مطالعات فرهنگی و ارتباطات
سال:1391 | دوره:8 | شماره:26 |تعداد مقالات:10

تاکنون تحقیقات متعددی پیرامون قدرت تصمیم گیری زنان در داخل و خارج از کشور به انجام رسیده است. با این وجود اکثر این پژوهش ها توصیف زنان را از قدرت خود در خانواده ملاک میزان قدرت تصمیم گیری آن ها در خانواده قرار داده اند. این در حالی است که ارزیابی زنان از جایگاه خود ممکن است برخاسته از برداشت های ذهنی آن ها بوده و با واقعیت موجود فاصله داشته باشد. هدف این پژوهش، رفع ابهام موجود از طریق مقایسه میان ارزیابی این موضوع در دو جامعه آماری مردان و زنان می باشد.برای دست یابی به این هدف ابتدا از نظریه منبع، نظریه سرمایه اجتماعی بوردیو، تئوری بم و تئوری لرنر به عنوان مبانی اصلی پژوهش استفاده نمودیم. سپس با طرح پرسش نامه؛ داده های خود را از دو جامعه آماری زنان و مردان طی پیمایشی در سطح شهر مشهد گردآوری کردیم. لازم به ذکر است داده های پژوهش از نمونه ای 570 نفری که از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده بودند به دست آمد. در نهایت نتایج گویای آن بود که میزان قدرت تصمیم گیری زنان در خانواده در جامعه آماری این پژوهش (شهر مشهد) متوسط ارزیابی شد و برخلاف فرض اولیه که ویژگی های فردی زنان را موثرترین عامل در این زمینه تلقی می کرد، آنچه بیش از هر عاملی تعیین کننده سطح قدرت زنان در خانواده شناخته شد، میزان اعتقاد زوجین به کلیشه های جنسیتی و باورهای قالبی و ویژگی های شوهران بود.

مقاله حاضر به مطالعه گفتمان مقاومت در مقابل شبه مدرنیته نظام پهلوی می پردازد. الگوی نظارت بر تن زنانه، محور این مطالعه هم در بررسی ساختار گفتار حاکم و هم گفتمان مقاومت است. با استفاده از نظریه فوکو در مورد مناسبات قدرت و بدن و نیز نظریه گفتمانی لاکلا و موفه سعی شده تا مرزهای معنایی برساخته شده حول مدلول تن زنانه درون بستری از منازعات و رخدادهای اجتماعی- سیاسی دوران پیش از انقلاب، ترسیم شود. این تحلیل نشان داد که پهلوی دوم در انقلاب سفید با بهره گیری از تن نمایشگر زنانه اراده به غربی سازی جامعه ایرانی را پیش برد. این گفتمان که در متن جامعه در حال تکوین و انتشار بود از سوی حاشیه سنتی مورد هجوم قرار گرفت؛ مواجهه این دو گفتمان منجر به ظهور گفتمان سومی شد که با توجه به قوت استعاری اش از عوامل تاثیر گذار در پیروزی انقلاب اسلامی شد. این گفتمان با طرد سنت و تجدد به معنای رایج آن الگوی نویی را ترسیم کرد که توانست اغلب گروه ها را ذیل چتر استعاری خود برای ایجاد جامعه ی آرمانی هم صدا سازد.

مطالعه حاضر به بررسی تاثیر حمایت شبکه های اجتماعی غیررسمی بر رضایت از زندگی خانوادگی زنان متاهل می پردازد. برای بررسی از نظریه منابع اجتماعی استفاده شده است.این مطالعه با روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری را کلیه زنان متاهل شهر اردبیل تشکیل می دهند. حجم نمونه 367 نفر است که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب گردید. ضریب آلفای 0.894 برای متغیر رضایت از زندگی خانوادگی نشان دهنده پایایی مناسب برای این ابزار بوده و این متغیر از اعتبار صوری (نظر اساتید) برخوردار می باشد.نتایج پژوهش حاکی از آن است که میزان رضایت از زندگی خانوادگی زنان و نیز میزان حمایت دریافتی از شبکه های غیررسمی در حد متوسط رو به بالاست. در بین شبکه های غیررسمی، خانواده، بیشترین میزان حمایت و شبکه های همسایگی، کمترین میزان حمایت را داشته اند. علاوه بر آن، در مقایسه تاثیر رابطه انواع حمایت شبکه های غیررسمی با رضایت از زندگی خانوادگی، رابطه حمایت عاطفی از همبستگی بالاتری برخوردار می باشد. نتایج رگرسیون نیز نشان می دهد که بین حمایت شبکه های غیررسمی و رضایت از زندگی خانوادگی زنان رابطه معنادار است.

این مقاله با استفاده از داده هایی که از یک تحقیق کیفی در مورد خشونت علیه زنان به دست آمده است، بر آن است تا تجربه زیسته و تصور زنان را نسبت به انواع خشونت خانگی، علت های آن و نقش سیستم عدالت کیفری، قانون و پلیس در برخورد با خشونت های خانگی تبیین و ترسیم کند. این پژوهش براساس مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته با 50 زن متاهل 63-18 ساله در تهران صورت گرفته است و فاقد قابلیت تعمیم آماری می باشد.یافته های تحقیق حاکی از آن است که اگرچه زنان خشونت های خانگی را امری به شدت ناپسند و آسیب رسان می دانند، اما بیشتر آن را مساله ای شخصی و خصوصی تلقی می کنند. از طرفی زنان خشونت علیه خود را امری اجتناب ناپذیر نمی دانند، بلکه بر این باورند که با تغییر در قوانین و سیستم های فرهنگی که مردسالاری را مورد حمایت قرار می دهد، می توان از خشونت های خانگی که به طور عمده در متن مناسبات قدرتی و نابرابری زنان و مردان تعریف می شود، اجتناب کرد. زنان بر این باورند که حاکمیت مردسالاری بر دستگاه های قانونی و اجرایی مانع از برخورد با خشونت های خانگی می گردد. نتایج تحقیق در این راستا قابل تفسیر است که خشونت های خانگی به سهولت قابل پیگرد قانونی نمی باشد، مگر آن که قربانیان خشونت عزم خود را در جهت پیگیری قانونی جزم کنند و از طرفی، قانون گذار نیز خشونت های خانگی را جرم تلقی کند و برای خاطیان و مجرمان تنبیه مناسبی را در نظر گیرد.

براساس دیدگاه جامعه شناسان و روان شناسان، ظاهر تنها یک پدیده بیولوژیکی و روان شناختی نیست، بلکه امروزه به یک پدیده اجتماعی تبدیل شده است و ارزشیابی افراد از ظاهرشان، تحت تاثیر ایده آل های موجود در جامعه، قرار می گیرد. با توجه به اهمیت ظاهر و پیامدهای ناشی از نارضایتی از آن، مقاله حاضر با هدف بررسی رابطه بین متغیرهای عزت بدنی و اضطراب فیزیک اجتماعی با ارزشیابی بدنی به روش پیمایشی انجام شده است. حجم نمونه تحقیق 316 نفر از زنان بالاتر از 15 ساله ساکن مناطق هشت گانه شهر تبریز بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و تصادفی ساده انتخاب شدند. چارچوب نظری تحقیق از نظریه اضطراب فیزیک اجتماعی و نظریه عزت بدنی شکل گرفته است. نتایج حاصل از آماره های توصیفی و استنباطی نشان می دهد که:الف. میانگین ارزشیابی بدنی در بین پاسخگویان بالاتر از متوسط بوده است؛ ب. بین اضطراب فیزیک اجتماعی و ارزشیابی بدنی رابطه معنادار و معکوسی وجود دارد؛ ج. بین عزت بدنی و تمامی خرده مقیاس های آن (نیرومندی، جذابیت چهره، جذابیت فیزیکی، جذابیت جنسی و مقیاس وزن) با ارزشیابی بدنی رابطه مستقیم و معنادار مشاهده شد؛ د. 22 درصد تغییرات مرتبط با متغیر «اضطراب فیزیک اجتماعی» توسط متغیرهای عزت بدنی و خرده مقیاس های آن تبیین شده است؛ ح. 41 درصد تغییرات مرتبط با متغیر وابسته اصلی (ارزشیابی بدنی)، توسط متغیرهای مستقل (مقیاس وزن، نیرومندی، جذابیت چهره، جذابیت فیزیکی، جذابیت جنسی و اضطراب اجتماعی) تبیین شده است؛ خ. نتایج حاصله با در نظر گرفتن اثرات مستقیم، غیرمستقیم و کل متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته نشان می دهد که متغیر ارزشیابی بدنی، به ترتیب از متغیرهای مقیاس وزن و جذابیت فیزیکی بیشترین تاثیر را پذیرفته است.

وقوع انقلاب اسلامی در ایران و تغییر ترکیب جمعیتی برخی کشورهای غربی به واسطه حضور فزاینده اقلیت های مسلمان در این کشورها طی دهه های اخیر باعث شده تا پوشش اسلامی اهمیتی خاص پیدا کند. در این راستا حوزه ای پژوهشی نیز تکوین یافته که شیوه ای خاص از ادراک موضوع را سامان داده و دانشی معین از آن را تولید کرده است بی آن که پیش فرض ها، رویکردها، و یا نحوه طرح مسائل در آن مورد باز اندیشی قرار گرفته شده باشند. در مطالعه حاضر تلاش شده تا ضمن مروری انتقادی بر پژوهش های موجود در حوزه پوشش به این سوالات پاسخ داده شود که این پژوهش ها چگونه به موضوع پوشش پرداخته اند، چه جنبه یا جنبه هایی در آن ها نادیده گرفته شده است و از خلال این مباحث امکان طرح چه پرسش های تازه ای فراهم می آید. بحث درباره سیاست های دولت حول موضوع پوشش اسلامی، بررسی مساله پوشش اسلامی از جنبه حقوقی و دلالت های آن برای حوزه عمومی، تحقیق در معانی پوشش اسلامی و سبک زندگی مرتبط با آن، و مطالعه نحوه بازنمایی پوشش اسلامی در رسانه ها از جمله مضامینی هستند که در این دسته از پژوهش ها بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند. در این مطالعه، ضمن مرور هر یک از پژوهش های مذکور و ذکر محدودیت های آن ها، تلاش شده تا با نقد کلیت این فضای گفتمانی، زمینه طرح پرسشی جدید فراهم آید.

مهم ترین رکن سلامت افراد خانواده، رضایت زناشویی است و جامعه سالم نیز از پیوندهای آگاهانه و ارتباطات سالم و بالنده افراد خانواده شکل می گیرد. این پژوهش با هدف مطالعه نقش آگاهی حقوقی و فرهنگ مشارکت در رضایت زناشویی زنان متاهل با روش پیمایش در شهرکاشان به انجام رسیده است. ابزارسنجش مفاهیم موجود در تحقیق، مقیاس رضایت زناشویی انریچ و پرسشنامه محقق ساخته فرهنگ مشارکت در تصمیم گیری خانوادگی، احساس مسوولیت و تعلق خانوادگی وآگاهی حقوقی بوده است. اعتبار تحقیق از نوع صوری و روایی مقیاس ها با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفته است. جامعه آماری مورد مطالعه شامل زنان متاهل نقاط شهری کاشان است که تعداد آن ها براساس سرشماری سال 1385، 69929 نفر بوده است. حجم نمونه براساس فرمول نمونه گیری کوکران 381 نفر تعیین شده است.نتایج پژوهش نشان می دهد که احساس تعلق خانوادگی و همچنین مشارکت در تصمیم گیری های خانوادگی نقش موثری در افزایش رضایت زناشویی دارند. نتایج رگرسیون نیز بیانگر این است که رضایت زناشویی به ترتیب تحت تاثیر متغیرهای مشارکت در تصمیم گیری خانوادگی (Beta:0.031)، احساس تعلق خانوادگی (Beta:0.031) و احساس مسوولیت خانوادگی (Beta:-0.15) است و در مجموع این متغیرها توانسته اند 18 درصد از واریانس رضایت زناشویی را تبیین کنند (R2:18). در مدل تحلیل مسیر بیشترین تاثیر مستقیم بر رضایت زناشویی را مشارکت در تصمیم گیری های خانوادگی و بیشترین تاثیر غیرمستقیم را احساس مسوولیت خانوادگی داشته است.

امروزه نقش رسانه ها به عنوان یکی از مهم ترین عوامل اجتماعی در انتقال ارزش ها و میراث اجتماعی و فرهنگی جوامع مورد توجه دانشمندان و صاحب نظران علوم اجتماعی و ارتباطات قرار گرفته است. در این میان، نقش مصرف رسانه ای و اثرات آن بر شکل گیری طرحواره ها و کلیشه های جنسیتی نقش های خانوادگی، اجتماعی و حرفه ای زنان از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. بر این مبنا، هدف اصلی این مقاله تبیین رابطه مصرف رسانه ای و نگرش به طرحواره جنسیتی زنان در جامعه آماری مورد مطالعه می باشد.این مطالعه از نوع پیمایش اجتماعی بوده و از تکنیک پرسشنامه توأم با مصاحبه برای جمع آوری داده های تحقیق استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه زنان 15 تا 65 سال شهر کاشان در سال 1390 می باشد. با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 400 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری سهمیه ای انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته اند. یافته های تحقیق و نتایج فعالیت آماری مربوطه، رابطه مستقیم و معنی دار متغیرهای میزان استفاده از انواع فیلم های سینمایی و برابری گرایی جنسیتی (Tc=0.095) در سطح اطمینان 95 درصد را مورد تایید قرار داده است. همچنین، نتایج آزمون F با مقدار (F=5.559) تفاوت معنی دار نگرش به برابری جنسیتی برحسب رسانه مورد استفاده (شبکه های داخلی و خارجی) را مورد تایید قرار داده است. به گونه ای که پاسخگویانی که از شبکه های تلویزیون داخلی برای دیدن فیلم استفاده می کنند نگرشی متفاوت نسبت به گروه هایی دارند که از شبکه های ماهواره ای و CD و DVD فیلم های خارجی استفاده می کنند.

مجالس عزاداری به عنوان کانونی برای تجسم بعد مناسکی دین در پیوند با زمینه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه دینداران در ادوار تاریخی اشکال گوناگونی به خود گرفته است. این نوشتار بر آن است تا مبتنی بر نظریه های کارکردگرایانه و روش اسنادی و میدانی- مشاهده مستقیم و مصاحبه نیمه ساخت یافته - برحسب نوع هیات ها، بازنمود تحولات فرهنگی اجتماعی را تا اواخر دهه هشتاد در مراسم مذهبی زنانه شهر تهران به تصویر کشد. مبتنی بر یافته های این پژوهش علاوه بر شکل سنتی و مرسوم مراسم روضه های زنانه که از دوره قاجاریه با شکلی ساده و فارغ از تجملات، ساختار سخنران/ روضه خوان و محتوای روضه با وجه غالب عاطفی، وعظ و توصیه، ادعیه بدون ترجمه و مخاطبانی به طور عمده کم سواد یا بی سواد، هم محلی و مسن رایج بود، از دهه هفتاد به بعد دو گونه هیات های «عامه پسند» و «معرفت گرا» در میان زنان برخوردار از سرمایه فرهنگی جامعه شهری مدرن رواج یافت. هیات های عامه پسند در شکل تجملی، پرزرق وبرق و شورانگیز، در ساختار مداح/نوازنده و در محتوا عامیانه و همه فهم و مخاطبانی به طور عمده جوان تر، پایگاه طبقاتی متنوع، سطح تحصیلاتی متوسط و فاقد شغل و هیات های معرفت گرا در شکل تجملی و پرزرق و برق با میزانی رسمیت بیشتر، ساختار سخنران/ مداح و سخنران/ مداح/ نوازنده، محتوای عقلی، استدلالی و شناختی و مخاطبانی جوان، با تحصیلات عالیه، مشاغل حرفه ای از طبقات اجتماعی بالا، تقاضاهای فرهنگی جدید و متنوع زنان را در پیوند با زمینه فرهنگی جامعه بازنمایی می کنند.