مجله گیاه شناسی ایران (The Iranian Journal of Botany)
سال:1379 | دوره:8 | شماره:2 |تعداد مقالات:20

گونه Centaurea gigantea از بخش Cynaroideae به عنوان گزارشی جدید از جنوب غرب ایران معرفی و شرح گونه دیگری از این بخش به نام Centaurea phlomoides (اندیمک ایران) تکمیل می گردد. گونه اخیر و گونه C. regia نیز که قبلا فقط یکبار (نمونه تیپ) به ترتیب توسط هاوسکنخت و اشتراوس جمع آوری شده اند، بازیابی شده، گزارش می شوند. هر سه گونه ذکر شده، از گیاهان نادر ایران هستند و پراکنش آنها منحصر به نواحی محدود در غرب و جنوب غربی است.

گونه Sedum elburzense از ایران به عنوان گونه ای جدید نامگذاری و معرفی می گردد. این گونه نزدیک به گونه S. nanum است که قبلا از کوه دنا معرفی گشته است. اختلاف 2 گونه توضیح داده می شود.

ساختار تشریحی گونه های مورد مطالعه از جنس Onosma L. در ایران نشان می دهد که نوع کرک ها یکی از صفات مشخص در شناسایی گونه ها و تفکیک بخشها در جنس Onosma می باشد ساختمان درونی پهنک برگ نیز دو گروه را بخوبی مشخص می سازد، در بخشهای Sect. Podonosma و Sect. Protonosma دارای مزوفیل یک طرفه (پارانشیم نرده ای فقط زیر اپی درم فوقانی) است ولی در بخش Sect. Onosma مزوفیل برگ به صورت دو طرفه با لایه های پارانشیم نرده ای متعدد در زیر هر دو اپی درم فوقانی و تحتانی است. در بخش Sect. Onosma صفات متعدد تشریحی نشان دهنده خصوصیات گزروفیتی (خشکی پسند) است در حالیکه صفات تشریحی برگ گونه های دو بخش دیگر بیشتر مزوفیتی است. ساختار درونی برگ گونه های مطالعه شده تقسیم بندی مورفولوژیکی جنس Onosma را به سه بخش Podonosma Sect.، Sect. Protonosma و Sect. Onosma تایید می نماید.

دو گونه جدید از تیره های گل سرخ و گل گاوزبان به نامهای Crataegus zargrica از جنوب غربی و Heliotropium esfahanicum از مرکز ایران نام گذاری و معرفی می گردند. گونه C. zagrica از کلیه گونه های جنس ولیک در ایران با داشتن کاسه ریزان در زمان میوه متمایز می گردد. گونه H. esfahanicum با گونه H. samoliflorum با داشتن کرک در داخل جام گل، زایده بین لب های درفشی خمیده و فندقه کرکدار اختلاف دارد.

بررسی بیوسیستماتیکی گونه های Solanum ایران انجام گرفت. مطالعات سیتولوژیکی وجود تعداد کروموزوم های سوماتیکی، 24، 48 و 72 را در گونه ها و جمعیت های مطالعه شده نشان داد. بررسی های کاریوتیپی نقش پلی پلوئیدی و تغییرات ساختمانی کروموزوم ها را در فرایند گونه زایی مشخص کرد. تعداد کروموزوم گونه S. persicum برای اولین بار گزارش می شود. تجزیه و تحلیل صفات ریختی و پروتئینی با استفاده از روشهای تاکسونومی عددی، علاوه بر تایید رده بندی تاکسونومیکی گونه ها، قرابت های میان گونه ها را نیز مشخص کرد. باندهای پروتئینی ویژه گونه ها مشخص شدند. متغیرترین صفات ریختی و باندهای پروتئینی که در روند گونه زایی تغییر کرده اند شناسایی شدند.

گونه N. retusa از ماهشهر، خور دورق جمع آوری گردیده و به عنوان گونه ای جدید برای فلور ایران گزارش می گردد.

برگچه های 111 نمونه هرباریومی از گونهای کرک دو شاخه ایران، شامل 82 گونه از 13 بخش، به منظور تشخیص ترکیبات ازت دار آلیفاتیک سمی مورد بررسی قرار گرفتند. کاتابولیتهای ترکیبات ازت دار، 3- نیترو 1- پروپانول و اسید 3- نیترو پروپیونیک، برای احشام سمی هستند. بعلاوه این ترکیبات در طبقه بندی گیاهان نیز حائز اهمیت می باشند. وجود این نیتروتوکسین ها در 4 گونه از 82 گونه مذکور گزارش می شوند.

گونه Allium assadii به عنوان گونه جدیدی برای علم گیاهشناسی شرح داده می شوند. گونه Allium holandicum برای اولین بار از ایران گزارش می شود. مطالبی پیرامون منطقه انتشار و مشکلات آرایه شناسی گونه های زیر ارایه می گردد. Allium jesdianum, A. kazerouni, A. altissimum, A. pseudozeravschanicum

گونه Londesia eriantha گاهی مترادف گونه Bassia eriophora و گاهی به عنوان واریته ای از آن تشیخص داده شده است. گاهی نیز به عنوان گونه ای مستقل، اما تحت نام جنس Bassia شناخته شده است. هر دو گونه در ایران انتشار دارند و از نظر ویژگیهای ظاهری قابل تفکیک و از نظر پراکندگی جغرافیایی، منطقه انتشار مستقلی دارند.گونه Londesia eriantha هیچگونه زایده ای روی گلپوش ندارد و انتشار آن منحصر به آسیای مرکزی تا نواحی مرکزی ایران است، در صورتیکه در گونه Bassia eriophora قطعات گلپوش حامل سوزن های نسبتا بلندی هستند و انتشار آن از شمال آفریقا به طرف شرق از طریق فلسطین و عربستان به جنوب ایران می رسد. از آنجاییکه زایده گلپوش در گروه مورد مطالعه و همچنین تیره Chenopodiaceae ویژگی متمایز کننده ای در سطح جنس است، دو گونه مذکور از همدیگر تفکیک می گردند و تحت نام دو جنس مختلف نیز بنامهای Londesia و Bassia آورده می شوند.

گونه Pterachaenia stewartii که از مرکز ایران جمع آوری گردیده، برای اولین بار از ایران گزارش می شود. عدد کروموزومی این گونه نیز برای اولین بار ارایه می گردد.

در طی مطالعه فلور منطقه گوغر کرمان در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد مولف دوم، دو گونه جدید از جنس Jurinea و جنس Scrophularia مشاهده شد. گونه J. mobayenii از بخش Bellae به دو گونه J. meda و J. sharifiana نزدیک است. گونهS. kermanica  با داشتن برگهای منشعب، کپسول هرمی درشت و ناهموار، گلهای بدون استامینود و دارای پرچمهای طویل از سایر گونه ها مشخص می شود.

گونه Colchicum bakhtiaricum به عنوان گونه ای جدید نامگذاری و شرح داده می شود. اختلافات گونه جدید با گونه های وابسته (C. varians و (C. schimperi توضیح داده می شود.

دو گونه Bergia aquatica و Ammannia verticillata برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. گونه Bergia aquatica با گونه B. ammannioides و گونه A. verticillata با دیگر گونه های این جنس که در ایران وجود دارند از لحاظ مرفولوژی مقایسه شده، انتشار گونه ها بحث می شود.

گونه های Cousinia dalahuensis و C. mobayenii از استان کرمانشاه شرح داده می شوند که به ترتیب نزدیک ترین وابستگان آنها گونه های C. sardashtensis و C. kirrindica می باشند. خصوصیات بافت شناختی گونه C. mobayenii بررسی می شود. همچنین گونه Cousinia qandilica که تاکنون فقط از عراق گزارش شده بود برای اولین بار از استان آذربایجان (بین سردشت و پیرانشهر) گزارش می گردد.

گونه های: Arrhenatherum elatius var. elatius، A. elatius var. subhirsutum، Bromus mollis،Leptochloa uninervia، Paspalum paspaloides و Poa longifolia subsp. Longifolia var. nigrescens از تیره Gramineae و Trigonella brachycarpa و Trigonella gladiata از تیره Leguminosae به عنوان گزارش جدید و گونه های جالب از ایران ذکر می گردند. رویشگاه دقیق گیاهان بر اساس محل جمع آوری نمونه های هرباریومی مشخص و پراکندگی آنها در دنیا توضیح داده می شود.

در طی این تحقیق تفاوتهای آناتومی - فیزیولوژی دو گونه از خانواده پروانه آسا به نامهای Lupinus luteus L. (آهک گریز) با گونه Vicia faba L. (آهک پسند) مورد مقایسه قرار گرفت. وجود ویژگیهایی از قبیل تراکم بالای کرکهای غده ای در واحد سطح اپیدرم، وجود کریستال و ترکیبات تانینی در بافتهای مختلف مربوط به گونه V. faba به همراه عوامل فیزیولوژی دلایل لازم را برای سازگاری این گونه با شرایط آهکی فراهم می نماید.

دوازده جمعیت از گونه Bromus tomentellus که از نقاط مختلف ایران جمع آوری شده بود مورد اندازه گیریهای مختلف کروموزومی قرار گرفت. داده های حاصل از این اندازه گیریها ابتدا در قالب طرح آماری فاکتوریل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پس از حصول اطمینان از تفاوتهای معنی دار آماری بین جمعیتها و نیز کروموزومها، اطلاعات حاصل مورد تجزیه و تحلیلهای تکمیلی قرار گرفتند. جمعیتها از نظر ابعاد مختلف کروموزومی دسته بندی شدند و سپس همبستگی بین جمعیتها از نظر ویژگیهای کاریوتیپی مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از روش آماری تجزیه به مولفه های اصلی مهمترین صفات کاریوتیپی که در کاریوتیپ جمعیتها ایجاد تنوع می نمایند مشخص گردیدند و نیز مولفه هایی که حجم زیادی از اطلاعات و تنوع موجود در داده ها را در برداشتند بدست آمدند. دو مولفه ای که بیش از 95 درصد از اطلاعات موجود در داده ها را در برداشتند جهت بدست آوردن پراکنش ژنوتیپها در یک دستگاه مختصات مورد استفاده قرار گرفتند. از روش تجزیه خوشه ای نیز جهت دسته بندی جمعیتها بر مبنای صفات طول بازوی بلند کلیه کروموزومهای جمعیتها و نیز طول کل کروموزومها استفاده گردید و جمعیتهایی که از نظر این ویژگیها کمترین و بیشترین تشابه را داشتند شناسایی گردیدند. تعدادی از آماره های مورد استفاده در سنجش تقارن کاریوتیپی نیز مورد محاسبه قرار گرفتند و بر مبنای آنها متقارن ترین و نامتقارن ترین کاریوتیپها شناسایی گردیدند. با توجه به نتایج تجزیه واریانس داده ها جمعیتهای مورد مطالعه و نیز کروموزومهای مختلف هر جمعیت از نظر اکثر صفات کاریوتیپی اندازه گیری شده با یکدیگر اختلاف داشتند. همینطور بین این دو فاکتور نیز اثر متقابل مشاهده گردید. جمعیتها از نظر طول کل کروموزوم و نسبت بازوی بلند به بازوی کوتاه با یکدیگر همبستگی بالایی نشان دادند. البته بین تعدادی از ترکیبات دوگانه همبستگیهای ضعیف نیز مشاهده گردید. در تجزیه به مولفه های اصلی نیز طول کل کروموزوم و نیز طول بازوی بلند بیشترین نقش را در تشکیل اولین مولفه که بیش از 90 درصد واریانس موجود در داده ها را در برداشت ایفا نمودند. دندروگرامهای حاصل از تجزیه خوشه ای بر مبنای طول کل کروموزوم و نیز کلیه ویژگیهای اندازه گیری شده کروموزومی روند مشابهی در دسته بندی جمعیتها نشان دادند. دورترین جمعیتها از نظر ویژگیهای کاریوتیپی که ممکن است با یکدیگر دارای ناسازگاریهای کروموزومی باشند و در صورت استفاده در پروژه های اصلاحی منجر به ایجاد ناباروری نسبی در نتاج گردند نیز تعیین گردیدند.

گونه Dionysia mozaffarianii به عنوان گونه جدیدی برای علم گیاهشناسی شرح داده می شود. گونه هایCorydalis haussknechtii و C. seiumsiana و زیرگونه Fumaria officinalis subsp. officinalis برای اولین بار از ایران گزارش داده می شوند. نمونه های جدیدی از گونه Carydalis hyrcana جمع آوری شده است.

بر پایه 3000 نمونه هرباریومی، مطالعات تاکزونومیک زیر جنس Tragacantha از جنس Astragalus انجام گرفته است. در این تحقیق 10 گونه جدید به نامهای A. glaucopsiformis، A. jamzadae، A. khatamsazae، A. membranostipulus،A. montosus، A. neo-mozaffarianii، A. passargadensis، A. peymanii، A. polystachys و A. sumarensis شرح داده می شوند.از طرف دیگر بعلت جمع آوری های فراوان در تمام سطح ایران بویژه در مرزهای غربی کشور 6 گونه بعنوان گزارش جدید برای ایران به نامهای A. karabaghensis Bunge، A. vedicus Takht، A. yueksekovae Matthews، A. turkmenorum (Boriss) Boriss، A. zoharyi Eig و A. gummifer Labill به همراه یادداشتهای کوتاهی معرفی می شوند. در این اثر بعضی از پیچیدگیهای این زیر جنس همچون موقعیت تعداد کمی از گونه ها بهمراه جمع آوریهای جدید بحث شده است.