علوم محیطی
سال:1397 | دوره:16 | شماره:3 |تعداد مقالات:14

با گسترش صنعت های مختلف، باوجود ایجاد رفاه برای انسان، خطر ها و ریسک های نهفته جدیدی نیز برای وی به وجود آمده است. صنعت پتروشیمی با توجه به گستردگی و حجم فعالیت ها و توانایی ایجاد خطر هم برای انسان و هم برای محیط زیست جزء صنعت های با ریسک بالا محسوب می شود. هدف از این تحقیق، ارزیابی و رتبه بندی ریسک های منتج از فعالیت های فرآیندی در مجتمع پتروشیمی کرمانشاه است. مواد و روش ها: تحقیق حاضر یک پژوهش تحلیلی-میدانی است که در یک بازه زمانی حدود10 ماه در مجتمع پتروشیمی کرمانشاه انجام گرفت. در این تحقیق ضمن بررسی خط های تولید محصول ها (اوره و آمونیاک)، تیمی 5 نفره از کارشناسان و خبرگان تشکیل شد. سپس به تهیه ی لیستی ابتدایی از مهم ترین ریسک ها و خطر ها در حوزه ی محیط زیست اقدام و در مرحله ی بعد با استفاده از روش طوفان فکری و تکنیک دلفی اقدام به اصلاح لیست ابتدایی خطر ها و ریسک های محیط زیستی شد و در قالب روش FMEA سنتی و فازی به ارزیابی ریسک محیط زیستی پرداخته شد. نتایج و بحث: بنابر نتایج به دست آمده از تعداد 38 ریسک شناسایی شده با روش FMEA سنتی، بالاترین رتبه مربوط به ریسک انتشار گازهای هیدروژن و آمونیاک در زمان از سرویس خارج شدن واحد آمونیاک و کمترین رتبه متعلق به ریسک پساب های آمونیاکی است. همچنین بیشترین فراوانی تأثیر ریسک ها مربوط به آلودگی هوا و نیز بیشترین دلیل ریسک ها مربوط به نقص در شبکه و اتصال ها هستند. نتایج فازی سازی ورودی ها و خروجی روش FMEA نشان می دهد که از مجموع 15 ریسک که به صورت کلی در مجتمع پتروشیمی با نظر های خبرگان شناسایی شده بیشترین عدد اولویت فازی در بخش بهداشتی مربوط به آلودگی صوتی (75/0)، در بخش ایمنی مربوط به سقوط از ارتفاع (75/0) و در بخش محیط زیست مربوط به کاهش منابع اکولوژیکی (613/0) طبق جدول 9 است. نتیجه گیری: طبق نتایج این تحقیق، رویکرد FMEA فازی می تواند به عنوان جایگزین مناسبی برای رویکرد سنتی FMEA در زمان نیاز به بیان نتایج، با دقت بیشتر باشد

سابقه و هدف: با گسترش مفهوم گسترش پایدار در سطح بین المللی، دانشمندان، مدل های کمی و کیفی زیادی را برای اندازه گیری گسترش پایدار جامعه ها و شهرها نشان دادند. یکی از این ابزارها که توجه بیشتری را در سطح های علمی، سیاسی و آموزشی به خود جلب کرده، ارزیابی جای پای اکولوژیک است. بر اساس این روش، گسترش یک منطقه، زمانی "ناپایدار" قلمداد می شود که میزان جای پای اکولوژیک از ظرفیت زیستی منطقه بالاتر باشد. روش جای پای اکولوژیک تاکنون برای سنجش پایداری شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن، لیورپول، پاریس مورد استفاده قرارگرفته است. هدف از این پژوهش، سنجش پایداری شهر تبریز با استفاده از روش جای پای اکولوژیک است. مواد و روش ها: در این پژوهش به طورکلی از روش های توصیفی-تحلیلی و کمی استفاده شده است. داده های این پژوهش به طور عمده از نوع کمی است. جامعه ی مورد بررسی آن، شامل همه خانوارهای ساکن در شهر تبریز بوده است. داده های این پژوهش به دو روش اسنادی و میدانی گردآوری شده اند. این داده ها درروش اسنادی با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و پایگاه های علمی و همچنین سازمان های مختلف، گردآوری شده اند. در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای استفاده شده است. شهر تبریز به ده منطقه برحسب منطقه های شهرداری انتخاب و از هر منطقه چند بلوک به صورت قرعه کشی انتخاب و برداشت شد. در مرحله بعدی با استفاده از روش تلفیقی جای پای اکولوژیکی که از ترکیب کاربرد دو روش استقرایی و قیاسی تشکیل شده است، برای محاسبه رد پای اکولوژیک در سطح های ناحیه های شهری اقدام شد. داده های لازم برای اندازه گیری اولیه با کمک جدول های آماری کشور به-دست آمده است. از جمله داده های موردنیاز برای تحلیل، می توان به مصرف انرژی غذا، تولید-های جنگلی و مصرف های آن اشاره کرد. نتایج و بحث: برای تعیین جاپای اکولوژیکی شهر تبریز، از داده های غذا، میزان دی اکسید کربن ناشی از حمل ونقل، گرمایش به دست آمده از گازهای طبیعی، آب، نیروی الکتریسیته و مقدار زباله استفاده شده است. نتایج نشان می دهد: شهر تبریز برای دفن زباله به طور متوسط سالانه به 86/10 هکتار زمین نیاز دارد. زمین موردنیاز برای جذب کربن ناشی از مصرف گاز طبیعی هر شهروند تبریزی، 135 مترمربع است و برای کل شهر نیز، این جای پا حدود 20795 هکتار است. جای پای اکولوژیکی هر یک از شهروندان تبریزی از نیروی الکتریسیته 17/0 هکتار است. در نهایت جای پای مصرف آب شهر تبریز 020/0 هکتار است. نتیجه گیری: نتیجه این پژوهش نشان می دهد که جای پای اکولوژیکی شهر تبریز در گروه های مصرفی مواد غذایی، حمل ونقل، گرمایش گازهای طبیعی، آب، برق و زمین موردنیاز برای دفع مواد زائد 30/3 هکتار بوده است. مقایسه ی آن با فضاهای پشتیبان آن، مانند شهرستان و استان، بیانگر این است که شهر تبریز برای برآوردن نیازهای زیستی و پایداری خویش متّکی به منطقه-ای فراتر از استان آذربایجان شرقی است. نگاهی به میزان مواد مصرفی شهر تبریز، نشان می-دهد که سهم مواد غذایی با 73/2 هکتار، بیشترین سهم را در بین دیگر شاخص ها دارد. کمترین میزان مربوط به زمین موردنیاز برای دفع زباله 07/0 مترمربع به ازای هر نفر بوده است. ازآنجایی که ظرفیت زیستی ایران 8/0 هکتار است. جای پای اکولوژیکی 30/3 هکتاری شهر تبریز بدان معناست که 125/4 برابر بیش از سهم خود، از ظرفیت زیستی قابل تحمل کشور را به خود اختصاص داده است

سابقه و هدف: نور همواره نقش مهمی در تحول زندگی بشر داشته است، اما مسیر گسترش آن، که باید به سمت آسایش بشر باشد، گاهی با کاربرد نامناسب و بی جا، موجب ضرر و زیان او شده است. ایجاد روشنایی های بیش از حد و وجود نورهای خیره کننده و نورپردازی های غیرضروری در مرکز های فروش به ویژه در بخش های تجاری شهر که از آن به عنوان آلودگی نوری یاد می شود می تواند سلامت مردم اعم از فروشندگان، مشتریان و رهگذران را به خطر بیاندازد، اما آنچه در این باره قابل تأمل است سطح دانش و آگاهی مردم در مورد آلودگی نوری و اثر های زیان بار آن است که می تواند سبب تغییر نگرش و رفتار شود، بنابراین در این پژوهش به بررسی" تاثیرآموزش مبحث های آلودگی نوری بر میزان آگاهی و رفتار مغازه داران( تحقیق موردی شهرستان نهاوند)" پرداخته شده است. مواد و روش ها: نوع تحقیق کاربردی و روش آن نیمه آزمایشی در قالب طرح پیش آزمون و پس آزمون برای دو گروه کنترل و آزمایش است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای است که محقق طراحی کرده است. روایی پرسشنامه توسط کارشناسان متخصص و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. جامعه آماری، مغازه داران شهر نهاوند بوده است که در این تحقیق 40 مغازه دار و فروشنده در خیابان قیصریه نهاوند بر پایه داوری پژوهشگر گزینش شده و سپس به صورت تصادفی در قالب گروه های کنترل و آزمایشی گروه بندی شدند. پیش آزمون انجام و سپس آموزش ها به مدت 7 ساعت-نفر در زمینه مبحث های نور و الگوهای مصرف در 6 حوزه مفاهیم پایه، جنبه های اقتصادی، بهداشتی، ایمنی، محیط زیستی و اجتماعی اجرا شد. دوباره پس آزمون انجام شد. داده های استخراج شده توسط نرم افزار SPSS با استفاده از آزمون های کولموگروف-اسمیرنوف، لون، کوواریانس، t وابسته و مستقل مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج و بحث: نتایج آزمون های تحلیل کوواریانس و t با سطح اطمینان 95 صدم نشان دادند که بین میانگین نمره های آگاهی و رفتار سنجی گروه آزمایش در قبل و بعد از آموزش تفاوت وجود دارد و همچنین بین میانگین نمره های پس آزمون آگاهی و رفتار سنجی گروه آزمایش و کنترل، تفاوت معنی داری وجود دارد. به طوری که نمره های گروه آزمایش افزایش یافته است. اندازه تاثیر آموزش برای آگاهی مغازه داران در حوزه های مفاهیم و آلودگی ها، اقتصادی، بهداشت، ایمنی، محیط زیستی و اجتماعی به ترتیب برابر 73، 51، 59، 25، 60 و 19 درصد است و همچنین نتایج آزمون تی با دو نمونه مستقل برای نمره متغیر رفتار سنجی در حوزه های اجرای الگوهای رفتاری در زمینه های بالا، بین دو گروه آزمایش و کنترل، تفاوت معناداری (000/0) را نشان می دهد زیرا (P<0/05) می باشد. نتیجه گیری: براساس یافته های این تحقیق می توان نتیجه گرفت که آموزش مبحث های نور و آلودگی های آن به فروشندگان می تواند در افزایش سطح آگاهی و تغییر رفتار آن ها مؤثر باشد. بنابراین اطلاع رسانی برای افزایش دانش و سطح آگاهی عمومی و ایجاد تغییر رفتار آنان به-ویژه در قشر فروشندگان و مغازه دارانی که در ساعت هایی از شب فعالیت دارند از اهمیت بالایی برخوردار است.

سابقه و هدف: برای تعیین کیفیت آب شاخص هایی وجود دارد که شاخص NSF از میان شاخص های عمومی کیفیت آب، بیشترین کاربرد را دارا است. هدف از معرفی شاخص NSFWQIطبقه بندی آب برای مصرف های کلی (شرب، حیات آبزیان، مصرف های تفریحی و. . . ) است. این پژوهش با هدف بررسی کیفیت آب رودخانه لنگرودرودخان با استفاده از شاخص آب NSFWQI انجام گرفت که در آن 10 پارامتر شامل دمای آب، کدورت، فسفات، نیترات، اکسیژن محلول (DO)، کلیفرم مدفوعی، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی (BOD)، pH، جامدات محلول (TDS) و هدایت الکتریکی (EC) اندازه گیری شد. مواد و روش ها: جهت نمونه برداری 7 ایستگاه در طول رودخانه مشخص گردید و طی چهار فصل از پاییز 1393 تا تیر 1394نمونه برداری انجام شد. DO، pH، کدورت، هدایت الکتریکی، TDS و دما توسط دستگاه قابل حمل در محل اندازه گیری و نیترات و فسفات به روش اسپکتروفتومتری تعیین مقدار شد. اندازه گیری کلیفرم از روش بیشینه تعداد محتمل(MPN) صورت گرفت. نتایج و بحث: بررسی شاخص های کیفیت آب نشان داد که شاخص های کدورت، درجه حرارت، نیترات، فسفات، TDS، pH و EC در فصل تابستان دارای بیشترین میزان بودند که بیشترین مقدار BODمربوط به فصل بهار است. کلیفرم مدفوعی در همه ی فصل ها نزدیک به یکسان بوده و اکسیژن محلول در فصل زمستان از بیشترین میزان برخوردار است. مقایسه میزان شاخص NSFWQI در هفت ایستگاه رودخانه لنگرودرودخان در فصل های مختلف بیانگر آن است که ایستگاه دوم (درویشانبر، بالادست) در فصل زمستان با عدد 63، بالاترین و ایستگاه خالکیاسر (پایین دست) با شاخص عددی 56، پایین ترین میزان عددی را به خود اختصاص داده اند. نتیجه گیری: مقایسه کلی نشان داد که در تمام ایستگاه ها از فصل زمستان به سمت فصل تابستان، از میزان عددی شاخص ها کاسته می شود. تفسیر نتایج بر اساس شاخصNSFWQI، نشان داد که در رودخانه لنگرودرودخان در طول مسیر، از ایستگاه بالادست به سمت ایستگاه پایین دست افزایش بار آلودگی و کاهش کیفیت آب وجود دارد. لذا آب این رودخانه برای شرب و کشاورزی مناسب نیست و حتما قبل از استفاده باید مورد تصفیه قرار گیرد.

سابقه و هدف: تغییر در کیفیت هوا و خطر های آن با رشد سریع مناطق شهری و صنعتی و تغییر در سایر کاربری ها در دهه های اخیر در رابطه است. یکی از مهم ترین تاثیر ها، تغییرپذیری های کاربری سرزمین فرسایش بادی و در نتیجه افزایش ذرات معلق، در مناطق مسکونی است. به این دلیل، تاثیر تغییرپذیری های کاربری سرزمین، بر افزایش غلظت ذرات معلق در هوای شهرها بخصوص تهران دارای اهمیت است. مواد و روش ها: تغییر پذیری های کاربری سرزمین و متریک های سیمای سرزمین در سال های 1985، 2000 و 2014 بررسی شد. سپس رابطه بین تغییر در کاربری سرزمین با غلظت ذرات معلق در شهر تهران با استفاده از روش های تحلیل روند مورد ارزیابی قرار گرفت. برای تعیین مهم ترین جهت های باد و تغییر در کاربری سرزمین که بر کیفیت هوای شهر تهران تأثیر گذاشته از شاخص های تابع احتمال شرطی (1CPF) و شدت نسبی جهتی (2DRS) استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که مساحت کاربری کشاورزی در دوره 1985 تا 2000 دارای روند افزایشی بوده در حالی که این روند در 2000 تا 2014 وارونه بوده است. تغییر در مساحت زمین های بایر روندی معکوس نسبت به کاربری کشاورزی در دو دوره زمانی ذکر شده داشت. همچنین کاربری شهری در کل دوره، روند افزایشی داشته است. نتایج متریک های سرزمین، به وجود آمدن لکه های کوچک تر و سیمای سرزمین لکه لکه شده را نشان داد. نتایج تحلیل روند بیان کرد که غلظت ذرات معلق در کل روند افزایشی داشته اما در سال 2007 یک افزایش ناگهانی در غلظت ذرات معلق دیده شد. مقایسه بین غلظت ذرات معلق قبل و بعد از سال 2007 گویای این بود که بین این دو دوره اختلاف معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج CPF و DRS قبل از سال 2007 نشان داد که جهت خاصی برای منبع های انتشار ذرات معلق وجود ندارد. اما برای سال های بعد از 2007، ارزش نمودار CPF و DRS در جهت های خاصی مانند جنوب تا غرب افزایش یافته است. نتیجه گیری: نتایج، نشان دهنده این است که جهت های خاصی بر افزایش غلظت 10PM در شهر تهران مؤثرند که با جهت بیشترین تغییرپذیری ها در کاربری سرزمین مطابقت دارد. در نتیجه تغییرپذیری ها کاربری سرزمین از عوامل مؤثر در افزایش میزان ذرات معلق شهر تهران به شمار می رود.

سابقه و هدف: منظر، منطقه ای ناهمگن و گسترده می باشد که از مجموعه ای از لکه ها، زیستگاه ها و عنصر های محیطی تکرار شونده تشکیل شده است. در سال های گذشته در بررسی های بوم شناسی منظر، از سنجه های گوناگونی برای بررسی ساختار، عملکرد و تغییرپذیری های الگوی سرزمین استفاده شده است. این سنجه ها، شاخص هایی هستند که ویژگی های ساختاری و مکانی اجزای ساختاری سرزمین را معین و با کمی سازی آنها، امکان مقایسه و تفسیر پویایی منظر را فراهم می کنند. هدف این تحقیق، بررسی و تحلیل پیچیدگی های رابطه های بین کاربری های مختلف و کسب اطلاعات در مورد وضعیت فعلی کاربری ها با استفاده از سنجه های سیمای سرزمین در منطقه ارسباران است. مواد و روش ها: نقشه کاربری دقیق به روش تفسیر تلفیقی تصاویر ماهواره لندست 8، با بهره گیری از داده های جانبی و با در نظر گرفتن کاربری های کشاورزی، جنگل متراکم، جنگل کم-تراکم، شهری، مرتع، بدون پوشش و آب تهیه شد. در این تحقیق، 18 سنجه منظر شامل: سنجه-های مساحت (مساحت کل، درصد از سیمای سرزمین، تعداد لکه، تراکم لکه، بزرگترین لکه، کل حاشیه، تراکم حاشیه و سنجه شکل سیمای سرزمین نرمال شده) شکل (شاخص میانگین شکل و شاخص نسبت محیط به مساحت)، مجاورت و پراکندگی (سنجه پراکندگی و مجاورت، اندازه متوسط شبکه، سنجه تکه تکه شدگی و متوسط فاصله اقلیدسی) و تنوع (سنجه های تنوع و یکنواختی شانون و سیمپسون) بر اساس پژوهش های انجام شده و نظر متخصصان انتخاب شدند. این سنجه ها در سطح کلاس و منظر برای کاربری های مختلف محاسبه و بر اساس میزان آن ها وضعیت فعلی منظر منطقه و رابطه های بین کاربری های تحلیل شد. نتایج و بحث: نتایج بررسی نشان داد که جنگل متراکم و مرتع به ترتیب با 76/30 و 03/30 درصد از سطح سرزمین، عنصر های اصلی منظر منطقه ارسباران را تشکیل می دهند. نتایج محاسبه سنجه های تعداد و تراکم لکه نشان داد که پوشش های مرتعی و جنگل کم تراکم بیشترین تعداد لکه را در بین دیگر کاربری ها دارند و به عبارتی ریزدانه ترین کاربری ها در منظر منطقه هستند. شاخص بزرگترین لکه نیز نشان داد که 76/4 درصد منظر منطقه توسط بزرگترین لکه جنگل متراکم اشغال شده است. همچنین میزان سنجه های حاشیه کل و تراکم حاشیه نیز نشان داد که جنگل متراکم بیشترین بخش منطقه را تشکیل داده و طولانی ترین مرز مشترک را با دیگر کاربری ها دارد. بر اساس نتایج سنجه میانگین شکل می توان گفت که کاربری شهری و بدون پوشش بیشترین پراکندگی را در بین دیگر کاربری ها دارند. همچنین کاربری شهری از هم گسسته ترین کاربری و در مقابل جنگل متراکم، پیوسته ترین کاربری در سطح منظر منطقه به شمار می روند. با محاسبه سنجه متوسط فاصله اقلیدسی مشخص شد که کمترین فاصله بین لکه های متناظر در کاربری جنگل متراکم و بیش ترین فاصله، بین لکه های منطقه های شهری وجود دارد. نتایج محاسبه سنجه ها در سطح منظر نشان داد که منطقه از 802 لکه با کاربری های مختلف تشکیل شده است و بر اساس سنجه های تنوع و یکنواختی شانون و سیمپسون، منظر منطقه مورد بررسی از نوع گوناگون و ناهمگن است. نتیجه گیری: بر اساس نتایج با توجه به ریزدانه بودن پوشش های طبیعی مرتعی و جنگلی و گسستگی بالای این عرصه ها و همچنین در نظر گرفتن پراکندگی زمین های شهری و گستردگی زمین های کشاورزی، امکان وقوع تغییرات کاربری با نرخ بالا در آینده وجود دارد و تغییر پذیری های آینده در راستای زدودن لکه های کوچک مرتعی و جنگلی و گسترش کاربری های شهری و کشاورزی خواهد بود.

سابقه و هدف: بسیاری از آلاینده های موجود در فاضلاب های صنعتی از قبیل رنگزاها به دلیل ماهیت پیچیده و مقاومشان به راحتی به وسیله فرآیندهای متداول تصفیه فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی قابل حذف نمی باشند. بنابراین دستیابی به یک فناوری تصفیه موثر که بتواند مولکول های مقاوم را بطور کامل تجزیه کرده و یا به مولکول های کوچکتر قابل تجزیه با فرآیندهای مرسوم تبدیل کند، امری ضروری به نظر می رسد. کاویتاسیون چنین تکنیک امروزی ای است که به دلیل قابلیت تولید رادیکال های آزاد با فعالیت بالا، به منظور شکست ترکیب های شیمیایی آلی و تجزیه آلاینده های مقاوم به تجزیه بیولوژیکی، مورد بررسی قرار گرفته است. کاویتاسیون هیدرودینامیکی، توانایی به کارگیری در مقیاس بزرگتر به دلیل قابلیت تولید رادیکال های هیدروکسیل در شرایط محیطی با هزینه پایین تر در جهت به کارگیری اقتصادی تر را دارا است. هدف از این پژوهش به کارگیری کاویتاسیون هیدرودینامیکی به منظور تجزیه رنگزای راکتیو مشکی 5 و بهینه سازی پارامترهای موثر بر فرآیند (pH، فشار ورودی، قطر روزنه و غلظت رنگزا) با توجه به میزان راندمان و انرژی مصرفی بود. مواد و روش ها: در این پژوهش تجزیه رنگزای راکتیو مشکی 5 به وسیله کاویتاسیون هیدرودینامیکی مورد بررسی قرار گرفت. 25/8 لیتر محلول رنگی در هر تست مورد آزمایش قرار گرفت. کاویتاسیون از طریق به کارگیری پمپ و صفحه روزنه دار تولید شد. به منظور بهینه سازی فرآیند، آزمایش های مختلف در pHهای 3 الی 11 و نیز با به کارگیری صفحه های با قطر روزنه مختلف 2، 3، 5 و 7 میلیمتر در فشارهای 2، 3، 4 و 5 بار و غلظت های رنگزای 30، 50 و 100 میلی گرم بر لیتر انجام گرفت. با توجه به ولتاژ ثابت برق شهری، جریان الکتریکی به عنوان شاخصی برای انرژی مصرفی به وسیله آمپرمتر مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج و بحث: با توجه به نتایج با کاهش pH، میزان رنگبری افزایش یافت و صفحه های روزنه دار با قطر روزنه بزرگتر در فشارهای بالاتر راندمان بهتری داشتند. مشاهده گردید که افزایش غلظت اولیه رنگ، سبب کاهش راندمان حذف شد. صفحه با روزنه 7 میلیمتر در فشار ورودی 5 بار، بیشترین بازده را به دست داد ولی با در نظر گرفتن میزان انرژی مصرفی و با توجه به میزان بازده فرآیند به میزان مصرف انرژی، صفحه با قطر روزنه 7 میلیمتر و فشار ورودی 4 بار به عنوان بهینه انتخاب شد. pH برابر با 3، صفحه با روزنه به قطر 7 میلیمتر در فشار ورودی 4 بار و غلظت اولیه رنگزا برابر با 30 میلی گرم بر لیتر (با توجه به میزان انرژی مصرفی پمپ از طریق اندازه گیری جریان الکتریکی و راندمان فرآیند) به عنوان شرایط بهینه در نظر گرفته شد. در این شرایط پس از 120 دقیقه، میزان رنگبری برابر با 21/38 درصد به وسیله کاویتاسیون هیدرودینامیکی به دست آمد. نتیجه گیری: کاویتاسیون هیدرودینامیکی، توانایی به کارگیری در مقیاس بزرگتر به دلیل قابلیت تولید رادیکال های هیدروکسیل در شرایط محیطی را دارا است. مشخص شد که میزان مصرف انرژی عاملی تاثیر گذار در انتخاب شرایط بهینه بود. با کاهش غلظت اولیه رنگزا و pH، میزان حذف رنگ افزایش یافت و صفحه های روزنه دار با قطر روزنه بزرگتر در فشارهای بالاتر راندمان بهتری داشتند.

سابقه و هدف: تنوع و فراوانی فون خاک های جنگلی، نقش مهمی در چرخه عنصر های غذایی دارد و عامل های زیان بار ازجمله آتش سوزی، سبب برهم خوردن تعادل این جامعه ها می شود. در تحقیق حاضر به تأثیر آتش سوزی بر تنوع، غنا و زیست توده زنده فون خاک پرداخته شده است. مواد و روش ها: این تحقیق در پارسل های 20 و 21 سری 11 حوزه آبخیز 48، اداره کل منبع های طبیعی و آبخیزداری-نوشهر انجام شد. تعداد 10 پلات 30Í 30 سانتی متری با عمق 30 سانتی متر در هر یک از دو تیمار جنگل آتش سوزی شده و جنگل شاهد (مجموعاً 20 پلات) به صورت تصادفی و به روش دستی نمونه برداری شد. خاک داخل پلات ها از محدوده گودال به داخل ظرفی تشت مانند تخلیه شده و پس از جداسازی ماکروفون ها در داخل کیسه های پلاستیکی قرار گرفته و برای شناسایی و اندازه گیری زیست توده به آزمایشگاه انتقال داده شد. سپس وزن هر یک از این موجود ها، با ترازوی دیجیتال (دقت 0001/0 گرم)، اندازه گیری و سپس در سطح راسته و خانواده شناسایی شدند. برای محاسبه شاخص های غلبه، تنوع زیستی و غنای فون خاک، از نرم افزار Past و برای انجام تجزیه های آماری، از آزمون تی غیر جفتی در محیط نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج و بحث: از کل ماکروفون های شناسایی شده بیشترین فراوانی مربوط به کرم خاکی بوده است و تمام گونه ها به جز سوسک های راسته سخت بالپوشان و مورچه ها در منطقه شاهد بیشتر از آتش سوزی شده است. زیست توده کلی سطح های تغذیه ای تفاوت معنی داری در بین دو تیمار آتش سوزی نشان نداد؛ این در حالی است که میزان آن در منطقه آتش سوزی شده 35/2 و در شاهد 70/1 گرم بر متر مربع بود. از بین خرده ریزخواران زیست توده، کرم خاکی و سخت بالپوشان افزایش و هزارپایان، خرخاکی ها و دیپلورا در منطقه آتش سوزی شده نسبت به منطقه شاهد کاهش یافتند. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که با گذشت 5 سال پس از آتش سوزی، به جز شاخص یکنواختی و غلبه گونه ای، دیگر شاخص ها اختلاف معنی داری را بین جنگل شاهد با آتش سوزی شده نشان ندادند. این مطلب نشان دهنده بازگشت جنگل به حالت اولیه و بازسازی جامعه های فون خاک به زمان قبل از آتش سوزی می باشد. از سوی دیگر، مقایسه جمعیت فون خاک در سطح های تغذیه ای نیز نشان داد که موجود های خرده ریزخوار در منطقه آتش سوزی شده نسبت به دیگر گروه ها بیشترین آسیب و کاهش جمعیت را در اثر آتش سوزی داشته است.

سابقه و هدف: اکوسیستم های آبى به ویژه دریاها و خط های ساحلى آن ها در معرض آلودگی های محیط زیستی مختلفى نظیر ترکیب های آلى و فلز های سنگین هستند که در اثر فعالیت های طبیعى و بیشتر در اثر فعالیت های انسانى به محیط های آبى راه می یابند. این تحقیق، با هدف بررسی میزان تجمع غلظت فلز های سنگین در آب و جلبک Polycladia indica به عنوان شاخص زیستی در ساحل های شمالی دریای مکران و مقایسه غلظت آن ها با استانداردهای جهانی و پژوهش های قبلی صورت گرفته، انجام شده است. مواد و روش ها: بدین منظور میزان جمع شدن فلز های سنگین (Cd, Cu, Zn, Pb, Ni, Cr) در نمونه های آب و جلبک قهوه ای P. indica در ده ایستگاه در طول ساحل های شمالی دریای مکران در پاییز 1396 بررسی شد. نمونه های جمع آوری شده به آزمایشگاه منتقل و فلز های سنگین توسط دستگاه جذب اتمی مورد سنجش قرار گرفت. نتایج و بحث: در نمونه های جلبک در کل ایستگاه ها عنصر روی دارای بیشترین میزان و فلز-های کروم، نیکل، مس، سرب، کادمیوم در رتبه های بعدی قرار داشتند. غلظت کروم در کل ایستگاه ها در نمونه های آب دارای بیشترین میزان، و فلز های روی، نیکل، مس، سرب، کادمیوم در رتبه های بعدی قرار داشتند. آزمون آنالیز واریانس یک طرفه تفاوت های معنی داری را ازنظر غلظت فلز ها میان ایستگاه های نمونه برداری نشان داد(05/0P<). غلظت فلز های سنگین در نمونه های آب دارای میانگین پایین تری نسبت به استانداردهای جهانی بودند. همبستگی بالای بین فلز های سنگین نشان دهنده نبود تنوع منبع های آلودگی در ساحل های شمالی دریای مکران و یکنواختی ترکیب ژئوشیمیایی واحدهای زمین شناسی ساحلی منطقه در ایستگاه های نمونه برداری است. نتیجه گیری: نتایج این بررسی بیانگر تمایل بالای این گونه جلبک در جذب فلز های سنگین هست که به همین دلیل می توان این گونه را به عنوان شاخص زیستی آلاینده های فلز های سنگین در ساحل های شمالی دریای مکران معرفی کرد.

سابقه و هدف: صنعت فراوری ماهی تولید کننده مقدار زیادی از مواد زائد جامد و پساب است. پساب فراوری ماهی به طور عمده شامل پساب حاصل از پردازش اولیه ماهی خام، شستشوی کارخانه و زائدات خام باقی مانده(خون، امعا و احشا و. . . ) است. چربی بالای موجود در پساب شهرک صنعتی می رود باعث ایجاد مشکل تصفیه، دفع و بحران های محیط زیستی گردیده است. هدف از این مطالعه انتخاب بهترین روش ساماندهی و استفاده از پساب کارخانه فراوری ماهی با توجه به پرکاربردترین تکنولوژی های جهانی مدیریت پساب می باشد. مواد و روش ها: در این تحقیق با استفاده از روش سلسله مراتبی AHP (Analytic Hierarchy Process) و شناسایی روش های ممکن تصفیه فاضلاب، از بین گزینه های صافی چکنده، لاگون هوادهی، هضم بی هوازی و لجن فعال با استفاده از معیارهای فنی، اقتصادی، محیط زیستی و مدیریتی به تشخیص بهترین روش ساماندهی این پساب پرداخته شد. نتایج و بحث: با توجه به نتایج حاصل از AHP روش لجن فعال با امتیاز 417/0 در اولویت اول و لاگون هوادهی، هضم بی هوازی و صافی چکنده به ترتیب با امتیازهای 284/0، 246/0 و 052/0 در اولویت های بعدی با توجه به نظر متخصصین قرار گرفتند. نتیجه گیری: بررسی های نهایی نشان داد که بهترین روش استفاده از پساب کارخانه فراوری با توجه به معیارها و زیر معیارهای فنی، مدیریتی، محیط زیستی و اقتصادی، روش لجن فعال بود. نتیجه گیری: بررسی های نهایی نشان داد که بهترین روش استفاده از پساب کارخانه فراوری با توجه به معیارها و زیر معیارهای فنی، مدیریتی، محیط زیستی و اقتصادی، روش لجن فعال بود.

سابقه و هدف: سیمای سرزمین شهری دارای پیچیدگی های فراوانی است که برنامه ریزی در روند حل مشکلات آن ها نیاز به دانشی جامع دارد. در این راستا، بوم شناسی سیمای سرزمین به-دلیل تعامل با دیگر علم ها، در برنامه ریزی کاربردی سیمای سرزمین شهری مورد استفاده قرار می گیرد و به برنامه ریزان شهری و منطقه ای کمک می کند که نه تنها در حل مشکل های شهری گام بردارند، بلکه روش های مناسبی در راستای اعتلای سیمای سرزمین شهرها تبیین کنند. ساخت سیمای سرزمین شهرها دارای ویژگی های چهارگانه ناهمگنی، شامل: "ساختاری"، "فرآیندی"، "زمانی" و "فضایی"، می باشد که همین امر تحقیق در زمینه برنامه ریزی سیمای سرزمین شهری را نیازمند بررسی های عمیق تر می نماید. شبکه های بوم شناختی سیمای سرزمین شهری، گذرگاه های ماده و انرژی هستند که به شکلی پویا در شار(جریان) مواد، انرژی و اطلاعات دخالت دارند. هدف اصلی این پژوهش، کاربرد مبانی بوم شناسی سیمای سرزمین در روند برنامه ریزی ساختاری شبکه های بوم شناختی سامانه کالبدی شهرها است. همچنین در این بررسی، استفاده از چارچوب مفهومی-تحلیلی در برنامه ریزی ساختاری شبکه های بوم شناختی سامانه کالبدی تهران مد نظر بوده است. مواد و روش ها: در این مورد، روش پژوهش به دو بخش عمده تقسیم بندی می شود: 1) تدقیق چارچوب مفهومی-تحلیلی پژوهش در تبیین برنامه ریزی ساختاری شبکه های بوم شناختی سامانه کالبدی شهرها؛ 2) برنامه ریزی توسعه سامانه کالبدی سیمای سرزمین شهر تهران در هماهنگی با روند های بوم شناختی سرزمین، و مدیریت تغییر مطلوب در الگوی ساختاری شبکه های بوم شناختی سیستم های طبیعی و انسان ساخت سرزمین. در این پژوهش، با استفاده از مدل LCM1 که مدل سازی تغییر کاربری زمین های شهری در زمان های متوالی، از گذشته به حال و آینده را به تصویر می کشد، نقشه های ساخت سامانه ی کالبدی تهران در سه دوره زمانی مختلف با هم مقایسه می شود. در این مدل، با کمک سامانه نرم افزاری GIS2، پیش بینی نقطه های حساس ساخت سامانه کالبدی سیمای سرزمین تهران در ده سال آینده، با توجه به میزان تغییر کاربری زمین ها در سامانه ی کالبدی شهر در یک ده ی گذشته، صورت می گیرد. نتایج و بحث: به دنبال توسعه غیرزیستی سامانه کالبدی تهران، مراتب نزولی در ساخت ارتباطی-انزوایی شبکه های بوم شناختی سیمای سرزمین شهری به دست آمده است و آسیب-رسانی به این شبکه ها سبب ایجاد خوره در شبکه زیستی و هدررفت ماده و انرژی در ساخت بوم شناختی-جامعه شناختی سیمای سرزمین آن ها شده است. این امر، درنهایت، سبب ساده شدگی، تکه-تکه شدگی و فقر سامانه سیمای سرزمین شهری گردیده است. نتایج بررسی نقشه ها در سه زمان متوالی نشان دهنده ی کاهش سطح پوشش گیاهی و تکه-تکه شدگی لکه های سبز سامانه ی کالبدی تهران در شمال شرق، شمال، شمال غرب و نیز قسمت هایی از جنوب شرقی بوده است. در این راستا، میزان پوشش گیاهی از 17 درصد کنونی به 15 درصد در سال 1406 خواهد رسید و نیز بخش های انسان ساخت از 67 درصد کنونی به 71 درصد در ده سال آینده افزایش می یابد. در این مورد: ابتدا ایجاد ارتباط تحلیلی بین چارچوب مفهومی پیشنهادی پژوهش از یک سو، و داده های به دست آمده از سامانه کالبدی سیمای سرزمین تهران از سوی دیگر، مورد توجه بوده است، و در نهایت، به منظور تجزیه و تحلیل روند کنونی توسعه شهری و همچنین پیش بینی تاثیر توسعه کالبدی شهر بر شبکه های بوم شناختی سیمای سرزمین از یک سو، و برنامه ریزی تغییرپذیری ها در الگوهای ساختار سامانه کالبدی تهران از سوی دیگر، مد نظر بوده است. نتیجه گیری: تجزیه و تحلیل سامانه کالبدی سیمای سرزمین تهران با استفاده از چارچوب مفهومی-تحلیلی پیشنهادی پژوهش در سه سطح تخصصی: "زیست شناسی"، "بوم شناسی" و "بوم شناسی سیمای سرزمین"-ضمن تبیین فرآیندهای زیستی نهاد "زیستی-فضایی-اجتماعی" سیمای سرزمین شهری و با در نظر گرفتن فرآیند برنامه ریزی شبکه های بوم شناختی، بر اساس بیان راهکار های کاربردی در جهت کاهش روند اختلال های بوم شناختی و اعتلای سیمای سرزمین شهر تهران بوده است.

سابقه و هدف: پسماندهای حاوی مواد پلاستیکی بخصوص تبدیل به معضلی در سراسر جهان شده اند. مدت زمان تجزیه مواد پلیمری پایه نفتی در محیط زیست طولانی می باشد. بسته بندی پلاستیکی یکی از معمول ترین منابع تولید این پسماندها می باشد. یکی از راهکارهای مقابله با این مشکل استفاده از پلاستیک های تخریب پذیر است. یکی از روش های تولید پلاستیک های زیست تخریب پذیر آمیزه سازی این مواد با پلیمرهای طبیعی است. تخریب نوری نیز یکی از انواع روش های تجزیه این مواد در طبیعیت می باشد که به نظر می رسد برای پلاستیک های قابل استفاده در صنایع بسته بندی که در بیشتر موارد عمدا یا سهوا توسط شهروندان در طبیعت رها می شود راهکار مناسبی است. مواد و روش ها: در این پژوهش آمیزه قابل تخریب نوری و زیست تخریب پذیری از نشاسته و پلی اتیلن سبک خطی جهت استفاده در صنایع بسته بندی مورد بررسی قرار گرفته است. مقادیر مختلفی از نشاسته(7/3%، 4/7%، 10%، 15% و 20%) در آمیزه ها تهیه شده است. از پلی اتیلن مالئیک انهیدرید بعنوان کوپلینگ ایجنت استفاده شده است. بررسی خواص مکانیکی، جذب آب و رشد قارچ بروی نمونه ها انجام گرفته است. نمونه ها به مدت 3 ماه در نور مستقیم خورشید قرار داده شده اند. آزمون مقاومت کششی قبل و بعد از قرار گیری نمونه ها در معرض نور خورشید انجام گرفته است. نمونه ها به مدت 11 ماه درون خاک قرار داده شدند تا تخریب زیستی آنها بررسی گردد. نمونه ها به مدت 84 روز در معرض آسپرژیلوس نیجر قرار داده شدند. نتایج و بحث: طبق بررسی های انجام شده با افزایش میزان نشاسته مقاومت کششی آمیزه و مدول یانگ کاهش می یابد، پس از 3 ماه در معرض نور قرار گرفتن مقاومت مکانیکی و مدول یانگ به مراتب کاهش یافت. نتایج آزمون جذب آب نشان داد که با افزایش میزان نشاسته بر جذب آب نمونه ها افزوده شده است. جذب آب به وزن ملکولی و تعداد گروه های هیدروکسیل موجود بستگی دارد. مقایسه وزن نمونه ها قبل و بعد از دفن در خاک نشانگر تخریب زیستی نمونه ها ست، کاهش وزن نمونه های حاوی نشاسته پس از 11 ماه قرار گیری در خاک است است. افت در خواص مکانیکی بر اثر آزاد شدن نشاسته و خروج نشاسته رخ داده است. هر چه مقادیر نشاسته در آمیزه ها کمتر باشد آمیزه تحت تأثیر ماتریس پلی اتیلن سبک قرار گرفته و در دسترس میکروارگانیسمها قرار نمی گیرد. ذرات نشاسته ای که در سطح نمونه قرار می گیرند زودتر در معرض تخریب زیستی قرار می گیرند با افزایش زمان ماند نمونه ها در خاک میکروارگانیسمها و آنزیمهای آنها به قسمتهای درونی ماتریس پلیمری نفوذ کرده و سبب تجزیه کل پلیمر می شوند. رشد قارچ بروی نمونه های حاوی مقادیر مختلف نشاسته، نشانگر قابلیت تجزیه زیستی نمونه های پلیمری توسط میکروارگانیسم ها می باشد. زیست تخریب پذیری میکروبی به ظرفیت میکروارگانیسم و متابولیسم میکروبی وابسته است. نتیجه گیری: با توجه به نتایج بدست آمده پلیمر تولیدی زیست تخریب پذیر و قابل تخریب نوری می باشد. و قابلیت استفاده در صنایع بسته بندی را دارد. دفن در خاک شبیه سازی محل دفن زباله می باشد. در صورتی که این نمونه ها در محیط تجزیه مناسب قرار گیرند کم دجار افت خواص می شوند و شروع به تخریب می نمایند. شایان ذکر است که نمونه های تولید شده جهت بسته بندی مواد غیر خوراکی مناسب می باشند.

سابقه و هدف: فعالیت های اکتشافی استخراجی و پالایشگاهی در طول سالیان اخیر زیان های زیادی به محیط زیست خلیج فارس وارد کرده است. در تحقیق حاضر منطقه ی ویژه ی اقتصادی انرژی پارس در بخش شمالی خلیج فارس که محل تجمع انبوه تأسیسات استخراج، پالایش، فرآوری و صادرات نفت و گاز است مورد بررسی قرار گرفته است. همه ساله میزان های متنابهی از انواع آلاینده های نفتی به ساحل های خلیج فارس در این محدوده سرازیر می شود. هدف از این تحقیق، تعیین پراکنش و منبع دسته ای از آلاینده های نفتی خطرناک، تحت عنوان هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای در محدوده بندر عسلویه است. مواد و روش ها: تعداد 15 نمونه در اسفندماه سال 1394 با استفاده از نمونه بردار گرپ ون وین در 5 نیم خط به صورت عمود بر ساحل در محدوده ی فازهای 1 تا 5 منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس برداشت شده است. رسوب ها در فویل های آلومینیومی بسته بندی و به آزمایشگاه منتقل شد. نمونه ها توسط دستگاه فریزدرایر خشک شده و ذرات رسوبی ریزدانه (63µ m≥ ) که به دلیل دارا بودن سطح ویژه بالا، قابلیت بیشتری برای جذب آلاینده ها دارند، با استفاده از روش فیزیکی غربال شدند. در نهایت 16 ترکیب از هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای که از نظر آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا سمی شناخته شده اند توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی با طیف سنج جرمی مورد خوانش قرار گرفت. به این ترتیب میزان حضور این آلاینده ها در منطقه مشخص و پراکنش جغرافیایی این ترکیب ها در سیستم اطلاعات مکانی با استفاده از نرم افزار ARCGIS ترسیم و منبع ترکیب های آروماتیک مشاهده ای نیز به کمک شاخص های توسعه داده شده تعیین گردید. نتایج و بحث: مجموع غلظت 16 ترکیب آروماتیک چند حلقه ای مورد تاکید سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا در ایستگاه های مورد بررسی در گستره ی 6/46 تا 7/84 نانوگرم بر گرم وزن خشک تعیین شده است. منشأ این ترکیب ها به کمک شاخص های توسعه داده شده پتروژنیک یا فسیلی تشخیص داده شده است. ریسک محیط زیستی حضور این ترکیب ها در رسوب ها نیز با کمک راهبرد کیفی رسوب های ایالت فلوریدا تعیین و مشخص گردید. به جز Naphthalene و Acenaphthene، سطح غلظت دیگر هیدروکربن های مورد آزمایش پایین تر از سطح آثار آستانه ای می باشد. سطح آستانه ای، غلظتی است که پایین تر از آن، تاثیر های بیولوژیکی زیان بار در موجوداتی کف زی به ندرت مشاهده می شود. نتیجه گیری: مجموع غلظت ترکیب های 16 گانه PAHs در سطح منطقه بیانگر آن بوده است که غلظت هیچ یک از ترکیب ها از دامنه پایین تاثیرها تجاوز نکرده بنابراین می توان نتیجه گرفت که احتمال رخداد آثار مضر و زیان بار برای موجودات کف زی در این منطقه و به طبع آن برای دیگر موجودات زنجیره غذایی و انسان در انتهای زنجیره کم است. با توجه به شدت بالای رسوب گذاری و فرسایش و منشأ فسیلی آلاینده های مشاهده شده در سطح منطقه، آلودگی های پیشین شاید زیرلایه های رسوبی مدفون شده اند، به این دلیل ورود پیوسته آلودگی تاکنون نتوانسته سبب آلودگی شدید رسوب های سطحی گردد.