مجله گیاه شناسی ایران (The Iranian Journal of Botany)
سال:1390 | دوره:17 | شماره:2 (پیاپی 34) |تعداد مقالات:22

آرایه شناسی Cousinia sect. Haussknechtianae (Asteraceae ; Cardueae) مورد بازنگری قرار گرفت. گونه های این بخشه پراکنش محدودی در مناطق مرتفع کوهستانی مرکز، جنوب غربی و غرب ایران و شمال شرقی عراق دارند. به دلیل موسم گلدهی دیرهنگام و پراکندگی آنها در مناطق دورافتاده کوهستانی، این گونه ها کمتر شناخته شده اند. به دلیل بررسی نمونه های گیاهی زیادی که در سال های اخیر از کوه های زاگرس جمع آوری شده است، گونه های این بخشه بهتر شناخته شده اند. در این مقاله سه گونه C. komidjanensis از مرکز ایران، C. curvibracteata از جنوب غربی ایران و C. rawanduzensis از شمال شرقی عراق به عنوان گونه های جدید به دنیای علم معرفی شده اند. برای هریک از این گونه های جدید، توصیف و تصویر تیپ ارائه شده است. بر اساس نتایج، این بخشه کلا شامل هشت گونه انحصاری در ایران و شمال شرقی عراق است. لیست گونه ها، یک کلید شناسی و نقشه پراکنش برای تمامی آن ها ارائه شده است.

شرح بخش آلبیده (جنس کوزینیا، خانواده کاسنی) بر اساس اطلاعات جدید کامل می شود. پنج گونه جدید اندمیک از این بخش شرح داده شده و عکسهای آنها ارائه می گردد. گونه های C. bazoftica، C. assadii، C. yasujensis و C. oshtorankuhensis به ترتیب نزدیک و خویشاوند گونه های C. archibaldii، C. oligocephala، C. bachtiarica، C. albidae می باشند. در بین تاکسون های جدید، گونه C. atrobracteata با توجه به صفات ریخت شناسی و پراکنش جغرافیائی، گونه ای جدا بوده و دارای خویشاوند مشخصی نیست. شرح بخش آلبیده کامل می شود. همچنین کلید شناسائی برای بخش آلبیده ارائه می گردد. با توجه به اینکه از 13 گونه فقط گونه های C. bachtiarica،C. oligocephala ، C. albescens دارای چند جمع آوری بوده اند می توان بقیه گونه ها را که فقط دارای یک یا دو جمع آوری از محل های نزدیک به هم و پراکنش محدودی هستند، به عنوان گونه های آسیب پذیر و در معرض خطر درنظر گرفت.

مورفومتری و بررسی ویژگیهای گرده در 16 جمعیت از 6 گونه Cousinia با استفاده از روشهای آماری یک و چند متغیره انجام گرفت. آزمون ANOVA اختلاف معنی دار گونه های مطالعه شده را در اکثر صفات کمی نشان داد که بیانگر کارایی این دسته از صفات در تفکیک گونه ها از یکدیگر می باشد. دندروگرام های بدست آمده از آنالیز صفات ریختی، جدایی جمعیت های C. microcephala را از دیگر گونه ها نشان می دهند. همچنین نزدیکی گونه های C. tabrisiana و C. chlorocephala تایید می شود. گونه های C. urumiensis، C. hamosa و C. tenuifolia در کنار هم و یک خوشه را می سازند، در حالیکه گونه های C. wilhelminae و C. seidlitzii با فاصله به این خوشه متصل می شوند. نزدیکی گونه ها در دندروگرام صفات گرده با نتایج مورفومتری همخوانی ندارد.

تکوین رویان، کیسه رویانی و آندوسپرم در A.compactus (sect. Rhacophorus), A. chrysostachys (sect. Hymenostegis), A. remotijugus (sect. Caprini), A. glaucacanthus (sect. Poterion), Astragalus eriocarpus (sect. Malacothrix) بررسی شده است. تخمک ها در هر پنج گونه نیمه واژگون هستند و بافت خورش توسط دو پوسته احاطه می شود. سفت به واسطه رشد نامتقارن پوسته خارجی، زیگزاکی است. الگوی کلی رویان زایی در هر پنج گونه مشابه یکدیگر است. در هر پنج گونه تکوین کیسه رویانی از نوع علف هفت بند و تکوین رویان از نوع گل مغربی است. اختلافات اصلی در رویان زایی این گونه ها، زمان تلفیق هسته های قطبی، نمو آندوسپرم، هضم خورش، سقط رویان و از همه مهمتر نمو آویز می باشد. اندازه و شکل آویز در هر پنج گونه متفاوت است، این نتیجه با نتایج حاصل از مطالعات مولکولی در گون مقایسه شده است. در پژوهش حاضر، در گونه A. remotijugus برای اولین بار چندرویانی گزارش شده است.

گونه Astragalus gamishluensis از ایران به عنوان گونه جدید شرح داده می شود. این گونه با توجه به کرک های دو شاخه ای، شکل رویشی درختچه ای و تعداد جفت برگچه ها در بخشه Sect. Ammodendron قرار گرفته و شبیه گونه های A. podoloboides Maassoumi، A. erwinii-gaubae Sirj .& Rech f. و Hohen&.A. podolobus Boiss  است، اما با آنها در رنگ جام، کرک های برگچه، طول پایک وکرک های آن و همچنین کرک های نیام تفاوت دارد.

در حین شناسایی نمونه های جمع آوری شده مربوط به جنس گون از نقاط مختلف ایران، گونه Astragalus montismishoudaghi به عنوان گونه جدید برای فلور کشور شرح داده می شود. شرح تشخیصی، شرح کامل و تصویر گونه جدید ارائه شده و با نزدیکترین خویشاوند خود (A. ledinghamii) مقایسه می گردد. نمونه تیپ در هرباریوم موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع ایران (TARI) نگهداری می شود.

در این مقاله 22 گونه از جنس Nepeta از کشمیر هیمالیا گزارش می شود. جدای از این، تعداد 12 گونه از منطقه کشمیر و تعداد 11 گونه از منطقه لاداخ گزارش داده شد. یک گونه به نام N. salviafolia در هر دو منطقه مشترک است. تمامی گونه ها چند ساله اند ولی گونه N. annua یکساله است. شرح تاکسونومیک همه گونه ها و سیستم جدید نامگذاری آنها در مقاله ارائه می گردد.

موقعیت تاکسونومی دو گونه Nardurus subulatus و N. maritimus (اکنون با نام جنس Vulpia) بررسی و بر اساس آخرین طبقه بندی ها معین می گردد. این مطالعه بر روی تعداد 30 نمونه هرباریومی و 490 گیاه جمع آوری شده از سطح ایران بر اساس ویژگیهای ریخت شناسی و سلول شناسی انجام شده است. مطالعات سلول شناسی 2n=2x=14 را با کاریوتیپ متقارن و کروموزومهای متاسنتریک برای هر دو گونه نشان داد. گزارش کروموزومهای گونه Lolium subulatum برای اولین بار است. مشاهدات نشان می دهد که دو گونه به آسانی از همدیگر تفکیک می شوند و از طرف دیگر شباهت گونه Loliolum subulatum با گونه های جنس Vulpia موجب پیشنهاد انتقال این گونه به جنس Vulpia می گردد.

تعداد محدودی مارکرهای ریزماهوارک مناسب برای بررسی تنوع وراثتی گونه H. bulbosum وجود دارد. در این مطالعه قابلیت انتقال ریزماهوارک های جو زراعی به گونه H. bulbosum و تنوع پذیری آنها مورد بررسی قرار گرفته است. از 93 زوج پرایمر SSR آزمایش شده همگی در گونهH. vulgare (11 نمونه بذر) قطعاتی از DNA را تکثیر نمودند ولی تنها 46 زوج از آنها (51.61%) قابلیت انتقال به گونه H. bulbosum (5 نمونه بذر) با سطح قابل ملاحظه ای از تنوع را نشان دادند. در گونه H. murinum که به عنوان برون گروه استفاده شده بود 22 زوج پرایمرSSR (23.65%) قابلیت انتقال نشان دادند. در PCR انجام شده با استفاده از 48 مارکر SSR تعداد 546 آلل در کل جمعیت ها تشخیص داده شد. تعداد آلل ها در هر جایگاه وراثتی SSR بین 3 تا 13 با میانگین 11.375 آلل بود. مقدار PIC محاسبه شده برای هر مارکر بین 0.161 تا 0.621 با میانگین 0.477 بود. مقدار PIC در گونه H. vulgare (با میانگین 0.639) به طور معنی داری بالاتر از H. bulbosum (با میانگین 0.316) بود. در دندروگرام حاصل جمعیت ها بر اساس گروه های تاکسونومیک از هم جدا شدند که نشان دهنده کارآیی این مارکرها برای مطالعه فیلوژنی درون این گروه است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که مایکروساتلایت های جو زراعی برای بررسی تنوع وراثتی گونه H. bulbosum مناسب هستند.

در این تحقیق موقعیت جنس Cynosurus در ایران مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج نشان می دهد که از این جنس دو گونه C. echinatus و C. effuses در ایران انتشار دارند. در مجموع تعداد 13 نمونه هرباریومی و جمع آوری جدید با استفاده ازویژکیهای کمی و کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. کلید شناسایی و شرح گونه ها به همراه تصویر ارائه و وضعیت رویشگاه آنها توصیف می گردد. همچنین کاریوتیپ گونه C. echinatus نمایش داده می شود.

مطالعه برای بازنگری جنس Minuartia درایران، منجر به معرفی گونه جدید Minuartia sabalanica به دنیای علم شد. این نمونه که از شمال غربی ایران جمع آوری شده، از نظر ریخت شناسی به M. rimarum، گونه ای انحصاری مناطق مرکزی ترکیه، و نیز M. umbellulifera که قبلا از ترکیه و ایران شناخته شده بوده، نزدیک است. صفات تشخیصی گونه جدید بحث شده است. هم چنین دیاگنوز لاتین، شرح و تصویر گونه جدید آورده شده است.

گونه Gaillonia dezfulensis به عنوان گونه ای جدید از کوه سالن در شمال دزفول در استان خوزستان نامگذاری و معرفی می گردد. این گونه با گونه های نزدیک به آن G. bruguieri و G. kandaharensis مقایسه می گردد و با داشتن برگهای به ظاهر سه لوبه به خوبی از سایر گونه ها متمایز می گردد.

طی نگارش تیره Potamogetonaceae برای فلور ایران و شناسایی نمونه های جمع آوری شده از دریاچه گهر گونه Potamogeton alpinus Balb. برای اولین بار شناسایی و به عنوان گزارش جدیدی برای فلور آبزی ایران معرفی می شود.

مورفولوژی دانه گرده چهار تاکسون از جنس ممرز در ایران با استفاده از میکروسکوپ نوری و الکترونی مورد مطالعه قرار گرفت. هدف از مطالعه بررسی ریخت شناسی دانه گرده جنس ممرز و یافتن صفات مناسب در خصوص گرده شناسی این جنس در ایران است. دانه های گرده این جنس سه و چهار یا پنج منفذی و کم و بیش نیمه کشیده هستند. شکل منفد کم و بیش گرد، تزئینات سطح اگزین مخروطی نامنظم و در انتها نوک دار است. Carpinus orientalis subsp. macrocarpa و C. betulus var. parva به ترتیب دارای بزرگترین و کوچکترین دانه گرده هستند (35.18±3.96 و 24.95±0.18 میکرومتر).

طی مطالعه فلور ارتفاعات چات کال (جنوب غرب تیان شان، ازبکستان) دو گونه به عنوان گزارش جدید برای فلور ازبکستان تشخیص داده شدند. این گونه ها عبارتند از: Atraphaxis laetevirens (Ledeb.) Jaub. et Spach (تیره علف هفت بند) و Noccaea ferganensis (N. Busch) Czerep. (تیره شب بو). تصاویر نمونه های هرباریومی برای هر دو گونه ارایه می گردد.

این مطالعه آنالیز فیلوژنتیکی داده های توالی های nrDNA ITS برای 62 تاکسون شامل 55 گونه Salix و دو گونه Populus به عنوان برون گروه و توالی های trnL-F کلروپلاستی برای 14 گونه Salix استفاده شد. آنالیز فیلوژنتیکی با استفاده از روشهای بیشینه صرفه جوئی (Maximum Parsimony) و Bayesian انجام گرفت. فیلوژنی حاصل از توالی های nrDNA ITS نشان داد که همه پنج زیرجنس رایج Salix به استثنای زیرجنس مونوتیپیک Longifoliae تک تبار نمی باشند. همچنین اکثر بخشهای Salix تک تبار نمی باشند. آنالیزها نشان داد که Salix humboldtiana، بومی آمریکای جنوبی و مکزیک، در قاعده درختان به عنوان خواهر بقیه گونه های Salix قرار گرفته است. گونه های ایرانی Salix در سرتاسر درخت پراکنده هستند. چندین جایگاه پلی مورفی نوکلئوتیدی در nrDNA ITS در S. zygostemon، S. acmophylla و S. elymaitica شناسایی شد، که نشان می دهد این تاکسون ها احتمالا منشا هیبریدی دارند. در مورد S. zygostemon داده های trn L-F نشان دادند که این گونه با S. cinerea و S. elbursensis بصورت پلی تومی هستند. در حالیکه در درخت nrDNA ITS جایگاه آن نامعلوم است. داده های حاضر پیشنهاد می کنند که ممکن است منشا Salix مناطق معتدله گرم در دنیای جدید و گونه زائی بعدی آن در مناطق سرد نیمکره شمالی باشد.

گونه Solanum sisymbriifolium (Solanaceae) برای اولین بار برای فلور ایران گزارش می شود و تصویری از آن ارائه می گردد.

در این مطالعه، یک گونه جدید (C. Agardh) Bornet Hapalosiphon fontinalis  از خانواده و راسته Stigonemataceae، Stigonematales، برای اولین بار از ایران گزارش شده است.  شناسایی با روش چند وجهی شامل تنوع مورفولوژیکی در ارتباط با تغییرات اسیدیته و غلظت دی اکسید کربن در شرایط محدود نوری (2 µEm-2s-1) صورت پذیرفت. نظر به تنوع بیولوژیکی سیانوفیتا، سعی بر تاکید بر ویژگی های غالب برای شناسایی بوده است. در این مقاله توصیفی جدید از گونه Hapalosiphon fontinalis در ارتباط با ویژگی های مورفولوژیکی در استان گلستان بیان شده است.

هدف از این تحقیق، مطالعه صفات تشریحی و استفاده از آنها به منظور دستیابی به صفات تشریحی افتراقی برگ جهت تفکیک بهتر گونه های جنس Oryzopsis s. l. می باشد. بدین منظور، ساختار تشریحی برگ (بشره پشتی و برش عرضی) در 10 گونه از جنس Oryzopsis s. l. در ایران برای اولین بار مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق 43 صفت کمی و کیفی در 23 جمعیت کدگذاری و ارزیابی شدند. این صفات در میان گونه ها متغیر، اما در بین نمونه های یک گونه ثابت بودند. سپس نتایج با استفاده از روش های آماری UPGMA، NJ، PCA مورد بررسی قرار گرفتند. آنالیز فاکتور بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که متغیرترین صفات در بین گونه ها عبارتند از: تعداد و شکل سلول های کوتاه، شکل سلول های بلند، شکل دیواره سلول های بلند، وضعیت سلول های کوتاه، شکل سلول های حبابی، طول و تعداد سلول های بلند، تعداد دستجات آوندی، تمایز شعاعی مزوفیل، اسکلرانشیمی شدن سلول های غلاف درونی دسته های آوندی، عرض سلول های سیلیسی، حضور یا عدم حضور کرک های بلند در سطح شکمی و شکل سطح پشتی می باشند. سپس کلید شناسایی برای گونه های جنس Oryzopsis s. l. ارائه می شود.

ریخت شناسی، آناتومی، شیمی و توزیع گونهRhizocarpon viridiatrum (Lichenized Fungi، Rhizocarpaceae) بر اساس مشاهده 357 نمونه جمع آوری شده از استان خراسان رضوی در سال های 2006 و 2007 به همراه تحلیل ترکیبات گلسنگی در یک نمونه و بررسی منابع ارائه می شود.