مطالعات فرهنگی و ارتباطات
سال:1395 | دوره:12 | شماره:43 |تعداد مقالات:7

تاریخ نگاری یکی از سازوکارهای معنابخشی به هویت های فرهنگی معاصر، از طریق حافظه جمعی، روایت، فانتزی (خیالپردازی) و اسطوره است. یکی از حوزه هایی که به بازاندیشی انتقادی تاریخ پرداخته و آن را در رابطه با قدرت و نظام های سلطه مجددا صورت بندی کرده، نظریه پسااستعماری است. این نوشتار تلاشی برای بازخوانی تاریخ کردستان، جنبه های روایی و صورت بندی های گفتمانی آن، از این منظر انتقادی است. در این جستار با روش و نظریه گفتمان به بررسی آثار و متون تاریخی نویسندگان کرد و غیرکرد درباره کردستان پرداخته شده است. نتیجه کلی این مطالعه آن است که گفتمان استعماری و گفتمان ملی گرایی، چارچوب های اصلی این تاریخ نگاری بوده و در آنها، روایت های اروپامدار و غایت انگار ناسیونالیستی، برسازنده اصلی فرم روایی این تاریخ هستند. ویژگی اصلی این فرم روایت و این رویکرد تاریخ نگاری فقدان اشکال تاریخ نویسی فرودستان و صدای آنهاست.

از دیرباز ابزار و وسایل مختلفی برای تعامل و کنش ارتباطی و فرهنگی وجود داشته است. یکی از این ابزارها، سیاحت نامه و داستان ها تخیلی جهانگردان است که البته پیشینه آن در غرب به سده ها قبل می رسد. کارویژه بسیاری از این سیاحت نامه ها در وهله نخست، نقد مناسبات موجود بوده است. «سیاحت نامه ابراهیم بیگ» یکی از این کتاب هاست که در زمان قاجار منتشر شد و تاثیر زیادی بر انقلاب مشروطه داشت. هدف ما در وهله نخست در این مقاله، کشف مضامین آشکار و مستتر این متن مهم برای فهم تاثیر آن بر افکار مشروطه خواهان و نیز کارکرد رسانه ای آن است. هدف دیگر، درک مناسبات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آن عصر از زوایه جامعه شناسی سیاسی است. روش پژوهش ما برای پی گیری این دو هدف، «روش تحلیل تماتیک» است که در شمار روش ها کیفی است.ما با جمع آوری و تحلیل داده کیفی بدست آمده از متن دریافتیم که تلاش نویسنده در جهت آگاه سازی مردم به منظور دگرگون ساختن شرایط روزگار خود بوده است. در این زمینه او نخست به «ترسیم وضع موجود» سپس «آسیب شناسی آن وضعیت» و بعد «راه ها برون رفت از آن شرایط» و بالاخره «ترسیم وضعیت ایده آل» به نحو ظریف و دقیق پرداخته است. آشکارسازی و مقوله بندی این مضامین مهم و ارزشمند به نظر ما به غنی سازی ادبیات موجود درباره مشروطیت کمک می کند و افزون بر این، این مضامین دارای بار مفهومی و نظری مهمی هستند و می توانند ما را در فهم مناسبت سیاسی و فرهنگی و اجتماعی دو سده گذشته یاری رسانند.

از اسناد تاریخی باستانی چنین بر می آید که روابط میان ایرانیان و ارامنه دارای تاریخی چند هزار ساله است. همسایگی این دو قوم کهن پیوندی عمیق میان آنها ایجاد کرده که ریشه ای بس محکم در مراودات فرهنگی آنها دارد. روابط ایران و ارمنستان که از پشتوانه چندهزار ساله برخوردار است، بر پایه ارتباطات فرهنگی، سیاسی و تاریخی دیرینه دو کشور همسایه و همچنین اشتراکات معنوی و فکری دو ملت استوار می باشد. مشترکات نژادی، جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی آن قدر گسترده استکه تفاوت دینی به چشم نمی خورد تا جایی که می توان ادعا کرد نزدیکترین کشور از لحاظ فرهنگی به ایران، ارمنستان است. حال سوالی که مطرح می شود اینست که ظرفیت ها و پتانسیل های روابط فرهنگی ایران و ارمنستان تا چه میزان می باشد و آیا تاکنون از این ظرفیت ها به نحو احسن استفاده شده است. براین اساس در چارچوب نظریه سازه انگاری، فرضیه این نوشتار بر این نظر استوار است که با وجود پیوندهای دیرین فرهنگی میان ایران و ارمنستان و همچنین وجود ظرفیت های و پتانسیل های بالقوه و بالفعل فراوان بین این دو کشور، تاکنون روابط فرهنگی ایران و ارمنستان در سطح قابل قبولی نبوده است. نوشتار حاضر بااستفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای و الکترونیکی گردآوری شده و نگارش یافته است.

هدف اساسی که در این مقاله دنبال شده است، شناخت چگونگی و چرایی مصرف پوشش (تنوع پوشش و حجاب) دختران جوان در شهر آمل می باشد. به طور ضمنی تلاش بر این است تا نگره دختران جوان نسبت به کدهای پوششی و سنخ شناسی انواع تیپ های پوششی بدست آید. در فهم این پدیده در بخش رویکرد نظری، کوشیده شده است تا انواع گونه های پوششی شامل:«تیپ قدسی»، «تیپ مقاومتی»، «تیپ تلفیقی»، «تیپ عرفی» از هم تشخیص داده شود. رویکرد به کار رفته، کیفی است که با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق (فردی-گروهی) برای گردآوری داده ها استفاده شده است. نمونه ها بصورت هدفمند از نوع گلوله برفی با معیار اشباع نظری 42 نفرانتخاب شده است. نتایح این بررسی نشان می دهد که دختران جوان از انتخاب نوع پوشش، معنای متفاوتی داشته و در مجموع نتایج حاصل از مصاحبه در قالب هشت مقوله اصلی شامل: پیروی از کلیشه های حجاب، همذات پنداری با خانواده، تغییر نشانه شناختی، تمایز خواهی، لذت زیبایی شناختی، جامعه پذیری، مقابله با ناامنی های اجتماعی، نگرش جنسیتی به پوشش، می باشد. این مقاله همچنین نگرش شبکه های ماهواره ای را از دیدگاه دختران نمونه مورد بررسی قرار می دهد. به ترتیب بیشترین مصرف کننده آن شامل تیپ مقاوتی، تیپ عرفی، تیپ تلفیقی، اما تیپ قدسی تنها گروهی هستند که مقاومت جدی نسبت به پخش این برنامه ها داشته اند.

با توجه به نقش «روزنامه نگاران علم» به عنوان یکی از ارکان ترویج علم در جامعه و جایگاه «روزنامه نگاری علم» در توسعه علمی کشور بررسی عملکرد آنها در رسانه های گوناگون می تواند توصیف کننده جایگاه واقعی آنها در سپهر علمی جامعه و مقدمه ای برای یافتن چالش های این حوزه باشد. لذا این پژوهش با هدف بررسی عملکرد روزنامه نگاران علم در مطبوعات با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی و با نگاهی بر درسنامه های فدراسیون جهانی روزنامه نگاران علم، به بررسی محتوای تولید شده، در صفحات علم و فناوری چهار روزنامه جام جم، کیهان، خراسان و آفرینش پرداخته است. داده های پژوهش ضعف عملکرد روزنامه نگاران علم را در برخی حوزه ها نشان می دهد: مطالب علم و فناوری در این روزنامه ها، به ندرت برجسته می شوند. این مطالب عمدتا، از منابع دیگر استخراج می شوند و تولید، در این حوزه کمتر اتفاق می افتد. مصاحبه ها و گزارش های نقادانه سهم بسیار اندکی در این صفحات دارند، پرداختن به سیاست های علمی و مناقشات علم، چه در سطح جامعه و چه در سطوح تولید دانش، از جمله مواردی است که مغفول مانده و به آن پرداخته نشده است. در این صفحات از شیوه های غالب علمی نویسی، مطابق با درس نامه های فدراسیون جهانی روزنامه نگاران علم، مثل گزارش نویسی به شیوه داستانی و یا فیچرنویسی استفاده نمی شود.

هدف مطالعه حاضر، نشانه شناسی تبلیغات در شبکه های ماهواره ای فارسی زبان و داخلی بر اساس دیدگاه رولان بارت است. تحقیق حاضر با رویکردی کیفی صورت گرفته است و جامعه هدف پژوهش حاضر، آگهی های پخش شده از شبکه سه سیما و جم تیوی از کانال ماهواره ای فارسی زبان در دو ماهه اول تابستان 94 بوده که از هر دو شبکه، دو پیام متجانس به روش نمونه گیری هدفمند و غیرتصادفی جهت تحلیل نشانه شناختی انتخاب گردید. پس از جمع آوری تبلیغات بازرگانی در مدت معین، از شبکه 3 سیما تعداد 112 پیام بازرگانی و شبکه جم تی وی 48 پیام جمع آوری و در هشت طبقه موضوعی دسته بندی و مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن بود که تبلیغات بررسی شده در هر دو بستر فرهنگی منطبق با دیدگاه بارت از نوع پیام های مخدوش بودند که دارای معانی ضمنی فراوانی بودند و با استفاده از نشانه ها سعی در اسطوره سازی جهت تحریف واقعیت را داشتند. نتایج همچنین حاکی از این بود که، تبلیغات شبکه ماهواره ای نه تنها موازین اخلاقی و فرهنگی موجود در کشور مخاطب را نادیده می گیرند بلکه در کنار تبلیغ کالا، سعی در تحریف فرهنگ و تغییر آن، ایجاد سبکی جدید در زندگی مردم ایران و جایگزینی برای اسطوره های ملی مذهبی ایرانی بودند. در تبلیغات داخلی نیز با وجود رعایت برخی موازین اخلاقی و توجه به بسترهای فرهنگی موجود در جامعه، باز هم تبلیغات در خدمت نظام سرمایه داری عمل کرده و هدف اساسی آن بیشتر صرف تبلیغ و اسطوره سازی بود. به طوری که این رویداد در شبکه های ماهواره ای اخلاق را نیز در خدمت سودآوری و تحریف فرهنگ جامعه هدف قرار داده است.

وضعیت طرد اجتماعی معلولین از موضوعات مهم در حیطه مطالعات ناتوانی محسوب می شود. پژوهش حاضر در پی فهم و توصیف وضعیت طرداجتماعی معلولین و چگونگی توزیع این مهم در بین معلولین می باشد. به عبارت بهتر در این پژوهش به میزان طرد معلولین از روابط و مشارکت های اجتماعی، تحصیلات، بازارکار و متعاقبا شرمساری معلولین پی خواهیم برد. هدف اصلی این تحقیق شناخت و بررسی توزیع ابعادطرد اجتماعی در بین معلولین جسمی و حرکتی می باشد. همچنین دراین تحقیق از روش کمی (پیمایش) استفاده شده است. جامعه آماری در این تحقیق، معلولین جسمی حرکتی 64-15 سال می باشند که در بهزیستی مرکز شهرستان ریدارای پرونده هستند. حجم نمونه متشکل از 369 نفر می باشد و تکنیک جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه می باشد. از نرم افزار spss نیز برای توصیف داده ها استفاده شده است. یافته های تحقیق گویای آن است که معلولین طرداجتماعی شدیدی را در همه ابعاد طرد از جمله، طرد از مشارکت های اجتماعی، بطوریکه 67.2 درصد دارای مشارکت اجتماعی پایین می باشند. طرد از روابط اجتماعی، بطوریکه 68.6 درصد دارای روابط اجتماعی بسیار پایین می باشند، طرد از بازارکار، بطوریکه حدود 50 درصد جمعیت بیکار، و مابقی دارای اشتغال کاذب و غیر رسمی هستند، طرد از تحصیلات، بطوریکه سطح تحصیلات 55 درصد جمعیت نمونه زیر دیپلم می باشد و متعاقبا احساس شرمساری اجتماعی شدیدی را تجربه می کنند. با توجه به حجم گسترده فقر، بی سوادی، بیکاری و همچنین فقر در روابط و مشارکت های اجتماعی و شرمساری در بین معلولین، و با توجه به جوان بودن جامعه آماری که نشان از روند رو به پیشرفت این خطر غیر قابلانکار دارد و اگر این روند ادامه یابد باعث طرد مطلق افراد معلول می شود، باید تدابیر و رویکردهای علمی برای توقف و کاهش چشم گیر طرد اجتماعی معلولین و متعاقبا این معضلات اتخاذ شود.