شیعه شناسی
سال:1388 | دوره:7 | شماره:28 |تعداد مقالات:7

چکیده عربی:یمکن التوصل الی السیرة الاجتماعیة لفاطمة (علیها السلام) من خلال التعامل بین شبکة العلاقات الاجتماعیة لهذه السیدة والمکونات الموثرة علی منزلتها. تتاثر منزلتها (علیها السلام) بمناشیء ثلاثة: الاول هو امتلاکها للفطرة الطاهرة، والثانی انتسابها لعائلة طاهرة ومنتجبة والثالث مواطنتها فی المجتمع الاسلامی. تتکون شبکة علاقاتها الاجتماعیة من عائلتها واقاربها وخواص اصحاب النبی (صلی الله علیه وآله) واصحاب النفوذ فی المدینة ونساء المدینة والمراجعین لاجل الحصول علی الطلبات المادیة والعلمیة واخیرا عامة الناس. تعد الهدایة الدور العام الذی تنطوی تحته کل ادوار وابعاد السیرة الاجتماعیة لفاطمة (علیها السلام). تمت دراسة بعض ما وصل الینا مما یرتبط بالسیرة الاجتماعیة لفاطمة (علیها السلام) مع محوریة تقدیم نموذجا لحیاتها المساوبة لعامة الناس والمرتبطة بدور الهدایة العام بعنوان مدخل للسیرة الاجتماعیة لهذه السیدة العظیمة. چکیده فارسی:سیره اجتماعی فاطمه (علیها السلام) را بر اساس تعامل بین شبکه ارتباطات اجتماعی آن حضرت و مولفه های موثر بر منزلت ایشان، می توان به دست آورد. منزلت ایشان از سه خاستگاه متاثر بود: نخست برخورداری از سرشتی پاک، دیگری وابستگی به خانواده ای پاک و برگزیده و سوم شهروندی جامعه اسلامی. شبکه ارتباطات اجتماعی فاطمه(علیها السلام) را نیز خانواده، خویشاوندان، خواص صحابه پیامبر(صلی اله علیه و آله) و صاحب نفوذان مدینه، زنان مدینه، مراجعه کنندگان برای تقاضاهای مالی یا علمی و سرانجام توده مردم تشکیل می داد. هدایتگری به مثابه یک فرانقش همه نقش ها و ابعاد سیره اجتماعی فاطمه (علیها السلام) را زیرمجموعه خود قرار می دهد. در این مقاله، بخشی از یافته های مربوط به سیره اجتماعی فاطمه (علیها السلام) با محوریت ارایه الگوی زیستی همسان با توده مردم و معطوف به فرانقش هدایتگری به عنوان درآمدی بر شناخت سیره اجتماعی آن بانوی بزرگوار، مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده عربی:ان الالتفات الی مدح الامام علی (علیه السلام) ومناقبه وذکر سیرته من جملة الاقسام الاولی لاکثر المثنویات الفارسیة حاصة المثنویات الحکمیة والعرفانیة. ان الشاعر وضمن عد صفاته (علیه السلام) وخصائصه، یبین وبشکل موجز الکثیر من الحوادث المهمة فی حیاة الامام (علیه السلام).یتناول هذا البحث دراسة هذا الموضوع فی اربعة مثنویات لعطار النیشابوری وهی: رسالة الاسرار والرسالة الالهیة ورسالة الحزن ومنطق الطیر. تم فی بدایة هذا البحث تقسیم صفات وخصائص امیر المؤمنین (علیه السلام) وتحلیلها ثم تم استخراج المسایل والحوادث المرتبطة به        وتم دراستها علی اساس المستندات التاریخیة والتفسیریة. وتم فی القسم الثالث دراسة ما اشار عطار النیشابوری من الایات والاحادیث الواردة فی شان علی (علیه السلام) او الاحادیث التی نقلت عنه. چکیده فارسی:توجه به مدح، منقبت و زندگی حضرت علی (علیه السلام) از جمله بخش های نخستین اکثر مثنوی های فارسی، بهویژه مثنوی های حکمی و عرفانی است. شاعر در این بخش ضمن برشمردن صفات و ویژگی های ایشان، بسیاری از حوادث مهم زندگی حضرت را به صورت موجز بیان می کند.پژوهش حاضر، بررسی این موضوع در چهار مثنوی اسرارنامه، الهی نامه، مصیبت نامه و منطق الطیر عطار نیشابوری است. در این تحقیق، ابتدا صفات و ویژگی های حضرت امیر (علیه السلام) دسته بندی و تحلیل شده است، سپس مسایل و حوادث مربوط به ایشان با عنوان اشارات استخراج شده، بر اساس مستندات تاریخی و تفسیری بررسی گشته است. در بخش سوم نیز آیات و احادیثی که در شأن علی (علیه السلام) آمده، یا احادیثی که از ایشان نقل شده و عطار بدان ها پرداخته است، بررسی شده است.

چکیده عربی:ان التطورات التی حصلت مؤخرا فی العراق هی احدی العوامل المهمة فی توسع الدراسات المرتبطة بها من بدایة تشکیل الدولة الوطنیة وحتی قبل هذا واثاره علی التاریخ السیاسی والاجتماعی للبلد. تم السعی فی هذه المقالة لبحث ودراسة دور علماء الدین والنخب الشیعیة فی ثورة العشرین فی العراق وتشکیل اول دولة وطنیة من جهة ومن جهة اخری تم طرح نماذج من ابعادهم وحرمانهم من المناصب السیاسیة والحکومیة وتسلیط الاقلیة السنیة علی الاکثریة الشیعیة علی مر التاریخ حتی بعد ثورة العشرین.و فی الظروف الحالیة فان التغییرات الاساسیة التی حصلت فی حکومة العراق ووصول الشیعة الی القدرة السیاسیة و بمساعدة آمریکا وعلی الرغم من ضرورتها الاجتماعیة-السیاسیة الا انها هشة بنحو خاص. هذه الهشاشة ناشئة من ان الظروف الحالیة ترتبط وبدرجة کبیرة بمقدار تبعیة الحکومة الجدیدة لآمریکا وقبولها برغباتها. چکیده فارسی:تحولات اخیر عراق، یکی از عوامل مهم گسترش مطالعات مربوط به آن از آغاز تشکیل دولت ملی و حتی قبل از آن و اثرات آن بر تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور است. در این مقاله تلاش شده است از یک سو نقش علمای دین و نخبگان شیعی در انقلاب سال بیست (1920) عراق و تشکیل اولین دولت ملی عراق مورد بحث و بررسی قرار گیرد و از سوی دیگر نمونه هایی از طرد و محرومیت آنان در طول تاریخ، حتی پس از انقلاب سال بیست، از مناصب سیاسی و حکومتی و مسلط کردن اقلیت اهل سنت بر اکثریت شیعیان مطرح گردد.در شرایط کنونی، تحول اساسی در حاکمیت عراق و دستیابی شیعیان به قدرت سیاسی، با کمک آمریکا به وجود آمده است که علی رغم ضرورت اجتماعی ـ سیاسی بودن، از شکنندگی ویژه ای نیز برخوردار است. شکنندگی مزبور از آنجا ناشی می شود که شرایط کنونی تا اندازه زیادی به درجه وابستگی حکومت جدید به آمریکا و پذیرش خواسته های آن بستگی دارد.

چکیده عربی:میر سید علی من عرفاء الشیعة الکبار. ولد فی عائلة ثریة وسیاسیة لکنه لم یهتم فی شبابه بالسیاسة. لقد تعمق الهمدانی فی العلوم الاسلامیة المختلفة وکان قطبا للسلسلة (الذهبیة الرضویة). من النقاط اللطیفة فی حیاة میر سید علی الهمدانی اسفارة الکثیرة والتی کانت بهدف تبلیغ الدین وارشاد الناس.ان اسفاره المتعددة الی کشمیر حولتها الی مرکزا راسخا للاسلام. لقد ادی وجود الملاحظات الشکلیة فی مراسلاته مع الحکام السنة، الی یعده بعض الکتاب صوفیا سنیا فی حین ان الوثائق الواضحة تدل علی تشیعه. تقارن عصر الهمدانی مع هجوم المغول علی ایران. لقد ترک اثارا وکتابات متعددة حیث ان الکثیر منها لازال خطیا ولم یطبع لحد الان. چکیده فارسی:میرسیدعلی از عارفان بزرگ شیعه است. وی در همدان در خاندانی ثروتمند و اهل سیاست به دنیا آمد، اما خود در جوانی توجه چندانی به سیاست نداشت. همدانی در علوم مختلف اسلامی تبحر داشت و قطبیت سلسله «ذهبیه رضویه» از آن او بود. از نکات جالب زندگی میرسیدعلی همدانی سفرهای بسیار اوست که هدف آن تبلیغ دین و راهنمایی مردم بود. سفرهای متعدد او به کشمیر، این دیار را به پایگاه استواری برای اسلام تبدیل کرد. برخی از ملاحضات صوری همدانی در مکاتباتش با حاکمان سنی باعث شد تعدادی از نویسندگان، وی را از صوفیان سنی برشمارند، در حالی که مدارک روشنی دال بر تشیع او موجود است. زمانه همدانی مصادف است با حمله مغول به ایران. از وی آثار و نوشته های متعددی برجای مانده که بسیاری از آنها به صورت خطی است و به چاپ نرسیده است.

چکیده عربی:تعد مبانی تفسیر القران من اهم الابحاث فی مجال العلوم القرانیة وکانت مورد اهتمام الباحثین فی القران الکریم وکذلک عشاقه خاصة کبار مفسری الشیعة. تهدف هذه المقالة الی دراسة اهم مبانی مفسری القران وفروضهم المسبقة فی التفسیر. وتم السعی لاختیار وتحلیل اکمل واهم المبانی من وجهة نظر مفسری الشیعة. انواع مبانی تفسیر القران من وجهة نظر مفسری الشیعة عبارة عن: قدسیة القران، ونص القران والقراءة الواحدة له، وامکان وجواز التفسیر، وحجیة ظهور القران، وحاجة مخاطبی القران للتفسیر، وترکیب القران ذی المعانی المتعددة، ولغة القران، ومصادر تفسیر القران، وانسجام وترابط الایات، وشمولیة القران وقد تم فی هذه المقالة تناول اهمها یعنی قدسیة القران، وامکان وجواز التفسیر، وترکیب القران ذو المعانی المتعددة، ولغة القران، وانسجام وترابط الایات. چکیده فارسی:مبانی تفسیر قرآن یکی از مهم ترین مباحث در حوزه علوم قرآنی به شمار می آید و پیوسته مورد توجه و اهتمام قرآن پژوهان و علاقه مندان به قرآن کریم به ویژه مفسران بزرگ شیعه بوده است. مقاله حاضر با هدف بررسی اهم مبانی و پیش فرض های مفسران قرآن در تفسیر تدوین شده است. در این پژوهش، سعی شده است که کامل ترین و اهم مبانی از منظر مفسران شیعه برگزیده شود و مورد تحلیل قرار گیرد. انواع مبانی تفسیر قرآن از منظر مفسران شیعه عبارتند از: قدسی بودن قرآن، نص و قرائت واحد قرآن، امکان و جواز تفسیر، حجیت ظهور قرآن، نیاز مخاطبان قرآن به تفسیر، ساختار چندمعنایی قرآن، زبان قرآن، منابع تفسیر قرآن، انسجام و پیوستگی آیات، و جامعیت قرآن; که در این مقاله به اهمّ آنها که قدسی بودن قرآن، امکان و جواز تفسیر، ساختار چندمعنایی قرآن، زبان قرآن و انسجام و پیوستگی آیات می باشند، پرداخته می شود.

چکیده عربی:هذه المقالة ومن خلال دراسة الارضیات التاریخیة والسیاسیة والاجتماعیة والثقافیة والادبیة للشعر الحماسی-العقائدی العاشورائی، تبین مرحلة تکونه وتحوله الاولی وترکیبه وتعکس القیم الدینیة المتضمنة فی ثورة کربلاء کاستمرار طریق الغدیر والولایة والتولی والتبری والجهاد والشهادة والانتظار. ثم طرحت اسالیب تبلیغ ونشر المثل الانسانیة والاسلامیة کرفض الظلم ومحوریة العدل والفکر الثوری للتشیع. تقدم هذه المقالة نماذج تثیر التامل وذات عبرة حول المواضیع المذکروة اعلاه من نطاق الشعر العربی وفی الاخیر تتناول النتائج القیمیة والادبیة لهذا الشعر. چکیده فارسی:این مقاله با بررسی زمینه های تاریخی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی شعر حماسی ـ آیینی عاشورایی، دوره شکل گیری و تحول آغازین و ساختار آن را تبیین می کند و ارزش های دینی نهفته در قیام کربلا، همچون استمرار غدیر و ولایت، تولی و تبری، جهاد و شهادت و انتظار را منعکس می سازد. در ادامه، شیوه های تبلیغ و ترویج آرمان های انسانی و اسلامی همانند ظلم ستیزی و عدالت محوری و اندیشه های انقلابی تشیع را مطرح می نماید. مقاله حاضر، در موضوعات یادشده، نمونه های تأمل برانگیز و آموزنده را از گستره ادبیات عربی ارایه می دهد و در پایان به بررسی پیامدهای ارزشی و ادبی این شعر می پردازد.

چکیده عربی:ابو محمد جابر بن یزید الجعفی الکوفی (حوالی 50-128 هـ ق) من التابعین ومن ثقاة اصحاب الامامین الباقر والصادق علیهما السلام. کان یعد مرجعا اساسیا فی العلوم الدینیة فی زمانه اواخر العهد الاموی. کانت اکثر نشاطات هذا العالم الشیعی البارز وتلمیذ مدرسة اهل البیت علیهم السلام فی فروع کالتفسیر والحدیث والکلام وکان له تلامیذ من الشیعة و السنة. کان له دور کبیر فی نشر هذه العلوم بین عموم المسلمین خاصة الشیعة منهم. چکیده فارسی:ابومحمد جابر بن یزید جعفی کوفی (حدود 50ـ128 ق) از تابعان و از اصحاب نامدار و مورد وثوق امام باقر و امام صادق(علیهما السلام)است. او در اواخر دوره اموی، یک مرجع عمده درباره علوم دینی زمانش به شمار می رفت. عمده فعالیت های علمی این عالم برجسته شیعی و شاگرد مکتب اهل بیت(علیهم السلام) در شاخه های تفسیر، حدیث، تاریخ، فقه و کلام بوده، از آن جا که شاگردان نامداری از شیعه و سنی داشته است، سهم فراوانی در توسعه این علوم در بین عامه مسلمانان و به خصوص شیعیان امامی داشته است.