تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1391 | دوره:20 | شماره:2 (48) |تعداد مقالات:19

جاده های جنگلی با وجود هزینه بر بودن، به عنوان عاملی ضروری برای دسترسی به منظور مدیریت منابع جنگلی مطرح هستند. کیفیت این جاده ها تا حدود زیادی به نوع مصالح به ویژه در روسازی بستگی دارد که گاهی تا 70 درصد هزینه کل را دربر می گیرد. هدف از این مطالعه بکار بردن ابزار نفوذسنج دینامیک (DCP) به منظور کنترل و بررسی مقدار ظرفیت باربری کالیفرنیا (CBR) در جاده تازه تکمیل شده با استفاده از تثبیت کننده یونی در بخش نم خانه جنگل خیرود بود. به این منظور با استفاده از DCP اقدام به برآورد ظرفیت باربری در رابطه با عمق در 28 نمونه و با پنترومتر مقاومت به نفوذ سطح جاده در محور وسط و کناره ها گردید. سپس مقادیر ایندکس نفوذ حاصل از DCP تبدیل به مقادیر CBR گردید. نتایج نشان داد که با وجود استفاده از تثبیت کننده، مقاومت قسمت های با مصالح رس و مخلوط درشت دانه بیشتر از قسمت دارای خاک رس می باشد. همچنین بین مقادیر دو ابزار در لایه سطحی همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. به طوری که مقادیر CBR جاده کمتر از حد انتظار و ناکافی برای عبور ترافیک و در کلاسه ضعیف از نظر ترافیک پذیری قرار داشت. با توجه به عدم انجام آزمایش CBR در پروژه جاده های جنگلی به دلیل زمان و هزینه بر بودن، استفاده از DCP به عنوان ابزاری ساده، کارا، کم هزینه و بدون تخریب برای برآورد CBR عرصه توصیه می گردد.

به منظور بررسی و تعیین روش نمونه برداری مناسب برای جنگلهای بلوط یاسوج با توجه به مشخصه دقت آماربرداری (مقدار خطای قابل قبول) و صحت برای مشخصه سطح تاج پوشش در هکتار، چهار روش آماربرداری منظم تصادفی با قطعات نمونه مستطیلی، خط نمونه، نواری و نمونه برداری با مونه بندی (استراتیفیکاسیون) انتخاب و عملکرد آنها در جنگل مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور ابتدا یک آماربرداری صددرصد در منطقه ای به وسعت 100 هکتار از جنگلهای منطقه مهریان یاسوج انجام شد و مختصات جغرافیایی تمامی درختان توسط دستگاه GPS ثبت گردید. سپس با انتقال اطلاعات حاصل از آماربردای صددرصد به رایانه، جایگاه درختان در نقشه رقومی منطقه مشخص گردید و روشهای آماری مذکور به وسیله کامپیوتر در نرم افزارهای AutoCAD،ArcView و ArcInfo در 30 تکرار اجرا و مقادیر بدست آمده با مقادیر بدست آمده از آماربرداری صددرصد مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که میانگین واقعی سطح تاج پوشش (حاصل از آماربرداری صددرصد) برابر است با 2257 مترمربع در هکتار و در روشهای آماری منظم تصادفی، خط نمونه با طول ثابت، نواری و استراتیفیکاسیون این مقدار به ترتیب برابر با 2390، 2220، 1995 و 2341 مترمربع در هکتار می باشد. محاسبه حدود اعتماد در هر چهار روش نشان داد که حدود اعتماد محاسبه شده برای مشخصه سطح تاج پوشش در هکتار، میانگین واقعی جامعه را دربرمی گیرد. با در نظر گرفتن مقدار درصد خطای آماربرداری مشخص شد این مقدار در روشهای منظم تصادفی، خط نمونه و مونه بندی به ترتیب برابر با 18، 4 و 14 درصد می باشد، با توجه به این که در روش نواری، آماربرداری مبتنی بر اصول آماری نمی باشد، نمی توان درصد خطا و حدود اعتماد (E) را محاسبه نمود، بنابراین برای مقایسه این روش فقط میانگین سطح تاج پوشش بدست آمده در این روش با سایر روشها مقایسه شد. همچنین بررسی میزان صحت نتایج بدست آمده از روشهای مختلف نشان داد که نتایج بدست آمده از روش خط نمونه دارای بیشترین میزان صحت و نتایج بدست آمده از روش نواری دارای کمترین میزان صحت هستند. بنابراین روش خط نمونه به عنوان مناسبترین روش در اینگونه جنگلها معرفی می گردد.

هدف از انجام این تحقیق، مشخص کردن مهمترین معیارها و شاخص های مدیریت پایدار برای حوضه آبخیز تنگ سولک استان کهگیلویه و بویر احمد بود. تعیین مهمترین معیارها و شاخص ها، فرآیند پایش آنها را ساده تر می کند. به این منظور، با استفاده از روش نمونه گیری مقصودی و طرح پرسشنامه برپایه مقیاس لیکرت، در مرحله اول، ارجحیت معیارها و در مرحله دوم، ارجحیت شاخص های کلیدی، مشخص شد. در مرحله سوم تحقیق با استفاده از چهارچوب فشار، وضعیت و واکنش، واکنش های مطرح برای شاخص های مدیریت پایدار مشخص شدند. نتیجه پژوهش نشان داد که وسعت منابع جنگلی، چهارچوب قانونی- تشکیلاتی و نقش حفاظتی جنگل، مهمترین معیارهای مدیریت پایدار در منطقه مورد بررسی هستند. شاخص های مساحت منابع جنگلی، مساحت تحت مدیریت حفاظت، مساحت عرصه های فرسایش یافته و سیاست ملی جنگل، شاخص های کلیدی مدیریت پایدار در منطقه مورد بررسی هستند. نتایج تحلیل فشار، وضعیت، واکنش نیز حکایت از آن دارد که تدوین سیاست ملی جنگل، ایجاد مدیریت یکپارچه نگر و سرمایه گذاری مجدد، مهمترین واکنش های مطرح برای شاخص های کلیدی هستند.

در این تحقیق به منظور معرفی گونه های مناسب و صنعتی اکالیپتوس، ابتدا نسبت به جمع آوری اطلاعاتی از قبیل خاک، عوامل اقلیمی و اسامی گونه های گیاهی منطقه اقدام و در ادامه تعداد 15 گونه و پروونانس اکالیپتوس در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به فاصله 3×3 متر از یکدیگر کاشته و ویژگیهای زنده مانی، رشد طولی، رشد قطری، کیفیت و درصد تاج پوشش به مدت پنج سال اندازه گیری شد. بر اساس مقایسه انجام شده بین میانگین ها و انجام آزمون چند دامنه ای دانکن تا این مرحله از بررسی، گونه های Eucalyptus camaldulensis 15195، E. camaldulensis 15272، E. camaldulensis 15023،E. camaldulensis 20709 و E. maidenii 300-sh از نظر درصد زنده مانی در بالاترین رده و از نظر رویش قطری و ارتفاع در طبقه میانی جای داشتند و گونه های E. globulus ssp. bicostata 16731 و E. camaldulensis 41-ch با وجود رشد قطری و ارتفاعی بسیار مطلوب، از نظر درصد زنده مانی در پایین ترین رده قرار گرفتند.

تولید و ترشح آلکالین فسفاتاز و اسید فسفاتاز به ترتیب توسط میکروارگانیسم ها و گیاهان نقش مهمی در تبدیل فسفات آلی به معدنی و دسترسی گیاهان به آن دارد. برای مطالعه این دو صفت در رویشگاه های فندق از خاک ریزوسفر پایه های فندق در دو رویشگاه طبیعی آق اولر (استان گیلان) و آرپاتپه (استان اردبیل) و رویشگاه دست کاشت ایستگاه تحقیقات البرز (استان البرز) در دو فصل بهار و تابستان نمونه برداری انجام شد. پس از عصاره گیری از خاک و انجام واکنش های بیوشیمیایی لازم، فعالیت آلکالین فسفاتاز و اسید فسفاتاز با استفاده از اسپکتروفتومتر سنجیده شد. بررسیهای ما نشان داد که میزان فسفر قابل جذب در سه رویشگاه متفاوت و به ترتیب در رویشگاه آرپاتپه 23.21 در رویشگاه البرز 32.42 و در رویشگاه آق اولر ppm56.8 بود. فعالیت آنزیم های آلکالین فسفاتاز 520.35(±21.38)µgpNPg-1h-1) و اسید فسفاتاز (678.02(±29.52)µgpNPg-1h-1) خاک در رویشگاه آرپاتپه در هر دو فصل بهار و تابستان از دو رویشگاه دیگر بیشتر بود. همچنین بررسیها نشان داد که میزان فعالیت اسید فسفاتاز در تابستان حدود 2.5 برابر فعالیت در بهار در هر 3 منطقه بوده که بیان کننده رشد ریشه ها در طول دوره رویش است. بنابراین فعالیت آلکالین فسفاتاز در فصل تابستان 2 برابر یا کمتر از آن در 3 رویشگاه می باشد که منعکس کننده دوره سکون در فعالیت میکروارگانیسم ها در طول تابستان است.

در این تحقیق برای اولین بار در ایران با استفاده از سه روش مختلف برآورد چشمی به نامهای Whitehead،Christisen-Kearby و روش تعدیل شده Graves، شمار بذر 120 درخت مازودار (Quercus infectoria Olivier) در جنگلهای روستای هلو شهرستان بانه در استان کردستان (زاگرس شمالی) برآورد و همبستگی این روشها با روش شمارش تاجی مقایسه شد. درختان نمونه با استفاده از روش نمونه برداری طبقه ای تصادفی انتخاب و قطر برابرسینه، قطر کوچک و بزرگ تاج آنها اندازه گیری شد. در ابتدای شهریورماه با استفاده از روشهای اشاره شده، وضعیت بذردهی درختان نمونه رتبه بندی و شاخص بذردهی در هر روش محاسبه شد. سپس کلیه بذرها روی تاج نیز به تفکیک درخت شمارش شده و تراکم بذر (شمار بذر در واحد سطح تاج) محاسبه شد. براساس نتایج بدست آمده 24 درخت فاقد بذر بودند و میانگین تراکم بذر 7.2 بدست آمد. همچنین مقادیر شاخص های محاسبه شده روشهای برآورد چشمی بیانگر بذردهی ضعیف درختان مازودار بود. بررسی همبستگی روشهای برآورد چشمی با روش شمارش تاجی نشان داد که هر سه روش همبستگی زیادی دارند، اما بیشترین مقدار ضریب همبستگی (0.87) مربوط به روش Whitehead می باشد. در مجموع سودمندی روشهای برآورد چشمی در تعیین وضعیت بذردهی درختان مازودار به دلیل سهولت اجرا، هزینه کم و دقت قابل قبول مورد تأیید قرار گرفت.

این تحقیق در یکی از طرحهای تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع چمستان (که در سال 1373 شروع شده بود) انجام شد. در این طرح کاملا تصادفی، بلوط به صورت خالص و آمیخته به نسبت 50 درصد به 50 درصد با هر یک از گونه های آزاد، پلت، داغداغان و ممرز جنگل کاری شد. اهداف این تحقیق عبارتند از: بررسی میزان عناصر غذایی برگها و آگاهی از میزان بازگشت عناصر غذایی توسط برگهای مرده در جنگل کاریهای خالص و آمیخته، تعیین تولید در هکتار لاشبرگ برای هر یک از گونه ها و جنگل کاریها و برآورد میزان انباشت عناصر غذایی از طریق جریان عناصر از لاشبرگها به کف جنگل. به همین منظور نمونه برداری برگهای سبز هر یک از گونه ها و در هر یک از تیمارها در مردادماه و برای برگهای مرده و در حال خزان در آذرماه انجام شد و عناصر غذایی آنها در آزمایشگاه مورد اندازه گیری قرار گرفت. در داخل هر یک از تیمارها در ابتدای فصل خزان تله های جمع آوری برگ گذاشته شده و در پایان فصل خزان برگهای جمع شده پس از تفکیک گونه ها و خشک شدن، توزین شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که میزان عناصر غذایی جنگل کاریهای آمیخته بهتر از جنگل کاریهای خالص می باشد. در این تحقیق تولید لاشبرگ در تیمار بلوط آمیخته با داغداغان به میزان 5.02 و در تیمار بلوط خالص 6.14 تن ماده خشک در هکتار در سال بدست آمد که بالاتر از متوسط تولید لاشبرگ سالیانه جنگلهای معتدله اروپا می باشد. میزان انباشت عناصر غذایی در کف جنگل در پی ریزش لاشبرگها در تیمار آمیخته بلندمازو- پلت بیشتر از تیمارهای آمیخته دیگر و تیمار بلوط خالص بود. نتایج این تحقیق این موضوع را تأیید می کند که شناخت رفتار تغذیه ای در جنگل کاریها برای مدیریت پایدار آنها سودمند خواهد بود.

اهمیت پوشش و کاربری اراضی به عنوان یک عامل پویا و مؤثر بر شرایط زیستی ایجاب می کند که همواره اطلاعات کمی و کیفی دقیقی از آن تهیه و تغییرات مربوط به آن در بازه های زمانی کوتاه مدت تعیین گردد. مدل سازی تغییرات پوشش اراضی، اطلاعات ارزشمندی را برای ادراک بهتر فرایند تغییر، تعیین عوامل مؤثر و پیش بینی مناطق در معرض تغییر فراهم می آورد. در تحقیق حاضر از مدل تلفیقی CA-Markov برای شبیه سازی تغییرات پوشش جنگلی در آبخیز چهل چای مینودشت استفاده شد. این مدل که تلفیقی از سلول های خودکار و زنجیره مارکف است، با افزودن مشخصه مجاورت مکانی به مدل تصادفی زنجیره مارکف، پوشش اراضی را برای سالهای آینده پیش بینی می کند. از تصاویر سنجنده TM سال 1987، نقشه کاربری سال 2001 و تصویر ETM+ سال 2009 برای تهیه نقشه پوشش جنگلی آبخیز چهل چای و ارزیابی تغییرات آن در طی زمان استفاده گردید. به منظور بررسی ارتباط تغییرات پوشش جنگل با برخی عوامل محیطی و انسانی و تهیه نقشه های شایستگی تبدیل اراضی، رابطه رگرسیون لجستیک بین نقشه تغییرات پوشش جنگلی به عنوان متغیر وابسته و عوامل مؤثر به عنوان متغیرهای مستقل، برقرار گردید. سپس پوشش و کاربری اراضی سال 2009 با استفاده از مدل CA-Markov و بر مبنای تغییرات مشاهده شده بین سالهای 1987 تا 2001، پیش بینی شد. اعتبار سنجی مدل با مقایسه نقشه شبیه سازی شده با نقشه واقعی حاصل از طبقه بندی تصویر ماهواره ای سال 2009 انجام شد. ضریب صحت استخراج شده، نشان دهنده قابلیت بالای این مدل برای شبیه سازی تغییرات پوشش جنگلی در آبخیز چهل چای می باشد (شاخص کاپا=0.92). در نهایت با فرض ادامه روند کنونی، نقشه پوشش جنگلی آبخیز مورد نظر برای سال 2020 پیش بینی گردید که نتایج بیانگر کاهش قابل توجه مناطق جنگلی است.

تجزیه لاشبرگ های گیاهی نقش مهمی در حاصل خیزی خاک جنگل، به واسطه چرخه عناصر غذایی و تشکیل مواد آلی خاک دارد. تجزیه لاشبرگ، بازگشت عناصر غذایی برگ ها به خاک و تأمین عناصر مورد نیاز برای رشد گیاهان را به دنبال دارد. در واقع قابلیت دسترسی عناصر غذایی به میزان زیادی ناشی از پویایی عناصر غذایی لاشبرگ در خاک می باشد. در این مطالعه پویایی عناصر غذایی لاشبرگ نوئل در حالت خالص و آمیخته برای تعیین این مسئله که آیا ترکیب لاشبرگ نوئل با لاشبرگ پهن برگان در پویایی عناصر غذایی آن تأثیری دارد یا نه مورد بررسی قرار گرفت. به همین منظور لاشبرگ نوئل در حالت های خالص و آمیخته با لاشبرگ های راش، پلت و توسکا در توده دست کاشت نوئل خالص با استفاده از روش Litter Bag به مدت 400 روز در منطقه لاجیم مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که اثرهای غیرافزایشی ترکیب لاشبرگ ها در خصوص پویایی نیتروژن، پتاسیم و منیزیم مثبت، منگنز و لیگنین بی اثر و کلسیم منفی بود. همچنین یافته های این تحقیق نشان داد که در مورد هر سه ترکیب نوئل با پهن برگان میزان معدنی سازی نیتروژن نسبت به نوئل خالص بیشتر بود. در حالی که میزان معدنی سازی منگنز در پایان دوره به غیر از ترکیب نوئل با راش در بقیه ترکیب ها منفی بود.

در بسیاری از مطالعات علمی به اهمیت حفظ تنوع زیستی در مدیریت پایدار جنگل اشاره ویژهای شده است. مطالعه حاضر به منظور بررسی تأثیر جنگلکاریهای کاج سیاه و زبان گنجشک بر تنوع زیستی پوشش علفی و خصوصیات خاک در جنگل الندان ساری انجام شد. درصد پوشش گونه های علفی و تعداد تجدید حیات گونه های چوبی در هر توده با استفاده از 6 پلات 20×20 متری که بصورت تصادفی سیستماتیک انتخاب شده بودند، اندازه گیری شد. نمونه برداری از خاک با استفاده از روش استوانه (با قطر 8 سانتی متری) در قسمت مرکزی هر پلات ازسه عمق 0-10، 10 تا20  و20 تا30  سانتی متری انجام شد. کربن، نیتروژن، اسیدیته، هدایتالکتریکی، درصد اجزای تشکیل دهنده بافت خاک و چگالی ظاهری برای هر نمونه خاک در آزمایشگاه اندازه گیری شد. شاخص های تنوع زیستی شانون – وینر و سیمپسون، شاخص های غنای مارگالف و منهنیک و شاخص های یکنواختی (Equitability, Evenness) با استفاده از نرم افزار PAST محاسبه شد. نتایج این تحقیق نشان داد که شاخص های تنوع زیستی، غنا و یکنواختی برای پوشش علفی و تجدید حیات گونه های چوبی در توده کاج سیاه در مقایسه با توده زبانگنجشک بیشتر بود (p<0.05). همچنین تفاوت معنی داری در برخی از خصوصیات خاک در بین دو توده مورد بررسی مشاهده گردید (p<0.05). یافته های این تحقیق نشان می دهد که بهرغم عقیده متداول در مورد نامساعد بودن شرایط بیولوژیکی در توده های سوزنی برگ ممکن است شرایط زیر تاج پوشش توده کاج برای حضور بعضی از گونه های علفی و چوبی با نیازهای اکولوژیکی مشابه در 25 سال اول کاشت مناسب باشد.

در عملیات جاده سازی نسبت سنگ موجود در خاک به طور مستقیم روی قیمت هر مترمکعب خاکبرداری تأثیر می گذارد. بنابراین ایجاد یک چارچوب برای برآوردی قابل اعتماد از سهم سنگ پیش از طراحی شبکه جاده می تواند به مسیرهای با خاکبرداری آسانتر و در نتیجه کم هزینه تری منجر شود. هدف پژوهش حاضر آن است که با استفاده از ماهیت رتبه ای تقسیم بندی مسیر به درجات سختی مختلف توسط کارشناسان بخش اجرا، سهم سنگ در خاک را به عنوان تابعی از شیب عرصه و نوع سنگ بستر با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک رتبه ای معرفی نماید. به این منظور، واحد های زمین شناسی به وسیله فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) ارزش دهی و به همراه عامل شیب وارد مدل شدند. برای بررسی اثر تغییر تابع اتصال در قدرت برازش مدل، پنج نوع تابع اتصال بکار گرفته شد. بهترین نتیجه مربوط به تابع Probit بود که بالاترین ضریب تشخیص را به همراه نتیجه مطلوب آزمون خطوط موازی ارائه نمود. برای نشان دادن قابلیت بکارگیری روش پیشنهادی برای پهنه بندی سهم سنگ، مدل ساخته شده در بخشی از جنگلهای کوهستانی شمال ایران پیاده سازی شد.

افزایش جمعیت و گسترش شهرها، تأثیرهای منفی بر تغییرات دمایی از طریق استفاده روزافزون از انرژی به سلامت جسمی و روانی شهرنشینان وارد کرده است. یکی از راه حل های مؤثر، حفظ و گسترش جنگلهای شهریست که تا حدودی تأثیر منفی ناشی از افزایش هزینه های انرژی و افزایش دمای شهرها را جبران می کند. در مطالعه حاضر، به منظور بررسی اثرهای اقتصادی جنگل داری شهری (فضای سبز)، 384 پرسشنامه توزیع شد و نتایج حاصل از این تحقیق با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نشان داد که جنگل داری شهری (فضای سبز)، اثرهای مفیدی را در هزینه انرژی به دنبال دارد؛ بر اساس ضریب تعیین (R2) محاسبه شده، 56 درصد از تغییرات متغیر وابسته (وجود جنگل داری شهری و به عبارتی تراکم فضای سبز) توسط سه متغیر ساعات روشن کردن کولر، بیشترین انرژی مصرف شده و هزینه انرژی در فصل گرما تبیین و پیش بینی می شود؛ در نهایت، رابطه ریاضی بین جنگل داری شهری و فاکتورهای اقتصادی بدست آمد که این رابطه نشان داد با افزایش جنگل داری شهری، هزینه ها در بخش های مختلف کاهش می یابد.

خواص زیستی خاک مناسب ترین شاخص برای تعیین کیفیت خاک می باشد، زیرا با چرخه های غذایی، تنفس خاک، زی توده میکروبی و فعالیت آنزیم های خاک ارتباط دارند. این تحقیق به منظور بررسی تأثیر دو توده همسال و مجاور هم، کاج تدا (Pinus taeda L.) و توده طبیعی توسکای قشلاقی (Alnus glutinosa (L.) Gaertn.) بر فعالیت آنزیم های دهیدروژناز و اوره آز و زی توده میکروبی و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در غرب استان گیلان انجام شد. در این دو توده از دو عمق 10-0 و 10 تا 20 سانتی متری نمونه خاک برداشت شد. فعالیت آنزیم های دهیدروژناز و اوره آز و زی توده میکروبی با استفاده از واکنش با سوبسترا و توسط اسپکتروفتومتر سنجش گردید. بافت خاک، جرم مخصوص ظاهری و حقیقی، درصد رطوبت، pH، کربن آلی، ازت کل، فسفر قابل جذب و پتاسیم محلول نیز در این دو توده بررسی شد. نتایج نشان داد که آنزیم دهیدروژناز و اوره آز، زی توده میکروبی، کربن، ازت و پتاسیم در بین دو توده اختلاف معنی داری داشت که مقدار آنزیم های اوره آز و دهیدروژناز و همچنین میزان زی توده میکروبی، کربن آلی و ازت در توده طبیعی توسکا بیشتر از توده دست کاشت کاج تدا بود. غلظت همه آنزیم های اندازه گیری شده با زی توده میکروبی، کربن آلی، ازت، pH، پتاسیم، بافت و تخلخل خاک همبستگی معنی دار را نشان دادند. براساس نتایج این تحقیق می توان عنوان نمود که توده توسکای قشلاقی نسبت به کاج تدا شرایط مناسب تری را برای تولید مواد آلی، زی توده میکروبی و فعالیت میکروارگانیسم های خاک فراهم آورد.

در تحقیق حاضر عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر توسعه زراعت چوب صنوبر در شهرستان صومعه سرا بررسی شده است. اجرای تحقیق به صورت میدانی و با استفاده از پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری را 200 خانوار از صنوبرکاران در سال 1389- 1388 در شهرستان صومعه سرا با حداقل سطح زیر کشت 3 هکتار تشکیل می داد. روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده و برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره خطی در مدل بدست آمده نشان داد که اولین سال کشت صنوبر، مدت زمان (ساعت) شرکت در کلاس های آموزشی، مقدار استفاده از تسهیلات دولتی و اولین سطح زیر کشت صنوبر در مجموع 17.5 درصد واریانس توسعه زراعت چوب صنوبر را تبیین می کنند.