گام های توسعه در آموزش پزشکی
سال:1384 | دوره:2 | شماره:1 |تعداد مقالات:15

زمینه: در دهه 1370، با توجه به سیاست توسعه ای کشور در حیطه آموزش تخصصی، جهش قابل قبولی در آموزش عالی کشور رخ داده است. جزیی از این فرآیند و البته همسو و تقویت کننده سایر فعالیت ها، جهش قابل ملاحظه در اعزام دانشجویان مقطع دکترا به خارج از کشور بوده است. با این وجود، شناخت وضعیت تحصیل ایشان به خصوص عوامل موثر بر موفقیت تحصیل آنها امری ضروری بوده و امکان برنامه ریزی بهتر و دقیق تر را فراهم می نماید.هدف: این مطالعه با هدف بررسی طول مدت تحصیل دانشجویان بورسیه در کشورهای بریتانیا و ایرلند در بین فارغ التحصیلان بین سال های 1374 تا 1380 و مقایسه طول مدت تحصیل دانشجویان علوم پزشکی با سایرین و تعیین عوامل احتمالی موثر بر آن، صورت گرفت.روش کار: کلیه اطلاعات دانشجویان واجد شرایط از دفتر نمایندگی علمی ایران مستقر در لندن دریافت شد. ابتدا اطلاعات کسانی که بعد از سال 1376 شروع به تحصیل نموده بودند و همچنین کسانی که احتمالا نتوانسته بودند درس خود را به اتمام برسانند از مطالعه خارج شدند (جهت کاهش اثر selection bias). در نهایت اطلاعات مربوط به 988 نفر، تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: حدود 30 درصد دانشجویان بورسیه وزارت بهداشت و مابقی وابسته به وزارت علوم و یا سایر سازمان ها و دستگاه های کشور بودند. میانگین مدت تحصیل دانشجویان وزارت بهداشت (42.5 ماه) و آموزش عالی (42 ماه) تفاوت آماری نداشتند (P=0.23). کمتر از 15 درصد دانشجویان توانسته بودند دوره درسی خود را در سه سال به اتمام برسانند. البته این درصد در دانشجویان علوم پزشکی حدود 10 درصد بیش از سایرین بود. در کل پراکندگی طول مدت تحصیل در بین دانشجویان وزارت بهداشت بیشتر بود. همچنین ضرایب همبستگی بین طول مدت تحصیل با سن، تعداد فرزندان و نمره امتحان زبان قبل از اعزام به ترتیب 0.1، 0.02 و 0.17- به دست آمد که دو ضریب همبستگی آخر معنی دار نبود. همچنین وسعت شهر محل تحصیل در طول مدت تحصیل در دوره دکترا بی تاثیر بود.نتیجه گیری: با توجه به پایین بودن درصد دانشجویانی که طی سه سال فارغ التحصیل شده بودند به نظر می رسد که مدت فعلی بورسیه یعنی سه سال برای تحصیل در مقطع دکترا کافی نیست. از آنجایی که مدت تحصیل دانشجویان با افزایش سن زیاد می شود، لذا توصیه می گردد تا سیستم سعی نماید دانشجویان جوان تر را گزینش و برای ادامه تحصیل به خارج اعزام نماید.

زمینه: پزشکان آینده یا دانشجویان پزشکی امروز باید در تمام جنبه های امور تحصیلی از جمله انجام پژوهش و نوشتن پایان نامه با صداقت باشند.هدف: این مطالعه به منظور تعیین شیوع فریب کاری پژوهشی در بین دانشجویان سال آخر پزشکی بر اساس گزارش خود آنان و تعیین نگرش آنان نسبت به برخی از موارد فریب کاری پژوهشی صورت گرفت.روش کار: کلیه دانشجویان سال آخر پزشکی شامل 104 نفر نمونه این پژوهش بودند. جمع آوری داده ها توسط پرسشنامه ای که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفته بود، صورت گرفت. این پرسشنامه شامل هفت نوع از موارد اصلی سو رفتار پژوهشی بود که با استفاده از متون معتبر و بحث گروهی با دانشجویان علاقمند، تعیین گردید. از دانشجویان خواسته شد تا فراوانی نسبی هر یک از انواع سو رفتار پژوهشی را تعیین و نگرش خود را از طریق میزان تایید انواع سود رفتارهای پژوهشی بر روی مقیاس پنج درجه ای لیکرت (از کاملا مورد تایید تا کاملا مردود) مشخص نمایند.یافته ها: کلیه دانشجویان به سوالات پرسشنامه پاسخ دادند. بدین ترتیب میزان پاسخ دهی صدرصد بود. 54 درصد پاسخ گویان زن و بقیه مرد بودند. میانه «جعل داده ها» و «دستکاری نتایج» به ترتیب 37 و 40 درصد بود و دانشجویان مورد مطالعه، سرقت ادبی را بین 25 تا 50 درصد تخمین زدند. در حالی که 71 درصد از دانشجویان عدم رعایت اصول اخلاقی در رابطه با بیماران را مردود می دانستند، «کپی گرفتن برخی مطالب پایان نامه از سایر منابع» به عنوان یکی از موارد فریب کاری پژوهشی مورد تایید حدود 58 درصد از آنان بود.نتیجه گیری: اگر یافته ها به کل کشور قابل تعمیم باشد می توان آن را به عنوان یک مشکل جدی آموزشی و اخلاقی تلقی نمود. نتایج این مطالعه توجه ما را به سمت پژوهش ها و نیز تعمق بیشتر پیرامون گرفتن اجباری پایان نامه و راه های جایگزین آن جلب می نماید.

زمینه: یکی از مهم ترین جنبه های آموزش بالینی، سنجش دقیق و ارزشیابی عینی شایستگی های حرفه ای دانشجویان پزشکی است. با استفاده از آزمون بالینی با ساختار عینی (objective structural clinical exam) طیف گسترده ای از مهارت های تکنیکی و پایه در محیط آزمایشگاهی مورد ارزیابی قرار می گیرد. رضایت دانشجویان از این روش ارزشیابی می تواند بستر مناسبی برای توسعه آن در آموزش بالینی ایجاد نماید.هدف: این مطالعه با هدف تعیین میزان رضایت مندی کارآموزان و کارورزان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان نسبت به شیوه ارزشیابی مهارت های بالینی با ساختار عینی (OSCE)، صورت گرفت.روش کار: این مطالعه از نوع مقطعی (Cross sectional) است. جامعه مورد مطالعه کلیه دانشجویان پزشکی (کارورز و کارآموز) دانشگاه علوم پزشکی کرمان بودند که تجربه ارزشیابی بالینی به شیوه OSCE را داشتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای پژوهشگر – ساخته بود که پس از کسب روایی مطلوب و تعیین پایایی با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (r=0.82) مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها: نتایج مطالعه حاضر بیان گر آن بود که کارآموزان و کارورزان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان که تجربه ارزشیابی مهارت های بالینی به شیوه OSCE را داشتند، نسبت به این شیوه ارزشیابی با کسب 76.4 درصد نمره کل از رضایت مطلوبی برخوردار بودند. در مجموع افراد مورد مطالعه برای 73.1 درصد عبارات، گزینه راضی یا کاملا راضی، 13 درصد بی نظر و 13.9 درصد ناراضی یا کاملا ناراضی را انتخاب کردند. همچنین 93.8 آنها رضایت خود را نسبت به برگزاری این شیوه ارزشیابی اعلام نمودند. در بررسی ارتباط رضایت دانشجویان و توافق نسبت به برگزاری این شیوه در سایر گروه های آموزشی ارتباط معنی دار آماری (P<0.01) مشاهده شد ولی در بررسی سایر متغیرهای زمینه های تفاوتی مشاهده نگردید.نتیجه گیری: با توجه به رضایتمندی دانشجویان از ارزشیابی با ساختار عینی (OSCE) به نظر می رسد کاربرد وسیع این روش در بخش های مختلف بالینی ضروری باشد.

زمینه: بررسی نظرات افراد درگیر در آموزش (اساتید و دانشجویان) اعتبار ارزشیابی عملکرد آموزشی اساتید را افزایش می دهد و در دستیابی به اهداف ارزشیابی که ارتقای کیفیت می باشد مسوولین را یاری می نماید.هدف: این مطالعه به منظور مقایسه نتایج خودسنجی اساتید با نظرات دانشجویان در مورد عملکرد آموزشی اساتید انجام شد.روش کار: در این مطالعه توصیفی – تحلیلی، عملکرد آموزشی اعضای هیات علمی توسط دانشجویان و خود اعضای هیات علمی مورد ارزیابی قرار گرفت. جمع آوری داده ها با استفاده از پرسش نامه تدوین شده در مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی که حاوی ده سوال چهار گزینه ای بود جمع آوری گردید. پرسشنامه در اختیار 160 عضو هیات علمی که در زمان جمع آوری داده ها مسوولیت تدریس دروس تئوری را عهده دار بودند و 600 دانشجو که از بین 50% دانشجویان برتر هر کلاس به طول تصادفی انتخاب شده بودند، قرار داده شد، در مجموع داده های مربوط به 137 پرسشنامه خود سنجی اساتید و 1530 پرسشنامه تکمیل شده توسط دانشجویان با استفاده از شاخص های مرکزی، پراکندگی و آزمون های t و آزمون من ویتنی یو و ضریب همبستگی اسپیرمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که میانگین (انحراف معیار ±) نمرات کل خودسنجی اساتید (4.28±0.49) از میانگین (انحراف معیار ±) نمره کل ارزشیابی اساتید از دیدگاه دانشجویان (3.39±0.51) بیشتر بود (P<0.0001). ارتباط ضعیف و معنی داری بین نظرات اساتید و دانشجویان در حیطه ارزشیابی از دانشجو (r=0.25, P<0.05) و حیطه نظم (r=0.25, P<0.05) مشاهده گردید. ولی در حیطه روش تدریس و تسلط علمی اساتید همبستگی معنی دار وجود نداشت (P>0.05).نتیجه گیری: در این بررسی، اساتید نمرات نسبتا بالاتری نسبت به دانشجویان به خود داده اند و رضایت شان از روش تدریس و عملکرد علمی خود با آن چه دانشجویان در ذهن دارند متفاوت است. لذا ارایه یک سیستم ارزشیابی مطلوب، استفاده از روش های مختلف ارزشیابی، باز خورد مناسب به اساتید جهت اطمینان خاطر از صحت و دقت نتایج ارزشیابی در جهت ارتقای کیفیت آموزش، امری ضروری به نظر می رسد.

زمینه: رشد سریع استفاده از تکنولوژی اطلاعات (IT) در زمینه علوم پزشکی، روش آموزش پزشکی را تغییر داده است به طوری که توانایی استفاده از کامپیوتر را که از آن به سواد کامپیوتری یاد می کنند برای دانشجویان پزشکی تبدیل به امری حیاتی کرده است.جهت توانمند نمودن دانشجویان در کاربرد کامپیوتر و تکنولوژی اطلاعات در آموزش پزشکی و انجام فعالیت های حرفه ای خود در آینده، آگاهی از سواد کامپیوتری دانشجویان و میزان علاقمندی آنها به یادگیری تکنولوژی اطلاعات، امری ضروری است.هدف: این مطالعه با هدف تعیین سواد کامپیوتری دانشجویان پزشکی ورودی سال های 79-77 صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه مقطعی کلیه دانشجویان پزشکی ورودی سال های 79-77 (180 نفر) نمونه مطالعه بودند. گردآوری داده ها توسط پرسشنامه ای که قبلا در پژوهش های مشابه در دانشگاه های آمریکا مورد استفاده قرار گرفته بود، صورت گرفت. میزان پاسخ 74 درصد بود و پایایی ثبات درونی پرسشنامه بعد از جمع آوری داده ها 0.86 به دست آمد.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد 29.2 درصد از دانشجویان مذکر و 70.8 درصد مونث بودند و 65.6 درصد آنها دارای کامپیوتر شخصی بودند. قبل از ورود به دانشگاه 20.8 درصد از افراد در زمینه سخت افزار، 43.2 درصد در زمینه نرم افزار و 9.4 درصد در زمینه طراحی و تحلیل سیستم حداقل یک دوره آموزشی را گذرانده بودند. دانشجویان در مجموع 56 درصد نمره کل سواد کامپیوتری را کسب کردند. سواد کامپیوتری دانشجویان مذکر به طور معنی داری از سواد دانشجویان مونث بیشتر بود (P<0.01).نتیجه گیری: با توجه به درصد نمره سواد کامپیوتری دانشجویان، پیشنهاد می گردد گذراندن دوره های آموزش تکنولوژی اطلاعات (IT) که اساس سواد کامپیوتری می باشد در بدو ورود به دانشگاه به کلیه دانشجویان برگزار و تجهیزات کافی برای استفاده دانشجویان فراهم گردد.

زمینه: تغذیه نامناسب زمینه ساز بسیاری از بیماری های شایع نظیر دیابت، سرطان ها و بیماری های قلبی عروقی می باشد. علی رغم اشراف به این که غالبا از پزشکان جهت ارایه راهنمایی در مورد جنبه های تغذیه ای بیماری ها سوال می گردد، منتهی هنوز در برنامه های درسی دانشکده های پزشکی به ویژه در آموزش بالینی و آموزش مبتنی بر بیمار به درس تغذیه به طور شایسته ای اهمیت داده نمی شود.هدف: این مطالعه به منظور تعیین آگاهی، نگرش و عملکرد تغذیه ای کارورزان دانشگاه علوم پزشکی کرمان طراحی گردید.روش کار: ابزار مطالعه پرسشنامه ای خود ایفا شامل 29 سوال بود که طی یک مطالعه مقطعی در سال 1383 توسط 105 کارورز تکمیل گردید.یافته ها: میانگین (انحراف معیار ±) نمره دانش، نگرش و عملکرد کارورزان در مورد تغذیه به ترتیب 6.93±1.89 (از 14 نمره)، 15.50±3.54 (از 40 نمره) و 1.48±1.58 (از 7 نمره) به دست آمد. در تجزیه و تحلیل داده ها مشخص گردید که میانگین نمره دانش و عملکرد دانشجویان بر حسب جنس تفاوتی نداشته اما پسران نگرش بهتری نسبت به دختران داشتند (P<0.05). بین نمره دانش و نگرش کارورزان رابطه مثبت معنی دار مشاهده گردید (P=0.023 و r=0.22) یعنی با افزایش آگاهی کارورزان در مورد علم تغذیه، نگرش آنان نیز بهتر می شود؛ بین نگرش و عملکرد کارورزان هم رابطه منفی معنی دار وجود داشت (P=0.001، r=0.33)، به طوری که علی رغم بینش مناسب نسبت به اصول تغذیه منتهی عملکرد مطلوبی ندارند.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج مطالعه حاکی از آن است که نقیصه جدی در دانش تغذیه ای کارورزان وجود دارد، به علاوه نگرش و عملکرد تغذیه ای ایشان نیز بسیار نامطلوب می باشد که به نظر می رسد اهمیت ندادن به درس تغذیه در دوره های آموزش پزشکی علت اصلی باشد. با توجه اهمیت تغذیه مناسب در تامین سلامتی و همچنین کنترل و درمان بیماری ها، برنامه ریزی دقیق جهت ارتقای سطح دانش تغذیه ای کارورزان و تاکید بر اهمیت علم تغذیه در آموزش پزشکی ضروری می باشد. بر همین اساس توصیه می گردد، آموزش درس تغذیه بازنگری شده و به طور مناسب در برنامه درسی دانشکده های پزشکی دیده شود.

زمینه: آموزش و انتشار اطلاعات یکی از استراتژی های اولیه در برنامه های ارتقای بهداشت می باشد. در سال های اخیر توجه به بیماری های منتقله از اره جنسی افزایش یافته است و از آنجا که این بیماری ها اغلب از طریق رفتارهای قابل اجتناب و تغییرپذیر کسب می شوند، لذا آموزش می تواند راهکاری موثر جهت پیشگیری از موارد جدید ابتلا محسوب گردد.هدف: این مطالعه با هدف مقایسه تاثیر آموزش به دو روش سخنرانی (به همراه فیلم و جزوه) و پوستر بر میزان آگاهی و نگرش دانشجویان در زمینه ایدز انجام شد.روش کار: این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی است. نمونه پژوهش 160 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان بودند که به روش تصادفی طبقه ای انتخاب و به دو گروه سخنرانی و پوستر (در هر گروه 80 نفر) تقسیم شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای حاوی 54 سوال در 3 بخش شامل اطلاعات دموگرافیک، آگاهی و نگرش بود که توسط واحدهای مورد پژوهش در دو مرحله (قبل و پس از آموزش) تکمیل گردید، جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های t مستقل و t زوج استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد بین میزان آگاهی قبل و پس از آموزش به روش سخنرانی و پوستر اختلاف معنی دار وجود داشت (P<0.0001) به طوری که میانگین نمرات آگاهی گروه سخنرانی از 35.18 به 75.7 و گروه پوستر از 35.8 به 48.51 ارتقا یافت. همچنین اختلاف معنی داری بین نگرش قبل و پس از آموزش به روش سخنرانی (P<0.0001) و پوستر (P<0.001) وجود داشت. بدین ترتیب میانگین نمرات نگرش گروه سخنرانی از 17.38 به 27.78 و گروه پوستر از 15.36 به 18.68 افزایش یافت. در مقایسه دو روش، اختلاف معنی دار آماری بین دو گروه در تغییرات نمرات آگاهی (P<0.0001) و نگرش (P<0.0001) در دو مرحله قبل و پس از آزمون دیده شد.نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان داد روش سخنرانی (به همراه فیلم و جزوه) دارای تاثیر بیشتری بر ارتقای سطح آگاهی و نگرش دانشجویان در زمینه ایدز بوده است. این نکته ضرورت اجرای برنامه های آموزشی مدون و موثر آموزشی جهت ارتقای سطح آگاهی و نگرش جوانان در زمینه ایدز را به عنوان یکی از راه کارهای اولیه جهت پیشگیری از این بیماری مورد تایید قرار می دهد.

زمینه: کارگاه های روش تدریس که با هدف توسعه آموزش در سطح دانشگاه و اساتید طراحی شده است بایستی خود نمونه بارزی از الگوهای توسعه یافته تدریس را ارایه نمایند.هدف: این مطالعه به منظور تعیین نظرات اعضای هیات علمی شرکت کننده در کارگاه های روش تدریس مقدماتی برگزار شده در دانشگاه علوم پزشکی کرمان در مورد نحوه برگزاری این کارگاه ها صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه، نظرات 171 نفر عضو هیات علمی شرکت کننده در شش نوبت کارگاه روش تدریس به صورت سرشماری مورد بررسی قرار گرفت. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه مصوب وزارت بهداشت و درمان بود. این پرسش نامه در دو بخش شامل ویژگی های فردی و عبارات سنجش نظرات که بر اساس مقیاس 5 درجه ای لیکرت (از کاملا موافق تا کاملا مخالف)، طراحی گردیده بود، پس از سنجش مجدد روایی محتوا با نظرخواهی از صاحب نظران (r=0.9) مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها: از 171 نفر شرکت کنندگان در کارگاه ها بیشتر آنها مذکر (67.3 درصد) و از نظر مرتبه علمی، استادیار (62.6 درصد) بودند بر اساس یافته ها شرکت کنندگان در مطالعه در مجموع با 69.5 درصد از عبارات، موافق یا کاملا موافق بودند. بیشترین موافقت (84 درصد) مربوط به «طراحی مناسب اهداف کارگاه» و بعد از آن به ترتیب مربوط به «توالی منطقی و منظم موضوعات» (82 درصد) و «ایجاد آمادگی و ارایه اطلاعات در ابتدای کارگاه» (81 درصد) بود. کمترین موافقت مربوط به «تسهیلات موجود در مکان برگزاری کارگاه» (40.4 درصد) و در «تدارک نمودن فرصت کافی برای بحث های فردی و گروهی در طول کارگاه» (47.4 درصد) بود. همچنین بین نظرات شرکت کنندگان برحسب نوبت کارگاه تفاوت معنی دار آماری مشاهده گردید (P<0.05)، به طوری که ارزیابی شرکت کنندگان در کارگاه های پنجم و ششم نسبت به نوبت اول و دوم در مورد کارگاه بهتر بود.نتیجه گیری: موفقیت یک کارگاه آموزشی تا حد بسیار زیادی به برنامه ریزی و تدارکات آن وابسته است. کارگاه های روش تدریس که به منظور توسعه توانمندی آموزش مدرسین برگزار گردیده است بایستی از ویژگی ها و توانمندی های آموزشی قابل قبولی برخوردار باشند تا بتوانند به عنوان الگوی آموزشی اثرات مثبتی داشته باشند. نتایج این بررسی بیانگر آن است که در مجموع برنامه ریزی کارگاه های مذکور از روال نسبتا مناسبی برخوردار بوده است ولی از نظر تدارکات و امکانات نیازمند توسعه و تغییر می باشد. همچنین زمان بندی مناسب تر به منظور بحث و تبادل نظر و استفاده از روش های مناسب تر آموزشی ضرورت دارد.