شیعه شناسی
سال:1386 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:8

بدرالدین قوامی رازی از شاعران شیعی قرن ششم است. اشعار او حاوی مدح و منقبت حضرت رسول (صلی اله علیه و آله)، امام علی (علیه السلام) و ائمه اطهار و خاندان رسالت (علیهم السلام) است. حکمت و اندرز، بخشی دیگر از موضوعات شعری اوست. این اشعار از نظر محتوایی، تصاویر شعری و ترکیبات زبانی دارای اهمیت ویژه ای است. با توجه به غلبه شاعران اهل تسنن در قرن ششم، وجود شاعران شیعی مانند قوامی رازی و بررسی آثار آنان درخور و بایسته است؛ بنابراین هدف این مقاله بررسی اوصاف حضرت علی (علیه السلام) از دید قوامی رازی است که بیانگر زنده بودن شعر شیعی در قرون گذشته و ارزش کار قوامی است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد به رغم تنگناها و سخت گیری ها، شعر شیعی پویا بوده و قوامی با بهره گیری از اندیشه شیعی، در توصیف حضرت علی (علیه السلام)- چه در حیطه مضمون سازی، چه در حیطه تصویرسازی و چه در حیطه زبانی- بسیار موفق بوده و اشعارش در نوع خود منحصر به فرد است.

این مقاله در آغاز به کلیاتی درباره موضوع، از جمله ماهیت فقه القرآن، جایگاه آن، اتجاه به کار رفته در تفسیر آیات الاحکام و پیشینه این دانش به لحاظ موضوع و تدوین می پردازد و به این نتیجه می رسد که تفسیر آیات الاحکام به لحاظ منهج، اجتهادی؛ به لحاظ اتجاه فقهی و به لحاظ اسلوب، موضوعی ترتیبی است. نویسنده مقاله بر این باور است که فقه القرآن نه فقه محض است و نه تفسیر صرف، بلکه مجمع هر دو دانش است و در بعد تاریخی معتقد است: تاریخچه موضوع آیات الاحکام به زمان پیامبر (صلی اله علیه و آله) و نزول اولین آیه فقهی قرآن بازمی گردد؛ ولی پیشینه تدوین آن به عصر امام صادق (علیه السلام) می رسد. این مقاله در نهایت به این ثمره علمی منتهی می شود که شیعه، بنیانگذار دانش فقه القرآن به عنوان یک علم مستقل است.در ادامه این نوشتار، به نهضت فقه پژوهی در طول تاریخ پرداخته شده است که به هفت دوره حرکت، دوره ایستایی، دوره پویایی، دوره شکوفایی، دوره رکود، دوره بازگشت و دوره رشد و رویش قابل تقسیم است؛ ضمن آنکه نویسنده برای هر کدام از این دوره ها ویژگی هایی را همراه با آثار نگاشته شده هر دوره، بیان می کند و در پایان به جمع بندی و بیان سهم شیعه در تفسیر آیات الاحکام در جهان اسلام اشاره می کند.

تشیع از جریاناتی است که همزمان با ظهور اسلام و توسط پیامبر اکرم (صلی اله علیه و آله) شکل گرفت. شواهد معتبر تاریخی و روایی چون حدیث یوم الدار، منزلت، غدیر و... صحت این مطلب را تایید می نماید؛ از همین روست که گروهی از اصحاب پیامبر (صلی اله علیه و آله) همانند سلمان، مقداد، ابوذر و عمار یاسر در همان عصر رسالت به شیعه علی (علیه السلام) معروف بودند.جریان تشیع در عصر نبوی دارای ویژگی های بارزی چون تعبد و تسلیم در برابر نصوص وارد شده از سوی پیامبر (صلی اله علیه و آله)، زهد و پارسایی و ساده زیستی، شجاعت و جنگجویی در میدان های نبرد، ایمان و اعتقاد راسخ و... بود که در پرتو این ویژگی ها از دیگر جریانات بازشناخته می شد.

با توجه به واقعیت پدیده نامطلوب وضع حدیث در تاریخ اسلام و آثار سوء و مخرب آن بر فکر و عمل مومنین که به نوعی هزینه دین و ایمان مردم به پای منافع مادی یا غیر مادی فردی یا گروهی نوشته می شود، هر یک از فرق اسلامی از دیرباز سعی کرده خود را از آن مبرا بداند و دیگران را بدان متهم سازد. متاسفانه در این میان از سوی برخی از فرق مسلمان، شیعیان بیشتر در مظان اتهام قرار گرفته اند. در این مقاله سعی شده تا با مراجعه به منابع معتبر و پیگیری ادله و شواهد موجود، آشکار گردد: آیا برای وضع حدیث آغازگرانی وجود دارد؟ و اگر وجود دارد، این افراد چه کسانی می باشند.ماحصل آن است که نمی توان به آسانی از آغازگرانی خاص برای وضع حدیث در تاریخ اسلام سخن گفت، هر چند می توان گروه هایی را در دامن زدن و تشدید آن بر شمرد که به طور قطع، میان آنها شیعیان برخلاف نظر برخی از دانشمندان اهل سنت، حضور ندارند.

امروزه جهانی شدن یا جهانی سازی بسیاری از کشورها را با چالش مواجه کرده است؛ زیرا جهانی شدن به مفهوم گسترش اقتصاد، فرهنگ و سیاست آمریکایی در پهنه جهان است؛ از این رو جهانی شدن با هدف تضعیف حاکمیت و اقتدار کشورها و سرانجام برای از بین بردن واحدها یا کشورهای کوچک، همچنین استحاله یا ادغام آنها در جهان غرب به کار گرفته شده است؛ البته نمی توان فرصت هایی را که جهانی شدن پدید می آورد، انکار کرد؛ ولی این فرصت ها در مقابل تهدیدها و چالش ها، اندک و ناچیز است؛ به عبارت دیگر، جهانی شدن رقابت بی قید و شرط در سطح جهان است که برای کشورهای غنی، درآمد بیشتر و برای کشورهای فقیر، فقر بیشتر به همراه می آورد.چهره شیطانی جهانی شدن، در مورد انقلاب اسلامی ایران چه آثار زیانباری به دنبال می آورد؟ راهبردها و راهکارهای مقابله با آن کدام است؟ اینها سوالاتی است که در این مقاله تلاش می کنیم به بررسی و تبیین آنها بپردازیم.

به دلیل موقعیت استراتژیک عراق در منطقه خاورمیانه و همچنین وجود منابع غنی نفت، این کشور مورد توجه دول استعمارگر واقع شده و طی سالیان متمادی تحت سیطره آنان بوده است؛ لذا بر اثر بیداری و آگاهی اجتماعی مردم، در قرن بیستم، شاهد به وجود آمدن قیام هایی استقلال طلبانه و آزادی خواهانه در کشورهای مختلف به خصوص عراق بوده ایم؛ در این میان آنچه بیشتر مورد توجه می باشد نقش شیعیان در این حرکت ها و جایگاه مراجع دینی در رهبری این قیام ها در جهت دفع سلطه انگلیس و ایجاد حکومتی اسلامی در عراق می باشد؛ حرکت هایی که اگر از انسجام و سازماندهی بیشتری برخوردار بود، طی دهه های گذشته شاهد به ثمر نشستن آنها بودیم؛ ولی در طول مبارزات مردم عراق ملاحظه می شود که هر قیام یا انقلابی که شروع شد، اگرچه باعث بیداری و تا حدودی خودباوری مردم گشت، ولی با شکست مواجه شد؛ این امر به این مساله باز می گردد که رهبران مذهبی عراق از آگاهی های سیاسی مبسوطی برخوردار نبودند و دولت همواره عامل سرکوبگر این گروه بوده است. این مقاله سعی دارد علاوه بر بررسی مشکلات و موانع این حرکت ها، راهکارهایی را نیز ارایه دهد.

از آنجا که زندگی کوتاه حضرت فاطمه (علیها السلام) پس از رحلت نبی اکرم (صلی اله علیه و آله) از موارد عمده اختلافات بین شیعه و سنی است، شخصیت و حیات آن بانوی نمونه، کمتر در آینه ادبیات و شعر فارسی منعکس شده است؛ این نکته به ویژه در ادوار آغازین شعر فارسی که غلبه با اهل سنت بوده است، بیشتر صدق می کند.ناصرخسرو شاعر قرن پنجم (متوفی 481) پس از آنکه متعاقب تحول درونی و روحی به مذهب تشیع درآمد، یکی از مضامین اصلی شعرش را ذکر مناقب اهل بیت (علیهم السلام) و ستایش آن خاندان به خصوص حضرت فاطمه (علیها السلام) قرار داد. مقام و شفاعت آن بانو در قیامت و فضایل همسر و فرزندان، و مظلومیتش در دنیا در شعر او بازتاب ویژه ای دارد.حکیم سنایی غزنوی شاعر قرن پنجم و ششم (متوفی 535) جزو نخستین شاعران رسما سنی مذهبی است که به بیان منزلت و منقبت حضرت فاطمه (علیها السلام) پرداخته است. او حضرتش را با القاب زهرا، خیرالنسا، دختر مصطفی، بتول و مادر حسن و حسین معرفی کرده و به این ترتیب بخشی از شخصیت، منزلت و مظلومیت وی را منعکس نموده است.

اختلافات فرقه ای بین مذاهب اسلامی، همیشه عواقب دردناکی به همراه داشته است؛ در حالی که از آرزوهای بزرگان و دلسوزان امت اسلامی، وحدت امت اسلامی است. در این مقاله درصدد اشاره به برهه ای از تاریخ اسلام هستیم که در آن مدت، این آرزو تا حد بسیار زیادی تحقق یافته است و آثار بسیار شیرینی نیز به همراه داشته است.