می کند و توزیع مکانی درختان کنار را در سه قطعه نمونه شناسایی کرد. همچنین نتایج نشان داد که g (r) غیرتجمعی است و نسبت به الگوهای درختان در مقیاس های مختلف حساس است. اگرچه T(r) پراکندگی، تصادفی و کپه ای بودن درختان در قطعه نمونه ها را تشریح کرد، اما توان آن در بیان الگوهای ساختاری کوچک با توجه به تراکم کم درختان در قطعه نمونه ها مشخص نشد. فاصله تا نزدیکترین درخت توسط D(r) محاسبه شده و آنها در هر سه قطعه نمونه در حدود 20 متری از یکدیگر قرار داشتند. درنهایت، مقدار Hs(r) الگوی غیرتصادفی درختان را در قطعه نمونه ها به وضوح نشان داد. به طور کلی نتیجه گیری شد که آماره های اختصاری مختلف، ویژگی های آماری متفاوتی از الگوهای نقطه ای مکانی را در بوم شناسی گیاهان توصیف می کنند.

هرساله سطح زیادی از پوشش گیاهی موجود برروی زمین طعمه آتش سوزی می شود. عامل های زیادی در عرصه های مختلف منابع طبیعی منطقه را برای ایجاد و گسترش آتش سوزی ها مستعد می کنند. این عامل ها علاوه بر اینکه ماهیت متفاوتی دارند، میزان تاثیرشان نیز از منطقه ای به منطقه دیگر متفاوت است. پژوهش پیش رو با دو هدف تعیین میزان تاثیر معیارهای مکانی مختلف بر وقوع آتش سوزی و تعیین مناطق دارای پتانسیل خطر آتش سوزی با کمک روش تلفیقی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی در ناحیه رویشی زاگرس واقع در شمال استان خوزستان انجام شد. پس از آنالیز نقشه های پایه، نقشه های نمایه معیارها ایجاد شدند و مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل نقشه های نمایه توپوگرافی، نمایه کاربری، نمایه اقلیمی، نمایه زیستگاه های حساس و نقشه های نمایه پوشش گیاهی (سوخت) نشان داد که به ترتیب 15.55، 59.53، 10.75، 20.6 و 35.7 درصد از سطح کل منطقه مورد مطالعه در محدوده با پتانسیل خطر آتش سوزی خیلی زیاد و خطر زیاد قرار دارد. نتایج تجزیه و تحلیل نقشه پتانسیل خطر آتش سوزی نشان داد که 8.64 درصد از کل منطقه در محدوده خطر آتش سوزی بسیار زیاد قرار دارد. نتایج صحت سنجی نیز نشان داد که 9.6 درصد از مناطق سوخته شده در محدوده با خطر بسیار زیاد و 67.3 درصد در محدوده با خطر زیاد قرار دارند، بنابراین نتایج پژوهش پیش رو نشان می دهد که ترکیبی از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی می تواند برای تعیین مناطق دارای پتانسیل آتش سوزی کارآمد باشد.

اهمیت نور و رطوبت به عنوان عامل های بوم شناختی ضروری برای رشد و تولید نهال هایی با ویژگی های کمی و کیفی بهتر ایجاب می کند که مناسب ترین ترکیب تیماری عامل های فوق برای هر گونه به طور علمی محاسبه شود. پژوهش پیش رو اثر برخی از تیمارهای مختلف شدت نور و دوره آبیاری را بر برخی از مشخصه های رویشی و مورفولوژیکی نونهال سمر (Prosopis juliflora (Swartz) DC.) مورد مطالعه قرار می دهد. بدین منظور بذرهای با مبدا مشخص جمع آوری شدند و مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه مرحله نمونه برداری به اجرا در آمد. در هر ترکیب تیماری از 10 گلدان به عنوان 10 تکرار و درمجموع 180 گلدان استفاده شد. پس از کاشت، تیمارهای دوره آبیاری در دو سطح روزانه و یک روز در میان و شدت نور در سه سطح نور کامل، 75% نور کامل و 50% نور کامل اعمال شد. سپس مشخصه های کمی مورد بررسی با نمونه برداری تصادفی از نونهال ها در سه مرحله اندازه گیری شد. بر اساس نتایج، در هر سه مرحله نمونه برداری، اعمال تیمارهای نور و رطوبت باعث ایجاد اختلاف معنی دار در اکثر مشخصه های رویشی و مورفولوژیکی مورد اندازه گیری شد، به طوری که مناسب ترین پاسخ مورفولوژیکی رویشی مشخصه های کمی و شاخص کیفی نونهال سمر در پاسخ به تیمار نور کامل با آبیاری یک روز در میان مشاهده شد. اعمال تیمارها تاثیر معنی داری بر نسبت زی توده اندام هوایی به زی توده ریشه نداشت، اما باعث ایجاد اختلاف معنی دار در مقادیر ضریب کشیدگی نهال ها شد. نتایج همچنین نشان داد که بیشترین میزان نرخ جذب خالص در تیمار نور کامل با آبیاری روزانه و بیشترین میزان نرخ رشد نسبی در تیمارهای نور کامل می باشد. با توجه به نتایج مشخص شد که گونه سمر نیاز به نور کامل دارد و سایه عاملی محدود کننده برای رشد نونهال های این گونه محسوب می شود.

پژوهش پیش رو به منظور شناخت نیاز رویشگاهی گونه چتنه (Juniperus foetidissima Wild.) در جنگل های ارسباران انجام شد. مساحت منطقه مورد مطالعه 15000 هکتار بود که شامل زیرحوضه ستن چای از حوضه کلیبرچای به مساحت 13335هکتار و قسمتی از حوضه ایلگنه چای به مساحت 665 هکتار می باشد. در منطقه مورد نظر در داخل شکل های مختلف زمین و در جهت های جغرافیایی متفاوت، 14 قطعه نمونه انتخاب شد. در داخل هر یک از قطعات نمونه فاکتورهای اکولوژیکی منطقه نظیر جهت دامنه، ارتفاع از سطح دریا، بافت خاک، میزان NPK، درصد کربن آلی، درصد مواد خنثی شونده، pH، EC و درصد گل اشباع و برخی مشخصات کمی (قطر و ارتفاع) درختان اندازه گیری شد. در منطقه مورد مطالعه، انتشار گونه چتنه در محدوده ارتفاعی 610 تا 1410 متر بالاتر از سطح دریا بود. بافت خاک لومی، لومی- رسی تا رسی بود و میزان ماده آلی آن از 1.4 تا 3.74 درصد متغیر بود. اسیدیته خاک رویشگاه های چتنه در ارسباران از 7.1 تا 7.8 متغیر است که نشان دهنده خنثی تا قلیایی بودن این خاک ها می باشد. قطر برابر سینه پایه ها بین 3 تا 24.5 سانتی متر در شکل های مختلف زمین در نوسان بود. بلندترین پایه های چتنه اندازه گیری شده با ارتفاع 12 متر در جهت جنوب شرقی و شرقی قرار داشتند. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) نشان داد که فاکتورهای درصد شن، درصد رس و میزان پتاسیم با مولفه یک و فاکتورهای اسیدیته، میزان مواد آلی و فسفر با مولفه دو همبستگی بیشتری داشتند و به ترتیب بیانگر خصوصیات فیزیکی و شیمایی رویشگاه های مورد بررسی هستند.

شناسایی وضعیت کمی جنگل برای مدیریت توده های جنگلی از اساسی ترین اطلاعات محسوب می شود. هدف از پژوهش پیش رو برآورد داده های طیفی با قدرت تفکیک مکانی زیاد ماهواره Pleiades در برآورد دو مشخصه حجم سرپا و رویه زمینی با استفاده از الگوریتم های ناپارامتریک در جنگل دارابکلای ساری بود. تعداد 144 قطعه نمونه 10 آری به روش تصادفی منظم پیاده شد و قطر برابر سینه کلیه درختان و ارتفاع برخی از آنها به همراه موقعیت مراکز قطعات نمونه برداشت شد، سپس حجم سرپا و رویه زمینی درختان در هکتار محاسبه شد. پس از انجام برخی پیش پردازش ها و پردازش های مناسب، ارزش های رقومی متناظر با قطعات نمونه زمینی از باندهای طیفی استخراج شدند و به عنوان متغیرهای مستقل درنظر گرفته شدند. حجم سرپا و رویه زمینی در هکتار نیز به عنوان متغیر وابسته درنظر گرفته شدند. مدل سازی با روش های k امین نزدیک ترین همسایه، ماشین بردار پشتیبان و جنگل تصادفی با 70 درصد از قطعات نمونه انجام شد و نتایج با 30 درصد باقیمانده قطعات نمونه مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج، بهترین برآوردها با روش ماشین بردار پشتیبان برای مشخصه حجم با درصد مجذور میانگین مربعات خطا برابر با 45.13 درصد و اریبی نسبی برابر با -3.21 و برای مشخصه رویه زمینی با درصد مجذور میانگین مربعات خطا برابر با 38.75 و اریبی نسبی برابر با 3.12 به دست آمد که بین این روش ها دارای بهترین عملکرد بود. نتایج این پژوهش نشان داد که با توجه به ناهمگنی و متراکم بودن جنگل دارابکلا، داده های ماهواره Pleiades دارای قابلیت متوسطی در برآورد این دو مشخصه بودند.

استفاده از سیستم های مختلف خاک ورزی پس از تغییر غیراصولی کاربری اراضی سبب تسریع تجزیه ماده آلی خاک می شود. این پژوهش با هدف بررسی اثر تغییر کاربری اراضی جنگلی به مرتع و زمین های کشاورزی بر کربن آلی، نیتروژن کل و شکل های معدنی نیتروژن (نیترات و آمونیوم) انجام شد. بدین منظور از کاربری های جنگلی و تغییریافته به مرتع، باغ و زراعت منطقه پردانان پیرانشهر، 40 نمونه خاک از لایه سطحی صفر تا 15 سانتی متری تهیه شد، سپس مقادیر کربن آلی، نیترات، آمونیم، نیتروژن کل و برخی ویژگی های خاک در نمونه ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در اثر تغییر کاربری از جنگل به زراعت، میزان کربن آلی، نیتروژن کل و نسبت نیتروژن کل به نیتروژن معدنی به طور معنی داری به ترتیب به میزان 44، 46 و 49 درصد کاهش داشت. شکل های معدنی نیتروژن در اراضی تغییر کاربری یافته به زراعت و باغ به طور متوسط 80 درصد افزایش نشان داد. مقدار هدایت الکتریکی خاک های جنگلی نیز در اثر تغییر کاربری به باغ و زراعت، به طور معنی داری کاهش یافت. همچنین اسیدیته و درصد آهک در کاربری باغ به طور معنی داری بیشتر از بقیه کاربری ها بود. بیشترین مقدار کلسیم و سدیم تبادلی در کاربری زراعی به دست آمد. درنتیجه می توان بیان کرد که تغییر کاربری جنگل به اراضی زراعی به دلیل کاهش ورودی کربن آلی و انجام عملیات خاک ورزی مختلف می تواند در درازمدت باعث کاهش کیفیت و ماده آلی خاک شود.

هدف از این پژوهش تعیین معیار ها و شاخص های مدیریت پایدار جنگل و ارزیابی رویکرد های مختلف مدیریتی به روش امتیاز دهی در حوضه دوپلان استان چهارمحال و بختیاری بود. در این راستا طی یک فرآیند دومرحله ای، نظرخواهی از مردم محلی و رتبه دهی توسط گروه ذینفعان محلی و کارشناسان، معیار ها و شاخص ها در سطح منطقه ای تعیین شدند. نتایج نشان داد که معیار های حمایت و حفاظت از جنگل (در برابر عامل های طبیعی و انسانی)، کارکرد اقتصادی و اجتماعی و استقرار شرایط قانونی و سازمانی مناسب به ترتیب دارای بیشترین رتبه بودند. همچنین نتایج ارزیابی مدیریت کنونی نشان داد که معیار حفاظت از تنوع زیستی، آموزش جوامع محلی و شاخص های افزایش حاصلخیزی خاک، توسعه سیستم های زراعت چوب، حفظ یکپارچگی و انسجام اکولوژیک سیستم های آبی حوضه، مدیریت دام و کاهش خسارت های ناشی از آن، استفاده از اکوتوریسم و جنبه های گردشگری طبیعی، علاقه و همکاری جوامع روستایی، رسانه ها، سازمان های مردم نهاد، سیاستمداران و عموم مردم، برگزاری جلسات در بین جوامع جنگل نشین و انتقال و سازگاری فناوری متناسب بیشترین فاصله را با مدیریت پایدار دارند. درنهایت از بین رویکرد های مورد بررسی، رویکرد حفاظت و احیاء، افزایش سرمایه گذاری در جنگل، توانمند سازی جنگل نشینان و آموزش و ترویج بالاترین رتبه را در رسیدن به مدیریت پایدار در منطقه مورد مطالعه به خود اختصاص دادند.

امروزه به دلیل بروز پدیده زوال بلوط، گستره قابل توجهی از جنگل های زاگرس دچار خشکیدگی شده است. هدف اصلی پژوهش پیش رو تعیین گستره پوشش های جنگلی استان ایلام و بررسی روند تغییرات زمانی آنها طی دوره 14ساله (2000 الی 2013) در ارتباط با تغییرات بارش می باشد. برای این منظور از تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. داده های مورد استفاده دربرگیرنده تصاویر NDVI سنجنده مادیس با فواصل 16روزه، تصاویر موجود در آرشیو Google earth و نقاط کنترل زمینی، داده های اقلیمی ایستگاه های همدید، داده های درازمدت GPCC و داده های بارش ماهواره TRMM بودند. تعیین تعداد طبقات مطلوب برای شناسایی پوشش های منطقه و درنهایت جنگل ها با استفاده از روش نظارت نشده و تکنیک ISODATA و شاخص های تفکیک واگرایی کمترین و میانگین انجام شد. نتایج به دست آمده از طبقه بندی نشان داد که تعداد طبقه 35 برای بررسی سالانه و طبقه 30 برای بررسی درازمدت، منطقی ترین تعداد طبقه مطلوب برای پوشش های این استان هستند. نمودار طیفی نیز بیانگر دوره رشد جنگل های استان ایلام از اواخر بهمن تا اوایل مرداد بود که اوج سبزینگی آنها نیز در اواسط اردیبهشت بود. نمودار روند تغییرات NDVI مناطق جنگلی طی دوره 14ساله بیانگر اولین کاهش قابل توجه سبزینگی در سال 2005 (1383) و به میزان بیشتری در سال 2008 به همراه روند نزولی آن برای سه سال انتهایی دوره بود. نتایج به دست آمده از بررسی داده های بارش ایستگاهی و شبکه ای نشان دهنده روند منفی بارش در مقیاس های زمانی سالانه و ماهانه بر پوشش های مختلف استان ایلام و جنگل های منطقه بود. در مناطق جنگلی استان، روند منفی بارش در سطوح اطمینان 90 و 95 درصد معنی دار بود. طی فصل رشد جنگل ها، بیشترین روند منفی بارش در اسفند (هم زمان با اوایل دوره رشد جنگل) مشاهده شد. بررسی ارتباط بین میزان NDVI و روند بارش نشان داد که یکی از عامل های اصلی خشکیدگی و کاهش سبزینگی در جنگل های این منطقه، کاهش معنی دار بارش و ایجاد تنش خشکی در مقیاس سالانه و به ویژه فصل رشد می باشد.

بذر درختان بلوط یک منبع مهم برای تغذیه گونه های مختلف جانوری، مصارف سنتی و همچنین استقرار زادآوری طبیعی در جنگل به حساب می آید. در پژوهش پیش رو، برآورد کمی بذر مازودار (Quercus infectoria Oliv.) در جنگل های روستای کانی برد شهرستان بانه، استان کردستان مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا به منظور آگاهی از وضعیت عمومی منطقه، 20 قطعه نمونه 400 متر مربعی (20×20 متر) به روش تصادفی منظم انتخاب و مشخصه های قطر برابر سینه، ارتفاع کل، ارتفاع تنه، ارتفاع تاج، دو قطر بزرگ و کوچک تاج درختان به تفکیک گونه برداشت شد. برای برآورد کمی بذر محدوده ای به مساحت 80 هکتار انتخاب شد و 80 اصله درخت در دو طبقه قطری (کمتر از 25 و بیشتر از 25 سانتی متر) و در چهار جهت جغرافیایی اصلی (در مجموع هشت سطح) گزینش شدند. همه بذرهای روی درخت در آبان 1392 با استفاده از چوب دستی برداشت و جمع آوری شد و وزن آن ها با استفاده از ترازو در عرصه اندازه گیری شد. از هر درخت به طور تصادفی 50 عدد بذر انتخاب شد و طول، عرض و وزن آن ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که جهت های جغرافیایی اثر معنی داری بر مشخصه های کمی درختان و مقدار تولید بذر نداشتند، اما درختان موجود در جهت های شمالی و شرقی بذرهای بزرگتر و سنگین تری نسبت به جهت های جنوبی و غربی تولید می نمایند. قطر درخت نیز اثر معنی دار بر تولید بذر داشت و با افزایش قطر، تولید بذر نیز افزایش می یابد. به طورکلی، میانگین تولید بذر 1.9 کیلوگرم برای هر درخت مازودار بود که مقدار آن از صفر تا 19.87 کیلوگرم و شمار آن از صفر تا 3088 برای هر درخت متغیر بود. نتایج این بررسی نشان از سال بذردهی ضعیف برای توده های مورد بررسی داشت و نتایج به دست آمده می تواند در مدیریت و برنامه ریزی توده های جنگلی غرب و همچنین ارزیابی توان تولید بذر این جنگل ها مورد استفاده قرار گیرد.

بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) یکی از گونه های ارزشمند بوم سازگان جنگلی کشور و از مهمترین و فراوانترین گونه های درختی موجود در جنگل های زاگرس است.این پژوهش با هدف آگاهی از ارزش تغذیه ای روغن استخراج شده از میوه این گونه و امکان تولید آن، در استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. برای این منظور در منطقه جنگلی به وسعت 10000 هکتار تعداد 68 قطعه نمونه 10 آری انتخاب و مشخصه های کمی پایه های بلوط ایرانی یادداشت برداری شد. همچنین نمونه میوه از تعداد 20 پایه در دو فرم پرورشی و طبقات قطری و تاجی مختلف تهیه شد. مقدار تولید میوه با استفاده از معادلات آلومتریک و استخراج روغن با استفاده از دستگاه سوکسله انجام شد. نتایج استخراج روغن میوه بلوط ایرانی نشان داد که مقدار متوسط روغن آن 8.56 درصد است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که به طور متوسط از هر هکتار جنگل بلوط، 9.7 کیلوگرم روغن قابل بهره برداری است. تجزیه روغن موجود در این میوه بیانگر این موضوع است که ساختار اسید چرب روغن بلوط ایرانی به طور عمده حاوی اسیدهای چرب معمول در روغن های گیاهی است که از آن جمله می توان به انواع اسیدهای چرب تک غیراشباع (به ویژه اسید اولئیک)، چند غیراشباع (اسید لینولئیک) و اشباع (اسید پالمیتیک) اشاره کرد. درمجموع می توان این روغن را در گروه روغن های اسید اولئیک لینولئیک قرار داد. با توجه به ضروری بودن اسید اولئیک و اسید لینولئیک برای بدن انسان، این روغن از ارزش تغذیه ای زیادی برخوردار است.

تخریب جنگل به طور همزمان با تخریب خاک شروع می شود. حفاظت و نگهداری خاک باعث حفاظت و نگهداری جنگل می شود، بنابراین مهندسی جنگل باید سعی در توسعه فنونی داشته باشد که میزان تخریب خاک کمتر و زمان بازیابی آن کوتاه تر باشد. پژوهش پیش رو به منظور ارزیابی بازیابی وزن مخصوص ظاهری و مقاومت به نفوذ خاک های کوبیده شده در مسیرهای چوبکشی رها شده بعد از یک دوره 20ساله در جنگل خیرود انجام شد. چهار مسیر چوبکشی انتخاب شد و در هر یک از آنها سه طبقه شدت تردد و دو طبقه شیب مشخص شد تا نمونه گیری در محل رد چرخ ها در قطعه نمونه های 40 مترمربعی انجام شود. برای نمونه گیری در داخل جنگل، به فاصله 20 تا 30 متر از مسیرهای چوبکشی، قطعه نمونه های شاهد مستقر شدند تا روند بازیابی خاک در مسیرهای چوبکشی با منطقه شاهد با استفاده از آزمون چندگانه دانکن مقایسه شود. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار وزن مخصوص ظاهری و مقاومت به نفوذ خاک و کمترین مقدار تخلخل در شدت تردد زیاد و شیب ببیشتر از 20 درصد است. وزن مخصوص ظاهری و تخلخل در محل های مختلف رد چرخ در مسیرهای چوبکشی با گذشت 20 سال، بیشتر و کمتر از منطقه شاهد بود، اما اختلاف آنها معنی دار نبود، درحالی که این اختلاف درمورد مقاومت به نفوذ معنی دار بود. با گذشت 20 سال از عملیات چوبکشی، ویژگی های فیزیکی خاک در حال بازیابی هستند، به طوری که وزن مخصوص ظاهری و مقاومت به نفوذ به اندازه 12.75 و 23.30 درصد بیشتر و تخلخل به مقدار 9.74 درصد کمتر از منطقه شاهد بود. این اختلاف برای وزن مخصوص ظاهری و تخلخل معنی دار نبود، اما برای مقاومت به نفوذ معنی دار بود. نتایج به دست آمده نشان داد که برای بازیابی کامل وزن مخصوص ظاهری، تخلخل و مقاومت به نفوذ، مدت زمان بیشتر از 20 سال نیاز است.

هدفاین مطالعه شناسایی روابط موجود بین سه گونه برودار (Quercus brantii Lindl.)، مازودار (Q. infectoria. Oliv) ووی ول (Q. libani Oliv.) با عامل های محیطی در جنگل های زاگرس شمالی است.ابتدا مهمترین رویشگاه های گونه های موردنظر شناسایی شد و پراکنش عمودی آنها با تعیین حداقل و حداکثر دامنه ارتفاعی گسترش گونه ها مشخص شد. با توجه به جهت جغرافیایی و فرم زمین، در هر رویشگاه قطعات نمونه 500 مترمربعی (در مجموع 54 قطعه نمونه) گزینش شد و در داخل هر یک از قطعات نمونه مشخصه های ارتفاع از سطح دریا، فرم زمین، جهت جغرافیایی، درصد شیب و تیپ جنگلی یادداشت شد. حداقل یک نیم رخ خاک برای انجام مطالعات خاک در مرکز هر قطعه نمونه حفر و تشریح شد. تجزیه وتحلیل داده ها به روش های تجزیه و تحلیل اکتشافی، تجزیه واریانس، آنالیز تطبیقی متعارفی و آمار توصیفی انجام شد.نتایج نشان داد که وی ول با خاک های سنگین و نیمه سنگین اسیدی با هدایت الکتریکی کم و آهک بسیار کم سازگار است و دامنه ارتفاعی و جهت شیب محدودتری دارد. خاک هایی سنگین با اسیدیته بیشتر از خنثی به سوی قلیایی که دارای آهک زیادی هستند، با سرشت گونه برودار سازگاری بهتری نشان می دهند. این گونه دارای بیشترین دامنه تغییرات ارتفاعی است و در تمام جهت های جغرافیایی نیز حضور دارد. در مورد پراکنش گونه مازودار به نظر می رسد که اسیدیته خاک محدودیتی ایجاد نکرده است و این گونه با خاک های سبک و دامنه های پرشیب شمالی سازگاری بیشتری دارد.

وقوع آتش سوزی در بوم سازگان های طبیعی به شرایط آب وهوایی، در دسترس بودن منابع احتراق و مقدار و مشخصات مواد سوختنی بستگی دارد. میزان انباشتگی مواد سوختنی یک عامل تعیین کننده در رفتار آتش است. باقی مانده های چوبی افتاده در جنگل و نیز پوشش علفی کف جنگل ها ازجمله عامل های تعیین کننده در شدت آتش سوزی و زمان احتراق است. مدیران جنگل برای مدیریت ماده سوختنی نیاز به آگاهی از مقدار، ترکیب طبقه قطری و وضعیت زمانی و مکانی مواد سوختنی دارند. جنگلکاری های سوزنی برگ در ناحیه سراوان و لاکان شهرستان رشت ازجمله حساسترین مناطق به آتش سوزی در جنگل های استان گیلان هستند. به منظور مشخص کردن مقدار انباشت ماده سوختنی و درجه اهمیت آن در خطر آتش سوزی این جنگل ها پس از آتش سوزی های اخیر، جنگلکاری تخسم در منطقه جنگلی لاکان مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور از خط نمونه و از روش FLM (روش برآورد مقدار ماده سوختنی) استفاده شد. نتایج نشان داد که مقدار ماده سوختنی در پوشش جنگلکاری با کاج تدا 3.89 تن در هکتار است که در طبقه های قطری مختلف پراکنده است. این میزان سوخت، آتش سوزی شدیدی را متوجه این جنگل نمی کند، اما بعضی از پوشش های علفی منطقه دارای مقدار ماده سوختنی زیادی هستند که آتش سوزی شدید و گذرایی را از این پوشش ها می توان انتظار داشت.

شبکه جاده ها اساس تولید مدرن و پایدار جنگل های هیرکانی هستند. این جنگل ها اغلب در مناطق پرشیب و کوهستانی واقع شده اند، بنابراین پس از ساخت جاده، همواره احتمال وقوع ریزش ترانشه های جاده وجود دارد. ارزیابی میزان این احتمال در زمان طراحی و ساخت جاده ها از اهمیت بسزایی برخوردار است. در پژوهش پیش رو با استفاده از مدل شبکه عصبی مصنوعی ریزش ترانشه های جاده مورد ارزیابی قرار گرفت و احتمال وقوع ریزش ترانشه در چهار طبقه بدون ریزش، ریزش کم، ریزش متوسط و ریزش زیاد دسته بندی شد. نتایج نشان داد که ریزش کم با 39.8 درصد بیشترین احتمال وقوع و ریزش زیاد (13.3 درصد) کمترین احتمال وقوع را داشته اند. این مدل در پیش بینی احتمال وقوع ریزش متوسط و عدم وقوع ریزش به ترتیب کمترین (78.6 درصد) و بیشترین صحت (92.6 درصد) داشت. بررسی عامل های موثر در احتمال وقوع ریزش ترانشه ها نشان داد که به ترتیب زاویه ترانشه نسبت به سطح افق، شیب طبیعی عرصه و ارتفاع ترانشه بیشترین تاثیر و جنس خاک و تعداد درخت تا شعاع 10 متری محل اندازه گیری ریزش، کمترین تاثیر را در وقوع ریزش داشته اند.