گام های توسعه در آموزش پزشکی
سال:1385 | دوره:3 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

زمینه: به نظر می رسد انتخاب رشته پزشکی در بسیاری از داوطلبین تحت تاثیر فشارهای اطرافیان و کمتر از روی شناخت و علاقه به این رشته صورت می گیرد.هدف: این مطالعه با هدف تعیین وضعیت پذیرش دانشجوی پزشکی از نظر علل انتخاب رشته پزشکی و نیز شناخت آنان از آینده شغلی پزشکان بوده است. این بررسی با رویکرد کیفی و کمی صورت گرفته است تا بتوان نتایج این دو را با هم قیاس کرد.روش کار: بخش کیفی مطالعه شامل دو بحث متمرکز گروهی در کارورزان و یک بحث متمرکز گروهی در دانشجویان سال اول پزشکی بود. در بخش کمی علل انتخاب رشته پزشکی مورد بررسی قرار گرفته و طی آن میزان شناخت دانشجویان و متقاضیان رشته پزشکی از آینده شغلی یک پزشک تعیین شده است. 33 نفر از دانشجویان پزشکی سال اول، 107 نفر از دانشجویان سال ششم در دوره کارورزی و 88 نفر از متقاضیان رشته پزشکی پس از آزمون ورودی پزشکی با استفاده از نمونه گیری آسان و پی در پی، پرسشنامه مطالعه کمی را تکمیل نمودند.یافته ها: در بخش کیفی همه توافق داشتند که خود فرد خیلی در این مورد تصمیم گیرنده نیست و تقریبا همه دانشجویان، منزلت پزشک در جامعه و مورد توجه بودن رشته پزشکی را دلایل اصلی انتخاب رشته پزشکی عنوان کردند. در بخش کمی مطالعه، علاقه علمی در 42 درصد، نقش پزشک در ارتقای سلامت مردم در 21 درصد، درآمد مالی در 14.3 درصد، منزلت پزشک در جامعه در 13 درصد و فشار اطرافیان در 1 درصد موارد، اولین علت انتخاب رشته پزشکی ذکر شده است. در مقابل، شرکت کنندگان در بخش کیفی مطالعه، وضعیت شغلی پزشکان عمومی را مناسب نمی دانستند و برخی از آنان امکان ادامه تحصیل در رشته پزشکی را مشکل تر از سایر رشته ها ذکر می کردند. شرکت کنندگان آینده شغلی پزشکان عمومی را در مقایسه با سایر رشته ها ناعادلانه تلقی نموده و برخی از آنان ادامه تحصیل در رشته پزشکی را مشکل تر از سایر رشته ها ارزیابی کردند. از طرفی در بخش کمی مطالعه مشخص شد با بالاتر رفتن سن شرکت کنندگان، ارزیابی آنان از آینده شغلی پزشکی به صورت معنی داری تغییر می کند، به این صورت که با بالاتر رفتن سن امکان ادامه تحصیل و یافتن شغل با درآمد مناسب و در مکان مناسب مشکل تر از سایر رشته ها تعیین شد.نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشانگر آن است که شناخت بسیاری از دانشجویان به هنگام انتخاب رشته پزشکی ناکامل است و تحت تاثیر عواملی چون فشار اطرافیان یا مقام و منزلت پزشکی در جامعه می باشد. این موارد هر چند در بخش کمی مطالعه آشکار نبودند ولی در بخش کیفی، تمام شرکت کنندگان بر آنها تاکید داشتند. این موضوع نشانگر اهمیت مطالعات کیفی با مطالعاتی است که از ترکیب توام روش های کمی و کیفی استفاده می کنند. از طرفی به نظر می رسد با بالا رفتن سن، دانشجویان شناخت کامل تری نسبت به آینده شغلی پیدا می کنند. بر اساس نتایج مطالعه، پیشنهاد می گردد، اصلاح روند گزینش دانشجو به شکلی باشد که تنها به معیارهای علمی اکتفا نگردد و خصوصیات فراشناختی مناسب برای دانشجویان نیز به عنوان راه حل این موضوع مد نظر قرار گیرد.

زمینه: محیط آموزش بالینی، جایگاه پرورش مهارت های بالینی دانشجویان پرستاری جهت ورود به جامعه کاری خود یعنی بیمارستان می باشد. مطالعات نشان داده است که درک دانشجویان از محیط آموزش بالینی با آن چیزی که در واقعیت جود دارد متفاوت است و آنها همواره به دنبال آن هستند که محیط یادگیری شان از مطلوبیت بیشتری برخوردار باشد، بنابراین بررسی وجود هر نوع عامل مداخله گری که سبب کاهش یادگیری عملی دانشجویان شود، امری اساسی در برنامه ریزی آموزش بالینی به شمار می آید.هدف: این پژوهش با هدف مقایسه دیدگاه دانشجویان پرستاری و مربیان پرستاری در رابطه با وضعیت محیط آموزش بالینی انجام شده است.روش کار: این پژوهش یک مطالعه توصیفی تحلیلی است که در آن 119 نفر از دانشجویان پرستاری دانشگاه آزاد علوم پزشکی واحد یزد و 14 نفر از مربیان پرستاری، مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای پژوهشگر- ساخته حاوی ویژگی های دموگرافیک و چهار بخش مرتبط با بررسی دیدگاه ها نسبت به وضعیت محیط آموزش بالینی، شامل "نحوه ارتباط و واکنش مربیان نسبت به دانشجویان"، "وجود فرصت های یادگیری در بیمارستان"، "حمایت از یادگیری دانشجویان در محیط بیمارستان" و "امکانات بیمارستان" بود که بعد از تایید روایی و پایایی مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها: محیط آموزش بالینی را 11 درصد دانشجویان در سطح ضعیف، 77 درصد در سطح متوسط و 12 درصد در سطح مطلوب و 50 درصد مربیان محیط آموزش بالینی را در سطح متوسط و 50 درصد در سطح مطلوب ارزیابی کردند. آزمون آماری حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین دیدگاه های دو گروه در زمینه وضعیت محیط آموزش بالینی بود (P=0.001). علاوه بر دیدگاه کلی، سه بعد "ارتباط و واکنش مربیان نسبت به دانشجویان"، "وجود فرصت های یادگیری" و "حمایت از یادگیری دانشجویان" را نیز مربیان به طور معنی داری، مطلوب تر ارزیابی کردند (P=0.001).نتیجه گیری: نتایج به دست آمده نشان دهنده وجود تفاوت در دیدگاه مربیان و دانشجویان پرستاری نسبت به وضعیت محیط آموزش بالینی می باشد که حایز اهمیت است. شناسایی این تفاوت ها می تواند منجر به شناسایی مشکلات کلیدی آموزش بالینی شود و با توجه به آنها می توان راهکارهای مناسبی را جهت افزایش اثر بخشی آموزش بالینی به کار گرفت.

زمینه: حساسیت امر آموزش و توجه به فرآیندهای آموزشی در دانشگاه ها، ضرورت ارزشیابی را که بهبود کیفیت آموزش و در نهایت بهبود کارایی و اثربخشی سیستم آموزشی کشور را به دنبال خواهد داشت، مورد تاکید قرار داده است. هر ساله در دانشگاه علوم پزشکی اهواز ارزشیابی آموزشی اساتید از دیدگاه دانشجویان، توسط مرکز مطالعات دانشگاه انجام و به اطلاع اساتید رسانده می شود.هدف: این مطالعه به منظور بررسی دیدگاه اساتید غیربالینی دانشگاه علوم پزشکی اهواز در مورد عوامل موثر در افزایش و یا کاهش نمرات ارزشیابی آنان از طریق نظرخواهی از دانشجویان صورت گرفته بود، انجام شد.روش کار: در این مطالعه توصیفی که در سال تحصیلی 83-82 صورت گرفت، جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه ای پژوهشگر- ساخته، استفاده شد. از 130 پرسشنامه توزیع شده، 72 درصد آنها تکمیل و عودت داده شد.یافته ها: نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که حدود نیمی (52.3 درصد) از اساتید نمره ارزشیابی را نسبت به سال گذشته کسب کردند. در بین علل افزایش نمره ارزشیابی از دیدگاه اساتید، به ترتیب "توانایی و تسلط بیشتر بر محتوای درسی" (46 درصد)، "توجه به مقطع تحصیلی دانشجویان" (26 درصد) و "اطلاع از نتایج ارزشیابی" (23 درصد)، بیشترین مواردی بودند که اولویت اول را به خود اختصاص دادند. "شرکت در کارگاه های آموزش پزشکی" (75 درصد)، "افزایش امکانات آموزشی (71 درصد) و "تغییر رفتارهای اجتماعی" (68 درصد) بیشتر از موارد دیگر در اولویت چهارم به بعد قرار داشتند. در این مطالعه 37.4 درصد از اساتید، نمره ارزشیابی پایین تری را نسبت به سال قبل کسب کردند. این دسته از اساتید به ترتیب "تعطیلات مکرر در طول ترم " (49 درصد)، "نوع درس و ماهیت آن " (37 درصد) و نیز "عدم صداقت و غرض ورزی دانشجویان" (34 درصد) را به عنوان بیشترین اولویت اول کاهش نمرات ارزشیابی قلمداد کردند. از نظر اساتید "زمان نامناسب تشکیل کلاس ها" (91 درصد) از عوامل بی تاثیر و یا اولویت چهارم به بعد در کاهش نمرات ارزشیابی بود.نتیجه گیری: به منظور ارتقای سطح آموزشی در دانشگاه، به نقطه نظرات اعضای هیات علمی و تلاش در جهت رفع مشکلات و موانع آموزشی توجه بیشتری شود.

زمینه: اساسا هر کس ترجیحا با یک شیوه خاص بهتر یاد می گیرد. گرچه اساتید باید شیوه تدریس خود را با سبک یادگیری دانشجویان تطبیق دهند. اما به نظر می رسد در اغلب کلاس های درس کمتر به این مقوله مهم توجه می شود که ممکن است باعث افت کارآیی تدریس گردد.هدف: این مطالعه به منظور بررسی سبک یادگیری دانشجویان پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی - درمانی کاشان در سال 1384 انجام گرفت.روش کار: این مطالعه یک پژوهش توصیفی- تحلیلی است که در آن 130 نفر از دانشجویان رشته های پرستاری، بهداشت و مامایی مورد مطالعه قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد شده بر اساس مدل Joy Reid که در آن 30 سوال در 6 حیطه یادگیری شامل دیداری، علمی (کار در فیلد و آزمایشگاه)، شنیداری، گروهی و انفرادی، حرکتی (مشارکت علمی در کلاس درس)، تهیه و بر اساس مقیاس درجه بندی لیکرت تنظیم شده بود، استفاده شد.یافته ها: از 130 دانشجوی مورد مطالعه 32.3 درصد مذکر و 67.7 درصد مونث بودند. 45.4 درصد دانشجوی پرستاری، 40 درصد دانشجوی بهداشت و 14.6 درصد دانشجوی مامایی بودند. میانگین نمره حیطه های مختلف یادگیری از حداقل 29.2 مربوط به یادگیری گروهی تا حداکثر 38.7 مربوط به مشارکت علمی در کلاس بود. بین نمرات سبک یادگیری با توجه به جنس دانشجو و رشته تحصیلی، تفاوت معنی داری مشاهده نشد.نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده که حاکی از تنوع در سبک یادگیری دانشجویان دارد و همچنین تفاوت بین سبک های یادگیری، لازم است اساتید در زمان تهیه طرح درس از تدریس با یک روش اجتناب نموده و بسته به نوع درس از روش های متنوعی برای تدریس استفاده کنند.

زمینه: مطالعه در مورد علل عدم موفقیت تحصیلی دانشجویان در حین تحصیل در دانشگاه ها یکی از اولویت های پژوهش در آموزش است.هدف: این مطالعه به منظور تعیین علل افت تحصیلی و مشروطی دانشجویان در طی تحصیل صورت گرفته است.روش کار: در این مطالعه مورد- شاهدی، 761 دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی همدان که در سال تحصیلی 81-80 به تحصیل اشتغال داشتند، به طور تصادفی و داوطلبانه شرکت کردند. گروه مورد دانشجویانی بودند که در طی دو نیم سال مورد مطالعه مشروط شده بودند (N=43) و گروه شاهد مشروط نشده بودند (N=718). برای جمع آوری داده ها پرسشنامه ای که بر اساس هشت عامل مهم در یادگیری دانشجویان شامل روش های تدریس، ارزشیابی، منابع آموزشی، طراحی ارایه واحدهای درسی، وضعیت فردی، مشکلات زیستی، محیط آموزشی، و دسترسی به استاد راهنما، تهیه شده بود، پس از اطمینان از روایی و پایایی، مورد بهره برداری قرار گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد درصد مشروطی در دانشجویان پسر (9.4) بیش از دختران (4.3) بود. در بین عوامل هشتگانه از نظر روش های تدریس بین نمره نظرات (انحراف معیار ± میانگین) دانشجویان مشروط شده (=`x 3.56 SD=1.16) و مشروط نشده (=`x 3.95 SD=0.98) اختلاف معنی داری وجود داشت (p=0.014). همچنین، اختلاف معنی داری از جهت خصوصیات فردی بین دانشجویان مشروط شده (=`x 4.36 SD=1.26) و مشروط نشده (=`x 4.76, SD=1.08) مشاهده گردید (p=0.023). میانگین نمره دو عامل روش تدریس و خصوصیات فردی دانشجو در دانشجویانی که حداقل در یک درس نمره کمتر از 10 کسب کرده بودند و میانگین نمره دو عامل روش تدریس و مشکلات زیستی و تحصیلی دانشجویانی که حداقل در یک درس نمره 12-10 کسب کرده بودند، به طور معنی داری بیشتر بود (P<0.05).نتیجه گیری: با عنایت به یافته های این پژوهش مشخص شد که عواملی چون نحوه روش تدریس مدرسین، خصوصیات فردی دانشجو، مشکلات زیستی و تحصیلی دانشجو، جنس، و معدل دیپلم، بر روی مشروط شدن یا افت تحصیلی دانشجویان اثر قابل توجه ای داشته است. توجه به این عوامل در طراحی و اجرای برنامه های آموزشی دانشگاه می تواند در پیشگیری از مشروطی و افت تحصیلی نقش مهمی داشته باشد.

زمینه: امروزه جهت آموزش عملی دانشجویان رشته پزشکی فقط به بیمارستان ها اکتفا نمی شود. دانشجویان رشته پزشکی لازم است در مراکزی حضور داشته و آموزش ببیند که تعداد بیماران و تنوع آنها از لحاظ مشکلات پزشکی مناسب باشد. مرکز آموزش پزشکی جامعه نگر با تعداد مناسب بیمار جهت مشاوره، مکانی است که دانشجویان رشته پزشکی می توانند تا حدودی به این اهداف دست یابند.هدف: این مطالعه با هدف بررسی نگرش دانشجویان و اساتید دانشکده پزشکی در زمینه آموزش در مرکز پزشکی جامعه نگر در سال تحصیلی 84-83 صورت گرفته است.روش کار: در این مطالعه توصیفی، دو پرسشنامه برای ارزیابی نگرش دانشجویان و اساتید نسبت به نحوه آموزش، تعداد بیماران، موقعیت مرکز و کیفیت آموزش در مرکز آموزش پزشکی جامعه نگر طراحی گردید. بعد از تایید روایی پرسشنامه ها، پایایی آنها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر 0.79 به دست آمد. پرسشنامه ها بین دانشجویانی که آموزش آنها مدتی در مرکز جامعه نگر صورت گرفته بود و اساتید آنها توزیع گردید. در نهایت 136 پرسشنامه دانشجویی و 14 پرسشنامه اساتید جمع آوری گردید.یافته ها: نتایج نشان داد که 66.9 درصد دانشجویان و 53.8 درصد اساتید علاقمند به حضور در این مرکز بودند. 72.8 درصد دانشجویان و 61.4 درصد اساتید آموزش جامعه نگر را ضروری می دانستند. در این موارد کارورزان درصد بیشتری نسبت به کارآموزان داشتند. بیشترین رضایت مندی از نحوه آموزش اساتید مربوط به گروه اطفال (83.2 درصد) و به طور معنی داری از سایر گروه ها بیشتر بود (p<0.05). بیشترین رضایت مندی از تعداد و تنوع مراجعین از نظر دانشجویان مربوط به گروه اطفال (به ترتیب 71.7 و 65.6 درصد) و کمترین مربوط به گروه داخلی (به ترتیب 20.8 و 21.5 درصد) بود. میانگین (انحراف معیار±) نمره نگرش دانشجویان نسبت به مرکز (± 12.5) 51.9 بود. در این زمینه کارورزان نگرش مثبت تری داشتند.نتیجه گیری: نگرش دانشجویان از مرکز در حد متوسط بود و به نظر می رسد به کارگیری اساتید مجرب، نظارت و ارزشیابی مستمر فعالیت های آموزشی و ایجاد زمینه های مناسب جهت تحقیق، همچنین حمایت مالی این مرکز می تواند موجب ارتقا آموزش پزشکی جامعه نگر شود.

زمینه: آموزش به یک بیمار یکی از اصول اساسی در حرفه پرستاری می باشد. پرستاران موظف به انجام نقش آموزشی خود بوده تا موجبات رضایت بیمار را فراهم نموده، بهبودی را سرعت بخشیده و میزان بستری مجدد را کاهش دهد.هدف: این پژوهش با هدف تعیین عملکرد آموزشی پرستاری شاغل در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی کرمان از دیدگاه بیماران در حال ترخیص از بخش های داخلی و خارجی صورت گرفته است.روش کار: در این مطالعه توصیفی تحلیلی، حجم نمونه بر اساس مطالعه مقدماتی 396 نفر برآورد گردید و نمونه گیری به صورت متوالی صورت گرفت. داده ها با استفاده از پرسشنامه ای پژوهشگر- ساخته که حاوی ویژگی های فردی و موارد مربوط به عملکرد آموزشی پرستاران در 6 حیطه بود، پس از تایید شاخص روایی محتوا (ضریب 0.8 تا 1 برای هر سوال) و پایایی ثبات درونی (ضریب آلفا کرونباخ 0.93) مورد استفاده قرار گرفت. داده ها با استفاده از شاخص های مرکزی، پراکندگی و آزمون های مان وایتنی یو، کروسکال والیس و فریدمن تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: نتایج نشان داد که بیشتر آزمودنی ها مذکر (62 درصد)، متاهل (66.4 درصد) در گروه سنی بالای 50 سال (32.6 درصد)، بی سواد (30.55 درصد) و بدون سابقه بستری (40.7 درصد) بودند. نتایج مربوط به عملکرد آموزشی پرستاران نشان داد که در حیطه های ماهیت و شناخت بیماری، 19 درصد، عوارض بیماری 23 درصد، دارو 43 درصد، فعالیت 32.07 درصد، تغذیه 42.8 درصد و سایر موارد 41.3 درصد موارد آموزش داده شده بود (آموزش کامل و نسبی). در مقایسه نمره کل عملکرد آموزشی پرستاران با توجه به ویژگی های فردی، اختلاف معنی داری بر حسب جنس، بیمارستان و تحصیلات مشاهده گردید (p<0.05)، به گونه ای که بیماران مونث نسبت به مذکر و بیماران دارای تحصیلات بالاتر نسبت به افراد دارای تحصیلات پایین تر و شاغلین در بیمارستان C نسبت به سایر بیمارستان ها، نمره بالاتری به عملکرد آموزشی پرستاران دادند.نتیجه گیری: با توجه به پایین بودن درصد آموزش (آموزش کامل و نسبی) در کلیه حیطه ها از نظر بیماران مورد مطالعه، عملکرد پرستاران مطلوب نبوده و باید در زمینه بالا بردن سطح آگاهی آنها نسبت به اهمیت آموزش به بیمار، اقدامات لازم از سوی مسوولین مستقیم این حرفه صورت پذیرد.

زمینه: تجربه جهانی بیانگر آن است که بسیاری از تلاش های آموزشی برای بهبود عملکرد پزشکان بی ثمر و دوره های بازآموزی از کارآیی و تاثیر اندکی برخوردار بوده اند. از علل عدم موفقیت در این عرصه، می توان ناکارآمدی روش های آموزشی را ذکر کرد. تئوری ها و روش های مبتنی بر دیدگاه بازاریابی اجتماعی از جمله روش های نوین آموزشی هستند که می توانند در جهت رفع این مشکل مد نظر قرار گیرند.در سه دهه اخیر استفاده از اصول و روش های بازاریابی تجاری برای تغییر عقاید، نگرش ها و رفتارها، مورد توجه قرار گرفته است و از آن با عنوان بازاریابی اجتماعی نام برده شده است. در این فرآیند منظم و برنامه ریزی شده با استفاده از اصول و تکنیک های بازاریابی تجاری، محور قرار دادن مشتری و شناخت خواسته ها و نیازهای او، مخاطب به انجام یک رفتار و یا توجه به ایده های خاص ترغیب می شود. تحلیل مشتری (شناسایی و دسته بندی مخاطبان)، تحلیل بازار و تحلیل کانال، مراحل اساسی برنامه ریزی مبتنی بر بازاریابی اجتماعی به شمار می روند.نتیجه گیری: اگر چه به نظر می رسد طراحی برنامه های آموزشی بر مبنای اصول یاد شده، هزینه اجرای برنامه را افزایش می دهد ولی احتمال موفقیت آموزشی برنامه و تاثیر آن بر رفتار پزشکان را بالا می برد.