مجله گیاه شناسی ایران (The Iranian Journal of Botany)
سال:1384 | دوره:11 | شماره:2 (پیاپی 22) |تعداد مقالات:18

گونه Corynomorpha prismatica (J. Agardh) J. Agardh از جلبکهای قرمز خانواده Corynomorphaceae برای نخستین بار از مناطق جزر و مدی بندر لنگه در استان هرمزگان و بندر چابهار در شمال دریای عمان واقع در استان سیستان و بلوچستان و در جنوب شرقی ایران بعنوان گونه رکورد جدید برای فلور جلبکی خلیج فارس و خلیج عمان گزارش می گردد.

گونه Acacia seyal var. seyal از گیاهان چند منظوره در آفریقا و آسیا است. در این مطالعه ریختار گیاه مورد بررسی قرار گرفته است. این گونه بر اساس رنگ پوست در مراحل بلوغ و نونهال به 3 گروه قابل تفکیک است. نتایج حاصل از اندازه گیری های کمی مورد توجه و تحلیل آماری قرار گرفت و در بین گروه های مختلف اختلاف معنی دار وجود دارد. در نتیجه 3 شکل بر اساس رنگ پوست پیشنهاد می گردد.

گونه های Nostoc ellipsosporum و Nostoc muscorum برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. این گونه ها از شالیزارهای استان گلستان جمع آوری شده اند. در این بررسی از خصوصیات مورفولوژیک برای شناسایی گونه ها استفاده شده است.

گونه Acantholimon albocalycinum از جنوب شرق ایران شرح داده می شود. این گونه متعلق به بخش Glumaria است و با داشتن کاسه سفید متمایز می گردد. گونه جدید با گونه Acantholimon subulatum قرابت دارد و با آن مقایسه می شود. گونه Acantholimon kermanense از استان کرمان شرح داده می شود. این گونه از بخش Acantholimon است و با گونه های A. chrysostegium و A. mirtadzadinii و A. hyalinum قرابت دارد و با آنها مقایسه می شود. گونه A. sirchense از بخش Glumaria است و از جنوب شرق ایران شرح داده می شود. این گونه با A. subulatum نزدیکی دارد و با آن مقایسه می شود.

نمونه های جمع آوری شده هرباریوم مرکزی ایران و پژوهشکده علوم گیاهی مشهد و مرکز تحقیقات منابع طبیعی مشهد نامگذاری شدند. از میان گونه ها سه گونه: A. culminatus, A. elezgensis, A. kalatehensis بعنوان گونه های جدید برای اولین بار شرح داده شده اند. گونه های جدید به همراه دیاگنور، شرح و تصاویر کامل گیاه ارایه می شوند. گونه های جدید با نزدیک ترین خویشاوندان خود مقایسه گردیده اند. همه نمونه های تیپ در هرباریوم مرکزی ایران نگهداری می شوند.

گونه Nepeta natanzensis که از کوه کرکس جمع آوری شده است به عنوان گونه جدید شرح داده می شود. قرابت و ارتباط آن با گونه N. lasiocephala مورد بحث قرار می گیرد. این گونه متعلق به گروه گونه هایی است که در بخش Capituliferae قرار می گیرند و با داشتن گلاذین کپه ای، لوب میانی لبه پایینی جام گل و کاسه گل از سایر گروه ها قابل تشخیص می باشند. به علاوه گونه N. trachonitica برای اولین بار از ایران از استان آذربایجان غربی گزارش می گردد. این گونه قبلا از ترکیه و عراق گزارش شده است.

در طی این تحقیق جلبکهای سبز 5 برکه مصنوعی در باغ گیاهشناسی ملی ایران با نمونه برداری ماهیانه از آذر 1382 تا آبان 1383 مورد مطالعه و شناسایی قرار گرفتند. 68 جنس و گونه متعلق به 10 تیره و 6 راسته از جلبکهای سبز شناسایی گردید. تیره Desmidaceae با 22 جنس و گونه بالاترین تنوع گونه ای را نشان داد. تیره های Scendesmaceae (15 گونه) و Oocystaceae (14 گونه)، Hydrodictyaceae (7 گونه)، Ulotrichaceae (3 گونه)، Zygnemataceae (2 گونه)، Volvocaceae (2 گونه)، و تیره های Cladophoraceae، Oedogoniaceae و Trentephliaceae هر کدام با یک گونه در مراتب بعدی قرار گرفتند. حداکثر تراکم جمعیت گونه های مورد مطالعه در ماههای گرم سال مشاهده شد.

در طی این تحقیق آناتومی برگ در گونه های Kochia prostrate, Chenopodium album و Noaea mucronata از خانواده اسفناج مورد مطالعه قرار گرفت. تراکم روزنه در واحد سطح، و اندازه و نوع روزنه، تراکم کرک و نوع آن مقایسه گردید. مشخصات برگ در برش عرضی بیانگر آناتومی کرانزدر دو گونه میباشد. تغییرات ساختمانی برگ از جمله بافت ذخیره کننده آب بیانگر سازش این نوع گیاهان در زیستگاههای خشک است.

مشاهدات کروموزومی 29 گونه متعلق به 19 خانواده گزارش می شود. شمارشهای کروموزومی برای 6 تاکسون شامل: Cirsium hygrophilum (Asteraceae), Matthiola longipetala subsp. Bicornis (Brassicaceae), Dianthus orientalis subsp. Nassireddini (Caryophyllaceae), Phlomis bruguieri, Salvia leriifolia, Teucrium oliverianum (Lamiaceae) جدید می باشند. همچنین سطح تتراپلوئیدی n=24 برای گونه Asyneuma amplexicaule (Campanulaceae) و سطح دیپلوئیدی n=9 برای گونه Euphorbia microsciadia (Euphorbiaceae) برای اولین بار گزارش می شود.

نمونه های گیاهی جمع آوری شده از استان لرستان نامگذاری شد و در بین آنها گونه A. kabutarlanensis بعنوان گونه جدید توصیف شده است. این گونه با نزدیک ترین خویشاوند خود A. cottonianus که در خراسان، افغانستان و ترکمنستان پراکنش دارد، مقایسه می شود. نمونه هلوتیپ در هرباریوم مرکزی ایران و نمونه ایزوتیپ در هر باریوم دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد نگهداری می گردد.

در میان جنس های تیره Asteraceae جنس Echinops L. در ایران از وسعت و دامنه گسترش جغرافیایی زیادی برخوردار است و در عین حال اطلاعات گیاهشناسی در مورد آن منحصر به چند مقاله و فلورا ایرانیکا می باشد. در طی سالها مطالعه گیاهشناسی، این جنس مورد توجه مولف بوده و در یک کار منسجم مورد بررسی و بازنگری تاکزونومیکی قرار گرفته است. در این مقاله با نگاهی به صفات و خصوصیات تاکزونومیکی این جنس، کلید شناسایی بخش ها و کلید شناسایی گونه های آن ارایه می گردد. در ضمن چهارده گونه جدید از این جنس که متعلق به Sect. Oligolepis Bunge و Sect. Rytrodes Bunge می باشند به جهان گیاهشناسی معرفی می گردد. نامهای گونه های جدید که به مجموعه نامهای 54 گونه ای فلورا ایرانیکا از ایران اضافه می گردد عبارتند از: Echinops abazariae Mozaff., E. austro-iranicus Mozaff., E. avajensis Mozaff., E. delicatus Mozaff., E. kazerunensis Mozaff., E. kermanshahanicus Mozaff., E. khansaricus Mozaff., E. khuzistanicus Mozaff., E. laricus Mozaff., E. leiopolyceroides Mozaff., E. psammophilus Mozaff., E. sabzevarensis Mozaff., E. shulabadensis Mozaff., E. viscidulus Mozaff. در ضمن یادآوری می نماید که چهار گونه از این جنس در مجلات علمی گیاهشناهسی بچاپ رسیده که تعداد گونه های این جنس در ایران را به 70 گونه ارتقا می دهد، که نامهای آنها عبارتست از: E. longipenicillatus Mazaff. & Ghahr., E. procerus Mozaff., E. shahrudensis Mozaff. & Ghahr., E. taftanicus Mozaff. & Ghahr. در ضمن اطلاعات ارایه شده در متن مقاله بهمراه گونه های معرفی شده در فلور ایران به زبان فارسی قبیله Echinopeae ارایه شده است.

ویژگیهای تاکسونومیکی و نقشه پراکنش گونه های نادر جنس Pedicularis در ایران ارایه می شود. رویشگاه دیگری از P. strausii گزارش می شود که به عنوان دومین رویشگاه این گونه در ایران ثبت می گردد. کلید شناسایی برای گونه های Pedicularis موجود در ایران ارایه می گردد.

بررسی تاکسونومیکی بر روی جنس پنیرک در ایران انجام گرفته است. از مجموعه گونه هایی که از ایران شناخته شده است. نام M. verticillata L. برای اولین بار برای فلور ایران گزارش می شود و M. leonardi I. Riedl مترادف با آن تشخیص داده شد. M. iljini و M. leiocarpa مترادف با M. aegyptia var. aegyptia تشخیص داده شدند. همچنین M. armeniaca به سطح واریته ای از M. aegyptia کاهش یافت. کلید شناسایی و ارتباط گونه های نزدیک و پراکندگی جغرافیایی گونه ها بیان شده است.

گونه های Linaria golestanensis و Linaria mazandaranensis از ایران نامگذاری و معرفی می شوند. این گونه ها متعلق به بخش Speciosae هستند و با گونه L. genistifolia مقایسه می شوند. گونه L. mazandaranensis با گونه L. genistifolia در طول پرچم، مهمیز، دم گل، جام، اندازه سلول های پوششی دانه، ضخامت دیواره کپسول، طول و عرض سلول های پوششی کپسول، تزیینات سطح کپسول و شکل سلول های پوششی کپسول اختلاف دارد. از طرفی گونه L. golestanensis با گونه L. genistifolia در شکل و اندازه سلول های پوششی دانه، تزیینات سطح سلول های پوششی دانه، شکل سلول های پوششی کپسول، طول و عرض سلول های کپسول، طول و عرض سلول های پوششی دانه، ضخامت دیواره کپسول و دانه، طول جام، طول دم گل، طول و عرض کاسبرگ با هم اختلاف دارند.