جغرافیایی سرزمین
سال:1394 | دوره:12 | شماره:48 |تعداد مقالات:8

هدف تحقیق تبیین هر چه بهتر معضل بافت فرسوده، اولویت بندی اجرای طرح ها و ارائه راهکارهای لازم در زمینه بهسازی آنها انجام گردیده است. روش مطالعه حاضر ترکیبی از روش های توصیفی، اسنادی و تحلیلی است و در ادامه پس از انجام تصحیحات هندسی و تکنیک های مختلف بارزسازی و بهبود کنترل است. بر روی باند Pan تصویر ماهواره ای IRS مربوط به سال 2010 در محیط GIS، گستره شهری مشخص و مکان های دارای بافت فرسوده و نیازمند بهسازی با تفسیر چشمی و مشاهدات میدانی تعیین گردید. همچنین برای ارزیابی و رتبه بندی این مناطق جهت طرح های بهسازی از مدل تصمیم گیری (Topsis) استفاده گردید. بر اساس یافته های این تحقیق بالاترین میزان فرسودگی از لحاظ درصد و مساحت در ناحیه سه (هسته اولیه منطقه)، 28.32 درصد بوده که نسبت به سایر نواحی منطقه از وضعیت نامطلوب برخوردار بوده و بنابراین در اولویت انجام طرح های بهسازی قرار دارد و بعد از آن به ترتیب نواحی 2 و 1 قرار دارند.

در این پژوهش با به کارگیری رویکرد محیطی به گردشی (تعیین الگوهای گردش جو بر حسب شرایط محیطی) مهم ترین سامانه های همدیدی موثر بر بارش برف در شمال غرب ایران مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور ابتدا داده های روزانه 26 ایستگاه برف سنجی در ناحیه شمال غرب شامل استان های (آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، کردستان و زنجان) از تاریخ دی 1329 تا تاریخ آذر 1383 از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید. همچنین برای شناسایی الگوهای جوی، داده های میانگین روزانه فشار تراز دریا از سری داده های بازکاوی شده ی مرکز پیش بینی های محیطی ایالات متحده از تاریخ 1951 تا تاریخ 2004 برداشت گردید و با تحلیل خوشه ای بر روی داده های فشار الگوهای جوی طبقه بندی گردیدند. همچنین برای محاسبه تعداد خوشه ها از روش های درون سو و برون سو استفاده گردید و با تحلیل نقشه های کل روزها تعداد خوشه ها تعیین گردید. در نهایت برای شناسایی مهم ترین سامانه ها، همبستگی درون گروهی بین هر خوشه به عمل آمد و روزی که بیشترین همبستگی را با سایر روزها در یک خوشه داشت به عنوان روز نماینده الگوی گردشی آن خوشه انتخاب و مبنای واکاوی این پژوهش واقع گردید. نتایج نشان داد که بارش برف در شمال غرب ایران در اثر ورود سامانه های مختلف دور و نزدیک به این ناحیه شکل می گیرد. به طوری که بارش برف در این ناحیه تحت 2 شرط عمده رخ می دهد که عبارتند از؛ 1- نفوذ زبانه های پرفشار سیبری از سمت شمال غرب به این ناحیه 2- ورود پرفشار دریای سیاه به این ناحیه. همچنین به نظر می رسد در الگوی دوم زمانی که پرفشار دریای سیاه، کم فشار ایسلند، پرفشار آزور و کم فشار سودان در اوج فعالیت خود باشند شاهد ریزش های برف سنگین در این ناحیه می باشیم به طوری که در این الگو یعنی همزمان با تقویت سامانه های مذکور میزان بارش برف و پراکنش آن در سطح ایستگاه های مورد مطالعه افزایش چشمگیری پیدا نموده است.

یکی از ایده های اصلی توسعه پایدار، استقرار عدالت فضائی به منظور تامین رفاه، آزادی و امنیت برای همه شهروندان است. این مقاله برای بررسی چالش های توسعه پایدار شهر قزوین از منظر عدالت فضائی از تکنیک های تاپسیس، AHP و تاکسونومی عددی بهره می گیرد و تلاش می کند به این سوال پاسخ دهد: آیا توزیع فضائی شاخص های توسعه پایدار در سطح نواحی و مناطق شهر قزوین همگن است؟ این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی انجام گرفته و اطلاعات مورد نیاز از منابع کتابخانه ای گرد آوری شده است. آنالیز تاکسونومی شش ناحیه شهر قزوین را در رتبه کمتر توسعه یافته ارزیابی می کند و ناحیه 9 با Fi= 0.199 در رتبه نخست، 3.8 برابر توسعه یافته تر از ناحیه سه با Fi= 0.759 می باشد. در رتبه بندی مناطق شهری نیز منطقه سه با Fi= 0.762 وضعیت مطلوبتری نسبت به مناطق 1 و 2 دارد. نتایج فوق چالش های توسعه پایدار شهر قزوین را از منظر عدالت فضائی گزارش می کند.

منطقه ی مورد مطالعه طبق تقسیم بندی واحدهای ساختاری - رسوبی ایران بخشی از کمپلکس افیولیتی البرز - آذربایجان را شامل می شود. این ناحیه از لحاظ مختصات جغرافیایی در محدوده ی طول جغرافیایی 45o تا 44o30’ شرقی و عرض جغرافیایی 39o تا 38o30’ شمالی در شمال غرب خوی جای دارد. در این پژوهش سعی شده است با بررسی الگوی حوضه آبریز منطقه و با استفاده از شاخص های مورفوتکتونیکی به تاثیر فعالیت گسل خوی و کوه های اطراف بر الگوی رودهای منطقه و بررسی گسل های مرز پیشانی کوهستان پرداخته شود. همچنین با بررسی نتایج به دست آمده از محاسبه چندین شاخص مورفوتکتونیکی و تلفیق آن ها با سایر اطلاعات، فعالیت های نئوتکتونیکی در چند حوضه انتخابی در راستای پهنه گسلی خوی تعیین شده است.

فرسایش خاک از جمله فرآیندهایی است که منابع آب و خاک یک کشور را مورد تهدید قرار می دهد. فرآیند فرسایش بسیار پیچیده است و عوامل زیادی در آن دخیل بوده که مهمترین آنها عوامل اقلیمی، شیب زمین، پوشش گیاهی، مدیریت و نحوه کاربری اراضی می باشد. به دلیل عدم وجود اطلاعات در منطقه از بین روش های تجربی، چهار روش MPSIAC، EPM، FAO، BLM انتخاب و ارزیابی این چهار مدل در یکی از حوزه های استان کهگیلویه و بویر احمد (حوزه قلعه بنی) انجام پذیرفت. از بین چهار مدل مذکور دو مدل اولیه فرسایش و رسوب را به صورت کمی و دو مدل دیگر، فرسایش را به صورت کیفی برآورد می کنند. بر اساس روش MPSIAC میزان فرسایش سالانه حوزه 3.59 تن بر هکتار بر سال و روش EPM این مقدار 2.76 تن بر هکتار بر سال بدست آمد. در روش FAO، BLM امتیازهای نهایی مربوط به فرسایش برای کل حوزه به طور میانگین به ترتیب 55.9 و 47.9 محاسبه گردید. براین اساس در روش FAOمیزان فرسایش در کلاس چهارم قرار می گیرد که نیاز به تغییرات وسیع و همه جانبه در اداره اراضی و محدود کردن عملیات ساختمانی دارد. نتایج بدست آمده بیانگر تفاوت بین مقادیر حاصل از مدل های مذکور می باشد. بر این اساس می توان تفاوت نتایج حاصل از مدل EPM، MPSIAC را ناشی از اختلافات ذاتی در برآورد فرسایش در مدل ها دانست. در رابطه با اختلافات مشاهده شده در مدل های FAO، BLM کیفی بودن پارامترها و امتیازدهی را می توان از جمله دلایل این اختلافات برشمرد. بررسی ها و تحقیقات صورت گرفته حاکی از آن است که مدل EPM نتایج به واقعیت نزدیک تر را ارائه می دهد و می توان از آن برای حوزه های مشابه استفاده نمود.

فرسایش خاک از جمله فرآیندهایی است که منابع آب و خاک یک کشور را مورد تهدید قرار می دهد. فرآیند یکی از مهمترین اقدامات مورد نظر در پروژه های مدیریت سیلاب، بررسی میزان مشارکت زیرحوضه های مختلف یک آبخیز در تعیین مولفه های مختلف سیلاب خروجی از حوضه است. با توجه به نبود ایستگاه های هیدرومتری در محل خروجی تمام زیرحوضه ها، تحقق هدف مذکور نیازمند شبیه سازی فرآیند بارش - رواناب در زیرحوضه ها از طریق مدل های هیدرولوژیکی می باشد. از این رو برای اجرای برنامه های کنترل سیلاب در بالادست حوضه باید به سهم زیرحوضه ها در سیلاب توجه کرد و آنها را اولویت بندی نمود. در این پژوهش، ابتدا برای تعیین مشارکت زیرحوضه ها در دبی سیلابی، حوضه حصارک به 3 زیرحوضه تقسیم گردید. سپس با اجرای مدل HEC- HMS، زیرحوضه های آبخیز حصارک از نظر سیلخیزی اولویت بندی شدند. هدف از این مطالعه برآورد ارتفاع رواناب و سیلاب خروجی در زیرحوضه های آبخیز حصارک می باشد. نتایج نشان داد، میزان مشارکت زیرحوضه ها در دبی اوج کل حوضه صرفا به یک عامل بستگی ندارد و اثرات متقابل عوامل تعیین کننده سهم مشارکت زیرحوضه ها را در سیلخیزی تعیین می کند. با اجرای مدل HEC- HMS مشاهده شد، زیرحوضه تقاطع دو شاخه (S1) کمترین سهم و زیرحوضه چپ دره (S3) بیشترین سهم را در دبی اوج کل حوضه دارا است و در اولویت اول قرار می گیرد.

بهره برداری بیش از اندازه از منابع آب های زیرزمینی در درازمدت منجر به خسارت های قابل توجه به ویژه از نظر اقتصادی و بر اثر پدیده فرونشست زمین خواهد گردید. از اینرو این تحقیق با هدف علل شناسایی علل فرونشست زمین و تعیین نقاطی که دچار فرونشست شده در منطقه بوئین زهرای مرکزی انجام شده است. بدین منظور، در ابتدا نقشه منطقه مورد مطالعه تهیه گردید. سپس عملیات میدانی جهت به نقشه در آوردن نقشه پراکنش فرونشست به کمک GPS انجام گرفت. در مرحله بعد برای تحلیل اطلاعات از روش AHP استفاده شد. نتایج حاصل نشان می دهد که فاکتور برداشت بی رویه با ضریب 0.4882 در درجه اول و عامل سنگ شناسی با ضریب 0.2445 در درجه دوم اهمیت در ایجاد فرونشست منطقه است. همچنین نتایج نشان داد که 55% از مساحت منطقه در پهنه بندی با خطر نسبتا زیاد و خیلی زیاد قرار دارد.