گام های توسعه در آموزش پزشکی
سال:1384 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:16

زمینه: اساتید یکی از ارکان اصلی دانشگاه ها هستند، که نحوه عملکرد آنان در بازدهی کل نظام آموزشی نقش اساسی ایفا می نماید. ارزشیابی مستمر از نحوه عملکرد اساتید که بخشی از آن به عهده دانشجویان گذاشته شده است، در صورتی که به طور صحیح انجام شود، می تواند گویای وضعیت عملکرد استاد بوده و ضمن تشخیص نقاط قوت و ضعف، به عنوان عاملی کمک کننده در جهت ارتقای کیفیت فعالیت های آموزشی ایشان موثر باشد.هدف: این مطالعه به منظور تعیین روند تغییرات کیفیت آموزشی مدرسان دانشگاه علوم پزشکی کرمان صورت گرفت.روش کار: این بررسی مطالعه ای همبستگی است که جامعه مورد مطالعه آن را کلیه مدرسان دانشگاه علوم پزشکی کرمان که در سال های 1380 الی 1385 طی 8 دوره از طریق نظرسنجی از دانشجو مورد ارزشیابی قرار گرفته اند، تشکیل داده است. داده های معرف کیفیت آموزشی از طریق امتیازات کسب شده در نظرسنجی دانشجویان و داده های پژوهشی بر اساس امتیازات فعالیت پژوهشی جهت دریافت پایه سالانه جمع آوری گردید.یافته ها: نتایج به دست آمده حاکی از آن است که در سال های مورد بررسی به طور متوسط در هر سال نمره کیفیت آموزش 0.06 افزایش نشان داد، که از نظر آماری معنی دار بود (P=0.0001)، ولی تغییرات نمرات پژوهشی در سال های مذکور معنی دار نبود. بین نمره کیفیت آموزش با نمره پژوهش، و نیز با مشخصات دموگرافیک مدرسان از جمله رتبه علمی و مدرک دانشگاهی و سابقه کار رابطه معنی داری وجود نداشت. در حالی که مدرک تحصیلی و رتبه دانشگاهی با نمره پژوهش رابطه معنی داری را نشان داند (به ترتیب P=0.003، P=0.001).نتیجه گیری: نتایج مذکور حکایت از آن دارد که احتمالا روند کیفیت آموزش در سال های گذشته، بر خلاف امتیازات پژوهش، در حال ارتقا بوده است که احتمالا ارزشیابی های مستمر و دقیق در این رابطه نقش موثری را ایفا کرده اند. عدم مشاهده رابطه معنی داری بین کیفیت آموزش و پرورش نیز قابل توجه بوده و پیشنهاد می شود سیاست گذاران برای برنامه ریزی و نزدیک نمودن آموزش و پرورش تدابیری بیندیشند.

زمینه: انجام و ارایه پایان نامه به عنوان یکی از مهم ترین وظایف دانشجویان پزشکی در نظر گرفته شده است از طرف دیگر پایان نامه های ارایه شده می تواند به عنوان یک منبع اساسی در بهبود وضعیت بهداشتی جامعه ملاحظه شود.هدف: پژوهش حاضر با هدف ارزشیابی نقادانه پایان نامه های ارایه شده توسط دانشجویان پزشکی دانشکده پزشکی رفسنجان در سال های 1372-1382 صورت گرفته است.روش کار: این پژوهش یک مطالعه مقطعی است که در آن 332 پایان نامه پزشکی مورد ارزیابی قرار گرفت. داده های مورد نظر توسط پرسشنامه جمع آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده ها توسط نرم افزار SPSS.V12 و با بهره گیری از شاخص های مرکزی، پراکندگی و آزمون آماری مجذور کای (chi-square) صورت گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد که در مجموع، 258 پایان نامه 77.7) درصد) به خوبی به رشته تحریر در آمده اند. پایان نامه های که در سال های اخیر دفاع شده بودند نسبت به سال های قبل از کیفیت بهتری برخوردار بودند (به ترتیب 97.4 و 73.9 درصد). همچنین پایان نامه هایی که توسط بیش از یک استاد، راهنمایی شده بودند نسبت به یک استاد راهنما از کیفیت بهتری برخوردار بودند (91.5 درصد در مقابل 73.9 درصد، P=0.002). همچنین پایان نامه هایی که در تدوین آنها حداقل یک استاد مشاور همکاری نموده بود در مقابل پایان نامه های بدون استاد مشاور، از کیفیت بالاتری برخوردار بودند (به ترتیب: 88.4 و 39.7 درصد، P=0.0001).نتیجه گیری: از آنجایی که پایان نامه های اخیر نسبت به سال های قبل از کیفیت بهتری برخوردار بودند می توان چنین نتیجه گیری نمود که شرکت اساتید و دانشجویان در کارگاه های روش تحقیق در سال های اخیر می تواند توضیح دهنده این یاقته مهم پژوهش باشد. مشابه این یافته در سایر مطالعات نیز گزارش شده است.

زمینه: ایجاد مراکز آموزش مهارت های بالینی در دانشگاه های علوم پزشکی با هدف بالا بردن توان دانشجویان در زمینه یادگیری مهارت های عملی، محیط مناسبی را برای تمرین در یک محیط آزمایشگاهی و جلوگیری از اشتباهات احتمالی در محیط واقعی به وجود آورده است.هدف: این مطالعات به منظور تعیین نظرات کارورزان دانشگاه علوم پزشکی در مورد میزان کسب مهارت های بالینی پایه از طریق خودارزیابی و منابع کسب این مهارت ها صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه مقطعی که در سال 1383 صورت گرفت کلیه کارورزان در دسترس (شامل 120 نفر) که دوره آموزش مهارت های بالینی را گذرانده بودند شرکت کردند. جمع آوری داده ها با استفاده از پرسشنامه پژوهشگر - ساخته و تجزیه و تحلیل داده ها توسط آزمون های t و ANOVA صورت گرفت.یافته ها: بر اساس نتایج اکثر کارورزان (90.8 درصد) بخش جداگانه ای را تحت عنوان مرکز مهارت های بالینی ضروری می دانستند. بیشترین میانگین نمره در زمینه میزان کسب مهارت ها (خود ارزیابی کارورز) به اندازه گیری علایم حیاتی، گذاشتن لوله معده و مهارت برقراری ارتباط با بیمار (به ترتیب 18.35، 17.76 و 17.3) و کمترین میانگین به کوتریزاسیون، گذاشتن لوله تراشه و شناخت و نحوه استفاده از ست جراحی (surgical set) و استفاده از آن (به ترتیب 9.09، 12.84 و 14.11) اختصاص یافت. درصد نمره کل خودارزیابی 76.7 درصد بود. بیشترین منبع کسب مهارت مربوط به "مرکز مهارت های بالینی" (41 درصد) و بعد از آن "خودآموزی" و "اساتید و سایر افراد" (به ترتیب 29 و 27 درصد) بود.نتیجه گیری: با توجه به پایین بودن نمره خودارزیابی بعضی از مهارت ها و نیز انتخاب مرکز مهارت های بالینی به عنوان بیشترین منبع کسب مهارت ها، ارتقای کیفیت آموزش در این مرکز و گسترش حیطه فعالیت آن ضروری به نظر می رسد.

زمینه: گزارشات صبحگاهی یکی از کاربردی ترین شیوه های آموزش بالینی در سطح دنیا می باشند که با وجود گستردگی کاربرد هنوز الگویی فراگیر و مورد قبول همه متخصصان برای برگزاری آنها ارایه نشده است. با این حال به نظر می رسد اولین قدم در جهت ارتقای کیفیت این شیوه آموزش، شناخت وضعیت فعلی برگزاری این گزارشات باشد تا با شناخت نقاط قوت و ضعف در صدد اصلاح برآمد.هدف: این مطالعه با هدف تعیین وضعیت برگزاری گزارشات صبحگاهی (شامل تعداد، طول مدت، رعایت ضوابط و ...) در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی در سال 1384 صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه مقطعی، کلیه گزارشات صبحگاهی برگزار شده در بیمارستان های آموزشی در طی یک هفته شامل 36 گزارش صبحگاهی مورد بررسی قرار گرفت. داده ها از طریق مشاهده مستقیم جمع آوری گردید. مشاهده گر به صورت ناشناس در جلسات حضور یافته و سعی گردید که شیوه مشاهده نزدیک به شیوه مشاهده گر کامل (Complete Observer) باشد.یافته ها: از مجموع 36 گزارش صبحگاهی برگزار شده بیشترین گزارشات (5 مورد) مربوط به بخش های اصلی بود. طولانی ترین گزارشات 90 دقیقه و کوتاه ترین گزارش با میانگین 35 دقیقه ارایه گردید. در 30 گزارش، اساتید گرداننده بحث بودند؛ در 5 گزارش صرفا سوال می کردند و در یک گزارش استاد نقش سخنران را عهده دار بود. در 13 گزارش کارورزان، در 16 گزارش دستیاران و در همه موارد کارآموزان در معرفی بیماران هیچگونه نقشی نداشتند. در مجموع میانگین تعداد افراد شرکت کننده در گزارشات صبحگاهی (اعم از دانشجو، کارورز، دستیار و استاد) در پایان گزارش مساوی یا بیش از افراد در شروع گزارش بود ولی در مجموع حدود 14 درصد شرکت کنندگان در قسمتی از زمان برگزاری جلسه غایب بودند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، وضعیت برگزاری گزارشات صبحگاهی بخش ها بسیار متنوع بود و از بعضی جنبه ها از جمله تعداد و طول مدت گزارشات و نیز کم بودن نقش دانشجویان و کارورزان و همچنین معرفی بیماران سرپایی قابل تامل و اصلاح بود. ولی به صورت کلی استفاده از این شیوه آموزشی در تقریبا تمام بخش ها روشی آشنا بوده و مورد استفاده قرار گرفت.

زمینه: دانشجویان به عنوان عناصر اصلی آموزش یکی از بهترین منابع اطلاعات در هر سیستم آموزشی می باشند. یکی از مواردی که می توان از این منبع اطلاعاتی بهره برد، میزان تحقق اهداف آموزشی است.هدف: این مطالعه به منظور تعیین کفایت آموزشی های ارایه شده جهت دستیابی به اهداف آموزشی مصوب از دیدگاه کارورزان پزشکی در بخش زنان و زایمان صورت گرفت.روش کار: کلیه کارورزان شاغل در سال تحصیلی 84-85 شامل 93 نفر نمونه این پژوهش بودند. ابزار گردآوری داده های پرسشنامه ای حاوی سر فصل دروس آموزش مربوط به کارورزان در بخش زنان و زایمان بود که از کارورز خواسته شده بود درصد کفایت آموزش های ارایه شده در هر مورد را تعیین نمایند.یافته ها: از بین 93 کارورز مورد مطالعه 63.3 درصد مونث. 71.1 مجرد و 55.2 درصد ورودی قبل از سال 78 بودند. میانگین (انحراف معیار±) سن 25.7 سال (± 2.2) بود. 46.6 درصد کارورزان برنامه مصوب مربوط به دوره زنان و زایمان را مطالعه کرده بودند و 52.9 درصد بیان کردند که اهداف آموزشی در ابتدای دوره در قالب طرح درس به آنها ارایه شده بود. بیشترین درصد کفایت آموزش گزارش شده مربوط به تعیین سن حاملگی و تاریخ زایمان بر اساس LMP (90.7 درصد)، کنترل صدای قلب جنین، کنترل انقباضات رحم و حرکات جنین (87.3 درصد) و مراقبت های دوران بارداری (81.6 درصد) و کمترین درصد مربوط به خارج کردن و گذاشتن نور پلانت (به ترتیب 16.2 و 16.8 درصد) و گذاشتن IUD (19.8 درصد) بود. مقایسه میانگین درصد کل کفایت آموزش و میانگین دو حیطه قدامات تشخیصی و درمانی و حیطه اقدامات فوری با توجه به متغیرهای سن، سال ورود، وضعیت تاهل و جنس تفاوت معنی داری را نشان ندادند. میانگین (انحراف معیار ±) نمره کل کفایت آموزش در زمینه اقدامات تشخیصی و درمانی شامل 31 مورد، 55.8 (± 14.3) و در مورد اقدامات ضروری در برخورد با موارد اورژانس شامل 8 مورد، 52.23 (± 21.1) و دارای اختلاف معنی دار بود (P=0.004).بحث و نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان داد که از دیدگاه کارورزان پزشکی، آموزش های ارایه شده در بخش زنان و زایمان در بیشتر موارد حیطه اقدامات تشخیصی - درمانی و اقدامات ضروری در برخورد با موارد اورژانس تا حدودی با اهداف مصوب تطابق دارد که البته کافی به نظر نمی رسد. بنابراین بهبود و ارتقا کیفیت آموزش در مقطع بالینی و ارزیابی مستمر آن از نظر انطباق با اهداف آموزشی و تطابق این اهداف با نیازهای در حال تغییر جامعه ضروری می باشد.

زمینه: رفتار و فعالیت های انسان ها ناشی از انگیزه ها یا نیازهای آنان است. مدیران با شناخت و پیش بینی انگیزه ها و نیازهای کارکنان تحت مدیریت خود می توانند به موقع و به طور صحیح نسبت به ارضای نیازها و انگیزه های آنان اقدام نموده و از نیروی انسانی سازمان به نحو مطلوب در راستای اهداف سازمان بهره وری کنند.هدف: این پژوهش یک مطالعه توصیفی است که در آن عوامل انگیزشی موثر بر عملکرد آموزشی اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان از دید آنان مورد بررسی قرار گرفت.روش کار: نمونه این پژوهش اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان (308 نفر) بودند که 70 درصد آنها به پرسشنامه پاسخ دادند. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه پژوهشگر - ساخته پس از تایید روایی و پایان آن استفاده شد.یافته ها: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بیشترین درصد اعضای هیات علمی، مذکر (85.6) و در گروه بالاتر از 40 سال (54.5) بودند. بیشترین رتبه علمی مربوط به دو گروه مربی آموزشیار و مربی (43.7) و استادیار (43.7) بود. نتایج مربوط به سابقه کار نشان داد که بیشترین درصد (42.4) در گروه دارای سابقه کار 11-20 سال قرار داشتند. نتایج نشان داد که در بین عوامل انگیزش بیرونی بیشترین نمره به ترتیب به "فراهم بودن شرایط لازم جهت بالا بردن سطح دانش و اطلاعات " ( x=4.62 ,SD=0.62بار) و داشتن امنیت شغلی ( x=4.61 ,SD=0.69بار) و در مورد عوامل انگیزشی درونی بیشترین میانگین نمره به ترتیب به "علاقه ذاتی به تدریس" (x=4.55 ,SD=0.69 بار) و "داشتن نظم و ترتیب" (x=4.40 ,SD=0.79بار) تعلق گرفت.بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج، گرچه از نظر مدرسان دانشگاه در مجموع هر دو نوع عوامل انگیزشی درونی و بیرونی بر عملکرد آنان موثر هستند، اما اختصاص کمترین میانگین به عوامل انگیزشی درونی و بیرونی مرتبط با فعالیت های گروهی، نکته ای است که باید از سوی مدیران مورد توجه قرار گیرد.

زمنیه: سو رفتار با کودکان پدیده جدیدی نیست و در هر ملیت و فرهنگ به اشکال مختلف وجود دارد. پزشکان که در بیشتر موارد در خط مقدم تشخیص سو رفتار با کودکان قرار دارند باید از دانش کافی جهت تشخیص به موقع این مشکل برخوردار باشند.روش کار: این مطالعه یک بررسی مقطعی می باشد که در آن 86 کارورز شرکت کردند. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه نیمه ساختار یافته که بر اساس منابع معتبر سو رفتار با کودکان تهیه شده بود، پس از تایید روایی و پایایی آن استفاده شد. سطح آگاهی کارورزان به 3 گروه خوب (پاسخ صحیح >75 درصد)، متوسط (پاسخ صحیح بین 50-75 درصد) ضعیف (پاسخ صحیح <50 درصد) تقسیم شد. جهت تعیین رابطه آگاهی با متغیرهای مورد نظر از آزمون مجذور کای استفاده شد.یافته ها: میانگین (انحراف معیار ±) نمره آگاهی (± 4.8) 28.3 بود. حدود نیمی از کارورزان اطلاعات خوب و نیمی دیگر اطلاعات ناکافی داشتند. کارورزان با عوامل خطر سو رفتار آشنایی در حد متوسط داشتند. در مورد نشانه های کودک آزاری، علایم آشکار جسمی مانند سوختگی و یا شکستگی بیشتر به عنوان شاهد دال بر کودک آزاری تشخیص داده می شد، در حالی که علایم روحی و یا جنسی چندان جدی گرفته نمی شوند. بین متغیرهای دموگرافیک و میزان دانش رابطه معنی داری وجود نداشت. کمتر از نیمی از افراد اطلاعات خود را از دروس پزشکی کسب کرده بودند.نتیجه گیری: نتایج این مطالعه دلالت بر این امر دارد که کارورزان آگاهی مناسبی در مورد سو رفتار با کودکان ندارند. و با توجه به یکسان بودن آموزش پزشکی در کشور نیاز به برنامه ریزی آموزشی جهت ارتقای اطلاعات کارورزان و سایر افرادی که با کودکان تماس پیدا می کنند احساس می شود.

زمینه: فرا ارزشیابی، فرآیند طراحی، جمع آوری و کاربرد اطلاعات به منظور قضاوت در مورد صلاحیت ارزشیابی است و عموما نقاط قوت و ضعف را گزارش می کند. کمیته استانداردهای ارزشیابی معتقد است که کیفیت ارزشیابی را با توجه به سودند بودن، عملی بودن، مناسبت داشتن و صحت آن می توان تشخیص داد. منظور از معیارهای سودمندی، اطمینان از فراهم بودن نیازهای اطلاعاتی جهت استفاده کنندگان است. معیارهای عملی بودن، جهت اطمینان از واقع گرایانه، خردمندانه، سیاست مدارانه و مقرون به صرفه بودن ارزشیابی است. معیارهای مناسبت به منظور کسب اطمینان از اجرای ارزشیابی به صورت قانونی و اخلاقی با در نظر گرفتن رفاه شرکت کننده گان در ارزشیابی و کسانی است که تحت تاثیر ارزشیابی قرار می گیرند. و بالاخره معیارهای صحت به نحوی عمل می کنند که اطلاعات کافی در مورد وضعیت های مربوط به ارزش و صلاحیت برنامه مورد ارزشیابی را جمع آوری کنند.نتیجه گیری: فرا ارزشیابی به دنبال یافتن راهی برای بهبود ارزشیابی است و در همه انواع ارزشیابی ها شامل ارزشیابی های برنامه ها، طرح ها، دانشجو، فرآورده ها، سامانه ها، موسسات، نظریه ها، دانشجویان و کارکنان ضرورت دارد.