مدیریت اطلاعات سلامت
سال:1395 | دوره:13 | شماره:6 (پیاپی 52) |تعداد مقالات:11

مقدمهالگوبندی اجتماعی سلامت به ویژه در رابطه با مخاطرات سلامت گروه های کم درآمد، در سال های اخیر مورد توجه روزافزون سیاست گذاران سلامت قرار گرفته است. اغلب اقدامات سیاست گذاری در این حوزه، به موضوعات مرتبط با حمل و نقل، تغذیه، محل کار و محیط زندگی پرداخته و ارتباط آن ها با موقعیت اجتماعی و درآمد در ایجاد نابرابری در سلامت را مد نظر قرار داده اند. به عبارت دقیق تر، تاکید عمده آن ها بر تعیین کننده های اجتماعی سلامت و به خصوص بر درآمد بوده است، چرا که دسترسی به آموزش، مسکن، مواد مغذی و محیط زندگی سالم (به عنوان تعیین کننده های سلامت)، تابعی از درآمد می باشد..

مقدمه: سیستم اطلاعات داروخانه ارزش افزوده و قابلیت های بسیاری دارد و با پشتیبانی از یک رویکرد درمانی و مدیریت مراقبت دارویی، انقلابی در ارایه خدمات بهداشتی- درمانی به شمار می رود. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی موفقیت سیستم اطلاعات داروخانه بیمارستان شریعتی تهران بر اساس مدل DeLone و McLean صورت گرفت.روش بررسی: این پژوهش از نوع کاربردی بود و به صورت توصیفی- تحلیلی انجام شد. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسش نامه ای که روایی و پایایی آن بر اساس نظر خبرگان و محاسبه ضریب Cronbach’s alpha تایید شده بود، در سال 1394 جمع آوری گردید. نمونه ها را 61 نفر از کارکنان داروخانه، پرستاران و سرپرستاران بخش های زنان، جراحی و کودکان بیمارستان شریعتی تهران تشکیل داد که از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده ها با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: کیفیت سیستم، کیفیت اطلاعات و رضایت کاربران هر سه به طور غیر مستقیم بر موفقیت سیستم اطلاعات داروخانه تاثیر داشت.نتیجه گیری: در سیستم اطلاعات داروخانه بیمارستان مورد مطالعه، عناصر اطلاعاتی کیفیت سیستم، کیفیت اطلاعات و رضایت کاربران هر سه بر موفقیت سیستم اطلاعات داروخانه تاثیرگذار بود. بر اساس نتایج به دست آمده، اولویت تاثیرگذاری متغیرهای فوق به ترتیب شامل کیفیت سیستم، رضایت کاربران و کیفیت اطلاعات می باشد. بنابراین، توجه به سه متغیر فوق می تواند نقش تاثیرگذاری در ارتقا و بهبود سیستم های فعلی و طراحی سیستم های اطلاعاتی جدید داشته باشد.

مقدمه: کسب دانش، آموزش و تعدیل عوامل خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی، نه تنها باعث کاهش هزینه های بهداشتی می گردد، بلکه به بهبود کیفیت زندگی بیماران و جلوگیری از پذیرش های مجدد نیز کمک خواهد کرد. هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین دیدگاه بیماران قلبی در رابطه با کسب دانش سلامت و نقش آن در فرایند درمان بود.روش بررسی: این مطالعه به روش توصیفی- تحلیلی بر روی 200 بیمار قلبی انجام شد. داده ها با استفاده از پرسش نامه ای جمع آوری گردید که روایی آن توسط صاحب نظران و پایایی آن با استفاده از روش آزمون- بازآزمون تایید شده بود. از آمار توصیفی (فروانی و درصد) و تحلیلی (آزمون های c2 و Marginal independence) جهت تحلیل داده ها استفاده گردید.یافته ها: پس از تشخیص بیماری، 80.5 درصد (161 نفر) از بیماران قلبی جهت ارتقای دانش خود در رابطه با بیماریشان تلاش کرده بودند که همه آن ها برای کسب دانش از پزشک معالج خود به عنوان منبع کسب دانش کمک گرفتند. به طور کلی، از افرادی که کسب دانش داشتند، 90.7 درصد (146 نفر) در رابطه با دلایل ابتلا به بیماری کسب دانش کرده بودند. درصد کمی از بیماران، استفاده از لوح های فشرده آموزشی را جهت ارتقای دانش خود مناسب دانستند.نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر می تواند به منظور برنامه ریزی جهت ارتقای دانش سلامت بیماران مورد استفاده قرار گیرد. شناسایی رایج ترین منابع مورد استفاده، امکان فراهم آوری دانش کافی از طریق این منابع را فراهم می نماید و موانع موجود برای عدم استفاده از سایر منابع کسب دانش را آشکار می سازد.

مقدمه: آپاندیسیت حاد، شایع ترین علت مراجعه بیماران با دردهای شکمی به اورژانس بیمارستان ها و آپاندکتومی، شایع ترین عمل جراحی اورژانس می باشد. با وجود پیشرفت های چشمگیر در تشخیص این بیماری، آپاندکتومی منفی همچنان میزان قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. در پژوهش حاضر، شبکه عصبی مصنوعی جهت کمک به تشخیص آپاندیسیت حاد طراحی و ارزیابی گردید.روش بررسی: این مطالعه به صورت توصیفی انجام شد و در ابتدا ویژگی های موثر تشخیصی، با مطالعه متون تخصصی و منابع مربوط جمع آوری شد. سپس در قالب چک لیست دسته بندی و توسط متخصصان جراحی عمومی ارزیابی و اولویت بندی گردید. حجم نمونه تعیین شده جهت آموزش و ارزیابی عملکرد شبکه عصبی، 181 مورد انتخاب شد. پایگاه داده با استفاده از پرونده بیمارانی که طی سال 1394 در بیمارستان شهید مدرس تهران آپاندکتومی شده بودند، جمع آوری گردید. سپس معماری های مختلف از شبکه عصبی مصنوعی پرسپترون چندلایه (Multilayer perceptron) MLP جهت تعیین بهینه ترین عملکرد تشخیصی در نرم افزار MATLAB پیاده سازی و مقایسه گردید. برای ارزیابی شبکه نیز شاخص های مشخصه، حساسیت و صحت مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها: بر اساس مقایسه بهینه ترین خروجی MLP با نتایج پاتولوژی، حساسیت، مشخصه و صحت به ترتیب 68.8، 82.0 و 78.5 درصد گزارش گردید. بر اساس استانداردهای موجود و طبق نظر متخصصان جراحی عمومی و مقایسه با نتایج پاتولوژی، یافته ها بیانگر بهبود صحت تشخیصی در مورد آپاندیسیت حاد بود.نتیجه گیری: MLP طراحی شده می تواند عملکرد فرد متخصص را با دقت قابل قبولی مدل کند. استفاده از شبکه مذکور در سیستم های تصمیم یار بالینی تشخیص آپاندیسیت حاد، با هدف کاهش ارجاعات منفی به مراکز درمانی، تشخیص به موقع، جلوگیری از آپاندکتومی منفی، کاهش مدت بستری بیمار و هزینه های درمانی مفید خواهد بود.

مقدمه: ساختار بهداشت و درمان در کشورهای در حال توسعه، ضرورت گسترش سیستم های یکپارچه فن آوری اطلاعات در حوزه پزشکی را ایجاب می نماید، اما پذیرش پزشکان جهت استقرار سیستم های سلامت الکترونیک، مانع اصلی مهمی در چنین کشورهایی به شمار می رود. از این رو، مطالعه حاضر با هدف تعیین مدل توسعه یافته عوامل مرتبط با پذیرش سیستم های یکپارچه سلامت الکترونیک در مورد پزشکان ایرانی انجام شد.روش بررسی: این پژوهش از نوع همبستگی بود و جامعه آماری آن را پزشکان شاغل دو استان فارس و بوشهر تشکیل داد. نمونه های مطالعه 310 نفر بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای مرحله ای انتخاب شدند و پرسش نامه مقیاس رواج فن آوری اطلاعات در بهداشت و درمان را تکمیل نمودند. به منظور تعیین مدل پژوهش، از روش تحلیل مسیر بر مبنای رگرسیون چندگانه استفاده گردید.یافته ها: قصد رفتاری استفاده از سیستم های یکپارچه سلامت الکترونیک به طور معنی داری تحت تاثیر دو عامل سهولت و سودمندی درک شده قرار داشت. همچنین، ضرایب بتا برای مسیرهای مطرح شده در مدل معنی دار بود و شاخص های مختلف نیز برازش مناسب مدل را با داده ها نشان داد.نتیجه گیری: بر اساس نتایج مطالعه حاضر، می توان به برنامه ریزان پیشنهاد نمود که به منظور فرهنگ سازی مناسب برای استقرار سیستم های یکپارچه سلامت الکترونیک، شش عامل ذکر شده در پژوهش را که با پذیرش این سیستم ها مرتبط می باشد، مورد توجه قرار دهند.

مقدمه: طی دهه های گذشته، مباحث جدید و نوظهوری در حوزه بیولوژی تولید مثل مطرح گردیده که این مساله باعث شکل گیری برون داد علمی زیادی از سوی پژوهشگران ایرانی در این حوزه شده است. بر این اساس، مطالعه حاضر با هدف شناسایی روند و جریان علمی، معرفی بازیگران محوری و گرایش های موضوعی پژوهش های ایران در حوزه مذکور انجام گردید.روش بررسی: این پژوهش از نوع توصیفی و کاربردی بود که با استفاده از فنون تحلیل شبکه در علم سنجی، به بررسی ساختارها و ترسیم شبکه های همکاری علمی حوزه بیولوژی تولید مثل ایران پرداخت. جامعه پژوهش را 2805 مقاله علمی در بازه زمانی سال های 1973 تا 2014 که در پایگاه استنادی ISI نمایه شده بودند، تشکیل داد.یافته ها: برون داد علمی ایران در حوزه تولید مثل با یک مقاله در سال 1973 آغاز شده و تا سال 2014 به 2805 رکورد رسیده است. کشورهای آمریکا و انگلستان از همکاران محوری و مهم ایران در شکل دهی به شبکه همکاری بودند. دانشگاه علوم پزشکی تهران، مهم ترین بازیگر در شکل دهی و جهت دهی به برون دادهای علمی ایران در حوزه تولید مثل می باشد. مهم ترین خوشه موضوعی شکل گرفته در برون دادهای علمی حوزه تولید مثل ایران، به عوامل خطرزا در ارتباط با بارداری اختصاص داشت.نتیجه گیری: برون دادهای علمی ایران از سال 2000 به بعد رشد قابل توجهی را تجربه کرده است که آن را می توان ناشی از برنامه های توسعه علمی و چشم انداز 1404 ایران دانست. آمریکا و انگلستان از همکاران محوری ایران در تشکیل شبکه همکاری محسوب می شوند. بر این اساس، توجه و همکاری بیش از پیش با این کشورها می تواند پیوندهای علمی باثبات تری را برای حوزه تولید مثل ایران به دنبال داشته باشد.

مقدمه: پزشکی و فن آوری های مربوط به آن، یکی از مسایل قابل توجه در تاریخ کشورهای اسلامی محسوب می شود، اما به نظر می رسد که وضعیت کنونی این حوزه چندان مطلوب نیست. پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت توسعه فن آوری پزشکی با استفاده از تحلیل پروانه های ثبت اختراع حوزه پزشکی کشورهای اسلامی در پایگاه بین المللی ثبت اختراع آمریکا انجام شد.روش بررسی: این پژوهش، توصیفی و از نوع کاربردی بود و جامعه آن را کل پروانه های ثبت اختراع حوزه پزشکی کشورهای اسلامی ثبت شده در پایگاه ثبت اختراع و علایم تجاری آمریکا از ابتدا تا سال 2014 تشکیل داد. داده ها با استفاده از ترکیب فیلدهای نام کشورها و رده جستجو و با استفاده از نرم افزار USPTO استخراج گردید. از نرم افزار USPTO 2 برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز از هر پروانه ثبت اختراع، از نرم افزار PATREF 5 جهت استنادهای پروانه های ثبت اختراع و از نرم افزار GPS Visualizer جهت ترسیم نقشه پراکندگی جغرافیایی پروانه های ثبت اختراع استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان داد که از بین 57 کشور اسلامی، تنها 26 کشور از جمله مالزی، ترکیه، عربستان، ایران، امارات و کویت در زمینه اختراعات حوزه پزشکی فعال بودند. از میان موضوعات دارای پروانه ثبت اختراع نیز موضوعاتی همچون داروسازی، ترکیبات ارگانیک، شیمی زیست مولکولی و میکروب شناسی، تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی، دندان پزشکی و جراحی های نوری، حرارتی و الکتریکی، بالاترین رتبه فعالیت را به خود اختصاص دادند. بیشترین ارتباطات کشورهای اسلامی با سایر کشورها در زمینه پروانه های ثبت اختراع حوزه پزشکی نیز با کشورهایی مانند آمریکا، فرانسه، کانادا، آلمان، بریتانیا، ژاپن، مالزی، ترکیه، عربستان و ایران صورت گرفته بود.نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر ضمن ارایه آگاهی به مسوولان کشورهای اسلامی از وضعیت فن آوری پزشکی در مقایسه با کشورهای دیگر، در حوزه سیاست گذاری کلان و خرد کشورهای اسلامی در حوزه مذکور نیز می تواند مفید باشد.

مقدمه: نمایه شدن نشریات علمی کشورها در نمایه نامه های استنادی جهانی، به اعتلای رتبه علمی آن ها در سطح جهان و افزایش سهم مشارکت در تولید علم جهان کمک می نماید. هدف از انجام مطالعه حاضر، ارزیابی مطابقت مجلات انگلیسی زبان حوزه پزشکی ایرانی نمایه نشده در پایگاه اطلاعاتی Scopus با معیارهای عینی پذیرش مجلات در این پایگاه بود.روش بررسی: این مطالعه، توصیفی از نوع کاربردی بود. جامعه پژوهش را شماره آخر 52 عنوان مجله انگلیسی زبان حوزه پزشکی ایران که در پایگاه اطلاعاتی Scopus نمایه نشده بودند، تشکیل داد. داده ها با مشاهده سایت های ارایه دهنده مجلات و با ابزار چک لیست جمع آوری گردید. در نهایت، داده ها در نرم افزار Excel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها:32.7 درصد نشریات فاقد ویراستار خارجی و 59.6 درصد فاقد نویسنده خارجی بودند. 77.6 کل چکیده ها ساختار یافته بود. میزان خوداستنادی پایین گزارش شد و بیش از 70 درصد نشریات، به صورت منظم منتشر می شدند. 49 درصد نشریات نیز خروجی EndNote داشتند.نتیجه گیری: نشریات در بیشتر معیارها وضعیت مطلوبی داشتند، اما سطح پایین همکاری با نویسندگان و ویراستاران خارجی و درصد کم مجلات دارای خروجی EndNote، از جمله موارد ضعف محسوب می شود که نیاز به توجه بیشتری دارد.

سرمایه گذاری بر روی پژوهش های حوزه سلامت با اهدافی همچون بهبود وضعیت سیاست گذاری، تخصیص درست منابع، به کارگیری نتایج در عمل و در نهایت، بهبود سلامت جامعه انجام می گیرد. در نتیجه، نیاز به شفاف سازی اثر این سرمایه گذاری ها افزایش یافته است. مطالعات گوناگون از شاخص های مختلفی برای سنجش اثر پژوهش ها استفاده کرده اند. مطالعه مروری روایتی حاضر با هدف شناسایی شاخص های سنجش اثر و با استفاده از 42 مقاله که در پایگاه های Web of Science، Scopus و PubMed نمایه شده بودند، انجام گرفت. در مجموع، 82 شاخص شناسایی گردید که در پنج دسته «تولید دانش، ظرفیت سازی، آگاهی رسانی به سیاست و توسعه محصول، اثر بر سلامت و اثرات اقتصادی» طبقه بندی شد. بیشترین تعداد شاخص های شناسایی شده مربوط به سنجش اثر پژوهش ها بر تولید و توسعه دانش بود. شناسایی شاخص های سنجش اثر، به سرمایه گذاران پژوهش ها، سازمان های دخیل در امر ارزیابی و محققان، در جهت استفاده از آن ها برای ارزیابی اثرات پژوهش های خود در ابعاد مختلف کمک می نماید.

دسترسی سریع کاربران به اطلاعات سلامت معتبر و روزامد و همچنین، قابلیت های کتابداران و اطلاع ﺭﺳﺎنان پزشکی، حضور آن ها را در عرصه های مختلف سلامت ضروری ساخته است. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی نقش ها و خدمات نوین کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی در عرصه سلامت بود. روش این پژوهش به صورت مروری روایتی بود. جستجو در سال های 1393 و 1395 در بازه زمانی سال های 2002 تا 2016 در پایگاه ﻫﺎی اطلاعاتی Magiran، Noormags، SID، PubMed، Science Direct، Emerald، Eric، LISA و Web of Science (این پایگاه ها جزء پایگاه های اصلی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی می باشند) با استفاده از کلید واژه ﻫﺎیی مانند «اطلاع ﺭسانی پزشکی، کتابداری و اطلاع ﺭسانی پزشکی، کتابدار بالینی، کتابدار بیمارستانی، نقش ها، خدمات و...» و نیز واژه های مرتبط صورت گرفت. پس از مطالعه و ارزیابی محتوایی مقالات، نقش ها و خدمات جدید کتابداران پزشکی شناسایی گردید. یافته ها نشان داد که حوزه فعالیت کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی فراتر از کتابخانه ها است و با توجه به دارا بودن توانایی ها و قابلیت های فراوان، قادر هستند تا در حیطه های مختلف سلامت به ارایه خدماتی مانند آموزش سواد رسانه ای، سواد اطلاعاتی، سواد سلامت، اطلاع سنجی سلامت، اطلاع رسانی سلامت، خدمات بالینی، پژوهش یاری سلامت و طراحی و توسعه نظام های بازیابی اطلاعات سلامت بپردازند. کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی باید در قالب نقش ها و خدمات جدید، رضایت بیماران و خانواده آن ها، کادر درمان و دانشجویان و اعضای هیات علمی را در زمینه اطلاعات سلامت، برآورده سازند.