آفات و بیماریهای گیاهی
سال:1380 | دوره:69 | شماره:2 |تعداد مقالات:16

با بررسی لاروها، شفیره ها و حشرات کامل سوسک سرخرطومی حنایی خرما که از شهرستان سراوان جمع آوری شده بود یک جدایه از قارچ Beauveria bassiana Vuillemin (Balsamo) از روی شفیره ها و یک جدایه از قارچ Metarhizium anisopliae Sorok (Metsh.) از روی حشرات کامل جدا گردید.جدایه B. Bassiana دارای سلول های کنیدی زای فراهم یا انفرادی، بی رنگ، کوتاه، با پایه فلاسک شکل یا کروی و ساقه (rachis) زیگزاگی و دندانه دار و هاگ های بی رنگ کروی تا تقریبا کروی که قطر آنها در عریض ترین قسمت 2.57±0.247 میکرومتر. پرگنه قارچ روی محیط PDA به رنگ سفید تا صورتی کمرنگ و در سطح زیرین رنگ پریده.جدایه M. anisopliae دارای کنیدیوفورهای شاخه شاخه و شمعدان شکل به صورت کاملا فشرده و در هم بافته، سلول های کنیدی زای استوانه ای و به صورت لایه زاینده فشرده.هاگ ها بدون دیواره، استوانه ای به ابعاد 5.040-6.09×1.89-2.52 میکرومتر که تشکیل زنجیره می دادند. زنجیره می دادند. زنجیره هاگ ها به حالت مجتمع درآمده و حالت منشور، ستون های استوانه ای و یا توده توپر شامل زنجیره های موازی به خود می گرفتند. پرگنه قارچ ابتدا سفید رنگ و پس از اسپور دهی به رنگ سبز زیتونی در می آمد. شناسایی گونه ها با کمک کلید شناسایی قارچ های بیماری زای حشرات (Humber, R.A., 1998) صورت گرفت.این دو قارچ اولین جدایه های قارچی هستند که تا کنون در سطح جهان از روی R. ferrugineus جدا شده اند.

در اوایل سال زراعی 1381 هم زمان با تشکیل میوه های سیب و در مرحله رشدی I-J جدول فلکینگر، آثار خسارت یک آفت جدید به شکل ایجاد سوراخ های ریز و عمق در روی میوه سیب و عموما در اطراف ناحیه گلوگاه جلب توجه نمود. این علایم ابتدا در منطقه باراندوزچای مشاهده گردید ولی بررسی های بعدی وجود آن را در سایر مناطق سیب کاری ارومیه مشاهده شد. مطالعه در زمینه تعیین عامل ایجاد این عارضه نشان داد که این علایم مربوط به محل های تغذیه و تخم ریزی یک گونه سرخرطومی است. نمونه هایی از این آفت جمع آوری و جهت شناسایی به دکتر الکساندر ریدل استاد دانشگاه نبراسکا ارسال گردید و نامبرده این حشره را تحت نام (Linne) Coenorhinus aequatus شناسایی نمودند. حشره کامل این سرخرطومی به طول 4-3.5 میلی متر و به رنگ عمومی قرمز متمایل به قهوه ای است که دارای درزهای تیره رنگی روی بال پوش ها می باشد. این آفت از اروپا تا خاورمیانه انتشار داشته و هم اکنون نیز برای اولین بار از ارومیه و ایران گزارش می گردد.

افزایش سطح زیر کشت گیاه روغنی کلزا با توجه به اهمیت روغن خوراکی استحصالی از آن در طول سال های اخیر مورد توجه بوده است. در قالب طرح تحقیقاتی با عنوان شناسایی و تعیین پراکنش بیماری های ویروسی کلزا، در طول سال های 80-79 نمونه های متعددی از گیاه کلزا با علایم رگبرگ روشن، موزائیک، بدشکلی برگ، زردی و توقف رشد گیاه از نقاط مختلف جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل گردید. نمونه ها به ترتیب توسط آزمون ساندویچ دو طرفه الیزا DAS-ELISA و همچنین روش ایمینوالکترون میکروسکپی با استفاده از آنتی سرم های ارسالی بر علیه ویروس های موزائیک شلغم Turnip mosaic virus-potyvirus، ویروس موزائیک گل کلم Cauliflower mosaic virus-caulimovirus، ویروس زرد غربی چغندرقند Beet westem yellow virus-luteovirus ویروس لکه پژمردگی گوجه فرنگی Tomato spotted wilt virus-tospovirus (آنتی سرم های اهدایی از مرکز- DSMZ برانشوایک آلمان) و ویروس مزائیک خیار Cucmber mosaic virus-cucmovirus (آنتی سرم اهدایی از شرکت Bioreba- سوییس) مورد سنجش قرار گرفت.

پروتئینی با فعالیت ضد یخی از حشره کامل سن معمولی گندم  (Eurygaster integriceps) جمع آوری و در زمستان استخراج و شناسائی گردید. پروتئین ضد یخ با استفاده از اتانل 50 درصد از سن گندم جدا سازی و با استفاده از روش های کروماتوگرافی تعویض یونی DEAE سفادکس و ژل فیلتر اسیون G-100 تخلیص گردید. نوع و درجه خلوص پروتئین ها با استفاده از روش الکتروفورز روی ژل SDS-PAGE تعیین شد. پروتئین استخراج شده دارای وزن ملکولی حدود kDa 19 و خاصیت ضدیخی با غلظت ضد یخی با غلظت 50 میلی گرم در میلی لیتر، C 4.4 تخمین زده شد. این پروتئین درد نمونه های تابستان سن معمولی گندم وجود ندارد. لذا با توجه به وجود پروتئین ضد یخ در سن گندم احتمالاً این ترکیب نقش حیاتی در زنده ماندن حشره در فصل زمستان می تواند داشته باشد.

مطالعه فونستیک کنه ها در مزارع پنبه دشت مغان در سال 1375 انجام شد تعداد 10 گونه و 12 جنس متعلق به 7 خانواده از اوریباتیدهای گروه Poronotic Brachypyline شناسایی گردیدند. از بین آنها خانواده های Mochtozetidae,Mycobatidae و Oripodidae و جنس ها و گونه های: Mochloribatula multiporosa; Mycobates austroamericanus; Punctoribates manzanoensis; Exoribatula sp; wooleybates dactyloscopica; Allogalumna sp; Oribatula gracitis; Zygoribatula bonairensis; Passalozetes prominens; HHXylobates antilensisبرای اولین بار از ایران و جنس ها و گونه های:Xylobates capucinus capusinus; Zygoribatula connexa; (Oribatulidae)برای اولین بار از دشت مغان گزارش می شوند بیشترین تنوع جنس و گونه مربوط به خانواده Oribatulidae با چهار جنس و چهار گونه و کمترین تنوع مربوط به خانواده Galumnidae تنها با یک جنس شناسایی شد.

ویروس گرانولوزیس کرم سیب (Cydia pomonella granulovirus) یک عامل بسیار موثر در کنترل بیولوژیک کرم سیب، Cydia pomonella L.(Lep.: Tortricidae)، به شمار می آید. معرفی جدایه های معدود این ویروس در دنیا به دلیل دشواری های تشخیص لاروهای بیمار در مراحل اولیه بیماری از یک سو و دستیابی به لاروهای بیمار متلاشی شده از سوی دیگر می باشد. دراین مطالعه، جمعیت های قابل توجهی از این آفت با استفاده از تله های مقوائی مجوف بسته شده به دور تنه یا شاخه های اصلی درختان سیب از مناطق مختلف ایران جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفت. گرانول های ویروس از یک یا چند لارو استحصال و در لاروهای سن چهارم کرم سیب تکثیر و خالص شد. بررسیهای انجام شده با میکروسکوپ نوری و الکترونی وجود ویروس گرانولوزیس را روی کرم سیب در ایران تایید نمود. در نتیجه از باغ های سیب استان های آذربایجان غربی، هشت، آذربایجان شرقی، یک و خراسان دو جدایه طبیعی این ویروس معرفی شد.

شته مومی صنوبر یکی از مهمترین آفات صنوبر در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران یمی باشد. به دلیل مزایای اقتصادی و زیست محیطی فراوان، استفاده از ارقام و کلن های مقاوم صنوبر به این آفت به عنوان ابزاری مناسب در مدیریت کنترل تلفیقی این آفت مورد توجه خاص می باشد. طی سال های 1379-1378 مقاومت و حساسیت 11 کلن صنوبر (یک کلن از گونه Populus alba و 10 کلن از گونه(P.nigra  نسبت به شته عمومی صنوبر در زنجان مورد ارزیابی قرار گرفت. در سال 1373 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی (سه تکرار) 25 نهال در هر کرت کاشته شد. در سال های 1379-1378 این درخت ها به ترتیب پنج و شش ساله بودند. درصد آلودگی با دو روش تعیین گردید. در روش اول نسبت پایه های آلوده به کل (25 پایه) برای هر کرت آزمایشی تعیین گردید. در سال 1379 علاوه بر روش اول، میزان آلودگی تک تک پایه ها درهر کرت آزمایش نمره دهی شدند (0=عدم آلودگی صفر درصد)، 1=آلودگی اطراف طوقه تا ارتفاع 10 سانتی متر (20 درصد)، 2=آلودگی اطراف طوقه تا ارتفاع 50 سانتی متر (40 درصد)، 3=آلودگی تا ارتفاع 150 سانتی متری به صورت غیر متراکم (60 درصد)، 4=آلودگی تا ارتفاع 150 سانتی متری بصورت متراکم و فشرده (80 درصد)، 5=آلودگی تا ارتفاع بالاتر از 150 سانتی متری به صورت متراکم که شاخه های فرعی نیز کم و بیش آلوده می شوند (100 درصد). سپس میانگین آلودگی برای هر کرت آزمایش محاسبه گردید. درصدهای آلودگی بدست آمده در هرییک از دو روش پس از تبدیل شدن به (√x+ 0.5 ) با استفاده از نرم افزار MATAT-C مورد تجزیه ی آماری قرار گرفت. با روش LSD میانگین های آلودگی کلن ها به شته مومی گروه بندی گردیدند. تجزیه آماری داده های بدست آمده در سال 1378 حاکی از تفاوت معنی دار آماری بین کلن های مورد بررسی از نظر آلودگی به شته مومی داشت. کلن) P. ALBA 58/57با منشای ایتالیا( و کلن) P.N.62/154 با منشای ترکیه) با صفر درصد آلودگی مقاومترین کلن ها بودند. تجزیه ی آماری داده های سال 1379 نیز حاکی از وجود تفاوت معنی دار آمای بین کلن های مورد بررسی از نظر آلودگی به شته مومی بود. دو کلن مقاوم سال قبل، با صفر درصد آلودگی در سال 1379 نیز مقاومترین کلن ها نسبت به این آفت مشخص شدند.

به منظور مقایسه تاثیر حشره کش های مورد استفاده در مبارزه با سرخرطومی برگ یونجه بر میزان مرگ و میر لارو و طول عمر حشره کامل Bathyplectes curculionis (Thomson) پارازیتوئید لارو آفت، مطالعات آزمایشگاهی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی (RCBD) با 9 تیمار در 3 تکرار انجام شد. در تیمارهای مختلف از دز توصیه شده توسط سازمان حفظ نباتات و دزهای کاهش یافته (نصف دز توصیه شده) فرمولاسیون تجاری حشره کش ها به شرح زیر استفاده شدند: شاهد (تیمار با آب معمولی)، کلرپیریفوس (امولسیون 40.8 درصد) یک در هزار و دو در هزار، اتریمفوس (امولسیون 50 درصد) نیم درهزار و یک در هزار، مالاتیون (امولسیون 57 درصد) یک و نیم در هزار و سه در هزار، فوزالن (امولسیون 35 درصد) 1.25 درهزار و دو و نیم درهزار. نتایج نشان داد که بر اساس دسته بندی پیشنهادی گروه IOBC/WPRS ، مالاتیون سه درهزار و کلرپیریفوس یک درهزار به ترتیب با 89.7 و 31.4 درصد مرگ و میر درلاروهای پارازیتوئید، به ترتیب خطرناکترین و کم خطرترین حشره کش ها برای پارازیتوئید در شرایط آزمایشگاهی بوده است. میانگین میزان مرگ و میر پارازیتوئید در تیمارهای فوق به ترتیب 5.7، 31.4، 52.6، 67.5، 65.0، 50.5، 89.7، 62.5، 83.2 درصد محاسبه گردید. میانگین طول عمر حشارت کامل ماده پارازیتوئید حاصل از این تیمارها به ترتیب 11.4، 7.6، 7.5، 7.5، 6.1، 7.0، 6.6، 9.5، 8.7، روز بودکه از نظر آماری در سطح یک درصد در چهار گروه مختلف آماری قرار گرفت. این نتایج نشان داد که بین دزهای توصیه شده و کاهش یافته اتریمفوس از لحاظ ایجاد مرگ و میر در آفت درسطح پنج درصد اختلاف معنی داری وجود ندارد. بین دزهای مختلف مالاتیون نیز از این لحاظ اختلافی مشاهده نگردید. با این وجود مرگ و میر پارازیتوئید در این تیمارها از اختلاف معنی داری برخوردار بود.

میزان افلاتوکسین های G2 ,G1 ,B2 ,B1 در ارقام ذرت شامل Ksc ,Ksc 604, Ksc 301 ,Sc704 ,Ksc 711 ,647 جمع آوری شده از جهات شمالی، جنوبی، شرقی و غربی مزارع ذرت در شرق استان مازندران در سال های 1376 و 1377 به روش شیمیایی "رومر" همراه با کروماتوگرافی روی لایه نازک بررسی و اندازه گیری گردید. میزان افلاتوکسین B1 اندازه گیری شده در رقم Ksc301 در سال های 76 و 77 به ترتیبppb 29.17 و ppb15 بوده است، هم چنین در سال 1377 در ارقامKsc604 ،Ksc 647  به ترتیب ppb 17.5 و ppb 35 افلاتوکسین  B1 و در نمونه Ksc 647 میزان ppb 8.75 آفلاتوکسین B2 نیز اندازه گیری گردید. افلاتوکسین های G در نمونه های فوق مشاهده نشد. جهت بررسی آلودگی های قارچی، نمونه ها اکثرا از دانه های ذرت تغذیه شده بوسیله لارو حشرات و یا تغییر رنگ یافته انتخاب گردید. رقم Ksc301 در سال 1376 به میزان 47 درصد به قارچ Aspergillus flavus Link آلوده بود و آلودگی درنمونه های سال 1377 به ترتیب در ارقام  Sc704, Ksc604, Ksc647, Ksc301 به میزان 46 ،43 ،16و 70 درصد تعیین گردیدند. این اولین گزارش آلودگی نمونه هایی از ذرت به افلاتوکسین رد مزرعه ذرت ایران می باشد.

نقش پارازیتوئیدهای مختلف گونه های نوکتوئیده (Noctuidae) که به گیاهان گرامینه (Graminae) در علف زارهای شمال شرقی انگلستان حمله می کنند، مورد بررسی قرار گرفت.12  گونه از پارازیتوئیدهای داخلی (Endoparasitoid)  جمع آوری گردیدند، در میان آنها گونه های Glyptapanteles fulvipes (Haliday) و Cotesia rufricus (Haliday)، گونه های غالب از خانواده Braconidae شناسایی شدند. پارازیتیسم اغلب در میان جمعیت های لاروی زمستان گذران مشاهده شده و بطور متوسط 25-40% جمعیت لاروی پارازیته شدند. حداکثر فعالیت حرات بالغ پارازیتوئیدها در ماه های آوریل و می (فروردین و اردیبهشت) دیده شد. تفاوت معنی داری در نسبت پارازیتیسم بین دو منطقه نمونه برداری ملاحظه گردید. نتایج آنالیز رگرسیون نشان داد که نسبت پارازیتیسم رابطه مستقیمی با تراکم لاروی (Direct Density Dependent) داشته است.

زنبورهایTrissolcus semistriatus (Hym., Scelionidae) ، پارازیتوئی تخم سن گندم که تا نسل دوم آزمایشگاهی روی دو گونه میزبان، اصلی  Eurygaster integriceps (Het., Scutelleridae)و آزمایشگاهی Graphosoma lineatum (Het., pentatomidae)  پرورش یافته بودند از نظر واکنش های تابعی و عددی با هم مقایسه شدند. تراکم های 2، 4 ،7 ،14 ،28 ،42 ،56 ،70  تخم یک روزه سن گندم هر کدام در 9 تکرار به مدت 8 ساعت در اختیار زنبورهای ماده یکروزه (نسل دوم) پرورش یافته روی تخم یک روزه سن گندم(Ts-Eu)  و تخم سن گرافوزوما (Ts-Gr) قرار داده شدند. شرایط آزمایش شامل دمای 0.5±25 درجه سانی گراد، رطوبت نسبی 5±45% و دروه نوری 8 ساعت تاریکی و 16 ساعت روشنایی بود. واکنش تابعی زنبورهای (Ts-Eu) و (Ts-Gr) بترتیب از نوع دوم و سوم تعیین گردید. زنبورهای پرورش یافته روی تخم سن گندم نسبت به زنبورهای پرورش یافته روی تخم سن گرافوزوما، از قدرت جستجوگری (a) بیشتر و زمان دستیابی (Th) کمتری برخوردار بودند. حداکثر نرخ حمله (T/Th) در زنبورهای گروه اول و دوم بتریتیب 63.49 و 20.25 برآورد شد که کم بودن این پارامتر در زنبورهای گروه دوم بعلت بالا بودن زمان دستیابی تخمینی آنها بود. واکنش عددی زنبورهای Ts-Eu با افزایش تراکم میزبان، بطور خطی افزایش یافت ولی در زنبورهای Ts-Gr غیر خطی بود که ابتدا تا تراکم 42 تخم میزبان روند افزایش داشت و سپس رو به کاهش گذاشت.

دراین بررسی سه جدایه قارچ Beauveria bassiana از خاک مناطق فشند و آتشگاه و شفیره سوسک سر خرطومی حنایی خرما Rhynchophorus ferrugineus جدا شد که در آزمایشات مقدماتی برای ملخ Locusta migratoria  و چند گونه دیگر از ملخ های شاخک کوتاه و شاخک بلند بیمارگر بودند. پس از تعیین دزهای حداقل و حداکثر، این سه جدایه با دزهای 103، 103×3.2، 104،104×3.2  و  105هاگ برای هر حشره روی حشرات نر و ماده ملخ L.migratoria مورد آزمایش قرار گرفت و دز کشنده 50% و 99% با تفکیک و بدون تفکیک جنس محاسبه گردید. از نفت بی بو به عنوان ماده حامل هاگ استفاده شد. پایین ترین دز کشنده 50%،103×1.32  هاگ بر حشره و مربوط به جدایه فشند در حشرات نر و بالاترین آن 104 ×3.59 هاگ بر حشره و مربوط به جدایه آتشگاه روی حشرات ماده بود. کمترین زمان 50% مرگ و میر محاسبه شده مربوط به جدایه فشند در دز105  هاگ بر حشره، 3.47 روز بود. نتایج نشان داد کاربرد روغن معدنی (نفت بی بو) بعنوان ماده حامل از جوانه زدن هاگ و بیمار گری جلوگیری ننموده و اثر بازدارنده رطوبت نسبی پایین در جلوگیری از جوانه زدن اسپورها را نیز خنثی می نماید.

به منظور جمع آوری و شناسایی کنه های پارازیتنگونای خاکزی از ملخ های شاخک کوتاه خانواده Acrididae که به ترتیب با همدیگر رابطه اکتوپارازیتی و میزبانی دارند با نمونه برداری به فواصل هر دو هفته یک بار از مزارع کشاورزی منطقه ورامین و کرج در سال 1377 انجام گرفت. سه گونه مربوط به زیر خانواده Callidosomatinae از جنس Charletonia Oudemans, 1910 شامل: گونه C. damavandica sp. Nov. از روی ملخ های Acrotylus insubricus Scop. و Mioscirtus wagneri Kitt. از منطقه ورامین؛ گونه C. nazeleae sp. Nov. از وی ملخ های Heliopteryx humeralis Kuthy و Palasi turcomana F-W. از منطقه کرج و گونه C. saboorii sp. Nov. از روی ملخ Heteracris littoralis similis (Br.W.) از منطقه ورامین توصیف و نام گذاری شدند.

یکی از نیازهای اساسی برنامه مدیریت تلفیقی سن گندم، محاسبه سطح زیان اقتصادی و تعیین سطوح تصمیم گیری می باشد. این تحقیق با هدف ارزیابی خسارت کمی حشرات کامل سن گندم طی سالهای 1378-1377 در ایستگاه تحقیقاتی فیض آباد شهرستان قزوین انجام گرفت. به منظور اجرای این آزمایش از قفس هایی با ابعاد 1.8×1.5×2 استفاده شد. ارزیابی خسارت کمی سن گندم در قالب آزمون فاکتوریل در طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با پنج تکرار انجام شد که در آن عامل اول ارقام گندم الوند و زرین و عامل دوم انبوهای مختلف سن مادر به تعداد 0، 2، 4، 6، 8، 10، 12، 15، 17 و 20 در متر مربع بودند. شاخص های اندازه گیری شده در این آزمایش تعداد جوانه مرکزی و سنبله خسارت دیده، وزن هزار دانه و کاهش عملکرد بودند. نتایج نشان داد که میانگین کاهش عملکرد در انبوهی های مختلف به ازای هر سن مادر در رقم الوند 123.5, 80.03, 53.5, 50.94,,45.5  40.87 ,38.28 ,41.98 ,38.66 کیلوگرم در هکتار و در رقم زرین 46.18 ,43.19 ,42.53 ,50.67 ,40.43 ,44.8 ,68.1 ,83.55 کیلوگرم در هکتار بوده است. رابطه تراکم آفت با کاهش محصول خطی بوده و همبستگی بین تعداد جوانه مرکزی و سنبله خسارت دیده و درصد کاهش عملکرد در ارقام الوند و زرین با انبوهی جمعیت حشرات کامل سن گندم مثبت و در سطح احتمال 1% معنی دار گردید.

تاثیر فواصل ردیف کاشت پنبه بر حداقل دوره ای که مزرعه پبنه لازم است از ابتدای فصل رشد عاری از علف هرز نگهداری شود تا محصول کاهش نیابد، آزمایشی در قالب طرح بلوک های خرد شده با چهار تکرار در منطقه کاشمر واقع در استان خراسان مطالعه گردید. سه فاصله ردیف 60، 75 و 100 سانتی متر به عنوان عامل اصلی و 7 دوره عاری از علف هرز از زمان سبز شدن پنبه تا صفر، 3، 6، 9، 12 و 15 هفته بعد و تا پایان فصل رشد به عنوان عامل فرعی در نظر گر فته شد. رقم مورد استفاده ورامین از ارقام تجاری رایج کشت در منطقه و با تراکم ثابت برای تمام تیمارها بود. نتایج نشان داد که به جز ارتفاع بوته، بقیه صفات مورد اندازه گیری تحت تاثیر معنی دار فواصل ردیف کاشت واقع نشدند. اما دوره های عاری از علف هرز، بر تمام صفات مورد ارزیابی شامل تعداد شاخه های فرعی درجه یک رویشی و زایشی، ارتفاع نهایی بوته، تعداد غوزه های گیاه باز و بسته و وزن 20 غوزه تاثیر معنی دار داشتند. براساس معادله نمایی پلی نومیال برازش یافته برای درصد عملکرد از شاهد بودن رقابت بر له روزهای عاری از علف هرز نتایج بدست آمده نشان داد که برای فواصل ردیف 60 و 75 سانتی متر به 51 روز وجین مداوم جهت احراز 95% از عملکرد شاهد بدون رقابت و برای فاصله ردیف 100 سانتی متر به 70 روز وجین از هنگام سبز شدن نیاز بود. صرفنظر از دوره های عاری از علف هرز، عملکردهای بدست آمده و همچنین مقادیر عملکرد نسبت به شاهد بدون رقابت، در فاصله ردیف 60 سانتی متر تمایل به افزایش و در فاصله ردیف 100 سانتی متر تمایل به کاهش داشتند، که در هیچ یک اختلاف مشاهده شده معنی دار نبود.