شیعه شناسی
سال:1394 | دوره:13 | شماره:50 |تعداد مقالات:12

چکیده فارسی:این پژوهش در پی یافتن پاسخی جامعه شناختی برای این پرسش است که: «از زندگی طلاب چه می دانیم؟» در این زمینه، سوال های متعددی مطرح می شود که غالبا حول محور ابعاد عینی، وضعیت زندگی روزمره و گرایش های ذهنی طلاب سازمان یافته است. هدف اصلی این پژوهش در گام نخست، آن است که ابعاد بیشتری از زندگی طلاب را بشناسیم، قالبی بودن نوع زیست اجتماعی طلاب را بشکنیم و تکثر موجود در واقعیت زندگی آنان را تا حدی درک کنیم. هدف دوم تولید فرضیات جامعه شناختی قابل دفاع و برخاسته از واقعیت زندگی طلاب دوره سطح حوزه علمیه قم است که بتواند راهنمای تحقیقات کمی - تبیینی آتی در این حوزه قرار گیرد.رویکرد روشی انجام این پژوهش، رویکرد کیفی است که در هر مرحله، از فنون متناسبی سود جسته است: در مرحله جمع آوری داده ها، از دو فن «مصاحبه عمیق نیمه ساخت یافته» و «مشاهده» (ساخت یافته و نیمه ساخت یافته) و در مرحله تحلیل داده ها، از دو روش اصلی «گروندد تئوری» و «تیپولوژی» (از نوع برساختی) استفاده شده است. نمونه این پژوهش، شامل نه تن از طلاب دوره سطح مشغول به تحصیل در حوزه علمیه قم و دو تن از استادان و مدیران حوزه می شود.در پایان این پژوهش و براساس داده های گردآوری شده از میدان تحقیق، دو گونه اجتماعی متمایز طلاب با عناوین «تیپ نوگرا» و «تیپ سنتی» نام گذاری شدند. این دو تیپ، با وجود نقاط شباهت فراوان، در هفت متغیر با یکدیگر تمایز قابل توجهی داشتند: نوع انگیزه های طلبه شدن (شامل دو بعد)، سن ازدواج، نوع ابزار تبلیغ دینی، نوع رابطه با فناوری های ارتباطی نوین، نوع رابطه اجتماعی با همسر، و دیدگاه درباره اشتغال همسر. چکیده عربی:یحاول هذا البحث ان یجد جوابا من منظار اجتماعی للسؤال التالی: ماذا نعرف عن حیاة طلاب العلوم الدینیة؟ وتطرح فی هذا المجال اسئلة عدیدة ینتظم اکثرها حول محور الابعاد الموضوعیة ووضعیة الحیاة الیومیة والتوجهات الذهنیة للطلاب. نکسر التقولب فی الحیاة الاجتماعیة للطلاب وندرک الی حد ما التعدد الموجود فی واقع حیاتهم وانتاج فرضیات اجتماعیة یمکن الدفاع عنها وناتجة عن موضوعیة حیاة طلاب مرحلة السطح فی حوزة قم العلمیة لکی یمکن ان تکون مرشدة للبحوث الکمیة- التوضیحیة الاتیة فی هذا المجال.التوجه للقیام بهذا البحث هو توجه کیفی بحیث تمت فی کل مرحلة الاستفادة من الفنون المناسبة ففی مرحلة جمع المعطیات استفید من فنی (المقابلة العمیقة شبه المنظمة) و الملاحظة المنظمة وشبه المنظمة، وفی مرحلة تحلیل المعطیات استفید من اسلوبین اصلیین هما (نظریة المؤسسة) و (طوبولوجیا) (من النوع البنائی). اشتملت عینات هذا البحث علی تسعة من طلاب مرحلة السطح الدارسین فی حوزة قم العلمیة واثنین من اساتذة ومدراء الحوزة.فی نهایة هذا البحث واستنادا الی المعطیات المجمعة من مجال البحث، تم اطلاق عنوانی (النوع المتجدد) و (النوع التقلیدی) علی شکلین اجتماعیین متمایزین من الطلاب، ومع وجود نقاط التشابه الکثیرة بینهما الا انهما وبشکل ملفت یمتازان عن بعض بسبع متغیرات هی: نوع الحافز للدخول فی الحوزة العلمیة (تشتمل علی بعدین)، و سن الزواج و نوع وسیلة تبلیغ الدین و نوع الارتباط بتکنولوجیات الاتصال الحدیثة و نوع العلاقة الاجتماعیة بالزوجة ووجهة النظر حول عمل الزوجة.

چکیده فارسی:هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان مشارکت جوانان در مسجد با تاکید برخانواده است. برای تبیین مساله وتعیین چارچوب نظری، از نظریات مشارکت و جامعه پذیری استفاده شده است. روش تحقیق این پژوهش، روش «کتاب خانه ای» و «پیمایشی» است و برای گردآوری اطلاعات میدانی، از ابزار پرسش نامه بهره گرفته شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از آزمون های T، F، شاخص های مرکزی، ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق تمام دانشجویان دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی 92-91 بودند که تعداد 384 نفر از طریق فرمول تعیین حجم نمونه «کوکران» به دست آمده است. متغیر های مستقل تحقیق عبارتند از: متغیرهای زمینه ای (جنس، سن، رشته تحصیلی، محل زندگی، وضعیت تاهل) و متغیرهای مربوط به خانواده (پایگاه اجتماعی- اقتصادی، پای بندی دینی والدین، جامعه پذیری مذهبی، نگرش والدین نسبت به نهادهای دینی، نگرش والدین نسبت به مشارکت، اقناع گرایی خانواده، و نگرش فرد نسبت به مشارکت)، و متغیر وابسته تحقیق مشارکت در مسجد است. نتایج به دست آمده نشان می دهد متغیر وابسته با متغیر های مستقل (جنسیت، محل زندگی، جامعه پذیری مذهبی خانواده، نگرش فرد نسبت به مشارکت، نگرش خانواده نسبت به مشارکت، نگرش خانواده نسبت به نهادهای دینی) رابطه ای معنا دار داشته است. چکیده عربی:الهدف من هذا البحث هو دراسة میزان حضور الشباب فی المساجد مع التاکید علی دور العائلة ولبیان هذه المسالة وتعیین الاطار النظری لها تمت الاستفادة من نظریات المشارکة والقبول الاجتماعی ومنهج البحث فیه هو المنهج المکتبی و المسحی واستخدمت ورقة الاستبیان لجمع المعلومات المیدانیة ولتحلیل المعطیات استفید من اختباراتT و F والمؤشرات المرکزیة و معامل بیرسون للارتباط. المجموعة الاحصائیة للبحث هی کل طلاب جامعة اصفهان فی السنة الدراسیة 91-92 هجری شمسی وعددهم 384 من خلال صیغة (کوکران) لتعیین حجم العینة والمتغیرات المستقلة للبحث هی عبارة عن: المتغیرات الدیموغرافیة(الجنس، العمر، الفرع الدراسی، مکان العیش، الحالة الزوجیة) والمتغیرات المرتبطة بالعائلة (الموقعیة الاجتماعیة- الاقتصادیة، الالتزام الدینی، التقبل الاجتماعی الدینی، نظرة الابوین للمؤسسات الدینیة، نظرة الوالدین للحضور، المیل الاقناعی للعائلة، نظرة الفرد الی الحضور) والمتغیر التابع فی البحث هو الحضور فی المسجد. تشیر النتائجة الحاصلة من هذا البحث الی ان المتغیرات التابعة ترتبط ارتباطا ذا مغزی بالمتغیرات المستقلة (الجنس، مکان العیش، التقبل الاجتماعی الدینی، نظرة الفرد الی الحضور، نظرة العائلة الی الحضور، نظرة العائلة الی المؤسسات الدینیة).

چکیده فارسی:شناخت و ارزیابی رفتارها و مناسبات شیعیان در تعامل با امامان معصوم (ع)، رهیافتی مهم و ضروری برای شناخت دقیق اعتقادات ایشان و سیره ائمه اطهار (ع) است. این مهم در حوزه های گوناگون سیاسی، اجتماعی و اقتصادی نیازمند دقت و بررسی بیشتر است.در پژوهش حاضر، باورها و مناسبات اجتماعی شیعیان و روابط ایشان با امامان معصوم دوازده گانه (ع) در دوران حضور، بررسی شده، گونه های روابط اجتماعی شیعیان با ائمه اطهار (ع) شناسایی و معرفی شده و این پرسش پاسخ داده شده که شیعیان چگونه از جایگاه رفیع معنوی و اجتماعی ائمه اطهار (ع) بهره می بردند، و آیا روابط شیعیان با امامان معصوم متناسب با جایگاه ایشان بوده است؟ نتیجه این است که شیعیان از طریق ارتباط با امامان خود (ع) در حوزه های گوناگون اجتماعی، از رهنمود، مشورت و نصایح ایشان در زندگی مادی و معنوی خویش بهره می بردند.رفتار اجتماعی شیعیان نسبت به ائمه معصوم (ع)، مبتنی بر میزان باورمندی و نگرش دینی آن ها نسبت به جایگاه اجتماعی ائمه (ع) بوده است. این رفتارها نسبت به امامان (ع) از یک سیر تکاملی منبعث از باور به علو مقام و منزلت ائمه اطهار (ع) برخوردار بوده و تابع میزان معرفت ایشان نسبت به امامان (ع) و غالبا بر پایه تکریم، محبت و اطاعت پذیری بوده است.از پیامدهای مهم این پژوهش، گونه شناسی، تحلیل، نقد و آسیب شناسی رفتارهای شیعیان در عصر حضور ائمه اطهار (ع) در حوزه رفتارهای اجتماعی است. چکیده عربی:ان معرفة وتقییم اعمال الشیعة ومناسباتهم فی التعامل مع الائمة علیهم السلام مقاربة (توجه) مهمة للمعرفة الدقیقة لاعتقادهم ولسیرة الائمة الاطهار علیهم السلام ویحتاج هذا الامر المهم فی المجالات السیاسیة والاجتماعیة والاقتصادیة و ... الی دقة ودراسة اکثر.وتم فی هذا البحث دراسة اعتقادات الشیعة ومناسباتهم الاجتماعیة وعلاقاتهم بالائمة الاثنی عشر علیهم السلام فی عصر الحضور وتم التعرف علی الاشکال المختلفة للعلاقات الاجتماعیة للشیعة بالائمة علیهم السلام وکذلک التعریف بها ویجاب علی السؤال عن کیفیة استفادة الشیعة من المقام الرفیع المعنوی والاجتماعی للائمة علیهم السلام وهل ان علاقة الشیعة بهم علیهم السلام تتناسب مع منزلتهم وتم الوصول الی هذه النتیجة وهی ان الشیعة ومن خلال ارتباطهم بالائمة علیهم السلام کانوا یستفیدون منهم فی المجالات المختلفة الاجتماعیة وارشاداتهم واستشاراتهم ونصائحهم فی حیاتهم المادیة والمعنویة.ان السلوک الاجتماعی للشیعة بالنسبة الی الائمة علیهم السلام مبتن علی ایمانهم ونظرتهم الدینیة بالنسبة الی المقام الاجتماعی للائمة علیهم السلام کما انه کان یتمتع بسیر تکاملی منبعث من الاعتقاد بمقام الائمة علیهم السلام ومنزلتهم کما انه تابع لمیزان معرفتهم بهم علیهم السلام وغالبا ما یکون علی اساس التکریم والمحبة والطاعة.من النتائج المهمة لهذا البحث المعرفی هی تحلیل سلوک الشیعة فی عصر حضور الائمة علیهم السلام فی المجالات الاجتماعیة ونقده والتعرف علی مخاطره.

چکیده فارسی:با وجود اختلاف نظرهای فراوان درباره هویت و ماهیت آیین اهل حق (یارسان)، به وضوح می توان بنیان های شیعی را در اصول اعتقادات و باورهای معتقدان این آیین مشاهده کرد، هرچند بهتر آن است که به سبب برخی اضافات و افراط ها، از جمله قایل شدن به مقام الوهیت برای بسیاری از پیشوایان دینی، به ویژه حضرت علی (ع)، آنان را تحت عنوان «غلات شیعه» مطالعه کرد. امروزه آیین اهل حق، که معتقدانش غالبا در مناطق باختری کشور، به ویژه استان کرمانشاه، سکونت دارند، با برخی ایده های مرسوم همچون قداست، مظهریت، الوهیت، اجرای مراسم مذهبی و ذکرها و اوراد و ادعیه های روحانی در جمع خانه، برپاداری رسومی هچون رسم سرسپردن و جوز سرشکستن، ادای شکل خاصی از روزه، قربانی و نذر، گرایش به موسیقی های عرفانی و رقص سماع، نگه داری کتاب های مقدس در منازل، و شارب دست نخورده مردان پیوند خورده است. چکیده عربی:علی الرغم من وجود اختلافات کبیرة فی الرای حول هویة وماهیة مذهب اهل الحق (الیارسانیة) الا انه یمکن وبوضوح مشاهدة الاسس الشیعیة فی اصول عقائد المعتقدین بهذا المذهب واعتقاداتهم وان کان الافضل وبسبب بعض الاضافات والتطرفات ومنها القول بالوهیة الکثیر من ائمة الدین وخاصة الامام علی علیه السلام، ان تتم دراستهم تحت عنوان غلاة الشیعة. وفی هذا العصر فان المعتقدیب بمذهب اهل الحق غالبا ما یسکنون فی المناطق الغربیة لایران وخاصة فی محافظة کرمانشاه و یرتبطون ببعض الافکار کالتقدس والتجسید والالوهیة والقیام بالمراسم الدینیة وذکر الاوراد والادعیة الروحیة فی الجم واقامة عادات کـ(الخضوع) وکسر الجوز والاتیان بنوع خاص من الصوم والقربان والنذر والمیل الی الموسیقی العرفانیة والرقص السماع والاحتفاظ بالکتب المقدسة فی البیوت وعدم حلق الشارب للرجال و ... .

چکیده فارسی:«بیعت» یکی از مفاهیم شاخص در فرهنگ اسلامی است. نگاهی به بارزترین حوادث سیاسی ـ اجتماعی صدر اسلام با توجه به اندیشه و حجت های هر گروه، گویای نهادینه بودن باور وفاداری به بیعت در میان آن هاست. در میان عالمان شیعه تقریبا این اتفاق وجود دارد که مشروعیت حاکمیت معصومان (ع) نتیجه نص است و نه بیعت. این مقاله ضمن مفهوم شناسی واژه «بیعت»، با اشاره به سیر تاریخی آن در صدر اسلام، مصادیق گوناگون و نقش آن در موضوع امامت در فرهنگ شیعی را بررسی می کند. چکیده عربی:ان البیعة من المفاهیم البارزة فی الثقافة الاسلامیة وان نظرة فاحصة الی ابرز الحوادث السیاسیة- الاجتماعیة فی صدر الاسلام ومع الالتفات الی فکر وحجج کل مجموعة، یبرز تاصیل الاعتقاد بالالتزام بالبیعة فیها. هناک اتفاق تقریبا بین علماء المسلمین حول ان مشروعیة حکم المعصومین هی نتیجة النص لا البیعة. هذه المقالة وضمن التعرف علی معنی اصطلاح البیعة، وبالاشارة الی السیر التاریخی له فی صدر الاسلام، تتناول المصادیق المختلفة له ودوره فی موضوع الامامة فی الثقافة الشیعیة.

چکیده فارسی:جاده قم- قصرشیرین یکی از راه های اصلی و مهم در تاریخ ایران دوره اسلامی است. این جاده در دوره قاجاریه به سبب شرایط سیاسی آن دوره، به ویژه بهتر شدن روابط ایران و عثمانی، اهمیت بیشتری یافت. برخی از بنیادی ترین افکار جدید و غربی از این مسیر به ایران راه یافت. نوشتار حاضر به نقش و اهمیت اجتماعی، فرهنگی و مذهبی راه قم - قصرشیرین می پردازد.برای بررسی این موضوع، این مقاله با استفاده از شیوه «تحلیلی - توصیفی» و بهره گیری از منابع این دوره، به این موضوع پرداخته است و به عبارت دیگر، کوشیده است نشان دهد که راه قم ـ قصرشیرین در دوره قاجار، مهم ترین راه داخلی ایران تا سرحدات غرب کشور بوده است. این راه به سبب نقش های متنوعی که داشت، تاثیر همه جانبه ای در حیات فرهنگی و مذهبی سکونتگاه ها و منازل واقع شده در طول مسیر بر جای گذارده است. چکیده عربی:یعتبر طریق قم - قصر شیرین من الطرق الاصلیة والمهمة فی تاریخ ایران فی العصر الاسلامی حیث اکتسب اهمیة اکبر فی العصر القاجاری وبسبب الظروف السیاسیة فی ذلک العصر خاصة فی تحسین العلاقات بین ایران والدولة العثمانیة کما ان بعض اکثر الافکار الجدیدة والغربیة اساسیة دخلت ایران من هذا الطریق. تتناول هذه المقالة دور هذا الطریق واهمیته الاجتماعیة والثقافیة والدینیة.للاجابة علی هذا السؤال وبالاستفادة من الاسلوب التحلیلی - الوصفی و من خلال مراجعة مصادر هذه المرحلة تناولنا هذا الموضوع بالدراسة والبحث وبعبارة اخری سعینا ان نبرز ان طریق قم- قصر شیرین کان فی العصر القاجاری اهم الطرق الداخلیة الایرانیة الی الغرب من هذا البلد وترک هذا الطریق وبسبب الادوار المتنوعة التی کانت له، اثارا من جمیع النواحی علی الحیاة الثقافیة والدینیة لاماکن السکن والبیوت الواقعة علی هذا الطریق.

چکیده فارسی:این نوشتار کوشیده است بر اساس تلفیقی از نظریه فلیمز در معیارهای رهبری و نظریه میترانی در جبر کارکردی برای همکاری و نظریه سازه انگاران مبنی بر تاثیر هنجارها بر رفتار سیاسی کنشگران، کارکرد سفرهای زیارتی شیعیان ایرانی به عراق را برسیاست منطقه ای و روابط ایران و عراق نوین بررسی کند. این نوشتار به روش توصیفی و تحلیلی درصدد طرح این پرسش است که گردشگری مذهبی چه تاثیری بر سیاست منطقه ای و روابط خارجی ایران با عراق نوین داشته است؟فرض پژوهش آن است که با توجه به تاثیر هویت شیعی بر سیاست گذاری ایران، سفرهای زیارتی به جبر کارکردی برای همکاری در میان دو کشور و موجب تقویت روابط و ائتلاف ایران با عراق شده، و زمینه ساز عملی شدن سیاست اتحادیه اسلامی در خاورمیانه از رهگذر تجربه تعمیق همکاری با عراق خواهد شد.یافته ها نشان می دهد مهم ترین کارکردهای سفرهای زیارتی برای سیاست منطقه ای و روابط ایران و عراق عبارت است از: زمینه سازی سفرهای زیارتی برای همگرایی اسلامی، بازتعریف «هویت اسلامی» و بهره مندی از کارکرد سرزمین زدایی سفرهای معنوی، تبدیل مرزهای جنگ به مرزهای صلح، جلوگیری از باز طرح اختلاف های سیاسی و اتکای جمهوری اسلامی ایران به قدرت نرم درعراق نوین، و اثر معناگرایی زایران بر خشونت گریزی و ایجاد صلح در منطقه، و مشارکت در امر بازسازی عراق با تمرکز بر بازسازی عتبات عالیات. با تحلیلی سازه انگارانه سیاست و روابط ایران در قبال عراق نوین مبتنی برتقدم هنجار بر منافع صورت بندی شده است. چکیده عربی:تم فی هذه المقالة وعلی اساس تلفیقی بین نظریة فلیمز فی معاییر القیادة ونظریة میترانی فی الجبر الوظیفی للتعاون والنظریة البنائیة المبتنیة علی تاثیر السلوک علی الفعل السیاسی للفاعلین، السعی لدراسة اداء السفرات للزیارة التی یقول بها الشیعة الایرانیون للعراق علی الساسیة الاقلیمیة والعلاقات بین ایران والعراق الجدید. ان هذه المقالة وباسلوب توصیفی تحلیلی بصدد طرح هذا السؤال وهو: ماهو تاثیر السیاحة الدینیة علی السیاسة الاقلیمیة والعلاقات الدولیة بین ایران والعراق الجدید؟بنی بناء فرضیة هذا البحث علی اساس انه ومع الالتفات الی تاثیر الهویة الدینیة علی السلوک السیاسی للجمهوریة الاسلامیة فی ایران فی المنطقة وخاصة هویتها الشیعیة علی سیاسات ایران تجاه العراق الجدید فان سفرات الزیارة تؤدی الی الجبر الوظیفی والی التعاون بین البلدین وتعزیز العلاقات والائتلاف بین العراق وایران وتمهد الارضیة لتطبیق ساسة الاتحاد الاسلامی فی الشرق الاوسط ومن خلال التجربة ستؤدی الی تعمیق التعاون مع العراق.تشیر النتائج الحاصلة الی ان اهم مردودات سفرات الزیارة للسیاسة الاقلیمیة والعلاقات بین ایران والعراق عبارة عن: تهمید الطریق الذی یحصل من سفرات الزیارة للتقارب الاسلامی و اعادة تعریف الهویة الاسلامیة والاستفادة من اداء اقلمة السفرات المعنویة وتبدیل حدود الحرب الی حدود السلام والمنع من طرح الاختلافات الساسیة واعتماد الجمهوریة الاسلامیة علی القدرة الناعمة فی العراق الجدید وتأثیر روحانیة الزوار علی ترک العنف وایجاد السلام فی المنطقة والمشارکة فی اعادة بناء العراق مع التاکید علی اعادة اعمار العتبات المقدسة. ومن وجهة نظر هذه المقالة ومن خلال تحلیل بنائی لموضوع البحث فانه یمکن الاستنتاج بهذا الشکل وهو انه من خلال اقتضاء الرغبات الدینیة فی داخل البلد لزیارة الاماکن المقدسة فی العراق وبسبب عادة قویة باسم (الزیارة) فان سیاسة ایران تجاه العراق الجدید وعلاقاته به قد بنیت علی تقدم العادات علی المصالح.

چکیده فارسی:در فاصله سده های هشتم تا دهم هـ. ق در بخشی از گیلان که در روزگار خود به بیه پیش معروف بود، حکومت شیعی و محلی آل کیا با پشتیبانی سادات مرعشی مازندران قدرت را در دست گرفت. این حکومت در تثبیت و تحکیم حکومت صفویه نقش بسیاری داشت. در سال 1001ق شاه عباس با هدف توسعه و تحکیم قدرت سیاسی و اقتصادی خود، به گیلان حمله کرد و بساط حکومت آنان را برچید. از آن پس گیلان استقلال داخلی و سیاسی خود را از دست داد، جزء املاک خاصه شد و با ورود کردهای صوفی به دنبال تحرکات نظامی، در ترکیب جمعیتی آن تغییراتی رخ داد. این نوشتار بر آن است تا به بررسی پیامدهای سیاست شاه عباس در بر اندازی حکومت شیعی آل کیا بپردازد و نتایج حاصل از این امر را در ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی مورد مطالعه قرار دهد. جمع آوری مطالب در این پژوهش، مبتنی بر روش کتابخانه ای است. تجزیه و تحلیل مسائل و رویدادها بر اساس روش تاریخی، با تکیه بر توصیف، تطبیق و تحلیل اطلاعات است. تفسیر وقایع تاریخی بر اساس تقدم زمانی حوادث صورت گرفته است. چکیده عربی:ما بین القرن والعاشر الهجری القمری فی قسم مم کیلان الذی کان معروفا باسم بیه بیش انذاک، تکونت حکومة شیعیه بدعم من سادة المرعشیه فی مازندران وفی عام 1001ق، شاه عباس الصفوی بهدف نمو الاقتصادی وتحکیم القوة السیاسة قام باحتلال هذه المنطقه. منذ ذالک الحین فقدت کیلان الکتفائها الذاتی الداخلی والسیاسی واصبحت من الممتلکات الخاصة لحکومة الصفویه وبعد دُخول الکراد الصوفیین وعقب التحرکات العسکریة تحوّل الترکیب اسکنی فی هذه المنطقه. هذه الدراسة تسعی لدراسة عواقب احتلال حکومة آل کیا الشیعیة. جمع المواد فی هذه الدراسة مبنی علی مکتبی وتحلیل القضایا والأحداث مبنی علی منهج تاریخی مع الاعتماد علی اللوصف ومقارنة المعلومات وتفسیر الأَحداث التاریخیة یتم علی اساس تقدّم الزمنی للأَحداث.

چکیده فارسی:طی سال های اخیر، منازعات مذهبی شیعه و سنی در مناطق گوناگون جهان، از جمله برخی از کشورهای اسلامی آسیای جنوب شرقی یعنی اندونزی و مالزی تشدید شده است. برخی از جریان های افراطی مذهبی با این ادعا که تشیع پدیده ای نوظهور و بیرونی در این منطقه به شمار می آید و این مذهب در فرایند اسلامی سازی و فرهنگ و تمدن اسلامی در آسیای جنوب شرقی نقشی نداشته است، تلاش گسترده ای در جهت حذف و به حاشیه راندن اقلیت شیعه در این منطقه سامان داده اند. از دیگر سو، با وجود دست کاری های بسیاری که در محو یا تغییر منابع تاریخی مربوط به سهم و نقش تشیع در این منطقه صورت گرفته، مذهب تشیع در کنار تاثیر حایز اهمیتی که انقلاب اسلامی در احیا و گسترش آن در دوره معاصر بر عهده داشته، به استناد شواهد و مدارک تاریخی غیرقابل انکاری که امروزه نیز قابل دسترسی است، دارای نقش مهمی در ورود و گسترش اسلام و همچنین فرهنگ و تمدن اسلامی در این منطقه بوده است. این مقاله کوشیده است تا با مطالعه نظریه های گوناگون در خصوص منشأ ورود و گسترش اسلام در آسیای جنوب شرقی، نقش عامل شیعی را در چهار فرضیه منشأ عربی، هندی، ایرانی و چینی، بررسی و برخی تاثیرهای فرهنگی و مذهبی شیعه در این منطقه را تبیین کند. چکیده عربی:خلال السنین الاخیر شاهدنا تشدید الخلافات المذهبیة بین الشیعة والسنة فی مناطق مختلفة من العالم ومنها فی بعض الدول الاسلامیة فی جنوب شرق اسیا ای اندونوسیا ومالیزیا. هناک بعض التیارات الدینیة المتطرفة ادعت ان المذهب الشیعی یعد ظاهرة جدیدة وخارجة عن هذه المنطقة ولم یکن له ای دور فی عملیة دخول الاسلام والثقافة الاسلامیة والحضارة الاسلامیة الی جنوب شرق اسیا وقامت هذه التیارات بجهود واسعة لالغاء الاقلیة الشیعیة فی هذه المنطقة وتهمیشهم. ومن جهة اخری وعلی رغم التحریفات الکثیرة التی قاموا بها لامحاء او تغییر المصادر التاریخیة المتعلقة بسهم ودور التشیع فی هذه المنطقة الا ان المذهب الشیعی والی جانب التاثیر الکبیر الذی ترکته الثورة الاسلامیة فی احیاء وانتشاره فی المرحلة المعاصرة، فانه وبالاستناد الی الشواهد والوثائق التاریخیة التی لا یمکن انکارها ویمکن الوصول الیها الان، کان له سهم ودور مهم فی دخول وانشار الاسلام وکذلک الثقافة والتمدن الاسلامیین الی هذه المنطقة. تم السعی فی هذه المقالة ومن خلال دراسة النظریات المختلفة حول منشا دخول الاسلام وانتشاره فی جنوب شرق اسیا، الی الاشارة الی اربع فرضیات حول هذا الامر وهی انه عربی وهندی وایرانی وصینی وکذلک الاشارة الی التاثیرات الثقافیة والدینیة الشیعیة فی هذه المنطقة.

چکیده فارسی:تقیه یکی از فنون راهبردی انسان در مبارزه ها و زندگی اجتماعی وی در طول تاریخ بوده است. در متون دینی از جمله در قرآن، روایات و سیره درباره تقیه، مباحث فراوانی نقل گردیده و ماهیت، اقسام، ملاک مشروعیت و راه کارهای آن بررسی شده است.از آن رو که در تاریخ اسلام، شیعیان همواره با حکومت های جائر، که به نام اسلام بر مسلمانان حکومت می کرده اند، درگیر بوده و به ناچار، بیش از سایر فرقه های اسلامی از تقیه استفاده کرده اند، چنین تصور شده که تقیه اعتقادی ویژه شیعیان بوده و برخی از نویسندگان آگاهانه یا ناآگاهانه از آن به عنوان وسیله ای برای کوبیدن تشیع استفاده کرده اند گویا تقیه ملاکی در قرآن، حدیث و سیره پیشوایان دینی ندارد. در این مقاله، سعی شده است تبیین گردد که تقیه از حیث ماهیت، اقسام و ملاک مشروعیت و راه کارهایش یکی از موضوعات اتفاقی در بین همه فرقه های اسلامی است، و در این زمینه، هیچ اختلافی بین آنان وجود ندارد. ضرورت استفاده از تقیه برای یک فرقه دلیل نمی شود که آن را از اعتقادات خاص آن فرقه دانسته، آنان را سرزنش کنیم. اگر جای سرزنش هم باشد در مورد کسانی است که با روش های ظالمانه خود موجب کاربست تقیه شده اند. چکیده عربی:کانت التقیة من التکتیکات الاستراتیجیة للانسان فی نضالاته وحیاته الاجتماعیة علی طول التاریخ ونقلت فی النصوص الدینیة کالقران والروایات والسیرة حول التقیة ابحاثا کثیرة وتمت دراسة ماهیتها واقسامها وملاک مشروعیتها وآلیاتها.وبما ان الشیعة وخلال التاریخ الاسلامی کانوا دائما فی نزاع مع الحکومات الجائرة التی حکمت المسلمین باسم الاسلام واضطروا للاستفادة من تکتیک التقیة اکثر من بقیة الفرق الاسلامیة فلهذا ظن ان التقیة امر اعتقادی خاص بالشیعة واستفاد بعض الکتاب عالمین او غیر عالمین من التقیة لضرب التشیع وکأن التقیة لا یوجد لها ذکر فی القران والحدیث وسیرة زعماء الدین. تم السعی فی هذه المقالة الی بیان ان التقیة من حیث الماهیة والاقسام وملاکات المشروعیة والالیات من المسائل المتفق علیها بین کل فرق المسلمین وضرورة ان الاستفادة من التقیة من قبل فرقة ما لا یدل علی ان نری انها من الاعتقادات الخاصة بهذه الفرقة او ان نلومهم واذا کان هناک مجال للوم فلابد وان یکون لمن سببوا وباسالیبهم الظالمة العمل بالتقیة.